HISTORIA AMMONOIDEAPodgrom ta obejm goniatyty, klymenie, ceratyty i amon. Termin „amonitowate” powinien być wyraźnie odróżniony od term „amonity”. Ten ostat dotyczy tylko właśc. Amon jurajskich i kred. Powst z bak trytów które z kolei wywodza się z ortokonowych łodzikowatych. Przodkami goniatytow były formy z rzedu Agoniatitida którego przedstaw pojawily się w środ części doln dewonu. Max swojego rozwoju osiągnął ten rzad w Franie a wygasl w środ T. rzad Goniatitida oddzielil się jako osobna gr filogenez od Agoniatitid w D2. Max rozwoju tego rzedu w sensie liczebności (aksonow) i rozprzestrz geogr i tym samym znaczenia stratygr przypada na famen. Ost goniatytwymarl pod koniec P przy czym część gorm daje poczat nastep gr- cerat i amon właś. Rzad Clymeniida rozniacy się od innym amon położ syfon i odmien linia lob oddziela się od goniatyt na przełom franu i famunu. Klymenie SA gr monofiletycz uleg bardz szyb ewolucji w ciagu krotk okresu czasu i wymier bezpotomn na przeł D i karbonu.HISTORIA GRAPTHOLITHINAForm przewod wywodza się z półstrun. Były to org bent i plank. Posiad zbudow z podob do chityny sus rurkowaty szkielet który w stanie kopal ulega zwęgl i nazyw go rabdozomem. Pasemka chityny buduj rabd to fuzelusy. Kolonie z kilku kolonii nazywamy subrabdozomem. Często posiad pęcherz plawny pneumatofor. Teki sa zroznic ze wzgl na Plec zemskie- wieksza- autoteki meskie mniejsza biteki (w kolon) przez srod kolonii biegnie cienka rurka zwana stolonem (teka stolom) która pelni wazna funkcje w rozmnazaniu. Najstar czesc kolonii to sicula od ktorej rosnie dł nić nemon służacaca do kotwicz pneumatofor fuzellusy (polpierscieniowate wrzeciono) polacz wzdłuż zygzakowat szwu. Teka –szkielet poj osob. Stolonteki mieściły stale rosn stolon. Obejm rzędy- dendroidea cm3- c1- kolonie drzewkowate, krzaczast –autoteki, stolo teki biteki – rab dozom przytw do pdloza przez krotka nóżkę zakon dyskiem bazal - dissepimenta poprzecz beleczki łączące gałązki – rzad konserwat – Benton. Graptoloidea o-d- graptolity właściwe- kolonie kilkadziesiąt, kilkaset tek- sicula- teki stożk wydłuż- pseudoplankton- kanal w dorsalnej czesci rabdozomu- teki jedn rodz- unosily się w toni wodnej apertura ku dolowi- redukc szkieletu w celu unosz się w toni wodnej, nema zamiast dysku bazal, wczesne formy wielogałąz, pozne- tylko autoteki, pozniejsza red ilości galazek, gatun progresywny. Brak meskich i żeńskich. Ewolucja mozaikowa- rownol w wielu liniach rozwojowych. Przejscie we wczesnym O do plankt od osiadl stlu życia, przejść z koncem trema doku od dymorficz tek dendroidea do monomorficz tek graptploidea. 1.arenig- wytw rab doz dwuseryj – diplograptus 2. Sylur- wytworz rab doz jednoseryj = monograptusHISTORIA STRUNOWCOWNajstarsze szczątki strunowców zostały znalezione w pokładach kambryjskich.Także do niedawna przypisywana do strunowców grupa Calcichordata jest obecnie umieszczona w klasie Vetulicola poza strunowcami. Ostatnie odkrycia wskazują że za pierwsze rzeczywiste strunowce należy uważać lancetniki Cathaymyrus diadexus (długość 12 cm) (535 Ma) oraz Pikaia gracilens (540 Ma) (długość 5 cm) i Metaspriggina z Kambru Środkowego. Wśród osłonic za najwcześniejszą formę uważa się rodzaj Shankouclava (520 Ma) (długość 2-4 cm) oraz Cheungkongella ancestralis (540 Ma) (długość 2,5 cm), chociaż najnowsze informacje mogą skłaniać, że ostatni gatunek jest przedstawicielem Lophophorata. Wszystkie strunowce poza wyższymi grupami czaszkowców są zwięrzętami wodnymi.zwierzęta dwubocznie symetryczne, które na dowolnym z etapów rozwoju osobniczego mają następujące pięć charakterystycznych cech budowy:* struna grzbietowa (wewnętrzny, tkankowy szkielet osiowy)* cewka nerwowa umiejscowiona po stronie grzbietowej, nad struną grzbietową* gardziel przebita szczelinami skrzelowymi* układ pokarmowy pomiędzy układem nerwowym, a sercem* serce leżące po brzusznej stronie ciała* umięśniony ogon znajdujący się za odbytem i służący do poruszania sięPochodzenie:Hipotetyczny przodek strunowców był zwierzęciem wodnym o dwóch częściach ciała: wisceralnej, odpowiadającej za pobieranie pokarmu i być może oddychanie oraz somatycznej, odpowiedzialnej za przemieszczanie całego ciała.Do strunowców zaliczane są:* osłonice (Tunicata)* bezczaszkowce (Cephalochordata)* kręgowce (Vertebrata)# Strunowce to organizmy posiadające strukturę zwaną struną grzbietową, przynajmniej w stadium rozwoju organizmu w postać dorosłą. Struna jest elementem pomiędzy rdzeniem nerwowym a układem trawiennym umieszczonym wzdłuż całego ciała, leżącym wzdłuż grzbietu od jamy brzusznej do centralnego systemu nerwowego, usztywniając ciało i wspomagając przemieszczanie się. Strunowce charakteryzują się: dwustronną symetrią ciała przynajmniej w kilku stadiach rozwojowych# rozróżnialnymi odcinkami ciała (głowa, tułów, ogon); mięśnie mają budowę segmentową złożoną z miomerów.# pojedynczy, grzbietowy, rdzeń nerwowy, zazwyczaj rozszerzający się z przodu ciała (mózg)# ogon na końcu ciała za odbytem, widoczny przynajmniej w fazie rozwoju embrionalnego lub larwalnego# serce wewnętrzne, z naczyniami krwonośnymi zarówno grzebietowymi jak i brzusznymi oraz zamkniętym systemem krwionośnym; większość strunowców jako nośnika tlenu w krwi używa hemoglobiny# pełen system wydalniczy# posiadają kostny lub chrzęstny endoszkielet# szpary gardłowe - seria połączeń wewnątrz gardła ze środowiskiem zewnętrznym na wysokości szyi, uzywane zazwyczaj jako skrzela# układ trawienny jako kontynuacja otwóru gębowego; organy trawienne umieszczone w jamie brzusznej. Czas geologiczny:1) CZAS WZGLĘDNY - jest to metoda określania wieku jednego zjawiska geologicznego względem drugiego.Zasady oznaczania w. względnego:a) zasada nadległości (superpozycji) – w normalnym następstwie warstw, każda warstwa leżąca wyżej jest młodsza od leżącej pod nią.b) Zasada poziomego ułożenia warstw (pierwotne).c) Zasada ciągłości obocznej (występuje zmiana facji następująca wskutek zmiany środowiska).d) Zasada przyczynowości (z przecinania)▼ „Dane zjawisko geologiczne jest młodsze od najmłodszej warstwy, która została ją objęta, a starsza od najstarszej, która nie została ją objęta. ”e) Zasada inkluzji (wdarte fragmenty skał).2) CZAS BEZWZGLĘDNY – to metoda określania czasu powstania danego zjawiska geologicznego w latach licząc od dziś.Metody określania wieku bezwzględnego:a) metoda rozpadu izotopu promieniotwórczego (np. rubid87-stront87; tor232-ołów208;uran238-ołów206; potas40-argon40; uran235-ołów207; węgiel14-azot14)b) m. dendrologicznac) m. iłów warstwowychd) m. rdzeni lodowychstratygrafia [łac. stratum ‘warstwa’, gr. gráphō ‘piszę’], dział geologii hist., nauka zajmująca się gł. ustalaniem następstwa zalegania warstw skalnych, badaniem stosunków przestrzennych między nimi oraz określaniem wieku skał;chronostratygrafia [gr.], geol. metoda stratygrafii oparta na porządkowaniu sekwencji skalnych na podstawie wieku skał, ustalanego zwykle za pomocą skamieniałości przewodnich.litostratygrafia [gr.