Teologia pastoralna – ogólna
Postmodernizm:
odrzuca istnienie prawdy obiektywnej,
jest tylko subiektywna prawda, w konsekwencji indywidualizm.
Kościół:
nie głosi swojej prawdy,
głosi prawdę Bożą,
musi wychodzić na wprost każdego człowieka,
musi głosić Ewangelię i zbawienię,
pragnie prawdę urzeczywistniać,
ma czynić prawdę – pomóc człowiekowi przyjąć Chrystusa.
JPII, Pastores dabo vobis nr 57 „Teologia pastoralna, czyli praktyczna to refleksja o codziennym wzrastaniu Kościoła w mocy Ducha Świętego w kontekście historii, a więc o Kościele jako powszechnym Sakramencie Zbawienia, jako Znaku i żywym narzędziu zbawienia Jezusa Chrystusa działającym przez słowo, sakramenty i czyny miłości”
Etapy praktyki pastoralnej:
Kryteriologia – teologia pastoralna czerpie z Pisma Świętego i z nauczania Urzędu Nauczycielskiego Kościoła, to one stanowią kryteria.
Kairologia – chcąc poznać człowieka trzeba z niej korzystać (w sposób teologiczny zatrzymujemy się nad człowiekiem, nad jego wydarzeniem).
Prakseologia – pomoc; postulaty, dyrektywy, normy postępowania. Odpowiedzialni za nią są i świeccy i duchowni.
Rahner teologia pastoralna to „eklezjologia egzystencjalna”.
Pellitero teologię pastoralną to „eklezjologia praktyczna”.
Teologia pastoralna jest młodą dyscypliną (oświecenie), ciągle się rozwija.
Podział nauk teologicznych:
Nauki historyczno – biblijne.
Teologia systematyczna.
Teologia praktyczna – teologia działania, praktycznego działania, dziedziny wskazują sposoby.
Teologia pastoralna powinna prowadzić stały i skuteczny dialog – prowadzi to do korzystania z innych dyscyplin (w tym humanistycznych). Chodzi o kompleks wydarzeń i refleksję nad jego życiem – pozwala to poznać sposoby dotarcia do człowieka. Niektórzy wpadają w pułapkę praktycyzmu – zwłaszcza teologia zatrzymująca się na teorii, a pomijająca praxis. Pierwszorzędnym źródłem dla pastoralisty jest praxis Chrystusa.
Teologia pastoralna zajmuje się w głownej mierze:
przedmiot materialny – urzeczywistnianie się Kościoła w rzeczywistości współczesnej,
przedmiot formalny – warunki tego urzeczywistniania się.
Najwłaściwszą metodą teologii pastoralnej jest metoda analityczno - indukcyjna wychodząca od rzeczywistości (metoda rewizji życia Jozefa Cardina sprowadza się do triady: widzieć – oceniać – działać -> nie mają charakteru czysto socjologicznego, kontekst zbawienia, teologiczny).
Metoda analityczno-indukcyjna wg Paula Culejnera – 3 etapy:
Kryteriologia – wydobycie z bogactwa życia chrześcijańskiego kryteriów do oceny rzeczywistości i praxis; podstawą praxis Chrystusa, kontynuacją praxis Apostołów i współczesne nauczanie Magisterium.
Kairologia – jak dotychczasowa praktyka Kościoła się sprawdza? Socjologia, pedagogika; czy praktyka skuteczna? Odpowiedzialność Kościoła nad praktyką.
Prakseologia – wypracowanie pastoralno – teologicznej teorii działania
(praxis z przeszłości, źródła i współczesność); wpływają na wygląd praxis dziś, mają wpływ na inkulturację Kościoła.
Początek teologii znaków czasu około 1961 roku (Jan XXIII, Konstytucja Apostolska Humanae salutis – ogłoszenie soboru i nazwanie go szczególnym znakiem czasu).
Encyklika Pacem in Terris o pokoju między wszystkimi narodami opartym na prawdzie, sprawiedliwości, miłości i wolności, 11.04.1963.
Encyklika Ecclesiam suam o drogach, którymi Kościół Katolicki powinien kroczyć w dobie obecnej przy pełnieniu swej misji, 6.08.1964 – kwestia dialogu, wywarła wpływ na Gaudium et spes.
