ELASTYCZNOŚĆ POPYTU I PODAŻY

Jak możemy mierzyć reakcję wielkości popytu na dane dobro na zmiany jego ceny? – miernikiem jest nachylenie krzywej popytu. Gdy elastyczność popytu przyjmuje duże wartości ujemne jest wysoka elastyczność. Wielkość popytu jest bardzo czuła na zmianę ceny. Gdy elastyczność popytu przyjmuje małe wartości ujemne jest niska elastyczność. Wielkość popytu jest mało wrażliwa na zmianę ceny. Gdy funkcja popytu jest linią prostą, elastyczność cenowa zmniejsza się wraz z przesuwaniem się w dół po linii popytu.

Gdy funkcja popytu ma postać krzywej DD podwyżka ceny powoduje inną co do wielkości zmianę popytu niż taka sama obniżka ceny.

Popyt elastyczny – gdy jego elastyczność cenowa jest mniejsza od -1. Np. bilety: obniżka cen zwiększa całkowite wpływy ze sprzedaży. (usługi, imprezy, żywność do domu)

Popyt nieelastyczny – gdy jego elastyczność jest między -1 a 0. Obniżka ceny zmniejsza wielkość wpływów. (grupy dóbr podstawowych)

Najważniejszym czynnikiem reakcji konsumenta na zmianę ceny danego dobra jest łatwość zastąpienia tego dobra innym dobrem.

W obydwu przypadkach linia podaży zmienia położenie z SS na S’S’.

a. Przesunięcie linii podaży powoduje dużą zmianę ceny równowagi, ale małą zmianę ilości

b. Przesunięcie linii podaży powoduje dużą zmianę ilości , ale małą zmianę ceny równowagi.

Cenowa elastyczność popytu - mierzy siłę reakcji popytu na zmianę ceny. To stosunek względnej zmiany wielkości popytu na dane dobro do względnej zmiany jego ceny. Jest zawsze ujemna. Jest użyteczna do obliczenia o ile należy podnieść cenę by obniżyć popyt. O ile zwiększyć cenę by obniżyć podaż. Ed = % zmiana wielkości popytu / % zmiana wielkości ceny = /\d/d : /\c/c

/\d – zmiana wielkości popytu wywołana zmianą wielkości ceny d – wielkość popytu przed zmianą

/\c – zmiana ceny, która wywołała zmianę popytu c – cena przed zmianą

|E| >1 popyt elastyczny – wzrost ceny o 1%, popyt spadnie o więcej niż 1%. Obniżka ceny powoduje wzrost łącznych wydatków. Popyt jest elastyczny przy wysokiej cenie.

|E|<1 popyt nieelastyczny – wzrost ceny o 1%, popyt spadnie o mniej niż 1%. Obniżka ceny powoduje spadek wydatków. Wzrost ceny wzrost wydatków (czy wpływów ze sprzedaży).

|E|=1 popyt proporcjonalny – wzrost ceny o 20%, popyt spadnie o 20%

|E|=0 popyt sztywny(absolutnie nieelastyczny) – zmiana ceny nie zmienia wielkości popytu

|E| nieskończoność, popyt ograniczony

Popyt o elastyczności równej jedności obniżka ceny nie zmienia wielkości wydatków

Suma wydatków = cena x zakupiona ilość

W krótkim okresie popyt jest mało elastyczny. Wychodzimy z punktu A, wzrost ceny z Pa na Pb powoduje spadek popytu o QaQs. W długim okresie nabywcy mają większe możliwości przystosowania się tzn.ograniczenia zakupu dobra, które podrożało. Linia popytu obraca się z DD na D’D’. Ten sam wzrost cen w długim okresie powoduje większy spadek popytu, do punktu Ql. (Podobnie obniżka ceny w długim okresie powoduje większy wzrost popytu). Elastyczność cenowa jest niższa w krótkim okresie, a wyższa w długim.

Długi okres – to czas niezbędny na dostosowanie się nabywców do zmiany cen.

