Mapa sozologiczna]

Sozologia to nauka zajmująca się problemami ochrony przyrody i jej zasobów oraz zapewnienia ich użytkowania. Informacją sozologiczną jest zbiór danych dotyczących środowiska przyrodniczego człowieka i sposobów jego wykorzystania. Dotyczy ona zarówno zasobów przyrody ożywionej (flora i fauna) jak i nieożywionej (powierzchnia zaimi, wody powierzchniowe i podziemne itd.)

Mapa adresowana jest głównie do instytucji i urzędów ochrony środowiska oraz decydentów i planistow na szczeblach regionalnym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Mapa w postaci wydruków w postaci analogowej jest jednym z produktów końcowych opracowania kompleksowej bazy danych tematycznych, realizowanego w technologii SIP. Jako referencyjna baza danych topograficznych, do której odnoszone są warstwy.

Jako referencyjna baza danych topograficznych, do której odnoszone są warstwy tematyczne mapy sozologicznej, wykorzystana jest baza VMAP poziomu drugiego o dokładności geometrycznej odpowiadającej opracowaniom w skali 1 :50 000. Baza danych przestrzennych stanowi istotny komponent mapy sozologicznej, umożliwiając prowadzenie złożonych analiz przestrzennych.

Mapa sozologiczna w planowaniu przestrzennym jest szczególnie przydatna w zakresie lokalizacji nowych obiektów gospodarczych (w tym przemysłowych) i komunalnych ( w tym mieszkaniowych) a także obiektów rekreacyjnych itp. Mapa ta, opracowywana w skali 1:50 000 stanowi źródłowe opracowanie kartograficzne do sporządzania map sozologicznych w skalach mniejszych oraz innych pokrewnych map tematycznych.

Idea mapy sozologicznej zrodziła się po powstaniu sozologii (inf. o intensywności przekształcania środowiska pod wpływem działalności człowieka)

Badania dotyczące mapy sozologicznej obejmują: rejestrację, lokalizację i określanie źródeł (zaburzeń, skażeń powietrza, skażenie gleby), zasięg i charakterystykę oraz natężenie wszystkich zaburzeń, zagrożenia radioaktywnego i mikrobiologicznego, sztuczny deficyt wody, dewastacje krajobrazu, zanieczyszczenia i skażenia powietrza i wód podziemnych i powierzchniowych oraz wód morskich, zaburzenia naturalnych stosunków wodnych, zanieczyszczenia i przekształcenia rzeźby powierzchni ziemi, zanieczyszczenia i skażenia gleb, degradację szaty roślinnej, odpadów przemysłowych i komunalnych oraz hałas.

Wyróżniamy mapy przeglądowe szczegółowe i tematyczne:

*mapy tematyczne są stosowane, aby można było określić intensywność przekształceń, dokonać diagnozy oraz zapobiegać dalszym przekształcenia. W celu ukazania zanieczyszczeń powietrza,(CO₂, pyły) stosuje się mapy w skali 1:10 000.

*mapa przeglądowa - jakość przeglądowa - zagadnienia hydrologiczne, zmiany powierzchni ziemi, stan atmosfery, wskaźnik sumy przekroczeń - dla różnych elementów i powietrze, wyrobiska, grunty orne, izolinia osiadań, krotność przekroczenia metali ciężkich, opad pyłu toksycznego, metali-dla powierzchni terenu. Mapy przeglądowe wydaje się w skali 1:50000

Treśc mapy :

1. Formy ochrony środowiska przyrodniczego:

*grunty orne chronione i pozostałe oraz łąki i pastwiska chronione i pozostałe, lasy chronione i gospodarcze, zieleń urządzona oraz udokumentowane złoża surowców mineralnych

*parki narodowe i krajobrazowe oraz ich otuliny, rezerwaty pomniki przyrody oraz obszary chronionego krajobrazu,

*stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne i zespoły przyrodniczo- krajobrazowe,

*ujęcia i strefy ochronne ujęc wód

2. Degradacja komponentów środowiska:

*degradacja powierzchni terenu, wtym: grunty podatne na denudację naturogeniczną i uprawową

*grunty narażone na zalewy powodziowe lub sztormowe,

*grunty antropogeniczne obszarów zabudowanych, antropogeniczne formy terenowe (wyrobiska i zwałowiska), deformacje poeksploatacyjne, cmentarze, kanały i wały przeciwpowodziowe, groble, składowiska surowców i paliw, wylewiska i składowiska odpadów,