W znakach czasów należy też szukać, odczytywać te przeciwne Kościołowi.
Gaudium et Spes: znaki czasów należy odczytywać w świetle Ewangelii, aby pomóc człowiekowi poznać jego sytuację i rozumieć ją, a także wskazać mu jego przyszłość.
„Znaki czasów”:
mają znaczenie ponadhistoryczne,
są nową formą objawienia,
aktualizacją,
są skierowane do człowieka.
bada się, by umocnić tożsamość Kościoła i ludzi,
trzeba najpierw rozpoznać jako znaki Bożej obecności – Bożej miłości,
mają prowadzić do zbawienia.
Dwie perspektywy „znaków czasów”: teologiczna i socjologiczna.
I etap: Zakwalifikowanie do znaków czasu.
II etap: Właściwa interpretacja.
Kryteria kwalifikowania znaków czasu:
Charakter prowokatorski czyli szeroki zasięg.
Duża częstotliwość występowania i dramatyczne zabarwienie fenomenu.
Doniosłość czyli skuteczność, zdolność do przekazywania istotnego orędzia.
Ukierunkowanie na dobro człowieka i jego wzrost dzięki wartościom obecnym w znakach.
Socjologia, psychologia, pedagogika – nauki humanistyczne (Gaudium et Spes nr 54).
Interpretujemy w świetle Ewangelii (Gaudium et Spes nr 64).
Psychologia, zwłaszcza humanistyczna i psychoterapia w jej obrębie:
- jak teologia pastoralna odnosi się do jednego człowieka,
- podkreśla, że człowiek jest czymś więcej niż sumą składowych, ma świadomość, wartości i cele, ma duszę, a nie jest tylko ciałem,
- duszpasterze powinni wykorzystywać w kontakcie z innymi metody, które daje nam psychologia,
- relacje teologia pastoralna a psychologia:
psychologia pełni dla teologii pastoralnej rolę wyjaśniającą rzeczywistość, szczególnie świata wewnętrznego, ale też budowanie jego relacji; pełni ona rlę pomocniczą,
teologia pastoralna ma dowieść jak pewne elementy psychologii humanistycznej mogą być wykorzystane,
zasady, jakie psychologia musi spełnić, by można było je wykorzystać:
zasada niesprzeczności z nauką Kościoła i Tradycją,
zasada promocji osoby ludzkiej i jej wszechstronny rozwój,
zasada praktycznego znaczenia dla posługi Kościoła (brak warsztatu może powodować brak zrozumienia człowieka, może prowadzić do jego zranienia).
Socjologia – geneza: konkurent dla teologii, odebrać klucz do interpretacji rzeczywistości, zaistniała
w pozytywizmie;I poł. XX w. pojawia się socjologia religii – współpracowniczka teologii; jej zadaniem jest:
dać teologii pastoralnej horyzont problemowy współczesnego człowieka, świata,
elementem pomocniczym wobec Kościoła w realizowaniu jego misji,
partnerem w stosunku do teologii pastoralnej.
Obszary i cel działania teologii pastoralnej:
działalność, praktyka Kościoła ma służyć komunikacji zbawienia,
komunikacja, urzeczywistnianie prawdy, dotyczy każdego człowieka.
Po Soborze Watykańskim II szczególnego znaczenia nabrały dwa słowa:
communio – z jednej strony to, co stanowi podstawę Kościoła (wspólnota wspólnot), a z drugiej troska całego Kościoła o zachowanie równowagi między jednością a wielością; więzy nie mają tu znaczenia biologicznego, a teologiczne;
diakonia – nabiera szczególnego znaczenia w świetle opcji preferencyjnej na rzecz ubogich, pokazuje ta opcja czym Kościół jest u swoich podstaw i w swojej egzystencji oraz gdzie powinien być – misją Kościoła jest służba.
Dz 2, 42-47 – wspólnota i co powinna robić, jej podstawy:
konfrontacja z orędziem ewangelicznym (martyria),
trwanie razem (koinonia),
troska o ubogich (diakonia),
w duchu modlitwy i dziękczynienia (leiturgia)
Dwa gesty, do których sprowadza się działanie Kościoła:
communio – zebranie,
missio – wyjście do współczesnego świata.