Krótki okres – następuje bezpośrednio po zmianie cen i poprzedza długi okres

Cenowa mieszana elastyczność popytu - mierzy reakcję popytu na jedno dobro wywołaną zmianą ceny dobra pokrewnego. Cenowa mieszana elastyczność popytu na dobro i względem zmian cen dobra j to relacja między wzgledną zmianą zapotrzebowania na dobro i a wzgledną zmianą ceny dobra j. Może być dodatnia lub ujemna. Dodatnia jeśli wzrost ceny dobra j zwiększa zapotrzebowanie na dobro i. Jest zazwyczaj dodatnia w przypadku dóbr substytucyjnych, a ujemna przy dobrach komplementarnych. (masło/margaryna)

Enm= % zmiana wielkości popytu A/ % zmiana wielkości ceny B = /\dA / da : /\cB/ cB

Enm > 0 dobro A substytutem dobra B

Enm<0 dobro A komplementarne względem dobra B

Udział określonego dobra w budżecie konsumenta to wydatki na zakup tego dobra, wyrażone jako część wydatków lub część dochodów.

Dochodowa elastyczność popytu – mierzy zależność między zmianami popytu a zmianami poziomu dochodów ludności. Stosunek względnej % zmiany rozmiarów popytu na określone dobro do względnej % zmiany dochodu.

Ey = % zmiana wielkości popytu / % zmiana wielkości dochodów = /\d/d : /\y/y

Mierzymy przesunięcie poziome linii popytu przy wzroście dochodu o 1 %. Przy danej cenie P0, przesunięcie do punktu B oznacza niższą elastyczność dochodową niż przesunięcie do punktu C. Przesunięcia w lewą stronę oznaczałoby ujemna elastyczność dochodową.

Dobra normalne – (zwykłe) dodatnia elastyczność dochodowa popytu

Dobra niższego rzędu - ujemna elastyczność dochodowa

Dobra wyższego rzędu – (luksusowe) elastyczność wyższa od jedności

Dobra pierwszej potrzeby – elastyczność niższa od jedności

Każde dobro niższego rzędu jest dobrem pierwszej potrzeby. Udział dóbr niższego rzędu obniża się wraz ze wzrostem dochodów. Udział dóbr wyższego rzędu rośnie wraz ze wzrostem dochodów.

Jakościowa elastyczność popytu – stosunek procentowy ilości popytu do procentowej zmiany jakości

Eq = %zmiana ilości popytu / % zmiana jakości = /\d/d : /\q/q

Elastyczność podaży – stosunek % ilości oferowanej do % zmiany ceny Ep = % zmiana ilości oferowanej / %zmiana ceny

KRZYWA UTARGU CAŁKOWITEGO MONOPOLISTY

MR = 0, elastyczność -1 (tam gdzie jest 4 to ilość Q)

przy produkcji na lewo od tego punktu popyt jest elastyczny a na prawo nieelastyczny monopolista nigdy nie produkuje przy wielkości neelastycznej.

KONKRENCJA DOSKONAŁA

Przykład: targowisko z dużą ilością producentów sprzedających ziemniaki (idealnie jednorodny produkt)

Przedsiębiorstwo na rynku konkurencji doskonałej nie ma praktycznie żadnego wpływu na cenę produktu. Może sprzedać w każdej chwili dowolną ilość produktu po danej cenie rynkowej. Musi istnieć duża liczba przedsiębiorstw, aby każde miało znikomy udział w całej gałęzi. Możliwie jednorodny, standaryzowany produkt. Przeds. powinny wytwarzać ten sam produkt za ta samą cenę. Nabywcy mają pełną informacje o cechach sprzedawanych produktów. Swoboda wejścia i wyjścia.

Krzywa popytu, będąca zarazem linią ceny, jest prostą poziomą. Cena sprzedaży nie zależy od ilości produktu wytworzonej i oferowanej przez przedsiębiorstwo.

Utarg krańcowy również jest równy cenie.

