jezyk mediow zajecia! 11 2011

Zagadnienie 9.

Stylistyka

Każdy język narodowy jest wewnętrznie zróżnicowany pod względem stylistycznym i funkcjonalnym.

Poszczególne odmiany i style językowe pozwalają użytkownikom języka na sprawne porozumiewanie się w różnorodnych sytuacjach i budowaniu różnych tekstów w zależności od zakładanego celu.

Język ogólny – to język który jest środkiem porozumiewania się wszystkich członków narodu bez względu na ich wiek, pleć, pochodzenie społeczne, terytorialne, wykonywany zawód itp. Jest on znormalizowany. Przyjmuje się ze ogólnonarodowa odmiana polszczyzny ukształtowała się ostatecznie.

Nie jest jednolity. Wyróżnia się w języku ogólnym style funkcjonalne.

Funkcje:

Komunikacyjna
Kulturotwórcza
Socjalizacyjna (zrzeszająca naród)

Gesty, mimika twarzy, spojzenie, odleglosc,

Krótkie urwane zadnia, rownowazniki zdan, ekspresyjnos wypowiedzi, powtorzenia, wyliczenia, gwara, akcent,

Odmiana Ustna:

mowa jest starsza niż pismo,
bezpośredni kontakt nadawcy i odbiorcy
duża sytuacyjność
obecność elementów pozajęzykowych (niewerbalna)
spontaniczny
dialogowość
nietrwałość/ulotność
potoki składniowe (ciągi zdań luźno ze sobą powiązanych, zatarcie granic między poszczególnymi wypowiedzeniami, )
zakłócenia szyku przestawnego
jest możliwość dokonania poprawek własnej wypowiedzi
liczne równoważniki zdań
bardzo rozwinięte lub bardzo krótkie
zdania urywane/niedokończone
elipsy
nadzwyczaj często występują zdania pytające i rozkazujące
anakoluty – zdania niespójne składniowo
imiesłowy i imiesłowowe równoważniki zdań
wtrącenia ( właśnie, dokładnie itp.)
kolokwiający
zaimki
obserwuje się elementów gwarowych, skrótów itp.

Odmiana Pisana:

Brak bezpośredniego kontaktu między nadawcą i odbiorcą
Duży dystans czasowy
Komunikaty zamknięte skończone przemyślane
Trudno jest dokonać jakichkolwiek poprawek czy zmian tekstu
Brak elementów pozajęzykowych (wyjątek – chyba, że o nich napiszemy)
Bardzo duże oderwanie od bezpośredniej sytuacyjności, duza role odgrywa kontekst wypowiedzi
Monolokowa
Przyjmuje charakter oficjalny
Są trwałe nie tak jak odmiana ustna
Wyróżnia się wiele odmian stylów językowych

Styl językowy – zbiór cech językowych charakteryzujący dana osobę lub też teksty o tej samej funkcji

Style Funkcjonalne:

Urzędowy
Naukowy
Potoczny
Biblijny
Dziennikarsko-propagandowy
Kancelaryjny

Styl Artystyczny:

Fonetyczne:

# rymy

# Dźwięko i ruchonaśladowcze - onomatopeje

# rytm

# eufonia (echolalie i aliteracje)

# powtórzenia

Slowotworcze:

# neologizmy

# zdrobnienia (deminiutiwum)

# zgrubienia (augumentatiwum)

# złożenia (compozita)

Fleksyjne:

# wszelkie inne niż powszechnie pożądane środki gramatyczne

# operowania czasem gramatycznym

# praesens historicum (my król polski…)

Składniowe:

# inwersja

# pytanie retoryczne

# wtracenia

# anakoluty

# elipsy

# apostrofa

# anafory

# epifory

# polisyndeton

# powtórzenie

# inne paralelizmy

# antyteza

# przerzutnia

Tropy |środki sematyczne | leksykalne:

# epitety

# personifikacja

# animizacja

# porównanie

# metafory

# metonimia (czytam Sienkiewicza)

# synekdocha (mieszkam pod dachem)

# oksymorony

# symbol

# alegoria

# hiperbola

# litota (przeciwieństwo hiperboli)

# peryfraza (elem. Per. – eufenizm)

Terytorialne odmiany polszczyzny

Obok języka ogólnopolskiego istnieją też regionalne odmiany polszczyzny – dialekty. Zatem to taka odmiana, którą posługuje się ludność wiejska danego regionu i to właśnie odróżnia dialekt od odmiany regionalnej.

Terytorialna odmiana polszczyzny -> dialekt - > gwara

Dialekty:

Mazowiecki
Małopolski
Wielkopolski
Śląski
Kaszubski
Nowe dialekty mieszane

Gwara – w odrębie dialektów wydziela się dialekty ograniczone do mniejszego obszaru

Język ogólnopolski i dialekty maja wspolna strukturę gramatyczna i część słownictwa podstawowego. Roznia się za o fonetyka i pozostałym słownictwem mniej zas fleksja i skladnia.

Odmiana regionalna – posługują się zwykle w mowie przedstawiciele różnych warts i śrdowisk społecznych. Zawieraja elemety: gwar, archaizmów, regionalizmów, neologizmów.

Socjolekt - lub i zawodowe odmiany społeczne, czyli gwary srodowiskowe zawdowe i tajne

Pofesjolekty – omiany o funk.zawodowych. łaczy je potoczność i słownictwo specjalne.

Biolekty – warianty polszczyzny uzależnione od czynnikow jak wiek i plec

Psycholekty - realizacja człowieka uzalezniona od natury psychicznej

# Idiolekt - język osobniczy

Współczesna typologia stylów

# Style Typowe

• Style funkcjonalne

• Style gatunków

• Style epok i pradów literackich

# Style Indywidualne:

Styl danego tekstu/autora

Styl funkcjonalny zestaw srodkow językowych oraz konwencjonalne sposoby ich wykorzystania do uksztaltowania wypowiedzi związanych z pewnymi sytuacjmi komunikacyjnymi oraz rolami społecznymi nadawcy i odbiorcy. Np.. styl potoczny, naukowy, biblijny …

TYPOLOGIE ODMIAN POLSZCZYZNY

WG. Zenona Klemieńsiewicza 1961