10. Analiza systemowa - cele i zadania, identyfikacja problemów, na czym polega analiza systemowa, cele analizy, algorytm postępowania, zasady analizy systemowej, , metody i narzędzia wspomagające analizę systemową

Istota analizy systemowej

Analiza systemowa to:

- sposób analizowania złożonych problemów po to, aby zapewnić osiągniecie szerszych celów i w sposób efektywniejszy niż wówczas, gdyby poszczególne części systemu analizowano w izolacji

- Stały dialog między decydentem a analitykiem systemów, w którym decydent pyta o alternatywne rozwiązania swoich problemów, a w tym czasie analityk stara się wyjaśnić pojęciowy układ odniesienia, w którym musi być podjęta decyzja, zdefiniować możliwe alternatywne cele i kryteria i określić koszt i efektywność kierunków działania.

- Zbiór metod i technik analitycznych, ocenowych i decyzyjnych, służacych racjonalnemu rozwiązywaniu systemowych sytuacji decyzyjnych oraz badaniem wspomagającym działania osób odpowiedzialnych za decyzje lub linie postępowania w warunkach niepewności i ryzyka.

Podstawowym zadaniem w projektowaniu systemów jest dążenie, aby były one lepsze od istniejących tzn. w większym stopniu spełniały wybrane kryteria doskonałości:

* Zmniejszenie zużywania materiałów i energii do wykonania przewidzianych funkcji

* Zwiększenie niezawodności funkcjonowania przy realizacji swoich funkcji

* Rozszerzenie możliwości funkcjonalnych przy obniżeniu jednostkowych nakładów na realizację poszczególnych funkcji

* Polepszenie sytuacji ludzi-operatorów w systemach przez polepszenie bezpieczeństwa pracy i socjalnego, humanizację pracy, ergonomizację i budowanie ich zadowolenia

* Zmniejszanie obciążeń środowiskowych i szkodliwych aspektów, które mogą być generowane przez istniejące lub projektowane systemy

* Zapobieganie zagrożeniom pochodzącym z zewnątrz i od czynników wewnętrznych systemu

Zadania analizy systemowej:

- wspiera decydentów w systemach informacyjno-decyzyjnych ułatwiając im podejmowanie racjonalnych decyzji

- zwiększa prawdopodobieństwo decyzji trafionych, zmniejsza ryzyko podejmowanych decyzji oraz zmniejsza prawdopodobieństwo decyzji nietrafionych

Odmiany analizy:

- Analiza sytuacji problemowych w systemach obiektowych

- Analiza sytuacji problemowych w systemach procesowych

Etapy analizy:

* Zbadanie lub zidentyfikowanie celów działania

* Zbadanie możliwych sposobów osiągniecia zamirzonych celów, z uwzględnieniem nowych alternatywnych celów

* Ocena pozytywnych i negatywnych, bliższych i dalszych skutków każdego z możliwych wariantów działania uwzględniającą niepweność przyszłości i ryzyko

* Analiza porównawcza wariantów, działanie wg różnych kryteriów efektywności i przedstawienie wyników w sposób umożliwiający wybór-decyzję.

Procedura postępowania w analizie systemowej:

* Analiza problemu: zidentryfikowanie, jaki problem ma być rozwiązany i co jest celem jego rozwiązania, jak działa obecny system i jego niedostatki występują w jego działaniu oraz jakie wymagania i oraniczenia są istotne dla systemu

* Analiza funkcji systemowych: jaka jest operacyjna koncepcja systemu, jakie funkcje powinien spełniać system, jakie są istotne czynniki, od których zależy pełnienie danych funkcji, oraz jakie występują zależności między istotnymi czynnikami

* Opracowanie wariantów – alternatywnych rozwiązań postawionego zadania systemowego

* Identyfikacja systemów konkurencyjnych dla analizowanego systemu

* Opracowanie modelu ocenowego systemu

* Oszacowanie wartości danych ilościowych dla modelu

* Testowanie modelu

* Oszacowanie wielkości nakładów

* Analiza ryzyka i niepewności

* Opracowanie dodatkowych rozwiązań alternatywnych dla systemu

* Wybór systemu najkorzystniejszego

Zasady analizy systemowej. Zasada:

a) Identyfikacji potrzeb: dotyczy stanu systemu i odczuwalnych braków. Źródła potrzeb znajdują się wewnątrz i na zewnątrz systemu.

b) Hierarchizacji celów: oznacza wskazanie priorytetów i ważności celów, które powinny być kompatybilne z ważnością zidentyfikowanych potrzeb. Cele i podejmowane dla nich ich realizacji działania powinny sprzyjać spełnianiu znanych potrzeb.

c) Analizy diagnostycznej: konieczność zrozumienia budowy, struktury, funkcji,itp. systemu w celu umożliwienia jego modelowania.

d) Analizy prognostycznej: konieczność rozpoznania możliwych stanów rozwojowych i przyszłościowych systemu. Dzięki niej można przewidywać przyszłe stany korzystne i niekorzystne obiektu lub systemu i przy danych kryteriach dokonać właściwych wyborów.

e) Modelowania systemowego: ma zapewnić określone podobieństwo modelu i rzeczywistości, dzięki czemu, analizując model, można rozpoznać ukryte stany lub właściwości obiektu analizowanego.

f) Oceny efektywności: dokonywana w oparciu o przyjęte kryteria ocenowe, które mogą być bardzo zróżnicowane (np. Dla wyrobów – niezawodność, funkcjonalność.. dla planów – wykonalność, szczegółowość.. dla działań – innowacyjność, wydajność).

g) Analizy ryzyka: dla poszczególnych działań i przedsięwzięc opracowuje się metody, w oparciu o dostępne dane statystyczne i analogie, oceny prawdopodobieństwa zagrożeń dla działań i przewidywane skutki ich wystąpienia, co pozwala wyrazić liczbowo szacowane ryzyko ina tej podstawie formułować decyzje.

h) Analizy decyzyjnej: konieczność zidentyfikowania sytuacji decyzyjnej, w której istnieją alternatywne warianty decyzji i wybór wariantu, który zapewni uzyskanie max korzyści przy danym kryterium oraz uwzględnionej niepewności i ryzyku.

9. Metody i narzędzia analizy:

a) znana i powszechnie stosowana „burza mózgów” (polega na zgromadzeniu kompetentnego zespołu, których zadaniem jest wymyślenie maksymalnej liczby pomysłów)

b) analiza morfologiczna (jest logiczno-analityczną metodą poszukiwania i generowania pomysłów z pomocą kombinatoryki)

c) metoda delficka (wykorzystuje wiedzę ekspertów znających rozpatrywaną problematykę)

d) myślenie poboczne (oznacza próbę nowego spojrzenia na zadanie lub problem, przeformułwanie problemu, które dałoby szansę rozwiązania go nowym sposobem)

e) metoda analogii (jest techniką porównywania obiektów i systemów podobnych z nadzieją uzyskania zadowalającego rozwiązania poprzez twórczą adaptację rozwiązań już znanych i stosowanych w analogicznych systemach)

f) metoda wyszukiwania (polega na celowym i ukierunkowanym przeszukiwaniu zbiorów danych i informacji w celu znalezienia potrzebnego rozwiązania lub rozwiązania, które umożliwiłoby opracowanie własnego rozwiązania)

g) synektyka ( polega na świadomym, wymuszonym poszukiwaniu podobieństw między rozpatrywanym systemem a innymi znanymi systemami w celu poznania, przeniesienia i wykorzystania informacji z opisu obiektu znanego na obiekt rozpatrywany ze zdefiniowanym problemem)

h) analiza funkcjonalno-kosztowa (jest stosowana do oceny systemu i zmniejszenia ponoszonych nakładów)

i) mapowanie myśli ( jest metodą umożliwiającą strukturalizację i wizualizację pomysłów oraz sposobów postępowania przy poszukiwaniu rozwiązań problemów)

Identyfikacja problemów

Problem to każdy nieporządany wynik pracy lub działania, różnica między stanem rzeczywistym a stanem porządanym

Problemy mogą być:

proste- rozwiązanie jest możliwe po zdobyciu odpowiedniej wiedzy

złożone- wymagają zaangazowania znaczących środków w celu wyjaśnienia przyczyn, modelowania, generowania nowej wiedzy i umiejętnego jej wykorzystywania

bardzo złożone - wynikają z braku wiedzy, dużej skali problemu i ważności problemu w sensie cywilizacyjnym