Przedsiębiorstwo na rynku konkurencji doskonałej zgodnie ze „złotą regułą” sprzedaje po cenie równej utargowi krańcowemu. Optymalną wielkość produkcji wyznacza warunek:

P = MR =MC=SMC

Krzywa przedstawiająca rozmiary produkcji które przedsiębiorstwo chce wytwarzać przy różnych cenach, jest krzywą podaży przedsiębiorstwa.

SRSS – krzywa podaży w krótkim okresie

LRSS – krzywa podaży w długim okresie (jest bardziej spłaszczona)

P1 – punkt A cena zamknięcia w krótkim okresie

P3 – punkt C cena wejścia i wyjścia w długim okresie

W krótkim okresie przedsiębiorstwo na rynku konkurencji doskonałej może osiągać zyski nadzwyczajne bądź notować straty.

W długim okresie przedsiębiorstwo na rynku konkurencji doskonałej sprzedaje produkt po cenie równej minimalnemu kosztowi przeciętnemu, osiągając zerowy zysk ekonomiczny. Faktycznie przedsiębiorstwo to osiąga zysk normalny, wliczony przez nas w koszty (jako ekwiwalent kosztów alternatywnych).

Rysunki przedstawiają równowagę przedsiębiorstwa na rynku konkurencji doskonałej w trzech różnych sytuacjach:

Zysk ekonomiczny = 0, to przedsiębiorstwo osiąga zysk normalny.

Równowaga rynku konkurencji doskonałej

Gałąź wolnokonkurencyjna jako całość osiąga w tendencji długookresowej zerowy zysk ekonomiczny, sprzedając swój produkt po cenie równej minimalnym kosztom przeciętnym; realizuje zatem tylko zysk normalny.

Krzywa podaży gałęzi wolnokonkurencyjnej jest zawsze rosnąca: wyższa cena zachęca do zwiększenia produkcji.

MONOPOL

Monopolista jest jedynym dostawcą określonego produktu na danym rynku. Równowaga monopolisty jest więc zarazem równowagą gałęzi przezeń reprezentowanej.

Jak każde przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk, monopolista wybiera taką wielkość produkcji, przy której utarg krańcowy zrównuje się z kosztem krańcowym.

Monopolista sam ustala cenę, ale musi się liczyć z tym, że po wyższej cenie sprzeda mniejszą ilość.

Miarą siły monopolu jest nadwyżka ceny nad kosztem krańcowym.

Występuje bariera wyjścia i wejścia.

Monopolista ustala taką cenę, która przewyższa koszt krańcowy
P > MC = MR

Regułą w funkcjonowaniu monopolu jest osiąganie zysku ekonomicznego – tzw. zysku monopolowego – w krótkim, jak i w długim okresie. ZYSK NADZWYCZAJNY - zysk ekonomiczny (nadwyżka przychodów nad zyskami).

W krótkim okresie jednak monopolista może tolerować także zerowy zysk ekonomiczny, a nawet przejściową stratę, którą wyrówna z nawiązką zyskami osiąganymi w długim okresie.

Monopolista wytwarza mniej i drożej niż w konkurencji doskonałej.

Brak krzywej podaży w monopolu.

Monopol a wolna konkurencja: społeczny koszt monopolu:

• Społeczny koszt monopolu przejawia się w tym, że monopolista zmniejsza produkcję, a zwiększa cenę.

• Monopolista nie jest zmuszony do wprowadzania innowacji – hamowanie postępu technicznego

• Narzucanie innym podmiotom gospodarczym niekorzystnych warunków zawierania transakcji

• Monopolista wykorzystując swoje możliwości finansowe może stosować lobbing, np. w celu:

  • zwiększenia barier wejścia

  • ustawowego „wymuszenia” popytu

Monopole można podzielić na:

naturalne – powstałe wskutek działania sił rynkowych

państwowe – chronione ustawami lub innymi ograniczeniami natury formalno-prawnej. Monopole państwowe są najczęściej pozostałościami państwowych przedsiębiorstw.

KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA

- istnienie wielu małych firm oraz swoboda wejścia i wyjścia z gałęzi.