-łac.], geol. używana w stratygrafii metoda klasyfikacji i identyfikacji utworów geol. na podstawie ich charakterystycznych cech litologicznych.biostratygrafia [gr.-łac.], geol. metoda stratygrafii oparta na określaniu wieku skał na podstawie znajdowanych w nich skamieniałości.CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PIĘCIU KRÓLESTWProkarioty (Prokaryota; Procaryota; Prokarionty) - (inaczej nazywana królestwem bakterii) Obejmował organizmy w większości jednokomórkowe, których komórka nie zawiera jądra komórkowego (w przeciwieństwie do eukariotów). Ponieważ początkowo utożsamiano prokarioty wyłącznie z bakteriami często używano zamiennie słów 'bakterie' i 'prokarioty'. W końcu XX wieku badania molekularne przyniosły kluczowe informacje dla zrozumienia przeszłości ewolucyjnej prokariotów i dowiodły parafiletycznego charakteru tego taksonu. Okazało się, że odkryte w latach 70. XX wieku archeowce są równie odległe od bakterii, jak od eukariotów, a pod pewnymi względami nawet bliższe tym ostatnim (patrz intron). Obecnie taksonomowie wydzielają w ślad za propozycją Woesego (1990): bakterie, archeowce i jądrowce w odrębne taksony, przy czym dwa ostatnie tworzą wspólny klad, tj. zakłada się, że posiadały wspólnego przodka.Nazwa "prokarioty" pochodzi od greckiego pros (przed) i karyon (jądro).Komórka organizmu prokariotycznego jest zazwyczaj znacznie mniejsza od komórki eukariotycznej i nie zawiera jądra, wakuoli, siateczki endoplazmatycznej, aparatu Golgiego, centrioli, wrzeciona podziałowego, mitochondriów i chloroplastów, czyli struktur charakterystycznych dla eukariotów. DNA prokariotów nie jest połączony z histonami i występuje w postaci długiej podwójnej nici zwanej genoforem (czasem określanej też mianem pojedynczego chromosomu), splątanej w kłębek w obszarze jądrowym (nukleoid), który nie jest ograniczony i oddzielony od cytoplazmy błoną jądrową.W cytoplazmie prokariotów znajdują się: mezosomy, rybosomy, a u form fotosyntetyzujących dodatkowo jeszcze chromatofory lub tylakoidy. W cytoplazmie mogą występować koliste struktury zbudowane z DNA i zwane plazmidami. Dodatkowymi elementami, w które mogą być zaopatrzone powłoki komórek bakteryjnych są rzęski i fimbrie (inaczej pile); u większości występuje też mureinowa ściana komórkowa, zazwyczaj otoczona z zewnątrz warstwą śluzu.Prokarioty rozmnażają się bez udziału procesu płciowego, przez podział komórki, jednakże obserwuje się u nich procesy o charakterze paraseksualnym, w trakcie których dochodzi do wymiany lub transferu DNA (koniugacja, transdukcja i transformacja).OdżywianiePierwotnie komórki prokariotyczne formowały się w środowisku o dużej zawartości związków organicznych i dlatego zapewne były cudzożywne, czyli heterotroficzne. Mogły korzystać ze związków organicznych powstających samorzutnie w pierwotnych oceanach, wchłaniając je bezpośrednio przez ścianę i błonę komórkową. Związki zbyt duże, aby mogły przejść przez powłoki komórki, były rozkładane (trawione) przez enzymy wydzielane na zewnątrz. Taki sposób odżywiania zachowała do dziś większość bakterii wodnych i glebowych, chociaż związki, z których korzystają, pochodzą z rozkładu martwych organizmów roślinnych, zwierzęcych i innych.W miarę wzrostu liczby organizmów w pierwotnych środowiskach zaczęło brakować wolnych związków organicznych. Przypuszczalnie wówczas powstawały bakterie samożywne, czyli autotroficzne, które same wytwarzały (syntezowały) złożone związki organiczne z prostych związków nieorganicznych. Zakłada się, że pierwotnie energia potrzebna do tych syntez pochodziła z egzoenergetycznych reakcji chemicznych, czyli procesów chemosyntezy. Dziś ten typ odżywiania występuje u bakterii nitryfikacyjnych, takich jak Nitrosomonas (utleniający amoniak NH3 do soli kwasu azotowego III) i Nitrobacter (utleniający sole kwasu azotowego III do soli kwasu azotowego V), a także w komórkach bakterii siarkowych, żelazowych i innych.Niektóre bakterie wykorzystywały do syntezy związków organicznych zamiast energii chemicznej świetlną – w procesie fotosyntezy. Podstawowym związkiem umożliwiającym zamianę energii świetlnej na chemiczną był zapewne bakteriochlorofil – związek występujący także u niektórych współczesnych bakterii fotoautotroficznych (np. u bakterii purpurowych).Około 2,8 miliarda lat temu u pewnej grupy bakterii, zwanych dziś sinicami (lub cyjanobakteriami), pojawił się inny typ chlorofilu, tak zwany chlorofil a. Proces fotosyntezy przy wykorzystaniu tego chlorofilu jest bardziej wydajny. Źródłem wodoru niezbędnego do syntezy cukrów stała się woda, a produkt ubocznym – tlen cząsteczkowy – uwalniał się do otoczenia. Zapewne właśnie ten tlen, produkowany przez pierwotne sinice, doprowadził około 2 miliardów lat temu do przebudowy składu chemicznego całej ziemskiej atmosfery.Oddychanie wewnątrzkomórkoweBakterie oddychają zarówno beztlenowo, jaki i tlenowo. To pierwsze jest zapewne pierwotniejszym sposobem uzyskiwania energii, ponieważ w czasach powstawania pierwszych prokariontów ani w atmosferze, ani w wodach nie było wolnego tlenu cząsteczkowego. Proces oddychania beztlenowego, zwany też fermentacją, zachodzi bezpośrednio w cytoplazmie bakterii zwanych anaerobami i polega na rozkładzie (utlenieniu) cukrów. Wydziela się wówczas energia. Końcowym produktem tego rozpadu może być kwas mlekowy, etanol albo też kwas octowy i jego związki.Fermentacja jest jednak procesem mało wydajnym. Dlatego z chwilą pojawienia się w środowisku tlenu cząsteczkowego niektóre bakterie, zwane aerobami, zaczęły go używać do całkowitego utlenienia cukrowców do dwutlenku węgla i wody. W tym procesie uzyskuje się kilkakrotnie więcej energii niż podczas fermentacji. Obecnie większość bakterii to aeroby. Końcowe (tlenowe) etapy oddychania zachodzą u bakterii bezpośrednio na błonie komórkowej, być może biorą w nim udział mezosomy.Wiązanie azotu cząsteczkowego (N2)Chociaż wszystkie organizmy potrzebują azotu (wchodzi w skład m.in aminokwasów), to tylko niektóre prokarionty potrafią przyswajać jego postać cząsteczkową - N2 - bezpośrednio z atmosfery, gdzie tego pierwiastka jest najwięcej (stanowi ok. 78% objętości powietrza).Tę złożoną biochemicznie