Ścisły związek pomiędy leiturgią i martyrią:
współdziałanie wskazuje na różnorodność praktyki,
wewnętrzne połączenia,
dążenie do równowagi poprzez eliminację działań jednostronnych,
pomoc w odnalezieniu siebie i swojej posługi w działalności duszpasterskiej,
rozpoznanie własnego powołania i miejsca w Kościele.
W Nowym Testamencie Pasterzem jest Chrystus.
Specjalna pozycja Pasterza: przede wszystkim do zagubionych.
Dobry Pasterz pokazuje, jaką ofiarę mogą być zmuszeni poznać Jego naśladowcy.
Proegzystencja – całą osobą oddawać się ludziom po to, by im służyć.
Królestwo Boże w praxis Jezusa:
Pismo Święte, Ewangelie mówią, że Jezus Chrystus przyszedł po to, by ustanowić Królestwo Boże,
obraz Dobrego Pasterza.
Jezus jest sługą Królestwa Bożego, które swój początek ma od Boga, ale jego ostateczne spełnienie będzie miało miejsce na ziemi,
nie misja budowania na ziemi – Królestwo Boże jest darem eschatologicznym, które zaczyna się tu,
uzdrowienia będące następstwem współczucia są również proklamacją Królestwa Bożego,
cuda zwiastują zwycięską moc Boga nad Szatanem.
Przebaczenie – akceptacja ludzi takimi, jakimi są, postawa oparta na miłosierdziu.
Zbawienie – pomoc w dotarciu do nieba polegająca na całkowitym poświęceniu się ludziom.
Cechy Chrystusowej praxis:
nawiązanie kontaktu z konkretnym człowiekiem – dostrzec, potraktować kogoś poważnie, zaakceptować,
objawienie w spotkaniu z każdym człowiekiem, Królestwo Boże – to spotkanie ma być tym objawieniem,
nie unikanie konfliktów – nie wywoływanie ich, a ujawni,
stanie po stronie ubogich,
nie prawienie morałów,
pozostawienie drugiemu człowiekowi wolność.
Posłać – delegować, wyposażyć w odpowiednią władzę (Mk 6, 7-13).
Działalność duszpasterska poprzedza refleksję teologiczną.
Źródłem refleksji teologicznej stała się rzeczywista sytuacja Kościoła. W Kościele pierwotnym działalność duszpasterska daje impulsy do refleksji – na zasadzie dialogu. Kościół jest zbudowany na Apostołach, na ich autorytecie; Tradycja sięga początków Kościoła.
Najważniejsze modele Kościoła:
Kościół jako powszechny sakrament zbawienia.
Kościół jako Lud Boży.
Kościół jako communio.
Kościół jako duszpasterz świata.
Ad. 1) Kościół to wspólnota bosko – ludzka. Chrystus ustanowił Kościół po to, by podzielił się dziełem zbawienia Chrystusowego z całym światem – POWSZECHNOŚĆ. Kościół jako sakrament należy do Boga w Trójcy Jedynego, musi być wierny swemu twórcy. Jeśli wskazuje na Trójcę jako swoje źródło to ukazuje swoją nadprzyrodzoność. Kościół wskazuje nie tylko na Chrystusa, ale Chrystus zobowiązuje go do uobecniania Jego zbawczego dzieła we wszechświecie. Trzeba człowieka na nowo doprowadzić do Boga.
Ad. 2) Idea Kościoła jako Ludu Bożego pogłębieniem idei kościoła jako powszechnego sakramentu zbawienia. W modelu Kościoła jako powszechnego sakramentu zbawienia Kościół poukładany hierarchicznie i bierny.
POWSZECHNOŚĆ – Bóg powołuje nas jako Lud.
Lud Boży – kwestia nowej eklezjologii – eklezjologii relacyjnej. Kościół żyje w różnych relacjach, czyli jest zakorzeniony, obecny w świecie. Relacja ma charakter wewnętrzny i zewnętrzny. Do Ludu Bożego ma dostęp każdy człowiek. Wszyscy jesteśmy równi – Lud Boży jest powszechnym kapłaństwem, choć mamy różne w nim miejsca.