Rozwiązywanie poszczególnych problemów powinno polegać na:

- zidentyfikowanie i nazwanie problemu

- ustaleniu priorytetów przy rozwiązywaniu problemów wg danego kryterium

- doborze odpowiedniej metody rozwiązywania problemów

- zastosowanie procedur postępowania , będacych elementami składowymi danej metody

Cykl życia maszyny(wykres str233): Potrzeby->projektowanie->wytwarzanie->sprzedaż i transport->instalowanie i wdrażanie->użytkowanie->likwidowanie-> recykling => Maszyna technologiczna
Rodzaje obsługi:
1. Obsługa autonomiczna- wykonywana przez operatora według wykazu producenta i własnych doświadcznień w oparciu o stanowiskowe instrukcje obsługi.
2.Obsługa prewencyjna – wykonywana w oparciu o wytyczne producenta i własne obserwacje. Obsługa ta dotyczy sprawdzania ważnych parametrów maszyny, dokonywania okresowych przeglądów.
3. Obsługa prognostyczna- obejmująca okresową, kompleksową analizę stanu technicznego maszyny w oparciu o rózne pomiary i porównanie ich z analogicznymi pomiarami dokonanymi na nowej, sprawnej maszynie..
4. Obsługa interwencyjna- podejmowana w momentach uszkodzeń i awarii uniemożliwiających dalszą planowaną eksploatację
Wskaźnik efektywności maszyny technologicznej(OEE): charakteryzuje cechy maszyny jak rozwniez umiejętności jej wykorzystania do celow wytwórczych. Jest iloczynem Dostepnosci (D), osiągów(O) oraz jakości(Q) czyli OEE=D*O*Q przy czym D=(Td-Tp)/Tz O=N/Td*W Q=(N-Nw)/N gdzie: Td-czas dysponowany, Tz- czas zmiany, Tp- czas przestojów w trakcie Tz, N- liczba wykonanych wyrobów w Td, W- wydajność godzinowa maszyny, Nw-liczba sztuk wadliwych w czasie Td.
Wskaźnik sprawności maszyny OSM: , gdzie WPC- czas pracy maszyny wydzielony z czasu dysponowanego w procentach, przeznaczony na realizacje produkcji określonego wyrobu, x- wyrazony w procentach czas przestoju z przyczyn organizacyjnych i technicznych w trakcie WPC, kw- współczynnik wydajności maszyny, bedacy stosunkiem rzeczywistej wydajności do planowanej. Kj- współczynnik jakościowej pracy, bedacy stosunkiem czasu wytwirzebua hajiscuiwe liczby planowanych wyrobow do sumy powyższego czasu i czasu koniecznego na ewentualna naprawe czesci wadliwych lub uzupełniających produkcje.
Przewaga konkurencyjności-działania:
1. Sukcesywna ocena otoczenia organizacji pod koątem możliwych korzyści lub zagrożeń oraz pojawiających się zmian które w przyszłości mogą wpłynąć na funkcjonowanie firmy.
2.Dokładne rozpoznanie istniejących i potencjalnych możliwości wlasnej organizacji a zwłaszcza: poziom kompetencji personelu i potrzeby w tym zakresie, zdolności produkcyjne, ich elastyczność, produktywność, możliwość sprostania wymaganiom jakościowym itp.
3. Umiejetne prognozowanie i przewidywanie trendów rozwojowych w celu opracowania strategii organizacji możliwej do realizacji przy istniejących ograniczeniach które pozwoliłoby osiągnąć w przyszłości ustalone cele i zapewniło możliwości rozwoju.
4. Umiejetnosci konsekwentnego skupienia się na realizacji przyjetej strategii i dokonania jej dekompozycji na cele i zadania dla wszystkich komórek organizacyjnych oraz zadan pracownikow.
5. Skupienie uwagi i poswiecenie wielu wysiłków na odpowiednie zaprojektowanie, realizacje , nadzorowanie i zarzadzanie procesami wewnętrznymi w celu ich ciągłego doskonalenia itp.
6. Działania na rzecz stałego podnoszenia kompetencji personelu i zwiekszania jego zaangażowania w rozwiązywanie problemow firmy ( zwalnianie i rekrutowanie pracownikow, szkolenia, awanse, wspomaganie kreatywności itp.)
7. Ukierunkowanie OG na generowanie i zdobywanie nowej wiedzy która można by wykorzystac na potrzeby organizacji. Wymaga to wysokich kompetencji personelu i ukształtowania takiej kultury organizacji w ktorej uczenie się i dzielenie się wiedza staje się powszechna praktyka.
8. Wpływ na pozycję konkurencyjna organizacji jej kultury organizacyjnej.
Metody wspomagania: Badania marketingowe rynku i potrzeb, Segmentacja, Pozycjonowanie, Prognozowanie, Planowanie asortymentu i wyrobów, Przygotowanie i realizacja produkcji, System obsługi klienta, System reklamacji i informacji o wyrobie
Org. Gospodarcze przewaznie funkcjonuja w warunkach ostrej konkurencji, co zmusza je do intensywnych działań i wysiłków na rzecz postępu technologicznego, wdrożeń innowacyjnych pomysłów, zabiegania o wzgledy klientow itp. Dzialania te musza charakteryzowac się m.in. ekonomicznością przy jednoczesnym spełnianiu przepisow prawa dotyczacych bezpieczeństwa pracy, ochrony środowiska itp. Zrównoważony rozwoj organizacje planuja w oparciu o politykę ekologiczna UE, która swoim zasiegiem obejmuje wiele dziedzin, zasobow i kierunkow rozwojowych organizacji. Należy podkreślić ze często wymagania ekonomiczności SA sprzeczne z potrzebami zrównoważonego rozwoju i OG musza wybierac rozwiązania kompromisowe.

Systemy decyzyjne

Cele systemów:

Systemy decyzyjne kształtowały się i rozwijały wraz z ewolucją systemów w celu:

- zapobiegania ich destrukcji, niszczeniu, dezorganizacji

- zapewnienia stabilności ich funkcjonowania poprzez korekcyjne oddziaływanie na zakłócenia,

- umożliwia doskonalenia systemu poprzez oszczędniejsze zużywanie zasobów i adaptacji do zmieniających się warunków otoczenia

Na podstawie tego można stwierdzić , że system decyzyjny to zbiór reakcji naturalnych, nieuświadomionych lub uświadomionych mających na celu zapewnienie stabilnego funkcjonowania systemu w warunkach zakłóceń wewnętrznych i zewnętrznych.

Czynniki wpływające na decyzje

Celem systemów decyzyjnych jest zapewnienie efektywności podejmowanych decyzji, przy czym efektywność ta zależy od wielu czynników, ważniejsze to:

- informacyjne, dotyczące zakresu dostępnych informacji dotyczących problemu decyzyjnego,

- techniczne, dot. wykorzystywanych środków technicznych, wspomagających proces podejmowania decyzji,

- metodologiczne, dot. Odbioru i wykorzystywania metod przy generowaniu decyzji,

- psychospołeczne, dotyczące osobowości i kompetencji osób lub zespołu podejmujących decyzje

- myślenie perspektywistyczne

- myślenie probablistyczne

- myślenie alternatywne (czynn. Subiektywne)

(czynn. obiektywne)

- ograniczenia strukturalne, wynikające z przepisów administracyjno prawnych, kierunków rozwojowych, dostępności potrzebnych zasobów

- ograniczenia poznawcze, powodowane brakiem dostępu do potrzebnych info., nadmiarem info. Zbędnych, ochroną własności intelektualnej

- ograniczenia motywacyjne, związane ze stosunkami interpersonalnymi między decydentami a podwładnymi, które mogą wwzmagać lub hamować przedsiębiorczość, kreatywność itp.

