TEMAT 6.
METODY DOKONYWANIA OSZUSTW KRYMINALNYCH
Literatura:
• Marek A., Prawo karne, Kraków 2007
• Wąsek A. (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, , Warszawa 2005
• Hołyst B., Kryminalistyka, Warszawa 2007
• Stolarczyk I., Przestępstwo oszustwa a zamiar ewentualny, „Prokuratura i Prawo” 2007 nr 3 s. 58-73.
• Preibisz A., Niekorzystne rozporządzenie mieniem jako znamię oszustwa (art. 286 §1 kk), „Prokuratura i
Prawo” 2005 nr 10 s. 63-81
• M. Kulicki: Przestępstwa przeciwko własności, część II Szczytno 1995,
Rozdział XXXV art. 286 § 1 KK
Oszustwo:
Korzyść majątkowa
Doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem
Wyzyskanie niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania
Wyzyskanie błędu
Wprowadzenie w błąd
Odpowiada z art. 286 § 2 zarówno:
• Osoba stawiająca żądanie wprost, wyjawiając pokrzywdzonemu fakt bezprawnego zaboru rzeczy i żądając
korzyści majątkowej za jej zwrot.
• Osoba używa podstępu np.: żąda wynagrodzenia za oddanie rzeczy, twierdząc że ją znalazła.
CHARAKTERYSTYKA SPRAWCÓW OSZUSTW
• występuje specjalizacja w rodzaju i metodach oszustw,
• oszustwa stanowią podstawowe źródło utrzymania,
• oszuści wywodzą się ze środowisk kryminogennych,
• duży udział recydywistów,
• duży udział przestępców wędrownych,
• część sprawców wywodzi się ze środowisk o wysokim statusie społecznym,
• oszuści posiadają umiejętności nawiązywania kontaktów z ofiarami,
• bezgraniczny tupet.
CHARAKTERYSTYKA OSÓB POKRZYWDZONYCH
• Osoby naiwne i łatwowierne,
• Osoby poszukujące okazji do łatwego wzbogacenia się,
• Osoby, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej,
• Osoby skłonne do zawierania nieuczciwych transakcji,
Rodzaje oszustw:
Zawodowe (uderzenie w wizerunek firmy): pracownik organów ścigania, pracownik organów administracji, pracownik służby zdrowia, akwizytor, usługi budowlane, kominiarz, osoba duchowna.
Trikowe (wykorzystują triki sytuacyjne): przy sprzedaży biżuterii i innych papierów wartościowych, przy transakcjach walutowych, przy grach hazardowych, na „friko”(za darmo towar i kasa).
Oszustwa inseratowi (dawanie różnych ogłoszeń)
Na „inkaso” (przy działalności gospodarczej „kredyt kupiecki”)
Matrymonialne (przepisanie spadku kochance, osobie poznanej przez Internet lub biura matrymonialne)
Inne (katalog jest otwarty np. metoda na wnuczka)
Definicja modus operandi
• Modus operandi (wg. M.Kulickiego) to charakterystyczne przedmiotowe, taktyczne i techniczne elementy celowego działania i w mniemaniu sprawcy optymalnego postępowania, bezpośrednio związanego z realizacją przestępstwa, determinowane cechami oraz właściwościami przestępcy i z tej racji pozwalające na wersyjne
wnioskowanie o nim.
• Modus operandi (wg. T. Hanauska) jest to szczególny charakterystyczny i z reguły powtarzalny taki sposób zachowania się sprawcy, w którym odbijają się indywidualne cechy, właściwości i możliwości człowieka, który ten sposób stosuje.
Znaczenie modus operandi w działaniach wykrywczych:
• pozwala na określenia rodzaju danego przestępstwa;
• stanowi podstawę łączenia czynów przestępnych jako wyniku działania jednego i tego samego sprawcy ( grupy przestępczej);
• umożliwia wstępną, wersyjną identyfikację grupową sprawcy;
• pozwala typować sprawców przestępstw;
• stanowi podstawę ukierunkowania działań wykrywczych
Elementy składowe modus operandi:
• formy przygotowania
• sposób dotarcia sprawcy do miejsca zdarzenia;
• bezpośrednia organizacja przez sprawcę przebiegu późniejszego zdarzenia
• czas zdarzenia w relacji do typowych godzin pracy, urlopów itp.
• miejsce zdarzenia
• przedmiot bezpośredniego działania
• próby nawiązania kontaktu z ofiarą przed zdarzeniem oraz zachowanie się sprawcy bezpośrednio przed czynem;
• sposób realizacji czynu przestępnego
• techniczne metody realizacji czynu,
• zachowanie się sprawcy bezpośrednio po czynie
ZAPOBIEGANIE OSZUSTWOM
• Podnoszenie świadomości społecznej w zakresie zagrożeń wynikających z "niesamowitych" okazji,
• Wskazywanie obszarów działalności oszustów,
• informowanie społeczeństwa o metodach dokonywania oszustw.