Ad. 3) Lumen Gentium – pogłębiona refleksja.
Ad. 4) Gaudium et Spes, tłumaczenie ze wstępem.
Chrześcijanie powołani są do (Gaudium et Spes nr 44 – 90):
- właściwy kształt małżeństwa i rodziny,
- rozwój kultury,
- porządek gospodarczy,
- formowanie wspólnoty politycznej,
- popieranie pokoju między wszystkimi narodami.
Zanikają jednolite religijnie społeczeństwa. Religia straciła swój monopol na jednoczenie, na kształtowanie życia i jego sensu. Religia jest jednym z możliwych wyborów. Za tym idzie wychowanie, wykształcenie. Sektory wychowawcze: przedszkole, szkoła, kościół, praca.
Pluralizm sektora rodzinnego – rodzice przekazują dzieci do instytucji wychowawczych, a sami pracują. Czasami rodzice nie poznają już swoich dzieci – namiastką wynagradzającą brak czasu są wyjazdy na weekend. Człowiek od dzieciństwa trafia na różne formy religijności, jest w ruchu, ma różne wzorce. Ten pluralizm prowadzi do pluralizmu doświadczeń, a ten do pluralizmu światopoglądu.
Wędrówka pomiędzy tymi sektorami sprawia, że człowiek jest samotny. Narzuca mu się dużo rzeczy, ale sam musi decydować. Coraz więcej ludzi ucieka w prywatność. Człowiek w odpowiedzi na naciski pluralistycznego świata wchodzi w świat pozorów, zakłada maski. Szuka miejsc, w których mógłby odpocząć.
Prywatyzacja religii – należy przed nią bronić parafian. Nie indywidualiści, a wspólnota.
Proces indywidualizacji
W rzeczywistości pluralistycznej odpowiedzialność pada na jednostkę. Wolności nikt jednostce nie może odebrać. Kultura pluralistyczna zmienia zadania ludzi. Tak też jest w odniesieniu do religii. Świat indywidualnych wyborów ogarnął indywidualność. Człowiek ma sam dokonywać wyborów – trudno mu znaleźć punkt wsparcia. Nikt nie może za człowieka decydować, a człowiek pozostawiony w pustce. Zdepersonalizowany świat doprowadził do tego, że człowiekowi brakuje relacji. Indywidualny świat zniszczył relacje. Pluralizacja różnych form małżeństwa i rodziny. Spadek znaczenia rodziny. Rodzina podlega prywatyzacji. Nie jest wspierana przez społeczeństwo. Obowiązuje dziś religijność selektywna – to, co mi się podoba. Albo kolaże religijne.
Tzw. społeczeństwo wrażeń
Wszystko, co przynoszą nowe czasy sprawia, że ludzie oczekują high live. Chcą jak najwięcej wrażeń. Wielu dopomina się o wewnętrzne wrażenia. Ludzie żyją najczęściej bez celu, liczą się przyjemności. I wielu katolików szuka teraz w kościele wrażeń. Mody też się zmieniają, są nowe propozycje – Kościół ma jedną propozycję. Musimy umieć człowieka zatrzymać, porwać do głębszej refleksji. W tych najważniejszych momentach Kościół jest wybierany (np. ślub).
Społeczeństwo ryzyka
Współczesne społeczeństwo wierzy w swoje możliwości. Możemy dużo. Prowokuje – ku dobru i ku złu. Ludzie to sobie uświadamiają, kiedy pojawiają się zagrożenia. Kościół powinien być takim miejscem, gdzie człowiek znajdzie wsparcie. Kwestie ekologiczne również pokazują, jakim zagrożeniem jest niekontrolowany postęp. Kościół, religia nie może odwracać się od problemów człowieka plecami.