- ograniczenia kompetencyjne, wynikające z niewłaściwych przydziałów obowiązków i uprawnień ich niedostosowania do posiadanych kompetencji

Klasyfikacja decyzji:

Decyzje są istotnym elementem procesu zarządzania systemami i można je klasyfikować w rózny sposób:

1.Ze względu na czasowy horyzont oddziaływania tzn.

strategiczne, obejmujące działania w wieloletnich okresach

- taktyczne, obej. dział. Realizowane w okresach 1-2 lat,

- operacyjne, obej. dział. bieżące

2. Ze względu na obszar oddziaływania tzn.

- personalne, dot. Pracowników,

- alokacyjne, dot. rozdziałów zasobów

- administracyjne, dot. różnych działań w organizacji

3. Ze względu na realizowane funkcje zarządzania, tzn.

- planistyczne, dot. przygotowań i zatwierdzania planów

- organizatorskie, tworzące sytuacje umożliwiające realizację planów,

- motywacyjno – kierownicze, zachęcające do realizacji planów i ukierunkowujące działania personelu,

- kontrolne, sprawujące nadzór nad przebiegiem realizacji planów i dostarczające informacji koniecznych do korygowania decyzji

Metody podejmowania

Metody można podzielić na 2 zasadnicze grupy:

- decyzje podejmowane przez komplementarne zespoły, obejmujące różnych specjalistów z hierarchii zarządczej i personelu co pozwala zmniejszyć udział czynnika subiektywnego w podejmowaniu decyzji i powiększyć grono osób wspierających realizację uzgodnionej decyzji.

- decyzje wspomagane przez różnorodne intelektualne systemy informatyczne, ułatwiające gromadzenie potrzebnej informacji i jej przetwarzanie w optymalne decyzje np. algorytmy genetyczne, systemy ekspertowe itp. W systemach tych znajdują się odpowiednie bazy wiedzy, metody wnioskowania, sposoby oceny ryzyka i prawdopodobieństwa sukcesu.

Ograniczenia decyzyjne:

-ograniczenia strukturalne, wynikające z przepisów administracyjno-prawnych

-ograniczenia poznawcze, powodowane brakiem dostępu do potrzebnych informacji, nadmiarem informacji zbędnych, ochroną własności intelektualnej dotyczącą pożądanych informacji

-ograniczenia motywacyjne, związane ze stosunkami interpersonalnymi między decydentem a podwładnym, które mogą wzmagać lub hamować przedsiębiorczość, kreatywność pracowników

-ograniczenia kompetencyjne, wynikające z niewłaściwych przydziałów obowiązków i uprawnień i ich niedostosowania do posiadanych kompetencji, co pogarsza koordynowanie decyzji i często obniża ich jakość.

Efektywność decyzji

-informacyjne, dotyczące zakresu dostępnych informacji dotyczących problemu decyzyjnego

-techniczne, dotyczące wykorzystywanych środków technicznych, wspomagających proces podejmowania decyzji,

-metodologiczne, dotyczące doboru i wykorzystywania metod przy generowaniu decyzji

-psychospołeczne, dotyczące osobowości i kompetencji osób lub zespołu podejmujących decyzje

Proces przygotowywania optymalnych decyzji:

1. Wyznaczenie celów organizacji i priorytetów ich osiągania. (celów nie powinno być wiele)

2. Identyfikacja problemów kluczowych do rozwoju organizacji

3. Analiza możliwych oddziaływań na organizację zidentyfikowanych problemów, przyczyn i skutków

4. Poszukiwanie alternatywnych rozwiązań zidentyfikowanych problemów

5. Przeprowadzenie ocen rozpatrywanych wariantów, poziomu ryzyka, prawdopodobieństwa sukcesu

6. Szczegółowe opracowanie planów i programów realizacji wybranego wariantu

7. Zatwierdzenie opracowanego przedsięwzięcia przez naczelne kierownictwo

8. Organizacyjne przygotowanie realizacji zatwierdzonego przedsięwzięcia

9. Sterowanie przebiegiem prac

10. Sprawdzenia (kontroli) skuteczności i efektywności wprowadzonego przedsięwzięcia

(w przypadku niezadowalającej efektywności należy powtórzyć działania od 3 lub 4 etapu)

Przygotowanie decyzji:

a)zebranie wszelkich dostępnych danych ilościowych i jakościowych o problemie decyzyjnym, warunkach w jakich będzie on przeprowadzany

b)rozważanie różnych wariantów postępowania, z których wybiera się jeden a jego realizacja jest obarczona ryzykiem

c)dopracowanie wybranego wariantu poprzez jego uszczegółowienie, lub gdy trzeba to opracowanie programu realizacji, planu lub wydania formalnych poleceń

d) proces realizacji decyzji powinien być kontrolowany, a uzyskane wyniki porównywane z założonymi decyzjami.

Zadania decyzyjne:

1. Zarządzanie zapasami, tzn. dotychczas niewykorzystywanymi zasobami, które można przeznaczyć na uzyskanie określonych korzyści. Celem zarządzania jest ustalenie minimalnych, bezpiecznych zapasów.

2. Zarządzanie alokacją zasobów między poszczególnymi działami i stanowiskami w ten sposób, aby maksymalną efektywność całego systemu. Do podobnych zadań można zaliczyć transportowe i zaopatrzeniowe (rozwiązanie tego zadania metodami matematycznego modelowania: liniowego, nieliniowego, dynamicznego)

3. Obsługa masowa, w której są wyznaczane maksymalne obciążenia poszczególnych punktów obsługi, przy których zapewnia się minimalizację czasu oczekiwania klienta (rozwiązywane za pomocą teorii prawdopodobieństwa oraz równań całkowych i różniczkowych)

4. Szeregowanie i uporządkowane przemieszczanie do punktów obsługi w sytuacji ograniczonego czasu (tu wykorzystuje się wykresy Gantta, metoda CPM)

5. Wybory marszruty (trasy) polegające na wyborze takiej trasy między wieloma punktami, aby czas jej pokonywania był najkrótszy (do rozwiązywania tego zadania występuje wiele programów komputerowych)

6. Zamiany (wymiany) spotykane w teorii niezawodności, problem polega na tym czy wymienić po uszkodzeniu, czy wcześniej, pojedynczo czy grupowo.

7. Współzawodnictwo na ryzyku z konkurentami, sytuacje tworzenia koalicji, wspólnych przedsięwzięć ( takie zadania rozwiązuje się za pomocą teorii statystycznych, teorii gier)

8. Poszukiwanie (np. łodzi podwodnych, tras) Rozwiązania zależą od liczby obserwacji i ich błędów (do rozwiązania tego zadania wykorzystuje się statystyczną teorie wybierania, teorię błędów, metody Monte Carlo)

Procedura podejmowania decyzji

1. W pierwszym etapie należy zidentyfikować wszystkie czynniki, warunki i okoliczności wpływające na rozwiązanie problemu, wykonany przez grupe ekspertów i przedstawiony osobie z naczelnego kierownictwa

2. W nast.. etapie wykonuje się ranking zidentyfikowanych czynników. Jako ważne należy traktować nie tylko silnie działające, lecz również oddziałujące w sposób długotrwały oraz należy wskazać na jakie funkcje organizacji one oddziałują.

3. Kolejne działanie to analiza wpływu elementów struktury organizacji na rozpatrywany problem. Analiza roli poszczególnych elementów strukturalnych może wykazać, że przyczyną problemu jest niedostosowanie struktury potrzeb i procesów organizacji.

4. Rozwiązywanie problemu, przeważnie w zespole z udziałem programistów, matematyków. Zadaniem zespołu jest opracowanie modelu odwzorowującego sytuacje problemową. Zapewni to bardziej racjonalny wynik.

Efektywność-jest stosunkiem sumy uzyskanych korzyści w wyniku skutecznego zrealizowania przedsięwzięcia do sumy zużytych na ten cel zasobów. Dla ogólnej oceny efektywności systemów należałoby rozpatrywać i oceniać głownie takie ich właściwości jak: funkcjonalność, niezawodność, bezpieczeństwo i ekonomiczność.

Funkcjonalność systemów i jej wyznaczanie.

Funkcjonalność to zdolność systemu do realizacji poszczególnych zadań systemu wchodzących w skład jego misji. Do cech składowych funkcjonalności można zaliczyć: -pokrycie-konfigurowalność- elastyczność

Niezawodność systemu i jej mierniki:

Niezawodność jest kompleksową cechą systemu, która w zależności od przeznaczenia systemu i warunków jego wykorzystywania może być charakteryzowana takimi właściwościami jak: nieuszkadzalność, serwisowalność, trwałość, przydatność remontowa, gotowość, wiarygodność, zabezpieczenie. Do oceny stosuje się także taki wskaźniki jak: średni czas między uszkodzeniami, średni czas naprawy uszkodzenia, intensywność uszkodzeń i in.

