PRAWO EGZAMIN I ROK FIRu 2012/2013

PRAWO: ogół norm postępowania, wydanych lub sankcjonowanych przez państwo i zabezpieczonych przymusem

MORALNOŚĆ: zespół norm postępowania nie pochodzących od państwa, jest produktem rozwoju społecznego kategoria indywidualna, moralność to źródło prawa

PRAWORZĄDNOŚĆ: stan w państwie w którym podstawowe dziedziny stosunków społecznych są regulowane przepisami prawnymi i przepisy te są przez organy państwowe ściśle przestrzegane

CZĘŚĆ SKŁADOWA: taka część rzeczy, która nie może był od niej odłączona bez utraty prez tę rzecz pierwotnych właściwości

PRZYNALEŻNOŚĆ: rzecz odrębna od rzeczy głównej, służąca do prawidłowego korzystania z rzeczy głównej i jest z nią funkcjonalnie związana

WYKŁADNIA: stan faktyczny, szukanie norm ( ustalanie właściwej normy- wykładnia), wnioskowanie

1. Autentyczna: pochodzi od organu, który wydał akt prawny, tylko organ sprawczy może dokonać wykładni – jak rozwiązać daną sprawę

2. Legalna: w Polsce nie ma takiego organu, który mógłby dokonać wykładni legalnej, kiedyś Trybunał miał taką możliwość.

3. Praktyczna: wykonywana przez organy stanowienia prawa

4. Doktrynalna: naukowa- budowana przez przedstawicieli środowisk nauk prawniczych

5. Wykładnia de lege lata: zagadnienia dotyczące stosowania obowiązującego prawa. Przedstawianie danego zagadnienia na gruncie obowiązujących przepisów.

6. De lege ferenda: zagadnienia związane z tworzeniem prawa. Postulaty przyszłych zmian w ustawodawstwie, programowanie rozwiązań prawnych, tworzenie konstrukcji dla potrzeb ustawodawcy

EFEKT WYKŁADNI STOSOWANEJ: autentyczna- jest wiążąca dla wykładni praktycznej, a doktrynalna nie.

PODZIAŁ WYKŁADNI ZW WZGLĘDU NA METODĘ:

1. Słowna: gramatyczna, polega na tym, że tworzący wykładnię wyznacza znaczenie i układ, daje obraz normy

2. Celowościowa: funkcjonalna, ustalenie pierwotnego celu ustawodawcy

3. Systematyczna: wnioskowanie z układu aktów normatywnych, miejsca przepisu w ustawie, relacje między normami nadrzędnymi i podrzędnymi

4. Historyczna: źródła historyczne- z ich zasobu wnioskowanie o treści

NIEDOBÓR PRAWA: luka w prawie, stan faktyczny, który nie jest regulowany przez prawo. Jeżeli dany stan faktyczny nie ma regulacji prawnej, ale z ogółu wynika, że powinien być regulowany (brak bezpośredniej regulacji, ale rozstrzygnięcie musi nastąpić).

• ANALOGIA LEGIS: zastosowanie możliwe, gdy stosunek poddany rozstrzygnięciu nie ma regulacji prawnej, ale podobny stosunek jest regulowany przez prawo

• METODA JURIS: organ stosowania prawa buduje normę z ogólnych zasad prawa. Ta norma rozwiąże tylko dany stosunek i nie wchodzi na stałe w zakres normowania

ŚWIADOMOŚĆ PRAWNA: ocena obowiązującego prawa przez społeczeństwo. Postulaty społeczeństwa kierowane na zmianę obowiązującego prawa w pożądanym i zamierzonym przez nich kierunku

KTO MA INICJATYWĘ USTAWODAWCZĄ:

• Liczba 100 tys. obywateli zorganizowanych

• Prezydent

• Posłowie

• Senat

• Rada Ministrów (np. ustawa budżetowa)

NORMA PRAWNA: wynikająca z przepisów reguła postępowania wydawana lub sankcjonowana przez państwo i zabezpieczona przymusem prywatnym, z przepisu wynika norma (możliwe, że z jednego przepisu wynika więcej niż jedna norma), składa się z:

1. Hipotezy: stan faktyczny, w którym norma ma zastosowanie

2. Dyspozycji: opisany sposób zachowanie, w przypadku wypełnienia się hipotezy

3. Sankcji: opisane negatywne skutki niezachowania się zgodnie z dyspozycją

Norma ma charakter ogólny i abstrakcyjny ( w swoim bycie nie jest bezpośrednio adresowana), konkretyzacja normy następuje dopiero w momencie stosowania prawa.