Postmodernizm:
kultura przypadków,
człowiek wyzwolony z pręgierza modernizmu,
kryzys tożsamości człowieka i świata,
pluralizm światopoglądów,
konkurencja idei,
katolicyzm niebezpieczny, bo stawia opór, konserwuje,
popularny negatywny obraz Kościoła, który stawia się go obok ustrojów totalitarnych,
Kościół jako instytucja, nie potrafi trafić z Ewangelią do ludzi, hamuje poczucie bezpieczeństwa w dzisiejszych czasach, odłącza się go od jego Głowy, niszczy się jego tożsamość, neguje to, co przyniosła współczesność,
nowe kryteria poznawcze – intuicje i doświadczenie,
jednostka nie podlega autorytetom,
postawa tolerancji,
człowiek w różnych kręgach wartości,
relatywizm postaw,
religijność oparta na odnowionej duchowości (np. New Age),
holistyczne spojrzenie na człowieka,
rozwój kultury terapeutycznej,
bałwochwalczy kult ciała,
wypieranie ze świadomości bólu i cierpienia,
mit wiecznej młodości,
seksualność stała się przyjemnością, którą można kupić,
seksualność – towar,
seksualność – instrument do osiągnięcia przyjemności, zaspokajania potrzeb.
Erozja wiary:
początek – niszczenie osobistej relacji z Jezusem, brak ufności, dopasowanie swojego życia do świata,
wynikiem rozwijającej się sekularyzacji,
zaniedbania wychowania w wierze, fałszerstwa nauki i wiary,
spadek religijności, praktyk religijnych,
następstwem współczesnej filozofii dziejów.
Skutki erozji wiary:
kryzys sumienia,
powolny zanik wartości.
Aktualne wyzwania duszpasterskie
Obrona godności ludzkiej.
Troska o rodziny.
Odpowiedź za polityczny wymiar życia społecznego.
Wykorzystanie środków społecznego przekazu.
Wsparcie dla zagubionych i cierpiących z powodu pustki.
Ad. 1)
- małe dowartościowanie roli kobiety jako żony i matki,
- niesprawiedliwość i przemoc w stosunku do kobiet,
- plaga prostytucji,
- kultura śmierci – oparta na szerzeniu się aborcji, zabiegi na embrionach ludzkich, eutanazja
Ad. 2)
konsumpcyjny charakter seksualności – nie ma go w małżeństwie heteroseksualnym,
czynnik ekonomiczny – musi się opłacać;
pluralizm form życia małżeńskiego i rodzinnego,
dzieci wyrywa się spod opieki rodziców, a oddaje się innym instytucjom,
rodzice mają zapewnić dzieciom byt materialny,
świadoma ingerencja społeczeństwa w życie, wychowanie,
hedonizm i indywidualizm.
Ad. 3)
posłannictwo Kościoła: misja ewangelizacyjno – zbawcza, ale to Królestwo do którego zmierzamy jest już tu obecne,
ewangelizacja=promocja godności człowieka,
polityka – roztropna troska,
nie możemy bać się konsekwencji, bo za nami stoi prawda Jezusa,
Kościół m być otwarty na dialog, jesteśmy posłani do świata,
sojusze ołtarza z tronem przynoszą Kościołowi straty,
Kościół wolny od parti czy stronnictw,
działalność polityczno – społeczna oparta na moralności chrześcijańskiej,
Ad. 4)
niewykorzystanie mediów przez Kościół grzechem zaniedbania,
trzeba o nich pamiętać w przekazie dobrej nowiny i w formacji,
Kościół nie może upodobnić się do brukowców,
musi sprzeciwiać się kulturowemu terroryzmowi i godzeniu w ludzką godność,
katolickie media mają kształtować kulturę dialogu, obejmować świat od skali makro po mikro,
środki społeczne przekazu powinny działać na rzecz ludzi,
odrzucić należy manipulacje,
muszą głosić prawdę, nawet trudną.
Ad. 5)
ludzie współczesnej kultury to współcześni nomadzi,
nie znajdują oparcia w jednej wspólnocie,
pomóc znaleźć sens życia,
zagubienie i bez sens życia może spowodować wpadnięcie w pustkę duchową,
wartości duchowe nie znajduje w Kościele, ale w,
szeroki wachlarz cierpienia – otworzyć się w dyskusji i przygotować,
Kościół musi pokazać, że Jezus jest gwarantem wolności,
Kościół ma być wspólnotą.