umiejętność, wymagającą dużych nakładów energii, posiadało kilka bakterii glebowych, np. tlenowce - Azotobacter, symbionty roślin - Rhizobium, beztlenowce - Clostridium pasteurianum i inne. Wolny azot wiążą także liczne wodne sinice.Dzięki zdolności do asymilacji wolnego azotu bakterie te mogą żyć w środowiskach bardzo ubogich w związki azotowe. Jednocześnie obumierając, same są źródłem przyswajalnego azotu dla organizmów eukariotycznych. W ten sposób prokarionty uczestniczą w obiegu tego pierwiastka w przyrodzie.RozmnażanieWszystkie bakterie mają jedną cząsteczkę DNA[2], będącą pojedynczym zestawem genów. Takie organizmy nazywamy haploidalnymi. Prokarionty rozmnażają się jedynie w sposób bezpłciowy przez podział komórki lub rzadziej fragmentację kolonii jako że genofor nie tworzy nawet jednego klasycznego chromosomu (choć czasami bywa tak nazywany), podział bakterii polega na podwojeniu (replikacji) cząsteczki DNA, rozdzieleniu obu nitek i przedzieleniu cytoplazmy mniej więcej na połowę. Taki podział komórki jest stosunkowo prosty w odróżnieniu od mitozy, występującej u eukariontów, nazwany został podziałem bezpośrednim, inaczej amitozą. Kolejne podziały w sprzyjających warunkach mogą zachodzić nawet co 15 minut.KoniugacjaProkarionty nie rozmnażają się płciowo. Jednak u niektórych zaobserwowano proces wymiany materiały genetycznego pomiędzy osobnikami. W trakcie koniugacji bakterie łączą się za pomocą fimbrii i wymieniają część materiału genetycznego w postaci plazmidów bądź fragmentów genoforu. Proces ten prowadzi do zwiększenia różnorodności genetycznej bakterii.Metody klasyfikacjiProkarionty są organizmami bardzo mało zróżnicowanymi, dlatego też ich klasyfikacja powoduje sporo trudności. Wydawałoby się, że najlepszym kryterium podziału byłby kształt komórki. Okazuje się jednak, że nie jest on odzwierciedleniem naturalnych linii filogenetycznych tych organizmów. Także ogólne funkcje życiowe, takie jak sposób oddychania, odżywiania się, poruszania itp., nie pozwalają na prawidłowe naturalne sklasyfikowanie bakterii.Jedną z pierwszych metod naukowej klasyfikacji bakterii wprowadził w roku 1884 Hans Gram – jest to tak zwana metoda Grama. Za pomocą barwienia ustalił on dwie główne grupy bakterii: Gram – dodatnie (G+) barwiące się na niebiesko oraz Gram – ujemne (G-) barwiące się na czerwono.SiniceDzięki późniejszym badaniom mikroskopowym wiadomo dziś, że sposób barwienia zależy od budowy ściany komórkowej – bakterie (G+) mają grubą ścianę mureinową, zaś bakterie (G-) cienką, ale za to występuje u nich podwójna błona komórkowa. Rozwój biologi molekularnej w XX i XXI wieku umożliwił bardziej precyzyjny podział prokariontów. Powstanie stosowanego do dziś systemu stało się możliwe dzięki badaniu podobieństwa sekwencji DNA (stopnia homologii) oraz obecności określonych enzymów i szlaków metabolicznych.Występowanie i znaczenieNie ma w zasadzie środowiska, w którym nie występowałyby jakieś organizmy prokariotyczne. Nie odstraszają ich gorące źródła ani głębinowe kominy hydrotermalne, wyrzucające wrzątek i związki siarki. Zasiedlają wszelkiego typu wody, glebę, a nawet ciała wyższych organizmów, spełniając ważne funkcje biologiczne i gospodarcze.Bakterie glebowe i wodne, których liczba może przekraczać 3 miliony w 1 g gleby i 100 milionów w 1 g mułu dennego zbiorników[3], najczęściej saprofitami. W ekosystemach tworzą wraz z innymi organizmami poziom troficznymi reducentów (przykładem mogą być tu liczne grupy promieniowców). Same są jednocześnie pożywieniem dla olbrzymiej liczby protistów. Dlatego też biorą udział w krążeniu materii w ekosystemach, a także w obiegu pierwiastków w całej biosferze (np. węgla ,azotu, wodoru, tlenu, siarki, fosforu i innych).Prokarionty, które przeszły do życia wewnątrz innych, wielokomórkowych organizmów i zachowały pierwotny, heterotroficzny sposób pożywiania, mogą być symbiontami, komensalami bądź pasożytami. Symbiotyczne prokarioty żyją wewnątrz innych organizmów, przy czym współżycie to jest obustronnie korzystne. Przykładem mogą być tu bakterie umożliwiające trawienie celulozy (m.in. rodzaj Bacteroides), żyjąc w żwaczu przeżuwaczy, bądź w jelicie termitów (krętek Pillotina). Do tej grupy zaliczone są też bakterie z rodzaju Rhizobium, żyjące w specjalnie ukształtowanych brodawkach korzeniowych roślin motylkowych, takich jak groch, fasola, łubin czy wyka.Oto niektóre powszechne choroby człowieka wywoływane przez organizmy prokariotyczne:* Dur brzuszny * Gruźlica* Zapalenie płuc* Kiła* Rzeżączka* Błonica* Tężec* Czerwonka bakteryjn * Trąd* Cholera* Dżuma W odległych epokach geologicznych organizmy prokariotyczne brały udział w tworzeniu złóż ropy naftowej, siarki, pokładów rud żelaza czy naturalnych złóż saletry amonowej. Od początku swego istnienia uczestniczą w obiegu materii w przyrodzie. Dziś różne szczepy bakterii wykorzystywane są przez człowieka na skalę przemysłową do produkcji alkoholi, kwasów organicznych, antybiotyków, hormonów, enzymów, witamin i aminokwasów. Powodują również kiszenie ogórków, kapusty czy oliwek, a także zsiadanie się mleka, co jest podstawą produkcji jogurtów i serów. Sinice ze względu na zdolność przyswajania wolnego azotu z powietrza - są wykorzystywane jako naturalny nawóz. Biogaz powstający podczas beztlenowej fermentacji obornika jest stosowany do ogrzewania pomieszczeń i napędzania pojazdów, a proces tlenowego lub beztlenowego utleniania ścieków przez mikroorganizmy jest podstawą funkcjonowania biologicznych oczyszczalni ścieków. Bakterie transgeniczne (czyli zmienione genetycznie) potrafią produkować ludzką insulinę, hormon wzrostu, czynniki krzepliwości krwi itp. Protisty (Protista) - jedno z pięciu królestw wyróżnianych w ostatnich, hierarchicznych systemach klasyfikacji organizmów (np. w podziałach Whittakera i Margulis oraz Cavaliera-Smitha). Obejmuje wszystkie jądrowce, które pozostały po wyłączeniu organizmów zaliczonych do monofiletycznych kladów zwierząt, roślin i grzybów. Zgodnie z aktualną wiedzą należy tu zbiór taksonów o bardzo różnych powiązaniach filogenetycznych - cała grupa ma charakter parafiletyczny (sztuczny). Nie istnieje żadna zaawansowana ewolucyjnie cecha, która wyróżniałaby protisty od pozostałych eukariotów. Większość protistów to jednokomórkowce, zdarzają się też wielokomórkowce, a nawet organizmy zbliżone do tkankowego poziomu organizacji. Protisty można podzielić na podstawie sposobu odzywiania na samożywne i cudzożywne. Rozmnażają się przez podział komórki, czasem jednak spotyka się też rozród płciowy. Wielokomórkowce rozmnażają się za pomocą zarodników (zoospory). Protisty mają różne "układy lokomocyjne" i poruszają się za pomocą pełzania, ruchów rzęsek i wici, ruchów błonki falującej. Uważa się, że magazynujący glikogen i zaopatrzeni w wić przedstawiciele królestwa Protista byli przodkami zwierząt. Protisty to najstarsze organizmy żywe. Są dowody na to, że żyły na Ziemi już 600 mln lat temu. Grzyby (Eumycota, Fungi (w l. poj. Fungus)) - królestwo należące do organizmów eukariotycznych, w zależności od ujęcia systematycznego w randze królestwa lub podkrólestwa. Istnienie grzybów zaobserwowano we wszystkich strefach klimatycznych, przede wszystkim na lądach, rzadziej w wodach. Charakterystyka W zasadzie grzyby to wielokomórkowe lub komórczakowe organizmy cudzożywne (głównie osmotroficzne), niezdolne do aktywnego ruchu, o ścianach komórkowych zbudowanych z chityny. W definicji tej są jednak pewne nieścisłości. Prymitywne grzyby wielokomórkowe wytwarzają zdolne do ruchu, jednokomórkowe, uwicione zarodniki pyłkowe, mają też niekiedy bliskich, jednokomórkowych kuzynów. Ponadto do królestwa grzybów zalicza się niekiedy śluzowce będące zdolnymi do ruchu ameboidalnego komórczakami oraz Oomycetes - organizmy o trybie życia typowo grzybowym, ale o ścianie komórkowej zbudowanej z celulozy i innych cechach wskazujących, że pochodzą od pewnej grupy glonów, wraz z którymi zaliczane są do grupy Stramenopiles. Odżywianie * Saprofity (rozkładają martwe szczątki) * Pasożyty (pasożytują na roślinach) * Symbiozy z organizmami autotroficznymi ( Helotyzm i Mikoryza) Rozmnażanie Grzyby rozmnażają się: * wegetatywnie - przez podział - pączkowanie- fragmentacje plechy * płciowo – izogamia- anizogamia- oogamia- gametangiogamia- somatogamia * przez zarodniki- ruchliwie (zoospory)- nieruchliwie (aplanospory)- endospory - zarodniki workowe, zarodniki sporangialne- egzospory - konidia, zarodniki podstawkowe Cechy roślinne grzybów * obecność ściany komórkowej zbudowanej z celulozy Cechy zwierzęce grzybów * obecność w ścianie komórkowej Znaczenie grzybów Grzyby suszone Grzyby jako jedyne organizmy mają zdolność do rozkładu ligniny oraz mają duże znaczenie przy rozkładzie celulozy. Są reducentami - ostatnim ogniwem w łańcuchu pokarmowym. Pozwala to na poprawny obieg materii w przyrodzie. Bez nich większość ekosystemów lądowych pokryłaby gruba warstwa nierozłożonych liści czy gałęzi, a zawarte w nich związki nie wróciłyby do ekosystemu, aby stać się ponownie dostępnymi dla rosnących organizmów. Duże znaczenie w przyrodzie mają porosty jako pionierzy w zasiedlaniu niegościnnych siedlisk, jak skały czy piasek. Są one także wyznacznikiem czystości powietrza na danym terenie. Grzyby z wieloma roślinami tworzą mikoryzę - szacuje się, że od grzybów mikoryzowych zależy sprawne działanie około 90% roślin. Rośliny (Archaeplastida Adl i in. 2005, dawne nazwy naukowe: Vegetabilia, Plantae, Phytobionta, Plastida, Primoplantae) – eukariotyczne i samożywne organizmy, wykorzystujące energię słoneczną za sprawą barwników asymilacyjnych (zdarzają się wśród roślin także organizmy cudzożywne, saprofityczne i pasożytnicze, ale mają one charakter wtórny). Rośliny zbudowane są z komórek, tworzących u roślin wyżej uorganizowanych tkanki i organy. Umożliwiają one im oddychanie, odżywianie, wzrost i rozwój. Proces fotosyntezy prowadzą dzięki chloroplastom zawierającym chlorofil a i pochodzącym z endosymbiozy sinic. Produktem zapasowym jest skrobia. Posiadają sztywną, zwykle celulozową ścianę komórkową. Rośliny cechują się także zdolnością do nieprzerwanego wzrostu za sprawą tkanek twórczych mających stałą zdolność do podziału komórek. Zazwyczaj są trwale przytwierdzone do podłoża. Ewolucja spowodowała ogromne zróżnicowanie form ich budowy oraz przystosowanie do różnorodnych warunków środowiskowych panujących na Ziemi. Charakterystyka Do roślin zaliczane są organizmy, u których istotnemu zróżnicowaniu w wyniku ewolucji uległy organizacja ciała, biologia rozwoju i w końcu relacje ze środowiskiem. Zmiany te można prześledzić analizując organizację, funkcjonowanie i ekologię kolejnych grup systematycznych stanowiących współczesne linie rozwojowe wywodzące się z kolejnych etapów ewolucji roślin, w pewnym stopniu podobnym analizom poddawać można także rośliny kopalne. Najstarsze organizmy roślinne (prawdopodobnie w postaci mało zmienionej reprezentowane współcześnie przez glaukofity) to organizmy jednokomórkowe, rzadziej tworzące kolonie (cenobia). U kolejnych grup (krasnorosty, zielenice) obserwuje się coraz większe różnicowanie budowy organizmów, przechodzących od form jednokomórkowych i kolonijnych do plechowatych, osiągających w końcu duży stopień zróżnicowania. Największemu zróżnicowaniu uległy linie rozwojowe zielenic, które ewoluowały w rośliny lądowe zwane też organowcami. Miejsce na pograniczu plechowców i organowców zajmują mszaki, których najbardziej prymitywne grupy (glewiki i część wątrobowców) reprezentowane są przez organizmy plechowate. Mchy reprezentują już rośliny pędowe, ale pozbawione korzeni i o słabym zróżnicowaniu anatomicznym i morfologicznym. Kolejne linie rozwojowe określane są mianem roślin naczyniowych, ponieważ posiadają już wyraźnie zróżnicowane tkanki (w tym typową wyłącznie dla nich tkankę drzewną z cewkami i naczyniami) oraz ulistniony pęd wraz z korzeniami. Anatomia Rośliny osiągają trzy stopnie organizacji ciała. Najprostszy reprezentują organizmy jednokomórkowe. Rośliny o budowie plechowatej tworzone są przez wielokomórkowe plechy, w obrębie których komórki mogą być w różnym stopniu zróżnicowane na pełniące funkcje wzrostowe, asymilujące, magazynujące i służące do rozmnażania. U roślin wyższych, do których zazwyczaj odnosi się termin "anatomia roślin", komórki zróżnicowane są na tkanki roślinne i organy. Cechą strukturalną charakterystyczną dla roślin jest obecność tkanek twórczych (merystemów pierwotnych powstających z zarodkowej tkanki twórczej oraz wtórnych - kambium, fellogenu i kalusa), a także uśpionych komórek o charakterze twórczym (merystemoidy). Także przynajmniej część komórek somatycznych roślin cechuje się zdolnością do powtarzania ontogenezy lub przynajmniej pewnych jej etapów. Tkanki twórcze powstające z tkanek embrionalnych określa się mianem pierwotnych, a o utworzonych z nich tkankach lub organach mówi się, że mają budowę pierwotną. Z kolei o budowie tkanek i organów powstałych z merystemów wtórnych mówi się się, że mają budowę wtórną. Ekologia roślin Pierwsze rośliny niewątpliwie były organizmami wodnymi. Ścisły związek ze środowiskiem wodnym mają też wszystkie najstarsze linie rozwojowe roślin. Przy czym