Temat: Dokładność w spostrzeganiu innych osób.

Spostrzeganie – jest to złożony układ procesów dzięki któremu powstaje u człowieka subiektywny obraz rzeczywistości zwany spostrzeganiem.

Nie ma w literaturze psychologicznej, jednej ogólnie przyjętej encyklopedycznej definicji spostrzegania. Ogólniej można stwierdzić, że jest to proces poznawczy polegający na odzwierciedleniu złożonych bodźców (przedmiotów, zjawisk) oddziałujących na narządy zmysłów w danej chwili. Analizatory dokonują analizy działających na człowieka bodźców, wyodrębniając niektóre z nich i przekazując je we wrażenia. Aby nastąpiło spostrzeżenie muszą te oddzielne wrażenia połączyć się tworząc odbicie przedmiotu w świadomości.

Jednym z zasadniczych elementów spostrzeżenia jest wyodrębnienie przedmiotu z pośród innych, otaczających go przedmiotów.

-Ujmowanie poszczególnych przedmiotów stanowi pierwszą fazę wyodrębniania. Nie zawsze wyodrębnianie przedmiotu z tła jest łatwe. Istnieje wiele pomysłowych rysunków, zagadek polegających na tym, że np. poleca się dzieciom w gmatwaninie różyczek odnaleźć ogrodnika, którego postać jest zaznaczona tylko konturem

-Skupianie uwagi wokół zagadnienia rozwoju spostrzegania dzieci rozpocznę od 3 roku życia.

-Przedmioty w spostrzeganiu dziecka w tym wieku nabyły podstawowych własności, są zmaterializowane zewnętrznie w stosunku do spostrzegającego, niezależnie od niego istnieją gdzieś w przestrzeni, nawet wtedy, gdy się ich nie widzi, zajmują w niej w określonym momencie tylko jedno określone miejsce.

- W 3 r. ż świat ten jest bardzo ubogi.

-Jasne są w nich jedynie istoty i rzeczy, które wkraczają w życie codzienne.

- Reszta jest spostrzegana w inny sposób, która w nowoczesnej psychologii otrzymała nazwę – synkretyzmu.

- W tym okresie należy kształcić wrażliwość zmysłów jako narzędzi poznania.

- Dziecko w początkach okresu przedszkolnego doskonale identyfikuje szereg rzeczy i istot, ale również wiele nie rozróżnia nawet w najbliższym otoczeniu

- By wzbogacić świat dziecka należy pomagać mu w systematycznym zwracaniu uwagi na dostrzegalne właściwości rzeczy i na ich niezliczone kombinacje.

- W 4 r. ż dziecko uświadamia sobie już nieco obiektywniej otaczający go bliski świat

- Odpowiednio prowadzone zajęcia w przedszkolu przez nauczyciela oraz różnorodne zabawki umożliwiają dziecku - odpowiednio od jego poziomu bezpośredni kontakt spostrzeżenia powstałe w wyniku kontaktu z całym tym materiałem przenoszą się bez trudności w świat rzeczywistości.

- Od 5 r. ż kształcimy wrażenia i spostrzeżenia po przez ćwiczenia zmysłów i ćwiczenie obserwacji

- Na początku każdego tego typu ćwiczeń należy spowodować nawiązanie bezpośredniego kontakty, możliwe swobodnego i spontanicznego, między dziećmi a przedmiotami podlegającymi obserwacji. W tym wieku nie spostrzega się na polecenie.

- Spostrzeganie innych ludzi to przede wszystkim spostrzeganie ich cech fizycznych i spostrzeganie czynności przez nich wykonywanych. Wynikiem spostrzegania określonej osoby jest często sformułowanie oceny na jej temat.

- Oceny na temat innych ludzi mogą być mniej lub bardziej szczegółowe. Oznacza to, że ocena została sformułowana ze względu na jedną tylko właściwość danej osoby, np. ze względu na jej urodę, pozycję w grupie itp.

- Oceny mogą mieć charakter uogólnień i mogą dotyczyć danej osoby jako całości, co oznacza, że dana ocena sformułowana została w oparciu o duży zbiór właściwości danej osoby.

- To oceny typu „ To jest porządny człowiek”, w takich przypadkach można mówić o ocenie ogólnej.

Procesy spostrzegania odbywają się na dwóch poziomach:

1.Sensomotorycznym ( czuciowo-ruchowym); poznawanie przedmiotów za pomocą zmysłów. Spostrzeganie figur linii.

2.Sensoryczno – operacyjnym ( znaczeniowo – czynnościowy); spostrzeganie przedmiotu. Oprócz figury spostrzegamy jej znaczenie.

Proces łączenia zwany syntezą, dokonuje się dzięki pracy komórek nerwowych w korze mózgowej

Ważnym elementem procesu tworzenia się spostrzeżeń jest nazywanie przedmiotów i zjawisk

Z chwilą nazywania pewne wrażenia barw, kształtów i innych jakości zmysłowych wyodrębniają się z chaosu wrażeń i przekształcają się w określony przedmiot czy zjawisko.

Z tą chwilą w sposób bardziej uporządkowany narosła wiedza o przedmiocie i później wiemy o o nim o wiele więcej, niż aktualnie informują nas wrażenia.

Sensowne spostrzeganie polega na rozpoznawaniu na podstawie wrażeń przedmiotów i zjawisk.

W obu przypadkach spostrzeżenie jako wynik złożonej czynności spostrzegania jest zjawiskiem aktualnym występującym w świadomości podmiotu.

Subiektywnym obrazom odpowiada określony układ funkcjonalny w mózgu, który jest fizjologicznym odpowiednikiem spostrzeganego przedmiotu.