Adekwatnie do sytuacji danej wspólnoty wybieramy model lub jego elementy
Mistagogia – również ta głoszona przez Rahnera, mistagogia codzienna.
Towarzyszenie.
Gościnność.
Ewangelizacja / odnowa ewangelizacji.
Ad. 1)
sięga czasów starotestamentalnych,
mistagogia pierwszych wieków podstawowym wzorem,
związana z przyjęciem sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego,
czas przygotowania mógł trwać kilka lat,
proces katechumenatu to nauczanie prawd wiary, Credo, etc.,
działanie sakramentów – w katechezie mistagogicznej w tygodniu po Wielkiej Sobocie,
zatrzymać ludzi, pogłębić ich relację można tylko przez przybliżenie Boga czemu służą katechezy mistagogiczne,
duszpasterstwo musi mieć charakter mistagogiczny, musi wtajemniczać,
człowiek, który przyjmuje sakrament musi być dalej formowany,
przygotowanie do sakramentów równie ważne co posakramentalne.
Ad. 2)
każdy człowiek potrzebuje autorytetu, który da wskazówki,
Kościół to pielgrzym w drodze do królestwa Bożego,
należy zakopać różnicę między życiem wiary a życiem codziennym,
ważne świadectwo wewnętrzne i zewnętrzne,
duszpasterstwo towarzyszące ma być zaproszeniem każdego człowieka,
człowiek ma samodzielnie się zdecydować,
zaproszenie wymaga odpowiedzi co świadczy o wolności wyboru,
musimy się upodobnić do Jezusa Dobrego Pasterza, który ciągle jest z nami,
towarzyszenie połączone z pokorą i służbą.
Ad. 3)
gość w dom, Bóg w dom (Rz 13, 12),
gościnność w chrześcijaństwie zawsze była ważna,
nie może opierać się na filantropii, gościnności okazjonalnej, akcyjności, ale musi to być cecha stała, charakterystyczna,
człowiek musi móc znaleźć w Kościele wytchnienie, odpoczynek,
gdy świątynie będą pozamykane, to człowiek zagubiony nie będzie miał gdzie się nawrócić,
w świątyni słyszy wezwanie Chrystusa: bierzcie i jedzcie z tego wszyscy (Eucharystia),
relacje chrześcijańskie, braterskie, wspólnoty należy budować na gościnności,
każdy ochrzczony powinien zachowywać gościnność w życiu codziennym – działalność misyjna,
Kościół życzliwy na zasadzie cnoty,
Kościół przyjacielem.
Brak gościnności w parafii:
- zasypywanie informacjami nieprzydatnymi do życia,
- jako gospodarze nie słuchamy gości, ich doświadczeń,
- jako duszpasterze pokazujemy swoją wyższość,
- zbytni oficjalizm.
Gościnność powinna wyrażać się:
- gotowością do słuchania,
- pozostawianiem wolności w relacjach międzyosobowych,
- chęcią pokazania gościnności, nie maskowania się,
- poszanowaniem drugiego człowieka – otwarciem na dialog.
Ad. 4)
głoszenie Ewangelii to misja Kościoła, do tego został powołany,
całe duszpasterstwo, cały Kościół jest zobowiązany do ewangelizacji,
powołani wszyscy: świeccy i duchowni,
najpierw ad intra, później ad extra,
ewangelizacja ma obejmować cały świat,
nie moralizować,
bez agresji, przemocy,
trzeba być sługą, słuchać – chcieć zdobyć człowieka na nowo dla Jezusa,
być ludźmi dialogu w ewangelizacji,
trzeba wyciągnąć człowieka z marazmu życia,
trzeba ewangelizować współczesną kulturę,
wejść w zainteresowania człowieka – inkulturacja.
Paweł VI, Evangelii nuntiandi
Wszyscy potrzebują nowej ewangelizacji. Wielu ochrzczonych zatraciło Jezusa, dlatego potrzebują nowego Ducha. Nowymi środkami przekazu musimy na nowo przekazywać to, co ludzie zagubili. Nowa ewangelizacja ma dać współczesnemu człowiekowi siły, aby na nowo odnalazł się w świecie, w Kościele. Skuteczność zależy od tego, jak to przekażemy, jakimi metodami. Są metody, których nie możemy odrzucić. Były różne projekty ale były to bardziej projekty / eksperymenty socjologiczne.