RODZAJE NORM:

• Imperatywne: bezwzględnie obowiązujące, bezwzględny nakaz państwa, od którego adresaci prawa nie mogą się wyzwolić

• Dyspozytywne: względnie obowiązujące, jeżeli strony stosunku inaczej nie postanowią, wtedy ona nie obowiązuje

Źródła prawa:

• w znaczeniu formalnym: forma w jakiej państwo przekazuje społeczństwu treść prawa do przestrzegania

• w znaczeniu materialnym: wszystko to, co w sposób pośredni lub bezpośredni wpływa na treść prawa (moralność, ustrój polityczny stosunki gospodarcze)

USTAWA: proces legislacyjny (proces gdy ustawa staje się źródłem prawa)

Projekt ustawy- z wykorzystaniem inicjatywy ustawodawczej

Ustawa kierowana do komisji (stałe komisje: posłowie; komisje plenarne: głosowania cząstkowe)

STAŁE, PLENARNE KOMISJE

FINAŁ OBRAD

Głosowanie nad ustawą w Sejmie

Przesyłanie ustawy do Senatu

SENAT ma 30 dni na poprawki

Senat wysyła do sejmu

Głosowanie nad poprawkami

PREZYDENT

Veto (swoje poprawki)

kieruje ustawę do Trybunału

VACATIO LEGIS: czas spoczywania ustawy

UMOWA UNILATERALNA: konwencja

• Mają charakter otwarty (możliwość przystąpienia państwa, gdy umowa była przygotowywana, państwo nie brało udziału w procesie tworzenia ustawy)

• Państwa nie muszą w 100% spełniać danej konwencji

• Wymaga ratyfikacji, czyli zatwierdzenia

• Zgodnie ze zwyczajem międzynarodowym, gdy ratyfikacji jeszcze nie ma to należy zachować się zgodnie z umową

• Zasada retorsji: jeżeli państwo jeszcze nie ratyfikowało umowy i nie zachowuje się zgodnie z nią to są wyciąganie odpowiednie sankcje

ROZPORZĄDZENIE: nie ma bytu samoistnego, musi mieć swoje znaczenie ustawowe, konstytucyjnie może je wydać Rada Ministrów,Prezydent

Źródła prawa miejscowego:

• Zasięg mniejszy niż terytorium państwa

• Na terenie województwa terenowy organ administracji państwowej to wojewoda

• Nie mają bytu samoistnego, gdyż źródła muszą wypływać z ustawy

• Muszą być publikowane (dziennik urzędowy w województwie, obwieszczenia w gminie)

ZDARZENIA PRAWNE: każde zdarzenie które wywołuje skutek w postaci powstania zmiany lub rozwiązania stosunku prawnego

ZDARZENIA

• -zdarzenia właściwie

• -działania

  • Czyny

    • Dozwolone

    • Niedozwolone

  • Akty prawne

    • Czynności prawne

      • Dwustronne

      • jednostronne

    • Akty administracyjne

    • Orzeczenia

      • Konstytucyjne

      • deklaratywne

AKTY ADMINISTRACYJNE: decyzja administracyjna

ORZECZENIE KONSTYTUCYJNE: np. rozwód, bo nastąpiło rozwiązanie stosunku prawnego

STOSUNKE PRAWNY: każdy stosunek społeczny regulowany przez prawo, 5-elementowa budowa: prawo podmiotowe, obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu, podmiot prawa, podmiot obowiązku, przedmiot stosunku prawnego; stosunek może być cywilno-prawny, albo administracyjno- prawny

NADMIAR PRAWA: kolizja przepisów prawa, jeżeli pojedynczy przepis prawny jest normowany więcej niż jednym przepisem; mogą wystąpić w czasie (uchylanie przepisu) lub w przestrzeni. Ustawa nie działa wstecz, uchwała późniejsza uchyla wcześniejszą.

- w przestrzeni: w Polsce nie, bo mamy prawo jednolite. Występuje jednak w państwach federacyjnych

• według jakiego prawa oceniać zdolność do zawierania małżeństwa obywateli różnych państw? Decyduje PRAWO OJCZYSTE.

• Prawo majątkowe (według jakiego prawa oceniać po zmarłym spadkodawcy z USA a spadkobiercą z Polski) zastosowanie ma ty miejsce rzeczy- prawo tego miejsca.