Układ ten jest względnie trwały, utrzymuje się po zniknięciu ze świadomości obrazu spostrzeżeniowego. Jego ponowna aktywizacja może prowadzić do reprodukcji dawnych spostrzeżeń w świadomości człowieka w postaci wyobrażeń. Ukształtowanie się spostrzeżenia jako subiektywnego obrazu zmysłowego jest przejawem wytworzenia się wzorca danej figury, który służy następnie jako model dla dokonywania dalszych spostrzeżeń.

Stałość spostrzeżeń wyraża się w 3 formach:

- Stałość wielkości - polega na spostrzeganiu przedmiotów w ich normalnych rozmiarach bez względu na odległość w jakiej się znajduję.

- Stałość kształtu – pojawia się w tendencji do widzenia przedmiotów zgodnie z ich rzeczywistym kształtem.

- Stałość barwy – spostrzeganie przedmiotu we właściwych kolorach niezależnie od oświetlenia w jakich jest spostrzegane.

Akt spostrzegania :

-bodziec
-zmysły
-właściwości psychiczne człowieka.

Proces spostrzegania może być:
1. Mimowolne ( niezamierzony, dokonujący się bez naszej woli)

2. Dowolne ( zamierzony. Dokonujący się z użyciem naszej woli)

Jeżeli spostrzeganie staje się świadomym i planowym i ma na celu poznanie przedmiotów lub zjawisk nazywamy je wtedy obserwacją. Podczas obserwacji kształtujemy ważną właściwość psychiczną zwaną spostrzegawczość.

Właściwości procesów spostrzegania:

1.Stałość spostrzeżeń- mimo zmiany warunków spostrzegania ( w pewnych granicach) spostrzegamy jako stałe pewne cechy przedmiotów zwłaszcza ich kształt, barwę i wielkość.

2.Organizacja spostrzeżeń – nasze spostrzeżenia mają charakter zorganizowany, wyodrębniają dany przedmiot, z otoczenia spostrzegając określoną figurę ( np. wchodzimy do jakiegoś pomieszczenia po raz pierwszy i od razu dostrzegamy firanę, meble.

3. Struktura bodźców – organizacja spostrzeżeń polega również na strukturyzacji bodźców. U człowieka istnieje silna skłonność nadawania określonej struktury temu co widzi.

4.Apercepcja – w procesie spostrzegania ogromną rolę odgrywa doświadczenie człowieka.

Właściwie zależność spostrzeżeń zależy od wyobraźni. Wyobrażenie jest procesem odzwierciedlenia świadomości spostrzeganych poprzednio przedmiotów i zjawisk.
Wyróżnia się wyobrażenia:

-wzrokowe
-słuchowe
-smakowe
-dotykowe
-węchowe

Inny rodzaj wyobrażeń to:

-Wyobrażenia odtwórcze – odzwierciedlające zjawiska, przedmioty, dawniej spostrzegane

-Wyobrażenia wytwórcze - dzięki którym tworzy się obraz nowych przedmiotów i zjawisk w oparciu o posiadaną wiedzę.

Uprzedzenie – jest „nieracjonalną i negatywną postawą wobec innych ludzi, silną, sztywną i odporną na zmiany”. Jest to negatywna lub wroga postawa wobec osób należących do wyróżniającej się grupy ludzi, oparta wyłącznie na ich przynależności do tej grupy. Postawę tą charakteryzuje uogólnienie przypisywanych tej grupie cech przy jednoznacznym przeniesieniu ich na indywidualnego jej członka bez uwzględnienia trafności stereotypu grupowego oraz wiarygodności stosunku charakterystyki grupy do tej konkretnej jednostki

Stereotypy a wygląd

Na spostrzeganie osób mają wpływ stereotypy dotyczące wyglądu. O ludziach, którzy noszą okulary sądzi się, że są inteligentni, o tych, którzy mają rude włosy, że fałszywi, a o blondynkach, że są mało inteligentne. Wiele badan udowodniło, że osobom atrakcyjnym fizycznie przypisywane SA pewne cechy, które nie są zupełnie związane z wyglądem ( np. inteligencja). Atrakcyjne osoby mają wiekszą szansę na:
-otrzymanie pracy
-otrzymanie wyższego wynagrodzenia

Spostrzeganie osób niepełnosprawnych:

Spostrzeganie osób z widocznymi defektami fizycznymi dotyczy tego, jak są widzeni przez zdrowych ludzi osoby niesprawne fizycznie. Cechy fizyczne człowieka: to czy jest wysoki czy niski wpływa na sądy, przy czym większość ludzi lepiej spostrzega osoby atrakcyjne fizycznie niż nieatrakcyjne.

Źródła hipotez o innych ludziach.

1. Początkowa informacja o osobie

2. Poprzednio wykształcona, postawa wobec osoby oceniającej

3. Stereotypy, kategorie i teorie obserwatora

4. Własne stany obserwatora

Człowiek spostrzega:

- to co wywołuje w nim jakieś uczucia, pragnienia
- to co jest związane treściowo z jego działaniem
- to co jest związane treściowo z jego uprzednim doświadczeniem
- to co świadomie z góry postanowił zaobserwować
a) już u dzieci działają wszystkie cztery zasady wyboru, ale w ciągu rozwoju coraz to inna z nich wysuwa się na czoło.

O jakości, zakresie, treści trwałości spostrzeżeń decyduje nie tylko ich wiek i poziom ogólnego rozwoju lecz szereg różnorodnych czynników.

Stopień koncentracji uwagi, zainteresowanie, motywacja ( chęć poczynienia spostrzeżeń, zaobserwowania) wysiłek jaki dzieci podejmują w celu zauważenia elementów sytuacji, przedmiotów i ich cech.