Trzy fazy planowania duszpasterskiego:
Sformułowanie problemu i określenie stany współczesnego.
Wytyczenie celów i zakresu działania.
Zdefiniowanie sposobów i etapów działania.
Plan duszpasterski ma obejmować różne etapy. Musi zawierać:
Cel.
Określać podstawowe kierunki działania.
Wskazywać podstawowe środki.
Precyzować czas.
Działanie musi przyczyniać się do budowania communio i missio Kościoła – 2 zadania.
Omówienie:
Plan pastoralny diecezji
Trzeba znać warunki instytucji zewnętrznej – znając różne konteksty możemy uwzględniać jakąś specyfikę (nie ma sensu na Śląsku ukierunkowywać się na marynarzy)
Odpowiedzialność za niego pełni w pierwszym rzędzie biskup diecezjalny, zaprasza on do współpracy ludzi do tego kompetentnych
Plan musi integrować wszystkich w diecezji – nie może być selektywny (plan organiczny, adresowany do wszystkich, służy do koordynacji)
Plan pastoralny parafii
Wizja
Analiza sytuacji
Autorzy
Koncepcja planu:
Cel i struktura planu
Strategia
Osoby
Ewaluacja i weryfikacja planu
Dobrze działają te parafie, które się rozwijają – przyjmujemy takie założenie.
Planowanie duszpasterskie ma wprowadzić Ducha, ale też ożywić wspólnotę.
Ad. a) Wizja – naszym ideałem Ewangelia. Trzeba się go trzymać, realizować. Zachwycamy się Słowem Bożym i stąd czerpiemy. Powstaje struktura odniesień. Obraz parafii oparty na obrazie zewnętrznym będzie niepełny. Cała struktura planu ma zmierzać do pomocy parafianom w ponownym zachwycie Duchem, ożywieniu (odpowiedzialni są za to duchowni i świeccy). Odnowa życia parafialnego, duszpasterskiego – parafia nie może być skostniałą strukturą. Wszyscy powinni czuć się podmiotami. Nie wolno bać się współpracy ze stowarzyszeniami funkcjonującymi w parafii.
Ad. b) Analiza sytuacji
Czysty opis stanu rzeczy – jakimi stanami, problemami żyją tu ludzie. Pewna refleksja socjologiczna (kolęda, liczenie wiernych, etc.).
Chodzi przede wszystkim o duchowy wymiar. W analizie trzeba trafić do konkretnego człowieka – statystyka nam go nie przybliża. Że kogoś nie ma w niedzielę w kościele to nie znaczy, że jest od Kościoła daleko.
Ad. c) Autorzy
Kościół jest instytucją hierarchiczną i stopień odpowiedzialności za plan też jest różny. Najbardziej odpowiedzialny jest proboszcz w parafii, potem wikarzy – zbierają zespół, który ma odzwierciedlać strukturę parafii. I dialog, a nie głosowanie. Każdy w parafii ma być odpowiedzialny nie na zasadzie przyklaśnięcia. Każdy odpowiada na podstawie posiadanych charyzmatów.
Ad. d) Koncepcja planu
Ta struktura musi opierać się na przesłankach teologicznych (nauka Soboru Watykańskiego II i posoborowa, martyria, leiturgia, missio, communio, etc.) – różne możliwości; wystarczy, że w ciągu określonego czasu (1, 2 lub 3 lata) realizujemy 1 cel. Priorytet powinien uwzględniać potrzeby dotyczące tej konkretnej grupy, angażujemy w realizację celu wszystkich (jeśli cel jest ukierunkowany na młodzież to nie poprzestajemy na młodzieży, angażujemy inne grupy).
Strategia – sposoby i środki działania skierowane na osiągnięcie celu. Musimy spojrzeć po ludzku na możliwości realizacji celu (finanse, pomieszczenia, zaplecze, etc.). czas ma dopingować, by dojść do konkretnego finału.