Bezpieczeństwo systemów i sposoby zapewniania.

Bezpieczeństwo obiektów, procesów i systemów należy do tzw. cech krytycznych, które muszą być bezwzględnie spełnione, aby system został dopuszczony do użytkowania. Pod pojęciem bezpieczeństwa systemu należy rozumieć to, że system sam w sobie, jako jednostka fizyczna, nie będzie wprowadzał zagrożenia. Działania na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa systemu powinny być skierowane na wszystkie cykle życia systemu:

w procesach projektowania należy zidentyfikować potencjalne zagrożenia i zastosować akie rozwiązania, które wyeliminują lub maksymalnie zmniejszą oczekiwane ryzyko.

w proc. wytwarzania należy zagwarantować niezbędny poziom jakości i niezawodności stosowanych materiałów, układów itp.

-zapewnić, aby w procesach eksploatacji system był stosowany zgodnie z przeznaczeniem,

-zapewnić właściwe przeprowadzenie procesów wycofania z eksploatacji i likwidacji z możliwie maksymalnym recyklingiem i min. Ilością odpadów nieużytecznych.

Ekonomiczność systemów i czynniki ją warunkujące.

Pojęcie ekonomiczności odnosi się do różnych systemów technicznych gospodarczych i organizacyjnych. Wskazuje ono, jak racjonalnie system wykorzystuje i transformuje niezbędne zasoby, przekształcając je w potrzebne produkty lub usługi. Na ekonomiczność poszczególnych systemów składają się następujące elementy:

-staranne zbadanie potrzeb społecznych lub rynkowych określonego systemu gospodarczego,

-zaprojektowanie systemu w sposób gwarantujący najlepsze spełnienie misji,

-szybkie i bezbłędne wykonanie zaprojektowanego systemu,

-zapewnienie na etapie projektowania, koniecznej elastyczności systemu,

-uwzględnienie wymagań wynikających z koncepcji zrównoważonego rozwoju.

Sposoby oceny procesów- w celu kompleksowej oceny cech osiągnieć i przydatności procesów należy ustalić kryteria ocen, sposoby oceny w poszczególnych kryteriów oraz wyznaczyć pewne współczynniki wagowe z pomocą, których można ustalić ważność ocenianego procesu.

Adaptacja - przystosowanie czegoś do nowego użytku (np. biologiczna, pro­dukcyjna, społeczna itp.)

Analiza - rozłożenie pewnej całości na jej części składowe i rozpatrywanie każ­dej z nich osobno, dokonywane w procesie poznania i działalności praktycznej

Analogia - podobieństwo pod pewnymi szczególnymi względami zachodzące między różnymi skądinąd przedmiotami (zjawiskami, procesami)

Audit - systematyczny, niezależny i udokumentowany proces uzyskiwania do­wodu z auditu oraz jego obiektywnej oceny w celu określenia stopnia spełnienia kryterium auditu (ISO 19011)

Bezpieczeństwo (obiektów lub procesów) - brak niedopuszczalnego ryzyka związanego z możliwością powstania szkody (dla zdrowia, życia, obiektu, śro­dowiska)

Cykl życia - łączny czas istnienia projektu, wyrobu, procesu, organizacji, zwy­kle podzielony na kolejne fazy, na ogół obejmujące rozpoczęcie, rozwój, reali­zację, wykorzystanie, obsługę i dostawę lub zakończenie

Decyzja - wszelki świadomy (nie losowy) wybór jednego z rozpoznanych i uznanych za możliwe wariantów przyszłego działania

Diagnozowanie- proces rozpoznawania z pomocą środków technicznych, ba­dań empirycznych, wywiadów, pomiarów, analiz i in. stanu i niedomagań bada­nego obiektu bez jego dekompozycji

Efektywność - zdolność procesów i systemów do skutecznej realizacji przyję­tych planów, przy jednoczesnym zapewnieniu ich ekonomiczności, lub „zasięg, do jakiego planowane działania są zrealizowane, a planowane wyniki osiągnię­te"

Ekonomiczność - właściwość procesów, systemów i przedsięwzięć polegająca na generowaniu przez nie wartości dodanej, w wyniku czego nakłady poniesione na zapewnienie funkcjonowania są mniejsze od uzyskanych korzyści

Elastyczność - miara zależności funkcyjnej między dwiema wielkościami (np. nakłady-koszty, popyt-podaż, cena-zbyt, zdolność produkcyjna-różnorodność operacji itp.)

Filogeneza dyscyplina nauki zajmująca się odtwarzaniem rozwoju organi­zmów żywych, stanowiąca gałąź ewolucjonizmu (używane jest również zastęp­czo określenie filogenetyka)

Funkcje (systemu) - stabilna zdolność spełnienia działań i zadań, które są celem istnienia systemu

Funkcjonalność - zdolność wyrobu, procesu lub systemu do spełniania plano­wanych zadań w określonych warunkach

Graf - schematyczny sposób przedstawienia zbioru elementów materialnych lub niematerialnych (węzły, punkty) i sposobów ich połączeń (relacji) za pomocą zbioru linii (krawędzi) w celu odwzorowania (modelowania) pewnej rzeczywi­stości

Identyfikacja - ilościowe i jakościowe rozpoznanie i określenie parametrów, danych i informacji o identyfikowanym przedmiocie

Informacja - każdy czynnik, dzięki któremu obiekt odbierający go (człowiek, organizm żywy, organizacja, urządzenie automatyczne) może polepszyć swoją znajomość otoczenia i bardziej sprawnie przeprowadzić celowe działanie

Innowacja - wynik twórczej działalności ukierunkowany na wprowadzenie zmian w systemie funkcjonowania organizacji lub społeczeństwa, dotyczących wyrobów, procesów lub zarządzania, która spełnia ich potrzeby i przynosi ko­rzyści w postaci rozwoju, zysku, prestiżu lub inne

Jakość - ogół właściwości obiektu lub systemu wiążących się z jego zdolnością do zaspokojenia potrzeb stwierdzonych i oczekiwanych lub też natura obiektu związana z potrzebami i oczekiwaniami

Kompatybilność - sposób rozwiązania elementów procesu lub systemów za­pewniający ich dostosowanie do funkcjonowania w innych systemach bez po­wodowania niedopuszczalnych oddziaływań

Kompleksowość- cecha charakteryzująca ogół lub zespół elementów połączo­nych i uzupełniających się

wzajemnie, tworzących określoną całość

Konkurencyjność - cecha organizacji uzależniona od systemu zarządzania, wskazująca aktualną pozycję rynkową i możliwości dalszego rozwoju

Kontrola - działanie takie, jak zmierzenie, zbadanie, oszacowanie lub spraw­dzenie jednej lub kilku właściwości obiektu oraz porównanie wyników z wyma­ganiami w celu stwierdzenia, czy w odniesieniu do każdej z tych właściwości osiągnięto zgodność

Kreatywność - zdolność do tworzenia czegoś nowego, co może przynieść ko­rzyści twórcy, organizacji i społeczeństwu, stanowi dominujący element w do­skonaleniu konkurencyjności przedsiębiorstwa

Kryterium - zasada wyznaczająca sposób osądzania czegoś pod względem obecności, braku lub stopnia posiadania pewnych cech, właściwości, jakości

Metoda- świadomy, uporządkowany, złożony z prostszych elementów (proce­dury, instrukcje itp.) sposób dążenia do określonego celu, gwarantujący lub da­jący znaczne prawdopodobieństwo odniesienia sukcesu

Mierniki - jednostki miar stosowane do oceny, obliczania lub określania postę­pu w realizacji, w kontekście jednostek pieniężnych, harmonogramu oraz wyni­ków jakościowych

Model- sposób opisu przedmiotu, zjawiska lub systemu najczęściej polegający na jego uproszczeniu przy zachowaniu zasad podobieństwa, pozwalający na łatwiejsze zrozumienie modelowanego systemu w określonym kontekście

Modularyzacja - metoda normalizacji polegająca na dekompozycji obiektu lub procesu na proste elementy składowe o takich rozwiązaniach i kompatybilności, aby można było z nich konfigurować różne systemy

