Adam Mickiewicz : Dziady cz III Romantyzm wielka emigracja
po klęsce powstania listopaowego 1831 1.PROBLEMATYKA:
*martyrologia – cierpienie, męczeństwo narodu polskiego

- przedmowa autora, w ktorej nakreśla tło historyczne; proces rusyfikacji, śledztwa i aresztowania,
osądzenia młodzieży wileńskiej, nawiązanie do procesu Filomatów i Filaretów porównania
do męczeństwa pierwszych chrześcijan, biblijnej „rzezi niewiniątek”

- dedykacja : wszystkim umęczonym i poległym za miłość do ojczyzny.
wywiezieni kibitkami
młodzież wileńska
uczestnicy powstania listopadowego
represjonowani po powstaniu

-scena I (więzienna) Wilno, Wigilia, cela Konrada 1823
rozmowy więźniów –aresztowanie i śledztwo filomatów i filaretów : nie znają przyczyn
zatrzymania, nie mają możliwości obrony, Nowosilcow to oskarzyciel, sędzia i kat.
opowiadanie Sobolewskiego :
*Janczewski – wychudzony, odmieniony ale cierpienie go uszlachetniło
„Jeszcze Polska nie zginęła!”
*Wasilewski – postać porównywana do Drogi Krzyżowej Chrystusa (mesjanizm)
zakatowany na śmierć
-scena VI – sen senatora
-scena VII – salon warszawski
historia Cichowskiego : aresztowany w tajemniczych okolicznościach. Mistyfikacja
jego samobójczej śmierci, przetrzymywany w celi kilka lat,
wypuszczony na wolność jako człowiek wycieńczony
psychicznie i fizycznie „Nic nie wiem , nic nie powiem”
-scena VIII – bal u senatora
Rollison : syn niewidomej kobiety , jedyny żywiciel rodziny, torturowany, doprowadzony
do granic wytrzymałości, sugerowanie samobójczej śmierci

Stylizacja biblijna:
Porównanie cierpienia młodzieży do „rzezi niewiniątek”, motyw niezawinionego cierpienia,
pomysł Tomasza aby całą winę wziąć na siebie, zestawienie liturgii kościoła (podniesienie
z wywożeniem studentów), bajka Żegoty.

2. KREACJA BOHATERA GŁÓWNEGO Dziady cz.III

- Prolog więzień metamorfoza (ekspiacja) Gustawa (kochaka romantycznego)
w Konrada (bojownika walki o wolność narodu)
sens: Mickiewicz celowo kreuje bohatera, by wskazać, że po klęsce powstania listopadowego
(1831) temat związany z miłością romantyczną jest już nieaktualny

-scena I – pierwsza próba mistycznego kontaktu z Bogiem; ogromne pragnienie doznania wizji,
objawienia dotyczącego losu Polaków (orzeł) mocą swojego ducha (talentu, geniuszu)
wzlatuje ponad ziemię, by z góry dostrzec przyszłość narodu
„z góry na ludzi spozieram”


- Konrad jest artystą - poetą , talent i moc uczucia ( miłość do ojczyzny) stawiają go wyżej
od zwykłych śmiertelników, czynia „pierwszym z ludzi” daremne są jednak wysiłki orła -
wizje przyszłości zasłonił czarny kruk (pycha, przemoc, żądza krwi), wcześniej konrad śpiewa
Krwawą Pieśń Zemsty (motyw upiora) pierwsza próba kończy się niepowodzeniem

-scena II- Wielka Improwizacja- bunt konrada (postawa prometejska)
- bohater podejmuje drugą próbę czuje się samotny wsród ludzi , gdyż przewyższajac
innych swoim geniuszem nie czuje sie rozumiany
„gdzie człowiek, co z mej pieśni całą myśl wysłucha?”
- mówi z pogardą ; dlatego nie ludzie, zwykli smiertelnicy będą słuchaczami jego pieśni,
ale Bóg i natura
- zdaje mu się , że posiadł władzę nad naturą, zdaje sobie sprawę, że jest to moment
kulminacyjny, czas próby żąda od Boga „rządu dusz” – władzy nad umysłami
i uczuciami ludzi nie tylko nie szuka pomocy ludzi, ale wręcz nimi pogardza
pycha + samotność = obłęd
- Obłęd Konrada. Bóg na jego rozpaczliwe wołania zachowuje milczenie
Konrad zarzuca dwie obelgi, bluźnierstwa :
1) że Bóg jest tylko mądrością
2) że miłość jest przypadkiem , w boskim planie stworzenia świata pojawiła sie omyłkowo
3) kończy za niego szatan, że Bóg jest „carem”
- patriotyzm Konrada
pragnienie szczęścia narodu , ale chce je wywalczyć sam (idealizm)
utożsamia się z narodem, kocha i cierpi
„Ja i Ojczyzna to jedno”
„Nazywam sie Milijon”
- klęska bohatera - gubi go pycha i idealizm , nie potrafi skonfrontowac marzeń
z rzeczywistością;
bierze na siebie wszystkie cierpienia Polaków (prometeista)
-scena III i IV – Konrad nie wypowiada ostatecznej obelgii, byłby wtedy potępiony;
ksiądz Piotr odprawia nad nim egzorcyzmy, dlatego zostaje zbawiony,
ale pozostaje mu po tym buncie znamie na czole
-scena IX – Noc Dziadów
tajemnicze losy bohatera
nie reaguje na przywoływanie go w myślach kobiety
podaża na czele kibitek, ku północy (przepowiednia księdza Piotra)

Więzień – Gustaw – Konrad - Pielgrzym

3.Mesjanizm Polska jako mesjasz (Chrystus) , naród wybrany; analogia do męki,
ukrzyżowania i śmierci Chrystusa
*scena I –Wasilewski
*scena V – widzenie ks. Piotra duchowny pełen pokory, nawiązuje mistyczny kontakt z Bogiem
(objawienie, widzenie, wizja)
- scena symbolizna (podobnie jak w Apokalipsie św. Jana)
- tu Mickiewicz formułuje hasło POLSKA CHRYSTUSEM NARODÓW

Polska musi cerpieć jak Chrystus, a gdy się miara cierpienia wypełni, zmartwychwstanie, odzyska wolność, przyniesie ją innym ujarzmionym narodom
moralne usankcjonowanie klęski powstania listopadowego
miała ona sens, zapowiadała lepsze widoki na przyszłość