glaukofity i zielenice preferują wody słodkie, krasnorosty spotykane są głównie w morzach. W wielu biocenozach wodnych zielenice i krasnorosty odgrywają istotną rolę. Zielenice wchodzą zarówno w skład planktonu, jak i bentosu, krasnorosty są składnikiem bentosu. Wyraźny ślad związków ze środowiskiem wodnym obecny jest też w rozwoju najstarszych roślin lądowych, u których zapłodnienie możliwe jest tylko w środowisku wodnym (plemniki mszaków wymagają choćby niewielkiej ilości wody pochodzącej z rosy lub opadów by dostać się do rodni). Zróżnicowanie organizmów roślin lądowych umożliwiło im kolonizację wszelkich niemal biotopów (rośliny zasiedlające skrajne siedliska określane są mianem pionierskich), co ciekawe nie tylko lądowych, ale także i ponownie wodnych (wiele rodzin zasiedliło podobnie jak ich odlegli przodkowie wody, głównie słodkie. Rozwój roślin Charakterystycznym zjawiskiem w rozwoju roślin jest przemiana pokoleń, polegająca na przemianie faz jądrowych, czyli regularnym cyklicznym następowaniu po sobie faz rozwojowych o haploidalnej (między mejozą i zapłodnieniem) i diploidalnej liczbie chromosomów (między zapłodnieniem i mejozą). W trakcie przemiany pokoleń roślin lądowych obserwuje się naprzemienne występowanie fazy haploidalnej gametofitu i diploidalnej sporofitu, przy czym u roślin niższych (mszaki) stadium dominującym jest samożywny gametofit, natomiast u roślin naczyniowych stadium dominującym (długością trwania i wielkością) jest samożywny sporofit. Ze względu na cykliczność faz rozwojowych wyróżnia się rośliny monokarpiczne i rośliny polikarpiczne. U tych pierwszych wyróżnia się następujące fazy:n1. Kiełkowanie 2. Wzrost wegetatywny (różnicowanie i wzrost łodyg i liści) 3. Formowanie się pąków kwiatowych 4. Kwitnienie 5. Przekwitanie z jednoczesnym rozwojem owoców 6. Rozsiewanie nasion i obumieranie rośliny. U roślin polikarpicznych fazy rozwojowe związane ze wzrostem i wytwarzaniem nasion powtarzają się wielokrotnie. Znaczenie ekologiczne Rośliny są fundamentalną częścią życia na Ziemi, bez nich nie mogłaby istnieć większość innych form życia (w tym człowiek). Proces fotosyntezy jest podstawowym źródłem energii i materii organicznej w niemal wszystkich typach ekosystemów. Proces ten radykalnie zmienił skład chemiczny atmosfery, czego efektem jest 21% stężenie w niej tlenu. Zwierzęta i większość pozostałych organizmów żyjących na Ziemi są aerobami zależnymi od tlenu. Rośliny są pierwotnymi producentami w większości lądowych ekosystemów i stanowią podstawowe ogniwo łańcucha pokarmowego. Dla wielu organizmów rośliny stanowią źródło pokarmu, są schronieniem i podstawowym komponentem kształtującym siedlisko. Zwierzęta (Animalia) - wielokomórkowe, najczęściej tkankowe (tkanki zwierzęce), heterotroficzne, o ograniczonym wzroście, w większości zdolne do aktywnego poruszania się organizmy żywe. Są najbardziej zróżnicowanym królestwem wielokomórkowców. Komórki zwierzęce nie mają chloroplastów i ścian komórkowych, zorganizowane są w tkanki (z wyjątkiem gąbek), a tkanki w narządy tworzące z kolei układy narządów. Wyspecjalizowane układy narządów pełnią w organizmie zwierzęcia określone funkcje życiowe (np. krwionośny, oddechowy, wydalniczy). Wszystkie zwierzęta odbierają bodźce zewnętrzne za pomocą receptorów i reagują na nie odruchami. Uznaje się, że przodkami zwierząt byli magazynujący glikogen i zaopatrzeni w wić przedstawiciele królestwa Protista. Razem z grzybami i niektórymi pierwotniakami łączone są w supergrupę Opisthokonta[1]. Tak, jak u przodków roślin, u zwierząt w procesie komplikowania budowy pojawił się okres występowania kolonijnego. Poszczególne organizmy kolonii rozpoczęły różnicować swoje funkcje prowadząc do powstania tkanek. Występuje u nich w okresie rozwoju zarodkowego stadium blastuli. Najstarsze znaleziska kopalne zwierząt pochodzą z proterozoiku (fauna ediakarańska), natomiast skamieniałości strunowców – z kambru i ordowiku.OSOBLIWOŚCI EKOSYSTEMOW W ARCHAIKU Możemy być pewni jedynie że życie nie powstało wcześniej niż 4,6 mld lat temu ponieważ wtedy uformowała się skorupa ziemska. Wtedy tez powstały praoceany. Okres ten został nazwany erą prekambryjską, lub według obecnie obowiązującego podziału erą archeozoiczną oraz następna w kolejności erą proterozoiczną, obie trwające po 2 mld lat. Przypuszcza się iż życie narodziło się ok. 3,6 mld lat temu. Musiały powstać ku temu odpowiednie warunki. Najważniejszy był spadek temperatury. Gorąca młoda atmosfera skutecznie hamowała możliwość powstania białek które ścinają się w zbyt wysokiej temperaturze. Proces powstawania życia nazywamy biogenezą. Naukowcy zajmujący się tym zagadnieniem uważają że białko pojawiło się w wodach płytkich, ciepłych mórz, w wyniku różnego rodzaju reakcji i procesów chemicznych. Dzięki szczególnej budowie atomów węgla i ich zdolności do łatwego łączenia się ze sobą oraz z innymi pierwiastkami, powstały podstawowe związki organiczne. Pierwsze proste organizmy pojawiły się najprawdopodobniej w górnym archaiku. Pierwsze organizmy były jednokomórkowe, często łączyły się one w kolonie. Następnym etapem było powstanie organizmów wielokomórkowych. W proterozoiku w oceanach pojawiły się pierwsze jamochłony i gąbki. Najstarsze ślady życia znaleziono w południowej Afryce. Były to zalegające w warstwach prekambryjskich organizmy podobne do bakterii. Ich wiek szacowany jest na ok. 3,5 mld lat. W utworach prekambryjskich nie znaleziono organizmów o twardych wapiennych skorupkach. Na tej podstawie można twierdzić iż w prekambrze nie żadne organizmy nie wykształciły jeszcze takiej formy jak muszla. Z powodu wieku oraz delikatności prekambryjskich form życia bardzo trudno dziś znaleźć dobrze zachowane ich szczątki. W najstarszym okresie ery prekambryjskiej archaiku, panowały bakterie. W osadach z tego okresu nie znaleziono innych organizmów. Wynika z tego iż przez cały archaik czyli ok. miliard lat bakterie były jedynymi formami życia. Są to organizmy które potrafią przystosować się do każdego środowiska nawet najbardziej ekstremalnego. Zajmują one każda nisze ekologiczną. Bakterie to jednokomórkowe organizmy nie posiadające jądra, charakterystycznego dla bardziej złożonych form, które powstały znacznie później. W osadach o 100 mln lat młodszych od tych w których znaleziono najstarsze formy życia, odkryto formy zwanestromatolitami. Są one pokaźnych rozmiarów. Przypominają wielkie głowy kapusty, z wyraźnym warstwowaniem. Formy zostały stworzone przez kolonie bakterii podobnych do tych uważanych za najstarsze. Tworzyły je na dnie płytkich mórz cyjanobakterie. Wyłapywały