- każde z przedsiębiorstw ma do czynienia z opadającą krzywą popytu. Produkty różnych firm tworzących daną gałąź są bowiem mniej lub bardziej zindywidualizowane i zróżnicowane.

- duża liczba małych przedsiębiorstw

- swoboda wejścia i wyjścia w długim okresie

- malejąca krzywa popytu

W długim okresie konkurencja między istniejącymi producentami oraz możliwość pojawienia się nowych konkurentów eliminują możliwość osiągania zysku nadzwyczajnego. Przy optymalnej skali produkcji (MR = MC) następuje zrównanie utargu przeciętnego z kosztem przeciętnym (AR=P=AC).

Jest to tzw. równowaga w punkcie styczności

W konkurencji monopolistycznej głównym sposobem walki jest różnicowanie produktu (a nie konkurencja cenowa).

Ważne uwagi dotyczące konkurencji monopolistycznej

-Wchodzenie na rynek nowych konkurentów powoduje przesuwanie się krzywej popyty w lewo. Wynika to z faktu, że popyt całkowity gałęzi dzieli się na coraz większą liczbę konkurentów.

Nowych konkurentów przybywa aż do momentu kiedy krzywa popytu jest styczna do krzywej kosztów przeciętnych.

-Przedsiębiorstwo na rynku konkurencji monopolistycznej nie produkuje przy minimalnych kosztach przeciętnych.

Ma ono nadwyżkę zdolności produkcyjnej.

-Produkując więcej mogłoby obniżyć koszty przeciętne, jednak jego utarg całkowity byłby wtedy niższy od kosztów całkowitych, ze względu na konieczność obniżenia ceny.

-Ponieważ cena jest wyższa od kosztu krańcowego, więc przedsiębiorstwu opłaca się sprzedać więcej, ale po dotychczasowej cenie.

Sprzedaż po dotychczasowej cenie większej ilości wyrobów może być wynikiem:

• zabrania konkurencji klientów

• namówieniem klientów do większych zakupów (zwiększeniem popytu całej gałęzi).

OPTIMUM TECHNICZNE I EKONOMICZNE MONOPOLISTY

Koszt całkowity – O, ATC1, B, Q

Utarg całkowity – O, C, A, Q

Strata – C, ATC1, B, A

Koszt całkowity – 0, ATC1, A, Q

Utarg całkowity – 0, C, B, Q

Zysk – ATC1, C, B, A

OPTIMUM TECHNICZNE I EKONOMICZNE KONKURENCJI DOSKONAŁEJ

OLIGOPOL

Struktura rynku, w której występuje od dwóch (duopol) do kilkunastu producentów;

Istnieje silna współzależność pomiędzy przedsiębiorstwami;

Niewielka liczba firm zachowuje się w sposób strategiczny i działa niezależnie od siebie, ale uwzględniając istnienie pozostałych firm;

Na decyzje firmy wpływają decyzje podjęte przez inne firmy i na odwrót;

Produkty są jednorodne lub zróżnicowane; Niewielka liczba sprzedawców i wielu kupujących?; Ograniczony dostęp do rynku; Dominują pozacenowe formy konkurencji.; bariery wejścia i wyjścia (koszty, technologia); znaczny wpływ na cenę ma przedsiębiorca; opadająca krzywa popytu; doskonała informacja o rynku; cena jest względnie stabilna, niewrażliwa na niewielkie i nietrwałe zmiany kosztów wykonania

Oligopol z porozumieniem:

W przypadku zawarcia efektywnego porozumienia i utworzenia kartelu, w pierwszej kolejności stara się zmaksymalizować łączny zysk całej grupy. Dopiero po wyznaczeniu optymalnej skali produkcji i optymalnego poziomu ceny dla całego kartelu, jego uczestnicy mogą szukać dla siebie najkorzystniejszych rozwiązań, ale w ramach ograniczeń narzuconych przez wspólną politykę produkcyjną i cenową.