Nadzór- ustanowienie sposobów monitorowania i weryfikacji obiektów i pro­cesów oraz analizowania zapisów kontrolnych i funkcjonowania w celu zagwa­rantowania, że spełniają one wyspecyfikowane wymagania

Niepewność - brak wiedzy na temat przyszłych zdarzeń oraz sytuacje, w których dostępna jest tylko część informacji potrzebnych do podjęcia decyzji

Niezawodność - właściwość obiektu, procesu lub systemu do zachowywania zdolności do wykonywania przewidzianych funkcji przy stosowaniu ustalonych parametrów w określonych warunkach otoczenia i w określonym czasie

Noosfera - sfera rozumu ludzkiego, będąca trzecim etapem rozwoju po geosfe­rze i biosferze, charakteryzująca się dużym synergicznym efektem i wywierająca znaczący wpływ na procesy ewolucyjne w biosferze i technosferze

Normalizacja- działalność mająca na celu uzyskanie optymalnego stopnia uporządkowania w określonej dziedzinie przez ustalanie postanowień przeina­czonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istnieją­cych lub możliwych do zaistnienia problemów technicznych

Planowanie - czynności związane z zaprojektowaniem zasadniczych elementów działania dostosowanych do ustalonego celu i przewidywanych warunków dzia­łania, uzupełnione decyzją wykonawczą (jest częścią zarządzania)

Podobieństwo- wspólność cech (procesów, obiektów) występująca, jeśli we­dług zadanych charakterystyk jednego można uzyskać charakterystyki drugiego za pomocą prostych przeliczeń, które są analogiczne do przejścia od jednego systemu wymiarów do drugiego systemu

Pozycjonowanie - obiektywny proces ustalenia położenia, sytuacji lub stanu rozpatrywanej jednostki względem innych o podobnym przeznaczeniu

Prawdopodobieństwo - stosunek liczby szans wystąpienia lub niewystąpienia określonego (oczekiwanego) zdarzenia do sumy szans wystąpienia i niewystą­pienia tego zdarzenia

Problem - zadanie lub zagadnienie teoretyczne lub praktyczne wymagające rozwiązania (m.in. niepożądany wynik pracy, luka między sytuacją rzeczywistą a pożądaną)

7^>rocedura - ustalony sposób postępowania (przeważnie pisemna, zawiera: cele i zakres działania oraz szczegółowy tryb postępowania)

Proces - jedno lub więcej działań podlegających nadzorowi, które wykorzystuje środki w celu przekształcenia stanu wejściowego w stan wyjściowy (ISO 9000)

Prognozowanie - opracowywanie prognoz w oparciu o naukowe metody prze­widywania przebiegu różnych zjawisk i procesów w przyszłości

Projekt - dokument zawierający założenia, rysunki, obliczenia, opisy, kosztory­sy itp. dotyczące wykonania danego obiektu, procesu lub systemu. Zależnie od rodzaju przedmiotu projektowanego, projekty mogą być: wstępne, techniczne, koncepcyjne, rozwojowe, inwestycyjne, innowacyjne itp.

Projektowanie - proces tworzenia abstrakcyjnego obrazu wytworu lub układu, który ma być wytworzony. Przeważnie obejmuje projektowanie założeń, wstęp­nej! koncepcji oraz szczegółowego opracowania

Przegląd - etapowa kontrola realizacji projektu lub przedsięwzięcia dokonywa­na i przez zespół ekspertów o kompetencjach przewyższających projektanta, w celu wyjawienia słabych stron i wskazania sposobów ulepszenia analizowane­go etapu prac

Przepis - dokument ustalający obowiązujące reguły prawne, przyjęty przez organ władzy

Regulacja - utrzymywanie zadanej z góry wartości określonego parametru lub grupy parametrów określonego procesu lub urządzenia (szczególny przypadek sterowania)

Relacja - wszelki związek lub zależność zachodząca między elementami dane­go: (dowolnego) systemu

Ryzyko - zagrożenie, że wskutek posiadania niepełnej wiedzy oraz efektu prawdopodobieństwa niepewnych zdarzeń wynik realizacji podjętych decyzji będzie odbiegał od planowanych zamierzeń. Ryzyko zależy od zdarzenia ryzyka, jego prawdopodobieństwa oraz dotkliwości skutków

Socjosfera- część biosfery obejmująca różnorodne relacje między osobnikami żywymi (zwłaszcza ludźmi), które mogą być stałe lub zmienne, pojawiające się i znikające, konstruktywne lub destrukcyjne. Relacje te sprzyjają tworzeniuokreślonych więzi grupowych, umożliwiają wspólne działania, często z efektem synergetycznym

Sterowanie - działanie na określony układ mające na celu zapewnienie jego zachowania się w żądany sposób, może być ręczne lub automatyczne

Strategia - wspólna wizja, która jednoczy organizację, zapewnia zgodność de­cyzji i sprawia, że organizacja porusza się we właściwym kierunku

Struktura - wzajemne powiązania wewnętrzne elementów składowych systemu wskazujące ich hierarchię i podległość

Symplifikacja - działalność normalizacyjna mająca na celu zmniejszenie liczby elementów i ich różnorodności przez stosowanie dopuszczalnej powtarzalności

Symulacja - odtworzenie właściwości danego obiektu, zjawiska, procesu lub środowiska istniejącego w rzeczywistości, za pomocą jego modelu (przeważnie matematycznego, numerycznego) i technik obliczeniowych, co pozwala też wy­jawić cechy trudno zauważalne w rozpatrywanym systemie

Synteza- połączenie różnych elementów (części) w nową całość, całościowe potraktowanie jakiegoś zjawiska w procesie poznania i działalności praktycznej po uprzednim zbadaniu jego elementów (również „operacja uogólniania")

System- zbiór elementów wzajemnie powiązanych strukturalnie, spełniający określoną funkcję (cel) i mający określone powiązania z otoczeniem

Technologia - ukierunkowany proces wykonywania potrzebnych produktów lub usług realizowany w systemie produkcyjnym, zbudowanym dla realizacji tego procesu w oparciu o dostępną wiedzę teoretyczną i praktyczną (przeważnie obejmuje: pozyskiwanie surowców, wytwarzanie materiałów, wytwarzanie ele­mentów i ich łączenie)

Technosfera - część geosfery, w której znajdują się lub funkcjonują materialne wytwory człowieka i jego wspólnot, wykonane w różnym czasie z wykorzysta­niem dostępnych materiałów, energii, pracy i pomysłowości, celem spełnienia zdiagnozowanych potrzeb

Typizacja (obiektów lub procesów) - polega na zastąpieniu występującej lub możliwej różnorodności rozwiązaniem posiadającym wszystkie cechy elemen­tów zastępowanych

Walidacja - końcowy przegląd realizowanych przedsięwzięć mający na celu upewnienie się, że wyniki przedsięwzięcia są zgodne z oczekiwaniami klienta i zadowalają go, oraz zatwierdzenie i standaryzację sposobów i metod wykorzy­stywanych przy realizacji tego przedsięwzięcia

Weryfikacja - przegląd, którego celem jest sprawdzenie, czy wyniki projektu lub przedsięwzięcia są zgodne z początkowymi ustaleniami.

Zadanie- dobrze zdefiniowany, wymierny element działań prowadzonych w projekcie, przedsięwzięciu lub procesie, zwykle na jedno działanie składa się wiele zadań

Zarządzanie - działanie polegające na spowodowaniu funkcjonowania rzeczy, organizacji lub osób zgodnie z wytyczonym przez zarządzającego celem. Istotą zarządzania jest formułowanie celu działania, pozyskiwanie i rozmieszczenie zasobów, planowanie, kierowanie, organizowanie i kontrola realizacji celów.

Systemy

W zależności od rodzaju rozpatrywanego systemu i celu jego analizy pojawiło sie wiele róznych definicji z których kazda w swoisty sposób określa cechy lub przeznaczenie np.