one swoimi długimi wiciami cząsteczki piasku unoszone przez wodę. Piasek ten był następnie spajany i utrwalany w cienkiej warstwie. Na warstwie tej pojawiały się następne pokolenia bakterii. Proces ten trwający miliony lat doprowadził do uformowania kopuł o średnicy nawet kilku metrów. W coraz to młodszych osadach stromatolity pojawiają się coraz częściej. W proterozoiku były już bardzo częste. Stromatolity choć są uznawane za jedne z najstarszych form życia na naszej planecie, występują również dzisiaj jednak nie tak licznie jak w proterozoiku. Spotykamy je w płytkich ciepłych morzach strefy tropikalnej. Na tej podstawie możemy sadzić iż kopalne stromatolity żyły w podobnych warunkach, u wybrzeży dawnych lądów. Formy żucia prekambru. Dopiero proterozoik dostarczył nam wiadomości w formie skamieniałych szczątków organizmów. W warstwach z tego okresu znajdujemy przede wszystkim bakterie jednokomórkowe. W młodszych warstwach skalnych sprzed ok. 900 mln lat badacze znaleźli szczątki bardziej skomplikowanych organizmów, były to m.in. grzyby i krasnorosty. Wtedy również pojawiły się na ziemi pierwsze organizmy z jądrami komórkowymi tzw. organizmy eukariotyczne, przykładem ich są zielenice. Naukowcy jednak nie są w stanie do końca określić okresu w którym się pojawiły, mogą one być znacznie starsze niż sądzimy. Górno prekambryjskie oceany i morza były siedliskiem bardziej skomplikowanych organizmów. Pojawiają się przedstawiciele głównie jamochłonów i meduz. Z tego okresu znajduje się również przedstawicieli rozgwiazd, jeżowców oraz ośmiopromiennych koralowców. U niektórych organizmów pojawiają się twarde części ciała, później stanowiące zalążek szkieletu. Pod koniec ery prekambryjskiej wyznaczone zostały zasadnicze kierunki rozwoju organizmów. Na początku następnej ery (paleozoicznej) istniały już niemal wszystkie ważnych grup bezkręgowców. Ogólnie rzecz biorąc podczas ery prekambryjskiej, nastąpiło niewiele zmian w świecie organizmów żywych. Jedynymi mieszkańcami Ziemi były aż do ponad połowy ery organizmy prokariotyczne (bez jądra komórkowego oraz innych struktur wewnętrznych). Całe życie biologiczne skupiało się w oceanach. Powstające w tym czasie kontynenty nie były zasiedlone przez żadne organizmy. Spowodowane to było brakiem tlenu w atmosferze i ozonu w jej górnych warstwach. Promieniowanie ultrafioletowe skutecznie powstrzymywało kolonizacje lądu przez żywe organizmy. Bardzo ważnym wydarzeniem które zaistniało mniej więcej na przełomie archaiku i proterozoiku, było połączenie się dwóch komórek prokariotycznych. Prawdopodobnie doszło do tego kiedy jedna komórka pochłonęła drugą pragnąc się pożywić. Pochłonięta komórka jednak funkcjonowała nadal wewnątrz drugiej, poddając się licznym modyfikacją. Sytuacje ta łatwo można zobrazować na przykładzie chloroplastów występujących w dzisiejszych komórkach prokaryotycznych wyższych roślin. Chloroplasty bardzo przypominają budowa dawne cyjanobakterie czyli sinice. Pierwsze komórki typu eukaryota pojawiły się ok. 1,4 mld lat temu, tego wieku są najstarsze skały zawierające te organizmy. Musieliśmy czekać następne setki milionów lat na pojawienie się pierwszych organizmów wielokomórkowych. Powstanie organizmów wielokomórkowych z jednej komórki zajęło naturze więcej czasu niż upłynęło od zagłady dinozaurów do dzisiejszego dnia. Najstarsze formy wielokomórkowe w postaci prostych glonów znaleziono w skałach mających 1,3 mld lat. Znaleziono bardzo nieliczne szczątki życia pochodzące z prekambru, organizmy te nie tworzyły form które mogłyby zachować się w postaci skamieniałości, dlatego tak naprawdę bardzo niewiele wiemy na ich temat, większości rzeczy możemy się tylko domyślać. Do lat 50 tych poprzedniego stulecia naukowcy nie posiadali żadnych dowodów potwierdzających istnienie życia na Ziemi przed kambrem. Do tej pory istnieje wiele luk w naszej wiedzy, Pewne jest natomiast to iż ewolucja organizmów prekambryjskich zachodziła bardzo powoli w porównaniu do późniejszego rozkwitu życia w erze paleozoicznej. Wszystkie te pytania i problemy powodują a badania nad powstaniem i ewolucja życia cały czas są bardzo tajemnicze i zagadkowe a przez to fascynujące. SPOSOBY ROZMNAŻANIA ORGANIZMOW Sposobami rozmnażania bezpłciowego są : podział, pączkowanie, wytwarzanie zarodników, fragmentacja plechy. Rozmnażanie płciowe polega na wytwarzaniu komórek płciowych czyli gamet. (komórki jajowej i plemnika) Pod względem płciowości organizmy dzielą się na : rozdzielnopłciowe i obupłciowe Sposobami rozmnażania płciowego są: jajorodność, żyworodność, jajożyworodność. Powstające w wyniku rozmnażania płciowego osobniki potomne są różne, bo posiadają cechy dwóch osobników rodzicielskich. Powstające w wyniku rozmnażania bezpłciowego osobniki potomne są identyczne z osobnikiem rodzicielskim, bo posiadają cechy tylko jednego osobnika. Organizmy żywe muszą się rozmnażać ab zapewnić istnienie gatunku Rozmnażanie jednokomórkowców przez podział Polega ono na mitotycznym podziale komórki. Cała komórka rodzicielska zostaje zużyta do wytworzenia dwóch lub większej liczby komórek potomnych. Tak właśnie rozmnażają się jednokomórkowe bakterie, sinice, glony i grzyby. Komórki bakterii i sinic o kształcie wydłużonym dzielą się poprzecznie , a jednokomórkowe glony jak np. wiciowce zwykle dzielą się podłużnie. Rozmnażanie jednokomórkowców może również odbywać się przez wielokrotny podział komórki rodzicielskiej przed uwolnieniem się komórek potomnych. Dzieje się tak min. W przypadku glonu Chlorella. Wewnątrz dojrzałej komórki odbywają się szybkie podziały jądra i cytoplazmy. W obrębie wspólnej ściany komórkowej powstają liczne komórki potomne, dużo mniejsze od rodzicielskiej ale całkowicie do niej podobne. Po wydostaniu się z rodzicielskiej ściany komórkowej rozdzielają się i jako pojedyncze komórki rosną i dojrzewają. Rozmnażanie za pomocą zarodników Ten sposób jest dość często spotykany u glonów, grzybów, mchów i paprotników. Zarodniki mogą być ruchliwe, noszą wówczas nazwę zoospor, lub też nie posiadać zdolności ruchu. Nazywamy je wówczas aplanosporami. U glonów i grzybów zarodniki mamy do czynienia z tymi pierwszymi występującymi w postaci nagich pływek zaopatrzonych w wici, dzięki którym pływają one jakiś czas w wodzie, a następnie otaczają się ścianą komórkowa i rozwijają w nowe organizmy. Powstają w zarodniach (zoosporangiach) przez wielokrotny podział jądra .Zarodniki grzybów lądowych, zwane sporami otoczone są dość grubą ścianą komórkową i rozprzestrzeniane są za pomocą prądów powietrza. Powstają one podobnie jak zoospory. Zarodniki