*typy zdegradowanych gleb

*czynniki i klasy uszkodzeń lasów

*degradacja wód powierzchniowych, w tym: zrzuty ścieków, wielkości zrzutów w m3/dobę, przekroczenia wskaźników zanieczyszczeń, jakośc wód w punktach pomiarowych, zanieczyszczone wody morskie przybrzeżne, popiętrzone wody powierzchniowe, sztuczne zbiorniki wodne, stawy hodowlane, zbiorniki wód przemysłowych, utrata więzi hydraulicznej, antropogeniczne zaburzenia reżimu hydrologicznego cieków i technicznie przekształcone koryta cieków

*degradacja wód podziemnych, w tym: grunty podatne na infiltrację zanieczyszczen do wód podziemnych, zanieczyszczone lub przypuszczalnie zanieczyszczone wody podziemne, istniejące i prawdopodobne zrzuty ścieków (szamba, rozsączkowanie ścieków), kierunki przenoszenia zanieczyszczeń w wodach podziemnych, sztucznie obniżone lub podniesione zwierciadło wód podziemnych, leje depresyjne

*degradacja powietrza atmosferycznego, w ty: emitory przemysłowe i ich skupiska, emisja całkowita w t/rok, skupiska źródeł niskiej emisji gazów i pyłów, punktowe i powierzchniowe emitory hałasu i wibracji oraz emitory uciążliwych zapachów (odorów), przekroczenia dopuszczalych stężeń SiO2 i przekroczenia dopuszczalnej zawartości pyłu zawieszonego

*rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływac na środowisko, wymagających sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko

Generalizacja kartograficzna, generalizacja mapy, uogólnienie mapy (łac. generalis - powszechny, ogólny) - w kartografii proces zmniejszania szczegółowości mapy podczas prac redakcyjnych związanych ze zmniejszaniem skali mapy.

O generalizacji decyduje, oprócz skali, także przeznaczenie mapy. Np. treść mapy ściennej, którą ogląda się z dużej odległości, podlegać będzie większej generalizacji niż atlasu samochodowego w tej samej skali.

Generalizacja polega m.in. na upraszczaniu rysunku obiektów geograficznych (np. przebiegu linii brzegowej), stosowaniu różnego rodzaju symboli przedstawiających złożone struktury przestrzenne i ich cechy. Celem generalizacji jest dostosowanie mapy do danych potrzeb, zwiększenie jej czytelności itp.

Istnieją dwa główne rodzaje generalizacji:

1. ilościowa (pominięcie mniej istotnych elementów mapy):

*generalizacja formy (odległości, kształtu - uproszczenie kształtu; np. pominięcie niektórych zakrętów drogi, rzeki, uproszczenie przebiegu granicy)

*generalizacja treści (zmniejszenie ilości znaków na mapie; np. pominięcie niektórych miast, rzek, mniej ważnych dróg)

2. jakościowa (uogólnienie pojęć przedstawianych na mapie):

*symbolizacja (np. na mapie w dużej skali miejscowości oznaczone będą zasięgiem zabudowy, w mniejszej skali – sygnaturą koła lub kwadratu)

*grupowanie (np. połączenie lasów liściastych, iglastych i mieszanych w jedną kategorię)

*zmiana ujęcia zjawiska

Generalizacja kartograficzna uważana jest za proces subiektywny, wymagający od kartografa dobrej znajomości tematu przedstawionego na mapie.

GENERALIZACJA NA MAPACH TEMATYCZNYCH OPRACOWANYCH DLA DANYCH ILOŚCIOWYCH

Podstawowe cele prezentacji kartograficznej

• określenie położenia obiektów (przede wszystkim położenia wzajemnego) oraz w odniesieniu do obiektów liniowych i powierzchniowych, unaocznienie ich właściwości przestrzennych (np. kierunku, długości, kształtu);

• prezentacja nieprzestrzennych cech (atrybutów) obiektów

• zróżnicowanie przestrzenne (zmienność przestrzenna) oraz czasowa (zmiany w czasie) przedstawianych obiektów lub ich atrybutów.

Co przedstawia mapa?