- byt przejawiający swe intnienie przez synergiczne współdziałanie elementów

- zzbiór obiektów zwanych częśćiami połączonych wzajemnie w określony sposób

- zorganizowana lub złożona całość ewentualnie zbior lub kombinacja rzeczy albo cześci tworzących złożona lub jednostkową całość

- sposób podziału złożonychśiwtów

-zbiór wspołdziałających ze sobą elementów stanowiących celowo zorientowaną całość

Rodzaje systemów:

Pod względem złożoności systemy można podzielić na:

Proste - nie więcej niż 100 elementów, są to zazwyczaj systemy zdeterminowane, dające się łatwo analizować, opisać i sterować

Złożone – znaczna liczba elementów, lecz dające się jeszcze opisać, działające w sposób zdeterminowany przy stabilnych i określonych warunkach funkcjonowania

Bardzo złożone – trudne do opisania, celowo rozpatruje się je jako składające się NIE z elementów a z podsystemów(lub systemów niższego rzędu). Systemy bardzo złożone są systemami stochastycznymi, dlatego należy dążyć do ich upraszczania.

Strukturą nazywamy hierarchiczny zbiór elementów i ich powiązań

Funkcja kazdego systemu jest realizowana z pomocą funkcji poszczególnych podsystemów i elementów składowych systemu , stanowiąc ich sumę. Funkcja jest uzależniona równiez od struktury , która przeważnie jednoznacznie określa sposób funkcjonowania. Natomiast funkcja nie określa jednoznacznie struktury . Cele systemu są szczególnie ważne gdy zadaniem naszym jest zaprojektowanie systemu który bedzie spełniał pożądaną funkcję. Funkcja systemu projektowanego jest to stabilna zdolność określonych , pożądanych działań któtre mają miejsce w prawidłowym działaniu systemu.

Kryteria różnicowania systemów:

Kryterium hierarchi: nadsystem, system, podsystem lub makrosystem, system, minisystem,

Kryterium złożoności struktury a)bardzo dużej złożoności(mózg człowieka,gospodarka krajowa b) dużej złożoności(zautomatyzowana fabryka, materia, energia) c) średniej złożoności(samochód biblioteka) d) prostej strukturze (połączenia montażowe, nożyczki)

Kryterium realizowanych funkcji a) zdeterminowane (jednoznaczne wyniki funkcjonowania) b) stochastyczne (możliwe różne warianty funkcjonowania i wyników)

K. dotyczące rodzaju elementów składowych: elementy typu „obiekt” (silnik,dom), typu „proces” (czynność zabieg), typu „pojęcia” (mity, legendy), typu „konkretyzacja”(konkretnie, abstrakcyjnie)

Kr. dotyczącezwiązków z otoczeniem: otwarte(wyraźnie powiązane z otoczeniem) zamknięte (bez powiązań)

Kryterium zmian statusu systemu: dynamiczne(ulega zmianie z upływem czasu) statyczne (nie ulega zmianie z upł. czasu

Relacje w systemach:

Podobieństwo - zachodzi miedzy 2 lub więcej systemami, charakteryzuje się wspólnymi właściwościami. Podobieństwo może być w przedziale od pełnej do częściowej zbieżności. Może dotyczyc struktury, funkcji, związków z otoczeniem i in.

Identyczność – wskazuje na jednakowe właściwości porównywanych obiektów lub procesów. Może być absolutna(wszystkie parametry jednakowe) albo względna (niektóre parametry jednakowe)

Ekwiwalentność – dot. Podobieństwa istotnych cech i właściwości, struktur i funkcji rozpatrywanych obiektów lub zjawisk

Analogia – dotyczy podobieństwa istotnych cech i właściwości, struktur i funkcji.

Homomorfizm – każdej części składowej jednego systemu i każdą relacje w jednym systemie można odwzorować pewną częścią składową i pewną relacją drugiego systemu (lecz nie odwrotnie)

Izomorfizm – każdej części składowej jednego systemu relacji może być przyporządkowana określona część składowa i relacja drugiego systemu

Przyczynowość – zachodzi miedzy przyczyna i skutkiem jako relacja asymetryczna. Występuje przyczynowość ściśle zdeterminowana lub osłabiona

Więzi (powiązania, relacje) – zachodzą jeśli określone wektory wyjścia z systemu są jednocześnie wektorami wejścia do innego systemu.

Relacje logiczne – zachodzą między obiektami typu „a1 jest mniejsze od a2” lub „b1 znajduje się w pobliżu b2”

Funkcja matematyczna – jednoznaczna zależność między zmienna zależna y a zmienna niezależną x ; y=f(x) i wskazuje na zdeterminowana więź między nimi

Rodzaje zadań systemowych (inżynieria systemowa)

Zadanie analizy istniejących systemów naturalnych lub sztucznych jest wykonywane w celu poznania praw i zasad ich funkcjonowania, które można by wykorzystać do przebudowy lub ulepszania istniejących systemów oraz projektowania nowych o podobnych cechach. Ustala się zakres systemu, identyfikuje elementy składowe, i strukturę ich powiązań, ustala strumienie zasilające i wychodzące, rozpatruje się procesy wewnętrzne realizujące transformacje

Zadanie syntezy systemu określonych obiektów, procesów, relacji i jest wykonywane w celu ustalania zasad zasilania systemu, procesów transformowania i uzyskiwania pożądanych efektów funkcjonowania. Ostatecznym celem jest wybór właściwych elementów, ustalenie optymalnej struktury oraz zapewnienie takich procesów transformowania które zapewniłyby wyniki pożądane.

Zadanie typu czarnej skrzynki jest wykonywane gdy znane są rezultaty funkcjonowania systemu i koniecznie jest zidentyfikowanie struktury, relacji, czynników wpływających na działanie procesów transformowania itp. W zadaniach takich często znane są niektóre elementy systemu, niektóre procesy i należy odtworzyć budowę i działanie pozostałych.

Podejście systemowe

W skład podejścia systemowego wchodzą:

- identyfikacja celów systemu(wraz ze sprecyzowaniem jego misji)

- identyfikacja procesów realizujących określone cele

- identyfikacja ograniczeń i warunków początkowych

- dobór lub ustalenie mierników procesów i celów

- opracowanie projektów procesowych realizujących cele

- opracowanie struktury systemu

- opracowanie struktury zarządzania procesami, obiektami i struktury systemu

- opracowanie projektów elementów

- opracowanie zasad zasilania zasobami

- opracowanie zasad kontroli i nadzoru

- realizacja i wdrażanie opracowań oraz uruchomienie funkcjonowania systemu

- ocena efektywności i skuteczności

- standaryzacja opracowanego systemu i jego procesów (instrukcje, procedury, schematy, hormonogramy, mierniki)

8 zasad zarzadzania projakościowego

Ze względu na konstytuowane cechy jakościowe wyróbów kolejność poszczególnych zasad może być uszeregowana następująco :

-ukierunkowani ena klienta przywództwo , procesy , załoge ,dostawców,systemy ,dane i fakty oraz doskonalenie

Natomiast ze względu na potrzeby projektowe systemów i kształtowanie ich cech pożądanych uszeregowanie tych zasad jest nieco zmieniona np.

-ukierunkowanie na systemy ,procesy,decyzje(przywództwo), elementy składowe (załoga) , dostawców (wektor wejścia ), klientów (wektor wyjścia ), dane i fakty (parametry transformacji ) oraz doskonalenie

Identyfikacja procesu

1 zapoznać się z istniejącym lub planowanym do zbudowania systemem jego celami, umiejscowieniem w przestrzeni i czasie, elementami składowymi i relacji między nimi

2. ułożyćlistę procesów, które mają być realizowane w rozpatrywanym syst

3. wyjaśnić, gdzie początek procesu, gdzie koniec. Początek i koniec powinny być wyraźnie zdefiniowane i wyróżniające się cechami łatwo poszczególnymi

4. wyjaśnić, jakie zasoby konieczne na wejściu proc są niezbędne do jego rozpoczęcia oraz do kontynuowania w dalszych operacjach i działaniach

5. określić funkcje (cele) procesy skorelowane z celami systemu, w którym jest on realizowany wraz z wyjaśnieniem metod zpomocą, których te cele mogą być realizowane

6. określićwewnętrzną strukturę procesu przez wyjaśnienie, z jakich elementów struktur składa się proces, jakie są poziomy hierarchiczne, jakiesą relacje miedzy poszczególnymi elementami

7. wyjaśnić jakiem parametry opisują i charakteryzują poszczególnedziałania i operacje

8. wyjaśnić dotychczasowe sposoby sterowania

9. wyjaśnić sposoby zużywania poszczególnychzasobów przez proces

10. wyjaśnić, opisać, lub zaprojektować dotychczasowe lub planowane sposoby monitorowania przebiegu procesu