• Obywatel Polski zawiera umowę z Niemcem. Brak określenia właściwego prawa, którego postępują, podpisują w Paryżu; zasada prawo właściwe dla powstania aktu prawnego.

RODZAJE PRAWA WŁASNOŚCI: współwłasność, darowizna, umowa sprzedaży

Zniesienie współwłasności: własność przypada jednemu, a drugi dostaje rekompensatę pieniężną

UŻYTKOWANIE WIECZYSTE: długotrwałe (40-99 lat), określone aktem notarialnym użytkowanie przedmiotu, jest procesem zbywanym, to prawo trwałe bo właściciel nie jest w stanie wypowiedzieć użytkowania. Można na 5 lat przed upływem użytkowania wieczystego zgłosić się do właściciela w sprawie przedłużenia. Można wypowiedzieć tylko w przypadku wywłaszczenia wtedy użytkownikowi wieczystemu należy się odszkodowanie; kiedy użytkownikiem jest osoba prawna wtedy użytkowanie wygasa, gdyż osoba prawna nie jest spadkodawcą w tej sytuacji osoba prawna sprzedaje prawo do użytkowania wieczystego; użytkowanie wieczyste wiąże się z opłatą.

POSIADANIE: faktyczne władztwo osoby nad rzeczą, właściciel jest posiadaczem samoistnym, jeżeli właściciel oddaje innej osobie to faktyczne władztwo na mocy stosunku prawnego jest posiadaczem zależnym

ZASTAW: w momencie zastawienia przedmiot przechodzi pod faktyczne władztwo właściciela; przedmiotem zastawu może być każda rzecz ruchoma (powinna być łatwa w utrzymaniu);

ZASTAW REJESTROWY: nowoczesna forma zastawu, umowa między wierzycielem i dłużnikiem, wpis do krajowego rejestru dłużników (zabezpieczenie), nie ma przeniesienia, rzecz zostaje w faktycznym władztwie dłużnika; byt zastawu rejestrowego kończy się, gdy dłużnik spełnił świadczenie i zgłosi się o wykreślenie z KRD

HIPOTEKA: akcesoryjne prawo, umowa ->wniosek do sądu wieczysto-księgowego -> sąd decyduje o wpisie do księgi wieczystej-> uprawomocnienie-> wpis; jest to zabezpieczenie na nieruchomość dłużnika, (kiedy hipoteka ciąży nad użytkowaniem wieczystym, wtedy wraz z wygaśnięciem użytkowania wygasa też hipoteka)

OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE: służebność (gruntowa, osobista, przesyłu)

Służebność gruntowa: ukształtowany związek między co najmniej dwoma nieruchomościami, władnąca korzysta ze służebnej; można udać się do sądu o ustanowienie służebności, jest to związek między nieruchomościami a nie właścicielami, możliwość zniesienia służebności przez związek

Służebność osobista: relacja między osobą fizyczną (służebnika, nie będącego właścicielem nieruchomości) a nieruchomością, służebnik uprawniony jest do korzystania z nieruchomości, kiedy służebnik umiera, wygasa też służebność (nie przechodzi), podlega konieczności wpisu do księgi wieczystej nieruchomości.

Służebność przesyłu: możliwość korzystania z przedsiębiorców prowadzących przesył mediów. Posiada cechę trwałości (niezależna od właściciela), ma na celu pozwolenie na budowę rurociągu, przewodów na danym terenie, jest to służebność odpłatna.

WŁASNOŚCIOWE SPÓŁDZIELCZE PRAWA RZECZOWE:

1. Do lokalu mieszkalnego

2. Do domu jednorodzinnego

Prawa spółdzielcze są dziedziczne i zbywalne, spółdzielnia ma prawo pierwokupu, wymagana jest forma prawna, umowa ma charakter warunkowy, spółdzielnia ma czas 1 miesiąca na określenie chęci zakupu, spółdzielnia to organizacja non-profit,

PODZIAŁ RZECZY:

NIERUCHOMOŚCI: część powierzchni ziemi na tyle wyodrębniona, że stanowi czyjąś własność i wszystko to co jest z tą powierzchnią ziemi na tyle związane, że nie jest odrębną nieruchomością. Złoża metali pod naszym terenem są własnością Skarbu Państwa

RZECZY NA RYNKU: rzeczy znajdujące się w obrocie, rzeczy znajdujące się w ograniczonym obrocie (alkohol, broń), rzeczy znajdujące się w wyłączeniu z obrotu

PRZEDMIOTY UMÓW: rzeczy oznaczone indywidualnie, co do tożsamości; rzeczy oznaczone co do gatunku.