zewnętrzne tworzą się przez odcinanie komórek na końcach strzępek grzybni i nazywamy je egzosporami bądź konidiami. Występują u workowców i podstawczaków. Zarodniki mszaków i paprotników, w przeciwieństwie do zarodników plechowców, powstają wewnątrz wielokomórkowych zarodnii (są endosporami). Otoczone są podwójną ścianą komórkową: zewnętrzną grubszą i wewnętrzną delikatną. Dzięki temu są odporne na nie sprzyjające warunki środowiska lądowego, szczególnie na wysychanie i duże wahania temperatury. Są komórkami haploidalnymi, powstają bowiem z komórek macierzystych, po przejściu przez nie mejozy. Proces rozmnażania bezpłciowego jest bardzo prosty. W korzystnych warunkach środowiska z kiełkujących zarodników powstałych w sporangium wyrasta nowa potomna roślina będąca genetycznym klonem rośliny macierzystej. Pączkowanie Jest to kolejny sposób rozmnażania, jaki możemy zaobserwować u organizmów jednokomórkowych. Wykorzystywany jest min. Przez komórki drożdży. Dzieląca się komórka rodzicielska tworzy uwypuklenie, do którego po podziale przesuwa się jedno z jąder siostrzanych. Po oddzieleniu się uwypuklenia powstaje komórka potomna , która początkowo jest mniejsza od rodzicielskiej. W wyniku podziału nie powstają więc dwie identyczne komórki siostrzane. Bezpośrednio po podziale można zawsze wyróżnić większą komórkę rodzicielską i mniejszą komórkę potomną. Rozmnażanie wegetatywne Jest to rozmnażanie bezpłciowe organizmów wielokomórkowych odbywające się przez podział na mniejsze fragmenty lub też oddzielenie specjalnych części ciała i następnie odtworzenie z nich nowych organizmów potomnych. A)FRAGMENTACJA PLECHY Występuje u wielokomórkowych sinic, glonów i grzybów. Z każdego kawałka fragmentowanej plechy odtworzony zostaje organizm na drodze regeneracji. Fragmentacja taka jest wynikiem nie tylko normalnego procesu rozmnażania , ale może nastąpić także w sposób zupełnie przypadkowy np. na skutek mechanicznego działania ruchu wody czy uderzenia o kamień. W większości przypadków w rozmnażaniu płciowym uczestniczą dwa organizmy rodzicielskie. Z tym sposobem rozmnażania łączy się zjawisko zapylenia i zaplemnienia ( 2 etapowe – plazmogamia i kariogamia). Przy rozmnażaniu płciowym , a zwłaszcza przy zapłodnieniu , gdy gamety pochodzą z różnych osobników , powstają różne kombinacje informacji genetycznej, co pociąga za sobą dużą zmienność osobników w populacji. Dochodzi do połączenia dwóch wyspecjalizowanych komórek płciowych – gamet ( jajo i plemnik ).Powstawanie gamet jest procesem skomplikowanym, a samo zapłodnienie wymaga spełnienia specyficznych warunków. ROŚLINY Przy rozmnażaniu płciowym roślin mogą łączyć się gamety nie różniące się ani kształtem, ani wielkością – jest to tzw. izogamia .Jeżeli gamety różnią się wielkością, mamy do czynienia z heterogamią. U wielu przedstawicieli grzybów i roślin gamety żeńskie powstają w lęgniach ( u plechowców ) lub w rodniach ( u organowców), a gamety męskie w plemniach. Gamety są wytworem haploidalnych gametofitów , które rozwijają się ze spor – zarodników. U mszaków, paprotników i roślin nasiennych występuje przemiana pokoleń . Zapylenie występuje u roślin nasiennych i polega na przeniesieniu pyłku na zalążek ( w przypadku nagonasiennych) lub na znamię słupka ( u okrytonasiennych). Glony rozmnażają się zarówno bezpłciowo jak i płciowo , obydwa te procesy są od siebie niezależne. Organy rozmnażania płciowego rozwijają się na jednym osobniku (jednopienność) lub różnych osobnikach (dwupienność). Występująca u większości roślin zalążkowych jednopienność sporofitu jest zjawiskiem analogicznym do obojnactwa zwierząt. Rozmnażanie generatywne i rozwój roślin W ontogenezie roślin nasiennych wyróżniamy następujące fazy: 1)rozwój zarodkowy i powstanie nasienia 2)kiełkowanie nasion i wykształcenie siewki 3)stadium juwenilne (wzrost organów wegetatywnych: łodygi, liści, korzenia) 4)rozwój generatywny ( kwitnienie i owocowanie) 5) stadium senilne ( starzenie się i obumieranie) ZWIERZĘTA U niektórych niższych grup zwierząt ( np. u jamochłonów ) w rozwoju występuje zjawisko przemiany pokoleń , podobnie jak u roślin. Najbardziej rozpowszechnionym sposobem rozmnażania jest łączenie nieruchomej komórki jajowej z małym, ruchliwym plemnikiem czyli oogamia. U większości zwierząt wodnych występuje zapłodnienie zewnętrzne polegające na wyprowadzeniu do wody jaj i plemników w tym samym czasie i miejscu. Organizmy lądowe przystosowały się do braku wody w swym środowisku poprzez wykształcenie zapłodnienia wewnętrznego polegającego na wprowadzeniu nasienia do dróg rodnych samicy. W ten sposób rozmnażają się wszystkie owodniowce , niektóre ryby i lądowe bezkręgowce. W gonadach żeńskich (jajnikach) przebiega proces oogenezy , w którym z jednego mejocytu (poprzez mejozę) uzyskujemy jedną komórkę jajową. W gonadach męskich (jądrach ) odbywa się spermatogeneza, gdzie z jednego mejocytu powstają 4 plemniki. U zwierząt przeważa rozdzielnopłciowość. Jest ona często dodatkowo potwierdzona widocznymi zewnętrznie różnicami w wyglądzie samca i samicy, co określamy jako dymorfizm płciowy. U części zwierząt występuje obupłciowość czyli obojnactwo. Wówczas jeden organizm posiada oba rodzaje gonad. Obojnactwo ma duże znaczenie w przypadku trudności ze znalezieniem partnera na skutek pasożytniczego , osiadłego lub mało ruchliwego trybu życia. Aby uniknąć niekorzystnego genetycznie samozapłodnienia, u zwierząt tych dochodzi często do zapłodnienia krzyżowego. Szczególną formą rozrodu jest dzieworództwo czyli partenogeneza polegająca na rozwoju nowego organizmu z niezapłodnionego jaja. Zjawisko to występuje u robaków, skorupiaków i owadów. Jaja niektórych zwierząt , normalnie nie rozmnażających się dzieworodnie , można sztucznie pobudzić do partenogenezy przez zmianę temperatury, PH , zasolenia, drażnienie mechaniczne i innymi czynnikami. Zdolność do rozmnażania płciowego postaci larwalnych nazywana jest neotenią. Rozwój zwierząt - zapłodnienie i powstanie zygoty - rozwój zarodkowy - rozwój pozarodkowy – juwenilny - osiąganie i utrzymanie dojrzałości rozrodczej - starzenie się i śmierć. Samice wielu wodnych bezkręgowców , większości owadów , ryb kostnoszkieletowych, płazów i gadów oraz samice wszystkich składają jaja, z których wylęgają się młode , a zwierzęta te noszą nazwę jajorodnych .Inną grupę stanowią zwierzęta jajożyworodne , u których rozwój zarodkowy także odbywa się wewnątrz osłonek jaka, ale dzieje się to w drogach rodnych samicy. W tym przypadku zarodek nie tworzy ścisłego połączenia ze ścianą jajowodu i nie korzysta ze składników pokarmowych przekazywanych