11. opisać obecny lub pożądany stan udokumentowania procesu

12. opracować model procesu o wymaganym stopniu dokładności lub uproszczenia

Sterowanie procesem-kompleks działań mających za zadanie podtrzymywanie jego funkcjonowania zgodnie z ustalonymi planami. Wobec tego konieczne jest monitorowanie wartości ważnych parametrów procesu, aby niezwłoczniewykrywać odchylenia od stanu pożądanego

Zarządzanie procesami-, abyskutecznośćoddziaływań na proces była duża i spełnione były wymagania norm, konieczne jest ustanowienie określonego systemu zarządzania procesem. Na podstawie doświadczen wielu organizacji spełniających te wymagania można wskazać zalecane sposoby postępowania zapewniające sukces „podejściu procesowemutzn. „zarządzanie procesem”. W tym celu w systemach zarządzania organizacją powinny być podjęte następujące działania:

-wyznaczenie tzw. Właściciela procesu- osoby uprawnionej do nadzoru nad procesami

-wyznaczenie tzw.właściciela procesu

-określenie czynności krytycznych -mające wpływa na końcowe wyniki procesu

-ustanowienie kierownika organizacji-, którego zadaniem jest planowanie i organizowanie właściwego zaopatrzenia procesów

-ustanowienie mierników procesów

-określenie wymagań, ograniczeń

-doskonalenie walidacji (końcowy przegląd realizowanych przedsięwzięć)

Sposoby sterowania procesem są ustalone w trakcie jego projektowania oraz korygowane w trakcie jego zmian i projektowania procesu zwłaszcza w celu poprawy jego osiągów

Sterowanie w celu podtrzymywania zaprojektowanego stanu funkcjonowania procesu jest najczęściej realizowanym sposobem oddziaływania na proce. Oprócz niego często spotykanym działaniem sterowania jest:

-ustalenie nowego zastawu wymagań względem osiągów procesu i wprowadzenie takich zmian w procesie sposobach sterowania, które pozwoląosiągnąćzałożonypułap

- wprowadzenie ulepszeń w procesie w celu uzyskania polepszenia jego osiągów. Jeśli ten proces ulepszeń jest stosowany stale i powoduje kolejne niewielkie zmiany osiągów, to przy systematycznym ulepszaniu procesy mogą ulec przebudowie

Sposoby rozwiazywania problemów jednym z najbardziej sprawdzonych i skutecznych sposobów rozwiazywania problemów jesttzw.krąg sterownia Demingaozn. PDCA, który eliminuje pojawiające się odchyłki i niezgodności (obniżenie kosztów, zwiększenie produktywności i polepszenie, jakości)

Sterowanie procesem z pomocą działań inwestycyjnych- osiągi poszczególnych procesów można poprawić doskonaląc stosowana w nich technologie, których zastosowanie można skokowo polepszyć osiągi procesowe przez:

- zakup nowych technologii lub maszyn i urządzeń, które je realizują

- finansowanie procesów badawczo rozwojowych w celu opracowania nowych procesów

- rozbudowa zdolności produkcyjnych w celu wzrostu produktywności

- przedsięwzięciaorganizacji, których celem jest nabycie nowych umiejętności lub poprawa funkcjonowania organizacji

Sterowanie procesem z pomocą działań innowacyjnych- nowe rozwiązania wdrożone do praktyki produkcyjnej przyjęto nazywać innowacjami, lecz ich generowanie wymaga stworzenia systemu stymulowania kreatywności personelu, wspierania doskonalenia użytecznych pomysłów i ich wdrażania do praktyki. Aby działania te były skuteczne organizacja powinna:

-sformułować potrzeby wprowadzenia nowych rozwiązań procesu

-opracować iwdrożyć systemy motywujące do poszukiwania potrzebnych rozwiązań

-kształtować u pracowników potrzebne do tego kompetencje poprzez rekrutacje, szkolenia

-stworzyć system selekcji i doskonalenia użytecznych pomysłów oraz projektowania procesów i ich wdrażania

-zapewnić środki finansowe i inne zasoby dla wsparcia działalności innowacyjnej z pomocą odpowiednich zespołów projektowych

Regulacja procesu- w jego skład wchodzą 3 podstawowe etapy

A Zaobserwowanie i zasygnalizowanie zmiany ważnego parametru poza dopuszczalne granice odchyleń ustalone w trakcie projektowania procesu

b po wykryciu nadmiernego odchylenia procesu to wstrzymanie jego realizacji, aby nie powtarzać błędnych wyników w trakcie wstrzymania procesu należy zidentyfikować przyczyny odchylenia

c opracowanie działania (przedziewziecia0 skierowana na ustalona przyczynępierwotna w celu eliminacji jej wpływu na proces i wdrożenie tego działania do procesu

Podejście procesowe- jest zalecane przez ISO 9001 w zarządzaniu organizacją procesówsystemów, jako szczególnie skuteczny sposób doskonalenia jakościowego wszelkich działań. W celu realizacji tego procesu należy:

-zidentyfikować procesy wymagane w systemach zarządzania, jakością i je zastosować w organizacji

-określić sekwencje i wzajemne oddziaływania tych procesów

-określić kryteria i metody wymagane w celu zapewnienia skuteczności zarówno przebiegu jak i nadzorowania tych procesów

-zapewnićdostępność zasobów i informacji niezbędnych do wymagania przebiegu i monitorowania tych procesów

-monitorować, mierzyć i analizować te procesy

-wdrażać niezbędne działania w celu osiągnieciazaplanowanychwyników i całego doskonalenia tych procesów

Rodzaje marnotrawstwa w procesach należy

-skala produkcji niedostosowanie do potrzeb rynku, w wyniku, czego albo pozostają wyroby niesprzedane albo jest ich zbyt mało i organizacja nie osiąga potencjalnych możliwych korzyści

-przestoje procesów wytwórczych powodowane różnymi czynnikami

-przekraczanie wymagań w procesie projektowania wyrobów i procesy technologiczne powodujące obniżenie efektów ekonomicznych

-błędy w realizacji poszczególnych działań wymagające zabrakowanie wykonanych wyrobów lub dodatkowych nakładów na ich poprawę

-nadmierne zapasy produkcyjne

-źle usytuowane drogi transportu wydłużające trasy transportu

Rodzaje marnotrawstwa w procesach należy

-skala produkcji niedostosowanie do potrzeb rynku, w wyniku, czego albo pozostają wyroby niesprzedane albo jest ich zbyt mało i organizacja nie osiąga potencjalnych możliwych korzyści

-przestoje procesów wytwórczych powodowane różnymi czynnikami

-przekraczanie wymagań w procesie projektowania wyrobów i procesy technologiczne powodujące obniżenie efektów ekonomicznych

-błędy w realizacji poszczególnych działań wymagające zabrakowanie wykonanych wyrobów lub dodatkowych nakładów na ich poprawę

-nadmierne zapasy produkcyjne

-źle usytuowane drogi transportu wydłużające trasy transportu

4. Modelowanie-polega na zbudowaniu lub opracowaniu modelu materialnego lub abstrakcyjnego z zachowaniem jego ważniejszych właściwości i podobieństwa do obiektu rzeczywistego.

Rodzaje modeli:

-model matematyczny

-model symulacyjny

-model fizyczny

-model graficzny

Metody modelowania:

- Opisowe (informacyjne, obserwacyjne, odkrywcze, symulacyjne i inne);

- Graficzne (rysunku konstrukcyjne, schematy konstrukcyjne, mapowanie, grafy, sieci, schematy blokowe i inne);

- Matematyczne (liniowe, nieliniowe, dynamiczne (deterministyczne, probabilistyczne, statyczne, stochastyczne, symulacyjne, heurystyczne i inne));

- Normatywne (testowe, kolejnych przybliżeń, konkurencji, prognoz, poszukiwania optimum i inne)

Cele modelowania:

1. Opis i wyjaśnienie działania mechanizmu systemu – model fenomenologiczny

2. Przewidywanie zachowania się systemu w przyszłości i przy różnych warunkach oddziaływania na system – model prognostyczny

3. Wybór właściwych oddziaływań wejściowych spełniających określone warunki – model decyzyjny ( w szczególności wybór optymalny)

4. Wybór struktury lub parametrów systemu , spełniającego określone zadania – model normatywny

Model matematyczny to zestaw wzorów matematycznych określających zależności pomiędzy wyróżnionymi wielkościami. Są to wielkości wejściowe i wyjściowe systemu, a system taki nazywamy względnie odosobnionym. W pojęciach wejście i wyjśćie zawarte jest domniemanie o związku przyczynowo-skutkowym między tymi wielkościami, w tym sensie , że znając (obserwując) wejście można określić jakie będzie wyjście.