EKONOMICZNY PODZIAŁ: środki trwałe, środki obrotowe

ORGANY STANOWIENIA PRAWA

ETAPY STOSOWANIA PRAWA:

1. Ustalenie stanu faktycznego

2. Ustalenie treści norm/y odpowiadającej w trybie praktycznej wykładni prawa

3. Subsumpcja: wnioskowanie z norm o stanie faktycznym, efektem jest wydanie orzeczenia (sądowo w formie wyroku lub postanowienia, administracyjnie w formie decyzji lub postanowienia)

KONSTYTUCJA: jest kluczowym aktem normatywnym obowiązującym w państwie, przygotowanie tekstu konstytucji powierzono komisji konstytucyjnej (przewodniczący A. Kwaśniewski).

Preambuła: część wstępna, nie jest częścią normatywną Konstytucji, jest wykładnią oraz wspomaganiem wykładni. Autorem szkieletu preambuły jest Tadeusz Mazowiecki

Podstawową zasadą konstytucji kształtującą jej istotę jest trójpodział władz. Poszczególne organy współdziałają na zasadzie naczyń połączonych.

SEJM I SENAT: 460 posłów, 100 senatorów, razem Zgromadzenie Narodowe.

Wybory do sejmu: powszechne, bezpośrednie, tajne, równe, proporcjonalne (ilość mandatów proporcjonalna do liczby mieszkańców). Wybory organizuje Państwowa Komisja Wyborcza

Wybory do senatu: powszechne, bezpośrednie, tajne, równe, ilość mandatów niezależna od liczby mieszkańców.

• Ordynacja wyborcza nie jest stabilna, ulega poprawkom.

• Kadencja sejmu trwa 4 lata, prezydenta 5 lat. Musi zostać zachowana ciągłość władzy państwowej.

• Obywatel polski może kandydować kiedy ma prawo czynne i 21 lat (poseł), 30 lat (senator)

• Kandydatów zgłaszają partie polityczne lub co najmniej 100 tys. Podpisów mieszkańców

• Nie można jednocześnie kandydować od Sejmu i Senatu

• Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy

Immunitet: poseł odpowiada przed Sejmem, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej, cywilnej tylko za zgodą Sejmu, zawiesza się wówczas immunitet. Poseł nie może zostać aresztowany bez zgody Sejmu; może się jednak tak stać w przypadku przyłapania go na gorącym uczynki

• Sejm obraduje na zgromadzeniu plenarnym

• Komisje sejmowe: stałe, niestałe, śledcze

WŁADZA WYKONAWCZA: najwyższy przedstawiciel, reprezentant, gwarant. Stoi na straży suwerenności, bezpieczeństwa państwa. Prezydenta wybiera naród, kandydata zgłasza co najmniej 100 tys. mieszkańców. Na wyborach zwycięzca musi uzyskać więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Kto może kandydować: 35 lat, czynne prawo wyborcze, obywatel Polski. Prezydent rozpoczyna kadencję w momencie złożenia przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym. Może być wybrany max. 2 razy.

Marszałek Sejmu: czasem Senatu, zastępuje prezydenta w momencie jego śmierci, lub zrzeczenia się urzędu, lub gdy Sąd Najwyższy orzeka o nieważności urzędu, o nieobjęciu go z innej przyczyny niż wymienione bądź gdy Zgromadzenie Narodowe uzna o trwałej niezdolności sprawowania urzędu, lub złożeniu urzędu prezydenta przez orzeczenie stanu. Zastępca prezydenta nie może pełnić innych funkcji.

Prerogatywy prezydenta:

• w stosunkach wewnętrznych ratyfikuje umowy międzynarodowe

• mianuje i odwołuje urzędy na funkcje międzynarodowe (kandydatów określa jednak Minister Spraw Zagranicznych)

• prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych

• ma funkcje nominacyjne (wojskowe)

• nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się go

• nadaje ordery i odznaczenia

• posiada prawo łaski- może udaremnić karę lub ją ograniczyć

• metodą kontaktu prezydenta z Sejmem jest orędzie, nad którym się nie obraduje; a kontaktem z Radą Ministrów jest zwołanie Rady Gabinetowej

• na wniosek 140 osób, uchwałą Zgromadzenia Narodowego prezydent może być sądzony, jedynie przed Trybunałem Stanu

RADA MINISTRÓW: prowadzi politykę wewnętrzną i zewnętrzną, kieruje administracją rządową, koordynuje samorządową.