Oligopol bez porozumienia

Każde z przedsiębiorstw działa na własną rękę, dążąc do maksymalnego zysku dla siebie. Między przedsiębiorstwami działającymi w danej gałęzi toczy się bezwzględna walka konkurencyjna. Niekiedy przyjmuje ona postać wyniszczającej wojny cenowej.

Dla oligopolu bez porozumienia charakterystyczny jest model złamanej krzywej popytu:

oś Y: Cena,utarg,koszt krańcowy

Punkt A jest punktem optymalnym. W punkcie tym łamie się krzywa popytu. Jeśli jedno przedsiębiorstwo podniesie cenę, inne nie zrobią tego by pozyskać jego klientów. Podwyżka ceny powoduje dużą stratę udziału w rynku. Obniżka ceny zwieksza sprzedawaną ilość, ale wyłącznie dzięki wzrostowi rozmiarów sprzedaży całej gałęzi

Popyt jest elastyczny przy próbie podwyżki ceny (wzrost ceny spowoduje spadek utargu), natomiast nieelastyczny przy próbie obniżki ceny (spadek ceny spowoduje spadek utargu).

MC musza przebiegać przez nieciągłości MR. Utarg krańcowy jest nieciągły w punkcie Q.

Efekt: produkcja – OQ, cena – OB, zysk – ABCD.

Rozerwanie linii utargu krańcowego pozwala utrzymać cenę na poziomie OB nawet przy znacznych zmianach kosztów.

Y=-ax + b – utarg przeciętny

Y= (-ax+b)*x -ax + b – utarg całkowity

Y= -2x+b

ZAMKNIĘCIE ZAKŁADU W KRÓTKIM I DŁUGIM OKRESIE

Przedsiębiorstwo ustala wielkość swojej produkcji na poziomie Q1, przy którym krótkookresowy koszt krańcowy jest równy utargowi krańcowemu. Następnie sprawdza czy podjęcie produkcji ma sens z ekonomicznego punktu widzenia. Jeżeli cena jest wyższa od krótkookresowych przeciętnych kosztów całkowitych (SATC1), to wolumenum produkcji wynosi Q1. A przedsiębiorstwo osiąga zyski. Jeżeli cena ustali się na poziomie między SATC1 a SAVC1 przedsiębiorstwo ponosi wprawdzie straty, ale częściowo pokrywa swoje koszty stałe. Produkcja więc powinna być utrzymana na poziomie Q1. Natomiast w sytuacji gdy cena spadnie poniżej SAVC1 produkcja powinna wynosić 0. Przy tej cenie bowiem przedsiębiorstwo nie jest w stanie pokryć nawet swoich kosztów zmiennych. Przedsiębiorstwo przestaje produkować, a w długim okresie powinno być zlikwidowane.

W długim okresie przedsiębiorstwo wybiera poziom produkcji określony przez punkt B, w którym MR jest równy LMC. Następnie sprawdza czy przy produkcji Q1 nie ponosi strat. Jeśli cena jest równa lub wyższa od LAC, czyli długookresowych kosztów przeciętnych dla produkcji Q1 to przedsiębiorstwo nie ponosi strat i utrzymuje się na rynku. Jeśli cena jest niższa od LAC1, to produkcja przedsiębiorstwa powinna w długim okresie wynosić 0, co oznacza jego likwidację.

RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI

MODEL FIRMY DOMINUJĄCEJ

[09] RÓŻNICOWANIE CEN W MONOPOLU

Różnicowanie cen ma sens do momentu, w którym utargi na rynkach będą równe.

Ceny p1 nie akceptuje rynek 2, trzeba obniżyć cenę. producent chcąc sprzedawać na obu rynkach musiałby obniżyć koszty utrzymania. Ceny p2 nie akceptuje rynek 3 i ze trzeba obniżyć cenę. Sprzedając dobro po różnych cenach na różnych rynkach otrzymamy wyższy utarg całkowity. Sposobem różnicowania cen jest uzyskiwanie różnego utargu krańcowego na różnych rynkach. To różnicowanie będzie tak długo trwało, dopóki utargi krańcowe na różnych rynkach się nie zrównoważą.