• Rozmieszczenie obiektów

• Zróżnicowani atrybutów jakościowych

• Zróżnicowanie atrybutów ilościowych

• Ukształtowanie powierzchni,

• Zróżnicowanie struktury,

• Dynamikę i zmienność zjawisk

• Typy relacji,

Typy generalizacji:

1. generalizacja ilościowa

2. generalizacja jakościowa

METODY GENERALIZACJI

uproszczenie lub wybór punktów – przez eliminację wybranych wierzchołków wieloboków i utworzenie mniej skomplikowanych kształtów

wygładzanie – polegające na zastąpienie ostrych i złożonych kształtów kształtami wygładzonymi i zaokrąglonymi

agregacja – zastąpienie dużej liczby szczegółów znaków mniejszą liczbą nowych znaków

łączenie – zastępowanie kilku obiektów przez pojedynczy obiekt

scalanie – polegające na łączeniu wielu obiektów liniowych w jeden

dekompozycja – zamiana obiektu powierzchniowego na punktowy lub liniowy

wybór obiektów – eliminacja pewnych elementów ze zbioru przy zachowaniu ogólnych prawidłowości ich rozkładu przestrzennego

przewiększenie obiektu - w celu zachowania jego atrybutów, które przy danej skali powinny być niewidoczne

wzmocnienie – przez zmianę wielkości i kształtu symbolu

przemieszczenie – przesuniecie obiektów z ich rzeczywistego położenia w celu zachowania ich relacji przestrzennych i czytelności

PROGI I PODPROGI GENERALIZACYJNE

Próg generalizacyjny

Pojemność mapy zbliża się do granicy, jest zbyt duże obciążenie graficzne, stosowana generalizacja powoduje zbyt dużą stratę informacji, należy przejść do nadrzędnej kategorii pojęciowej i zastosować inną, odpowiednią metodę prezentacji

Podpróg generalizacyjny- zabiegi w obrębie tej samej metody prezentacji, które powodują chwilowe zwiększenie pojemności mapy

Wyjściowa pojemność mapy.

GENERALIZACJA W KARTODIAGRAMIE:

Pojemność wyjściowa/

Podpróg I: zmiana skali z ciągłej na skokową, II: generalizacja ilościowa, grupowanie jednostek odniesienia (zmniejszenie liczby punktów, linii, powierzchni), III zmiana liczby klas, Próg generalizacyjny, granica pojemności kartodiagramu

GENERALIZACJA W KARTODIAGRAMIE:

Pojemność wyjściowa/

Podpróg I: zmiana skali z ciągłej na skokową, II: grupowanie jednostek odniesienia, III zmiana liczby klas, Próg generalizacyjny, granica pojemności kartodiagramu

GENERALIZACJA W METODZIE KROPKOWEJ:

Pojemność wyjściowa/ I zmiana wagi kropki, wielkości znaku, II zastąpienie kropek jednowagowych kropkami wielowagowymi, III zastąpienie topograficznego umieszczania kropek- kartogramicznym, Próg generalizacyjny, granica pojemności kartodiagramu

GENERALIZACJA W METODZIE IZOLINII:

Pojemność wyjściowa mapy/ I zmiana cięcia izolinii, II generalizacja ilościowa- zmniejszenie liczby punktów odniesienia, grupowanie powierzchni odniesienia, Granica pojemności mapy

8. Pytanie dotyczące izolinii do czego służą i jak sie dzielą i jakie za co mogą odpowiadać.

Metoda izolinii

Izolinie mogą przedstawiać ukształtowanie pola zjawisk rzeczywistych lub przetworzonych matematycznie – umownych. Przedstawiamy:

-Wartość zjawiska

-Odległość

-Czas

-Daty pojawienia się zjawisk

-Można również stosować do prezentacji miar odchyleń od wartości średniej, normatywnej, dopuszczalnej

Podział:

-Linie izometryczne – izohipsy, izobaty – wysokości, akweny wodne

-Izarytmy rzeczywiste – izotermy, izobary, izohiety

-Izolinie odległości i ruchu – ekwidystansy, izochrony – mogą powstawać wokół punktów, miarą jest dostępność do danego terenu

-Izarytmy teoretyczne (izoplety) – izodensy, izohele – gęstość zaludnienia, lesistość

3. Metoda kropkowa lub met.dazymetryczna +przyklady+etapy opracowania

Metoda kropkowa

Metodą kropkową przedstawiamy na mapie przestrzenne rozmieszczenie zjawisk wyrażonych w wartościach bezwzględnych przy użyciu znaków punktowych. Zjawiska mogą być umieszczone na mapie w sposób topograficzny lub kartogramiczny.