• zapewnia wykonanie ustaw

• wydaje rozporządzenia

• chroni interesy Skarbu Państwa

• uchwala projekt budżetu państwa, kieruje jego wykonywaniem, wydaje sprawozdanie z wykonania budżetu, które składa Sejmowi

• zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i ochronę publiczną, zapewnia bezpieczeństwo zagraniczne

• zawiera umowy międzynarodowe

• określa corocznie liczbę obywateli do służby wojskowej

W skład RM wchodzą: prezes RM (ewentualnie dwóch wiceprezesów), ministrowie, mogą być powołanie przewodniczący komitetów + minister bez teki.

Prezes Rady Ministrów: reprezentuje RM, kieruje jej pracami, wydaje rozporządzenia, sprawuje nadzór nad Samorządem Terytorialnym, na wniosek prezesa Rada może uchylić rozporządzenia.

RM składa przysięgę prezydentowi. Wojewoda jest przedstawicielem RM w województwie. Prezydent desygnuje prezesa RM, który proponuje skład RM. Prezydent powołuje prezesa i ministrów. Jeśli Sejm udzieli votum nieufności, wybiera nowego prezesa RM, ministrów a prezydent powołuje i odbiera przysięgę. Muszą oni jeszcze uzyskać votum zaufania. Jeśli nie uzyskają jest to sytuacja patowa. Prezydent rozwiązuje wtedy Sejm i zarządza nowe wybory. Tymczasem rządzi poprzednia RM i pozostaje pod kontrola poprzedniego Sejmu. Votum nieufności oznacza podanie RM do dymisji przez prezesa RM

SĄDY I TRYBUNAŁY:

Sądy powszechne: rejonowe (I inst.), okręgowe (I lub II inst.), apelacyjne (II inst.)

Sądy szczególne: wojskowe (garnizonowe, okręgowe), administracyjne (wojewódzki, Naczelny Sąd Administracyjny)

Sąd Najwyższy: środek zaskarżenia to kasacja

Pismo procesowe: pozew;osoba, które je składa to powód; przeciwko pozwanemu (co najmniej 1 osoba)

WYMOGI FORMALNE POZWU:

• oznaczenie sądu, do którego się składa pozew (I inst.)

  • ze względu na właściwość funkcjonalną sądu: wskaźnikiem jest wartość przedmiotu sporu, do 100 tys. zł sąd rejonowy; powyżej Sąd Okręgowy

  • ze względu na właściwość miejscową sądu:

    • ogólna: do sądu, w okręgu którego znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba pozwanego

    • przemienna: jeśli przedmiotem sporu jest dług oddawczy; sąd, w okręgu którego będzie spełnione świadczenie; zamienność na wniosek

    • wyłączna: dot. Nieruchomości; sąd, w okręgu którego znajduje się nieruchomość

  • gdy pozew trafi do niewłaściwego sądu, wydaje on postanowienie o niewłaściwości, składa je powodowi

• oznaczenie stron: siebie i pozwanego, będącego osobą fizyczną (dane osobowe, adres), dodatkowo jeśli osoba prawna siedziba. W przypadku, gdy nie zna się adresu pozwanego po roku niedostarczenia go postępowanie zostaje umorzone. Nie można pozwać spółki akcyjnej, jedynie jej podmioty (wspólnicy).

• Określenie wartości przedmiotu sporu (określone roszczenie główne); będzie również potrzebne do określenia opłaty wpisowej; która jest dochodem budżetowym; opłata przy wpisie wynosi 5% wartości przedmiotu sporu, może to być max. 100 tys. zł.

Prawo ubogich: możliwość ubiegania się o zwolnienie z tych opłat lub z części; wypełnia się urzędowy formularz o budżecie rodziny- dochodach, nie wymaga się zaświadczeń urzędowych, natomiast stan majątkowy musi być zgodny z prawdą

Powód podpisuje pozew- może udzielić pełnomocnictwa, w dwóch egzemplarzach; doręcza pismo pozwanemu- czeka na jego odpowiedź; gdy nie odpowie sąd wydaje wyrok zaoczny, bez obecności pozwanego (gdy dowody będą wystarczające); wyrok doręcza się pozwanemu, może się sprzeciwić; sprawę ponownie się rozpatruję, ale kolejną opłatę wnosi pozwany.