Parafia to nie przedsiębiorstwo, nie może zatrudniać ludzi. Każda osoba jest potrzebna. Osoby, które otrzymały dary i charyzmaty – wolontariusze.
Ad. e) Ewaluacja i weryfikacja planu
Z upływem czasu nasze planowanie może się zmieniać i same plany mogą ulegać zmianom. Chodzi o zmysł krytyczny dążący do kompromisów – nie może plan skłócić parafii. Najlepiej przyjąć jakieś terminy z góry w weryfikacji. Plan musi służyć ludziom, a nie ludzie planowi.
Duchowe owoce planowania
Naszym celem są owoce duchowe. I w tym kierunku powinna iść też ewaluacja. Chodzi o weryfikację aspektów ewangelijnych. Nie może być planu duszpasterskiego bez towarzyszenia mu stałą modlitwą i kontemplacją. Nie aktywizm, a element duchowy.
Podstawowe zasady działania duszpasterskiego /praxis Kościoła/
Są ściśle związane z refleksją teologiczną i wypływają z doświadczenia kairologicznego. Na ich (refleksja teologiczna, doświadczenie kairologiczne) podstawie wyciągamy postulaty – zasady:
Realizm
Kooperacja
Subsydiarność / pomocniczość
Dialog
Miłość
Ad. 1) ma prowadzić do tego, że Kościół ma stały kontakt z otaczającą go rzeczywistością. Pozwala korespondować z człowiekiem i znać warunki jego życia, poznać środowisko. Face to face – uciekamy od anonimowości, staramy poznać człowieka dogłębnie. Poznać i pomóc, dostrzec ludzi w każdym czasie i miejscu – wtedy spotkanie duszpasterskie będzie prawdziwe. Wtedy człowiek pokaże nam jak mu pomóc.
Ad. 2) Działanie duszpasterskie jest dziełem całego Ludu Bożego. Współpraca i współodpowiedzialność duchownych i świeckich. Chodzi o wykorzystanie wszystkich charyzmatów (communio). Realizuje się też na linii biskup – inni duchowni (LG 32).
Duszpasterze powinni realizować kooperację na co dzień ze świeckimi.
Ad. 3) Uznanie wyższości osoby nad społecznością. Społeczność ingeruje, kiedy jednostka nie radzi sobie ze swoimi zadaniami. Pozwala ta zasada uniknąć centralnego kierownictwa, każdy czuje się podmiotem. Zasady:
Trzeba wystrzegać się kleryfikacji świeckich czyli dawania świeckim zadań typowych dla duchownych
Nie wolno laicyzować posługi duchownych
Służba – współpraca, promocja, a nie zwalczanie się
Ad. 4) Dialog wynika z natury człowieka, jesteśmy bytami relacyjnymi. Dialog to podstawowy imperatyw duszpasterski. Wzorem jest tu Trójca Święta.
Dialog nie może być metodą, ale nastawieniem życiowym. Trzeba go opierać na dojrzałości w wierze, musi umacniać nas w wierze – osoby słabej wiary nie powinny prowadzić dialogu ze środowiskami, które tą wiarę zniszczą. Wszyscy jesteśmy do dialogu powołani, parafian należy do dialogu przygotowywać.
Nie tylko słowa, ale i przykład życia – kiedy zabraknie argumentów, nasze życie może być argumentem.
Ad. 5) zasada miłości podsumowuje poprzednie zasady. Nie wolno ograniczać się do mówienia o miłości Boga, ale musimy nią żyć, budować na niej posługę.
Deus Caritas Est nr 18 – relacja do boga musi prowadzić przez człowieka.
Możemy być pewni: miłość Boga jest niewyczerpana. Kiedy dajemy miłość innych, jej źródło się nie wyczerpuje, nie ubywa nam jej, nie zabraknie nam jej.
Musimy tę miłość komunikować ludziom.
Miłość będzie taka jak u Dobrego Pasterza, kiedy będziemy zdecydowani oddać życie za owieczki.
Miłość realizuje się, kiedy (zasady):
Znamy parafian
Podchodzimy do parafian życzliwie
Rozwijamy cnoty
Czerpiemy z Eucharystii aby wzrastać w miłości