-Topograficzny – polega na umieszczeniu kropki (sygnatury) w miejscu występowania zjawiska

-Kartogramiczny – kropki są rozmieszczone równomiernie na całej jednostce odniesienie, którą reprezentują

Punkt, kropka, sygnatura reprezentuje ustaloną wartość zjawiska określoną jako waga kropki. Metoda kropkowa pośrednio pokazuje natężenie zjawiska. Gęstość kropek jest wprost proporcjonalna do natężenia zjawiska.

Mapa dazymetrczyna

Kartogram, w którym jednostki odniesienia zostały dostosowane do rzeczywistego rozmieszczenia zjawiska jest nazywany mapa dazymetryczną. Tak opracowana mapa daje znacznie lepszy obraz gęstości wewnątrz wyznaczanych jednostek.

Sposoby wykonania:

-Wykorzystuje się mapę kropkową (kropki rozmieszczone topograficznie)

-Na podst. sieci zmienno gęstej

-Na podstawie kartogramu prostego i dodatkowych informacji o natężeniu lub rozmieszczeniu zjawiska

Wykorzystanie

Metoda znajduje zastosowanie dla danych względnych, danych odniesionych do powierzchni opracowania w skali skokowej (podział na klasy), najlepszą zmienną jest walor (kolor, deseń).

Mapa kropkowa -> kartogram geometryczny

Mapa kropkowa -> sieć zmienno gęsta -> kartogram dazymetrczyny

4. Izoplety a izarytmy

Izopleta - linia przedstawiająca na wykresach używanych np. w meteorologii, funkcję dwóch zmiennych rozkładów temperatur gleby w określonym czasie na różnych głębokościach.

Izarytma - krzywa na mapie łącząca punkty o jednakowych wartościach liczbowych danej cechy.

2.Mapa sozologiczna i hydrograficzna (porównanie)

Mapa sozologiczna	Mapa hydrograficzna
Skala 1:10 000 - tematyczna lub 1:50 000 - przeglądowa	Skala 1:50 000, nazewnictwo z 1: 200 000
Jest to mapa temtyczna	Jest to mapa tematyczna
Informuje o intensywności zdegradowania środowiska przez człowieka	Informuje o obiegu wody w powiązaniu ze środowiskiem przyrodniczym, jego zainwestowaniem i przekształceniem
Obejmuje: rejestrację, lokalizację i określenie źródeł zaburzeń, skażeń powietrza i skażenia gleby. Określa zasięg i charakterystykę oraz natężenie wszystkich elementów.	Powstaje na podstawie mapy topograficznej, na która nanoszone są wyniki kartowania zjawisk i obiektów wodnych, przepuszczalności gruntów oraz informacje dotyczące gospodarki wodami.
Elementy mapy sozologicznej: Ochrona środowiska i jego zasobów Podatność środowiska na degradację Degradację środowiska Przeciwdziałanie i rekultywację Nieużytki antropogeniczne i naturogeniczne	Elementy mapy hydrograficznej skala 1:50 000: Przepuszczalność gruntów Głębokość występowania pierwszego poziomu wód podziemnych Rozmieszczenie wód powierzchniowych i zjawisk hydrograficznych wraz z obiektami gosp. wodnej.
Mapa sozologiczna zawiera komentarz, który: podaje charakterystykę komponentów środowiska, dodatkowe dane w postaci tabelarycznej lub tekstowej, posiada ogólną ocenę stanu środowiska i stopień jego degradacji, wskazania dotyczące zapobieganiu rozprzestrzeniania się zagrożeń	Na treść tematyczną mapy składają się: Topograficzne działy wodne Wody pow. Wypływy wód podziemnych Przepuszczalność gruntów Wody podziemne pierwszego poziomu Zjawiska i obiekty gosp. wodnej Punkty hydrometryczne
Mapy cyfrowe/numeryczne posiadają strukturę warstwową, istnieje możliwość wymiany informacji pomiędzy systemami GIS, obiekty graficzne połączone są z bazą danych, posiadają taki sam układ współrzędnych i odwzorowanie jak mapy analogowe, można je łączyć ze sobą.	Mapa przepuszczalności gruntów powstaje na podstawie mapy glebowo – rolniczej w skali 1:25 000, analizy tła geologicznego. Wyróżniamy 6 klas przepuszczalności: 1 – największa przepuszczalność 6 – najmniejsza przepuszczalność