z krwi matki, lecz wykorzystuje materiały zapasowe zgromadzone w dużych ilościach w jaju jeszcze w procesie jego dojrzewania. U ssaków łożyskowych rozwój zarodka i płodu następuje dzięki wytworzeniu połączenia ze ścianą jajowodu i nie korzysta ze składników pokarmowych przekazywanych z krwi matki, aż do momentu kiedy mogą rozpocząć niezależne życie – i te zaliczają się do zwierząt żyworodnych. O przebiegu rozwoju zarodkowego decyduje rozmieszczenie w jaju materiałów odżywczych nazywanych żółtkiem. Głównym składnikiem żółtka jest lecytyna. W komórkach jajowych człowieka ilość żółtka jest bardzo mała. Jest to dopuszczalne gdyż zarodek zaopatrywany jest przez łożysko. Duża ilość żółtka pozwala niektórym kręgowcom i bezkręgowcom rozwój zarodkowy w szczególnie niekorzystnych warunkach. Rozwój zarodkowy możemy podzielić na 3 fazy: 1.Bruzdkowanie 2.Gastrulacja 3.Organogeneza .Rozwój pozarodkowy na stępuje po wykluciu się z jaja. Może mieć charakter prosty lub złożony. W pierwszym przypadku młody osobnik jest miniaturą dorosłego i posiada wszystkie układy , które ma osobnik dorosły, tylko słabo rozwinięte. O rozwoju złożonym można mówić, gdy z jaja wykluwa się postać larwalna, która musi przejść szereg przeobrażeń. Larwa może w istotny sposób różnić się od osobnika dorosłego. Zwierzęta synchronizują okresy rozrodcze z porami roku, gdyż muszą dać potomstwu możliwość osiągnięcia dojrzałości, umożliwiającego przetrwanie następnego okresu krytycznego. ZNACZENIE PALEO W PRZYRODZIE Paleo jest nauka przyrod na pogran geol i biol. Przedm paleo sa ksamienial czyli kopalne pozost po org żywych i slady ich działał. Celem badan paleo jest poznanie org wymarlych ich anatomii morfol itd. Celem badan w naukach geol jest poznan (zrekonstr) środow kopalnych (morskich i ladowych), Jest nauka interdyscyplinarna zazębiajaca się z jednej strony z naukami biolog (zoologia, botanika) z drugiej poprzez geol z tzw. Naukami ścisłymi (chemia, fizyka) paleo z geolo wiaże wspolny dla obydwu dziedzin histor aspekt badan zjawisk i proces. Paleontol umozliwia okresl pozycji stratygr pozyc skaly w stosunk do innych skal w ich naturaln pierwot ukł ( w przypadk zaburz ukł) ZASADY KLASYFIKACJI ISTOT ŻYWYCH- najpierw org żywe klasy fik na podst pomierzch podobieństw miedzy organiz -pozniej ze wzgl na stopien kom plik budowy układ je w szeregi - ze wzgl na rozwoj teorii ewolucji org zaczeto klasyf ze wzgl na pokrewieństwo - pierwszy system klasyf oparty na pokrewieństwie zaproponowal Karol linneusz- szwedzki botanikHierarchia linneusza:Nadkrol, królestwo, typ, podtyp, nadgrom, grom, podgrom, nadrząd, rzad, podrząd, nadrodz, rodz, podrocz, rodz, podrocz, gatunek, podgatun Gatunek- podst jedn klasy fik org jest to grupa osob wykazuj podobienst pod wzgl budowy, cech rozwoju mogących się ze soba krzyżów i dających płodne potomstwo. Zasada nomenklatury binominalnej- kazda nazwa org skł się z nazw rodzaj i gatunk. Nazw rodz jest zawsze Pisan z duzej a gatunk z malej + nazw autora i rok publik opisu. ZNACZENIE WOLN TLENU Wolny tlen w atmosferze powst ok. 2,5- 2,2 mld lat temu: pod wpływem promien uv para wodna rozpada się na O2 i H2- na drodze fotosyntezy sinic, fotosynteza to reak chem w ktorej przy udziale wody i CO2 w obecności energii świtl powstaja zw organ a do atmosf uwalnian jest wolny tlen. Wzrost stęż tlenu w atmosf wywarl głęb wpływ na ziemie i Zycie na niej. Warstwa ozonowa umożl org życie tuz pod pomierzch zbiorn wodn a nawet na ladzie. Tlen wyst w atmosf spowodowal wyginiecie wielu gat beztlen bezwgled (anaeroby) niektóre beztl wytworz jednak pewne sposób zobojet Tl tak ze stal się on dla nich nieszkodl (anaeroby wzgl). Inne org wykdztal nawet mechanizm umożliw wykorzysta tlenu rozpowszech już w srodow. Dzieki temu uzyskaly zdolność do pozyskiwania energii z sus pokarm z udzialem tlenu. Oddych tlen uzupel wczesniej już działaj proces glikozy. Ewolut org wykorzysta tlen miala liczne skutki. Org. Tlen sa bardz wydajne niż beztlen. Dzieki powst tlen rozpoczęło się krazenie wegla w biosferze poczynaj od srodow fiz poprzez org fotosyntetyz Az do heterotrofow żywiących się roślinami. Oddych tlen ok. 14 razy bardziej wydajne niż fermentach oparta na kw mlek. Powst ozonosf chroniącej przed promien UV. KOPALNI PRZODKOWIE CZŁOWIEKA W oligocenie spośród naczelnych wyodrębniła się linia człowiekowatych. Pierwot czlowiekow były naziemnymi małpami stepowymi., prowadz wędrow tryb życia. W dolnym miocenie pojawili e formy o pionow postawie. Ceche te człowiekowi uzyskaly z koncem pliocenu. Od tego czasu głów kierunk ewplucyjn był rozwoj mozgu. Pierwsz człowiekowi wykazuj zdecydow ludzkie cechy były australopiteki., dobrze znane ze stepow w Afryce połudn. Paranthropus tworzący boczna bardziej roślinożerna linie ewolucyjna. Australopiteki z doln plejstocenu uzywały narzedzi i kosci. Spośród nich wyodrębnił się homo habillis (człowiek zdolny) który posługiwał się prymityw narzędziami kamiennym tzw. Eolitami. Kolejn rozszczepien linii ewolut nastąpiło w ostatni interglacjale. Czesc popul ludz przede wszyst w europie zostala odizolow warunk klimat i geograf. W wyniku tego powst gałąź o specyfice cechach anatom homo neandertalensis. W tym samym czasie formy przed neandertalskie daly na obszarze Azji typow przedstawic współcz homo sapiens którzy napłynęli do europy wraz z recesja ostatniego zlodowacenia. ZNACZENIE WIELKICH WYMIERAN DLA HISTORII W FANEROZOIKU Gry rozpatrujemy taksony bezkręgowcow nowszych szczebli to biorac ogolnie liczba ich w czasie fanerozoiku albo wzrosla albo utrxymywala się na poziomie mniej wiecej nie zmienion albo wreszcie zmalala. Liczb gatunk rosnie gdy wiecej ich powst niż wymiera. Nie zmienia się kiedy powst ich tyle ile wymiera maleje zas gdy wiecej taksonow wymiera niż powst. Jeżeli w stosunkowo krotkim czasie o wiele wicej gatun wymarlo niż powst mowi się o zjawisku masowego wymierania. Wymieran takich było prawie 30 ale największych zanotowano 5. Wystąpiły one pod koniec ordow, w pozn dewon, pod koniec perm, pod koniec trias, na pogranicz kredy i trzeciorzędu. Największe spośród nich było wymieran u Schulzu permu- ubylo wówczas ok. 60% rodz i Az 95% gatunk. Zroznicow czyli leczebn gatunk należących do roznych gromad bezkres w trakcie fanerozoiku z mienialo się w zwiaz z czym w roznych okres czasu nastep dominacja przedstaw roznych grup. W kambrze- trylobity, pozniej od O-P- liliowce i ramienionogo zawias. W O-S czeste graptolity. W mezoz i kenoz ślimaki malze i jezowce (do dzis w morzach). Głowonogi w paleozo bez kambru i w mezoz. Koralowce w pale oz mezoz i kenoz.