1. Wzrost a rozwój gospodarczy

2. PKB i metody jego mierzenia

   1. Metoda sumowania produkcji

   2. Metoda sumowania dochodów

   3. Metoda sumowania wydatków

3. Produkt Krajowy Brutto i Netto

4. PKB w cenach czynników produkcji i w cenach rynkowych

5. Produkt Narodowy. Dochód narodowy i jego podział

6. Ceny w rachunku PKB

7. PKB per capita

8. Czynniki wzrostu PKB

9. Bariery wzrostu

10. Wady kategorii PKB

1 .PKB – metoda sumowania produkcji

Polega na sumowaniu wartości produktów i usług wytworzonych w gospodarce w ciągu roku.

Ponieważ niektóre produkty wytwarzane przez jedne przedsiębiorstwa służą do wytwarzania dóbr innych, w innych przedsiębiorstwach, pojawia się przy tej metodzie problem wielokrotnego liczenia tych samych wartości (tych samych dóbr). Przykładem jest mąka służąca do produkcji chleba.

Aby uniknąć wielokrotnego liczenia tych samych elementów (w sytuacji kiedy niektóre produkty wytwarzane w danym roku są w całości zużywane przy wytwarzaniu innych produktów w tym samym roku), należy liczyć wyprodukowane towary i usługi tylko raz.

Metoda pozwalająca uniknąć podwójnego liczenia nazywa się metodą dóbr finalnych.

Dobra finalne to dobra (czyli produkty i usługi) nabywane przez ostatecznego użytkownika. W ich skład wchodzą produkty. Usługi konsumpcyjne nabywane przez gospodarstwa domowe oraz produkty i usługi inwestycyjne (np. maszyny) nabywane przez przedsiębiorstwa.

Do produkcji dóbr finalnych służą dobra pośrednie. (np. na produkcję chleba składa się:

1. Zboże mąka chleb

W tym przykładzie zboże i mąka są dobrami pośrednimi, chleb to dobro finalne.

Druga metoda pozwalająca uniknąć podwójnego licznie to metoda wartości dodanej. Wartość dodana to przyrost wartości dóbr będących rezultatem danego procesu produkcji. Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych przy wytwarzaniu tych dóbr.

W praktyce prawie każde dobro przechodzi przez wiele stadiów produkcji zanim stanie się dobrem finalnym. We wszystkich tych stadiach dobro to przybiera na wartości (powiększa swą wartość) dzięki działalności poszczególnych przedsiębiorstw. Metoda ta opiera się na sumowaniu tylko tej nowej wartości.

Przykład:

Fabryka telewizorów	Wartość dodana
I 400 zł	400 zł
Handel hurtowy	+
I 500 zł	100 zł
Handel detaliczny	+
I 700 zł	200 zł
Klient	____________
	700 zł
(cena dobra finalnego)	(suma wartości dodanej)

Wartość dodana składa się z dochodów osiąganych przez uczestników procesu produkcji (bądź usług), inaczej jest to różnica między utargiem ze sprzedaży uzyskanym przez przedsiębiorstwo a kosztem surowców, materiałów i usług zakupionych od innych przedsiębiorstw. Różnicę tą stanowią płace pracowników tego przedsiębiorstwa oraz uzyskane przez nie zyski, odsetki i czynsze czyli dochody uczestników procesu produkcji zwane dochodami pierwotnymi lub dochodami czynników produkcji.

2. Metoda sumowania dochodów – polega na dodawaniu dochodów powstających w procesie wytwarzania produktów i usług w danym roku tj. płac, czynszów, procentów i zysków.

Suma tych dochodów musi być równa ogólnej sumie wartości dodanej, ponieważ wartość dodana składa się z dochodów osiąganych przez uczestników produkcji.

$$PKB = \sum_{}^{}{wartosci\ dodanych = \sum_{}^{}{dochodow\ czynnikow\ produkcji}}$$

Przy obliczaniu PKB metodą sumowania dochodów nie uwzględnia się tzw. Płatności transferowych tj. płatności z tytułu rent, emerytur, zasiłków i innych płatności z budżetu państwa. Tego rodzaju płatności nie są uwzględniane w PKB, ponieważ nie reprezentują dochodów uzyskanych z produkcji dóbr i usług. Część dochodów brutto uczestników procesu produkcyjnego stanowią płacone przez nich podatki. Sumując dochody uzyskane w procesie produkcji, ujmujemy je w kategorii brutto tzn. wraz z podatkami.

Z drugiej strony sumując wartość dodaną, nie uwzględniamy w niej podatków od towarów i usług (takich jak VAT), ponieważ część przychodów przedsiębiorstw odprowadzana jako tego rodzaju podatki pośrednie nie zasila wynagrodzeń czynników produkcji, uzyskiwanych w postaci płac, zysków, czynszów i odsetek. Uwzględniamy natomiast dotacje państwowe dla przedsiębiorstw (subsydia), które są dodatkowym źródłem ich dochodów.

Jeżeli wartość produkcji wyrazimy w cenach płaconych przez nabywców, łącznie z podatkami pośrednimi netto (skorygowanymi o subsydia), to otrzymamy PKB w cenach rynkowych.

Jeżeli natomiast od wartości rynkowej sprzedaży potrącimy podatki pośrednie i dodamy subsydia (dotacje), to otrzymamy PKB w cenach czynników produkcji.

$$\begin{matrix} \text{PKB\ w\ cenach} \\ czynnikow\ produkcji \\ \end{matrix} = \begin{matrix} \text{PKB\ w\ cenach} \\ \text{rynkowych} \\ \end{matrix} - \ podatki\ posrednie + subsydia$$

3. Metoda sumowania wydatków – polega na sumowaniu wydatków na dobra finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe. Wydatki te obejmują

1. Wydatki na dobra konsumpcyjne wytwarzane w kraju (Cd)

2. Wydatki na krajowe dobra inwestycyjne (I)

3. Wydatki rządowe na wytwarzane w kraju produkty finalne i usługi (G)

4. Wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowe (Ex)

Czyli:

PKB = Cd + I + G + Ex

Po uwzględnieniu w tym rachunku wydatków krajowych na zagraniczne dobra i usługi (im) otrzymamy zapis:

PKB + Cd + I + G + Ex − Im

Jeżeli różnicę między eksportem a importem (tj. eksport netto) oznaczymy przez X, wówczas równanie przybierze postać:

PKB = Cd + I + G + X