Modele matematyczne umożliwiają w miarę dokładne przedstawienie tego, co się dzieje w obiekcie rzeczywistym i są tańsze od modeli materialnych.

Etapy modelowania matematycznego

1. Zdefiniowanie rzeczywistego obiektu, jego granic, cech, funkcji.

2. Sformułowanie zadania modelowania.

3. Transformacja opisu słownego zadania na język i pojęcia matematyczne.

4. Opracowanie modelu matematycznego modelowanego obiektu i sprawdzenie czy model jest zgodny z zasadami matematycznymi.

5. Ocena i interpretacja uzyskanych wyników modelowania

Modele matematyczne :

- Modele deterministyczne – w których wszystkie parametry są traktowane jako wielkości stałe;

- Modele probabilistyczne – w których oprócz parametrów zdeterminowanych występują parametry będące zmiennie o losowo zmiennych rozkładach prawdopodobieństwa;

- Modele statystyczne – w których występuje co najmniej jeden parametr będący zmienną losową o nieznanym rozkładzie;

- Modele strategiczne – w których występuje co najmniej jeden parametr taki, że w momencie rozwiązania zadania znany jest jedynie zbiór wartości które parametr ten może przyjąć;

- Modele stochastyczne – w których istnieje zmienna losowa i należy uwzględnić zdarzenie zależne od przypadku, przy czym brak jest pełnej informacji o zdarzeniach przypadkowych;

- Modele symulacyjne – które umożliwiają teoretyczne odwzorowanie sytuacji rzeczywistych i badanych ich właściwości;

- Modele heurystyczne – które są opracowywane z pomocą metod wykorzystujących niezupełną indukcję, analogię i uogólnione doświadczenia osoby rozwiązującej zadanie.

Systemy techniczne:

1.Charakterystyka:

Do podstawowych charakterystyk systemów tech można zaliczyć:

-przeznaczenie- związane z realizowaną funkcją

-sposób działania- związany z transformacją materiałów i energii w realizowane działania

-strukturę wewnętrzną- wskazującą na elementy składowe, ich powiązanie i hierarchię

-stan systemu technicznego- mogący ulegać zmianom na skutek działania, zużycia, awarii itp.

2.Ograniczenia

-właściwości dostępnych materiałów

-cechy dysponowanej technologii

-niewiedza dotycząca niektórych proponowanych rozwiązań, wymagająca przeprowadzenia badań rozpoznawczych lub identyfikacyjnych

3. Rodzaje

-obiekty budowlane, rolnicze, medyczne, wojskowe, elektromechaniczne i in.

4. Klasyfikacja

-przeznaczenie funkcjonalne(systemy do transportowania, obróbki,komunikacji itp.)

-sposoby wykonania( odlewanie, tłoczenie,skrawanie)

-stopnie złożoności( części, podzespoły, zespoły itp.)

-rodzaje materiałów(stalowe, z tworzyw itp.)

-nowatorstwo( powielanie, modernizowanie, innowacyjne)

-firmy wytwórcze( systemy IBM,Fiata itp. )

5. Cykl życia

-opracowanie wymagań ( założenia i wytyczne niezbędne do opracowania ST, potrzeba nowych ST)

-projektowanie systemów( zgodnie ze sformułowanymi wyżej wymaganiami, opracowuje odpowiedni zespół wspomagany różnymi zasobami)

- technologiczne i organizacyjne przygotowanie (warunków koniecznych do jednostkowego lub seryjnego wytwarzania zaprojektowanego ST)

-wytwarzanie( zgodnie z ustalonymi projektami konstrukcyjnymi, technologicznymi i organizacyjnymi)

-dostarczanie lub dystrybucja( ST do zamawiających klientów)

- likwidacja( po wypracowaniu resursu lub zamortyzowaniu)

6.Cechy systemowe

- technologiczność

- możliwość zapewnienia zadowalającego poziomu niezwodności

-możliwość zapewnienia wymaganego okresu trwałości

7.Właściwości

-estetyczne

-ergonomiczne

-ekonomiczne

8.Sterowanie

*Spełnienia obowiązujących przepisów prawa dotyczących:

-bezpieczeństwa operatora, otoczenia oraz środków technicznych

-bezpieczeństwa ekologicznego środowiska

-zapewnienie ograniczenia emisji, odpadów oraz racjonalizacji procesów utylizacji

*Normy techniczne

~~Systemy Informacyjne~~

Strumienie informacyjne :

-Informacji rozliczeniowej i ewidencyjno-kontrolnej w nadzorze ekonomiczno-finansowym,

-Informacji zadaniowej, koniecznie w planowaniu, programowaniu i prognozowaniu działań,

-sterująco-regulacyjne, konieczne do zapewnienia funkcjonowania systemów technicznych i gospodarczych,

-Komunikacyjne-kierowane do określonych zewnętrznych systemów społecznych i innych,

-Zwrotne, występujące między systemami wytwórczymi i decyzyjno-zarządczymi oraz w innych systemach do podtrzymywania ich stabilności i adaptacyjności.

Definicja – system informacyjny to złożony i ceowy system operujący przez ludzi zasobami informacyjnymi wejściowymi, wewnętrznymi i wyjściowymi, aby realizować określone funkcje za pomocą posiadanych środków, metod i technik w określonym czasie i przestrzeni.

Funkcje:

-Badanie potrzeb, prognozowanie ich rozwoju i planowanie sposobów ich spełnienia,

-Organizowanie systemów techniczno-obliczeniowych, w których możliwa będzie realizacja opracowanych planów,

-Kierowanie funkcjonowaniem zorganizowanych systemów w celu osiągnięcia zamierzonych celów,

-Kontrole realizacji zadań planowych w systemach informacyjnych i podejmowanie działań korekcyjnych w przypadkach nieplanowej realizacji.

Informacja- jest wielkością abstrakcyjną, wkomponowaną w budowę elementów składowych systemów i relacje między nimi umożliwiające identyfikowanie ilościowe i jakościowe wszystkich charakterystycznych cech systemów.

Struktura:

-Źródło informacji (gdzie jest przechowywana lub generowana)

-Odbiorca informacji (zainteresowany jej treścią i możliwymi sposobami jej pozyskania)

-Kanał przepływu strumienia inf (ze źródła do odbiorcy, przy czym ten strumień może mieć różną postac)

-Nadajnik informacji źródłowej kierujący ją w stronę odbiorcy

-Odbiornik strumienia informacji przekazujący ją odbiorcy

-Strumień informacji (w nadajniku lub urządzeniu z nim sprężonym.

Technologia informatyczna – (TI) to naukowo uzasadniony sposób posługiwania się nowoczesnymi środkami informatycznymi przeznaczonymi do realizacji procesów informacyjnych, takich jak:

-zbieranie informacji

-jej przechowywanie

-przetwarzanie

-przesyłanie

-udostępnienie

-gromadzenie

-klasyfikowanie

-wspomaganie generowania nowych informacji

Rodzaje informacji:

Strukturalna, opisującą budowę (strukturę) obiektu i wskazującą na je­go uporządkowanie i zorganizowanie.

Proceduralna,opisującą sposób działania obiektów (przepisy, instruk­cje, procedury, modelei in.).

Faktograficzna,opisującą stan obiektów przez wskazanie ich cech i wartości liczbowych oraz zależności między obiektami,

Normatywna,opisującą normy spełniane przez obiekt, ustalone reguły postępowania, wyznaczające warunki funkcjonowania i in.,

Semantyczna, opisującą znaczenie przypisane określonemu obiektowi (np. słowniki wyjaśniające znaczenie wymienionych tam słów i pojęć),

Klasyfikacyjna, umożliwiającą rozpoznawanie klas obiektów i wyko­rzystywaną przy ich porządkowaniu i grupowaniu.