Konspekt do zajęć nr. 7:
Spostrzeganie innych i procesy atrybucji
Szczegółowy opis procesów atrybucji:
-klasyczne modele atrybucji,
-deformacje procesu atrybucji,
-modele atrybucji,
Asocjacje:
-ukryte teorie osobowości,
-zachowanie, cechy i stereotypy,
Tendencyjne sprawdzenie hipotez:
-strategia diagnostyczności i konfirmacji,
-zjawisko samospełniającej się przepowiedni,
Najważniejsze definicje:
Atrybucje – potoczne wnioskowanie na podstawie zachowania innych osób lub własnego
Asymetria atrybucji aktora i obserwatora (Jones, Nisbett).- cudze zachowanie wyjaśniamy raczej czynnikami wewnętrznymi, a własne raczej czynnikami zewnętrznymi
Dwuetapowy model atrybucji (Yaccov Trope )-
identyfikacja – odpowiedź na pytanie co robi aktor
wnioskowanie – dlaczego aktor to robi
Efekt fałszywej powszechności (Ross, Green, House)- przecenianie stopnia powszechności własnych sądów. Poglądy inne jak nasze są częściej przypisywane czynnikom wewnętrznym.
Efekt negatywności - silniejsze uzależnienie ocen globalnych od negatywnej niż pozytywnej informacji. Informacja negatywna jest dokładniejsza (choćby więcej określeń w języku) i wymagamy jej głębszego wyjaśnienia.
Efekt pierwszeństwa -
informacje uzyskane jako pierwsze z kolei wywierają silniejszy wpływ na ocenę globalną niż informacje uzyskane później. Wyjaśnienia:
- hipoteza spadku uwagi,
- hipoteza dyskredytowania informacji sprzecznych (dysonans poznawczy),
- hipoteza ukierunkowanego rozwijania naszego sądu o innym człowieku – to co pierwsze jest kanwą dla pozostałych informacji
Efekt świeżości - silniejsze oddziaływanie informacji odebranych jako ostatnie – to też pomaga wyjaśnić hipoteza ukierunkowanego rozwijania sądu, stąd chyba jest ona najlepsza.
Egocentryzm atrybucyjny - przecenianie własnego wkładu w jakiś wynik osiągany wspólnie z innymi osobami.
Egotyzm atrybucyjny - tendencja do wyjaśniania własnych zachowań w pochlebny dla siebie sposób.
Inklinacja pozytywna - skłonność do formułowania raczej pozytywnych niż negatywnych ocen ludzi, siebie, świata.
Model równoległego przetwarzania danych -
jest to model koneksjonistyczny
- znaczenie zdarzenia jest definiowane przez jego położenia w sieci informacji o sytuacji = ważne są związki z innymi zdarzeniami/pojęciami (np. pojęcie skin aktywuje inne: agresywny, młody, itd.)
- prawidłowości:
1. stereotypy wpływają na interpretację znaczenia zaobserwowanych zachowań – poprzez aktywowanie cech, które służą do interpretacji, albo przez bezpośrednie aktywowanie interpretacji zachowań
2. stereotypy wpływają na interpretację znaczenia cech – budowlańcy i prawnicy są postrzegani jako równie agresywni, ale nie oznacza to identyczność wniosków o ich zachowaniu
3. zindywidualizowana informacji o osobie spostrzeganej wpływa na rodzaj podschematu używanego w trakcie spostrzegania – np. 4 podstereotypy kobiety: uwodzicielka, profesjonalistka, mamuśka, sportsmenka.
4. stereotypy wpływają na spostrzeżenia konkretnych osób pod nieobecność informacji zindywidualizowanej, zaś słabo lub wcale nie wpływają na spostrzeżenia w obecności takich jednoznacznych informacji – jeśli nie obserwujemy osobiście zachowania osoby to przy interpretacji możemy się posługiwać stereotypami, jeśli jednak je widzimy, to te informacje biorą górę.
5. stereotypy wpływają na spostrzeżenia konkretnych osób, jeżeli zindywidualizowana informacja na ich temat jest wieloznaczna – robotnik i matka kogoś uderzyli. To samo zachowani będąc wieloznacznym interpretowane jest jako pobicie kogoś/ danie klapsa dziecku.
Oceny schematopochodne - pojawiają się w 2 przypadkach:
- gdy wśród danych o osobie jest identyfikator kategorii (np. mundur policyjny) a dane o cechach albo nie dotyczą kategorii (lubi misie), albo są z nią zgodne (wysoki).
- gdy nie ma identyfikatora, ale podane cechy są charakterystyczne dla kategorii (wysoki i zasadniczy, i niezbyt rozgarnięty ), to kategoria jest automatycznie wywoływana.
Podstawowy błąd atrybucji (Ross) - skłonność do przypisywania cudzych zachowań czynnikom wewnętrznym, przy niedocenianiu roli sytuacyjnych wyznaczników tych zachowań
Samospełniająca się przepowiednia - produkowanie danych potwierdzających hipotezę, mimo jej fałszywości.
stawiamy hipotezę o osobie traktujemy ją zgodnie z naszymi oczekiwaniami osoba reaguje na nasz zachowanie, potwierdzając naszą hipotezę
Model współzmienności Kelleya - wyjaśniając czyjeś powtarzalne zachowanie bierze się pod uwagę:
- spójność zachowania – czy zawsze ta sama reakcja na daną sytuację
- powszechność zachowanie – czy inni też mają taką reakcję
- wybiórczość zachowania – czy dana reakcja u aktora zachodzi tylko przy tym bodźcu
Strategia konfirmacji – zwracamy uwagę na dane potwierdzające słuszność naszej hipotezy, ignorujemy te sprzeczne.
Trójetapowy model atrybucji (D. Gilbert) -
- identyfikacja
- automatyczny wniosek o cesze
- kontrolowana poprawka na sytuację
WNIOSKOWANIE
Podstawowy błąd atrybucji pojawia się, bo wniosek o cesze jest automatyczny, pojawia się zawsze, a poprawka na sytuację wymaga użycia zasobów umysłowych, kontroli.
Ukryte teorie osobowości – UTO – nieświadomie używana sieć powiązań między poszczególnymi cechami. Salomon Asch – pewne cechy (np. ciepły) mają centralne znaczenie dla wyciągania wniosków o innym człowieku jak inne (np. grzeczny)
Wnioski korespondentne – to znaczy, że za obserwowanym zachowaniem stoi jakaś trwała cecha aktora. Taki wniosek pozwala zrozumieć przyczynę i przewidzieć zachowania aktora w przyszłości.
Zasada pomniejszania (Kelley) - obserwator pomniejsza rolę danej przyczyny zachowania, jeśli w tej samej sytuacji działają jeszcze inne możliwe przyczyny tego samego zachowania, np. sądzimy, że Janek miał wypadek w nocy, bo był zmęczony, ale Janek miał wypadek w nocy gdy padał śnieg, bo były złe warunki (pomniejszamy rolę zmęczenia).
Zasada powiększania (Kelley) - obserwator powiększa rolę danej przyczyny zachowania, jeśli w tej samej sytuacji działają czynniki hamujące zaobserwowane zachowanie, np. gdy Janek jest uprzejmy dla szefa to nie wnioskujemy, że jest taki ogólnie. Gdy jest uprzejmy dla „pyskatej sprzątaczki” – jest uprzejmy ogólnie, bo nawet zachowanie sprzątaczki (hamujące) nie wpływa na jego uprzejmość.