Historyczno-prawne tło rozwoju integracji europejskiej po II wojnie światowej

1.Europa po II wojnie światowej

Po zakończeniu II wojny światowej na mapie Europy pojawiły się następujące nowe państwa:

• 20 IX 1949 r. – Republika Federalna Niemiec (RFN)

• 7 X 1949 r. –Niemiecka Republika Demokratycznej (NRD)

• 1960 r. – Cypr

Europa po 1945 r. została podzielona, zgodnie z określeniem W. Churchilla „żelazną kurtyną”. Na wschód od tej linii podziału zapanował system komunistyczny. Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich zajął część ziem wschodnich Rzeczypospolitej, jeszcze w czasie ofensywy na froncie wschodnim. Ziemie republik nadbałtyckich, Ukrainy i Białorusi znalazły się granicach państwa sowieckiego. Państwa Europy Środkowo-Wschodniej, w których władzę przejęli komuniści, stworzyły wraz z ZSRR tzw. blok wschodni. W jego skład weszły następujące państwa: ZSRR, Polska Rzeczypospolita Ludowa, Czechosłowacja, Rumunia, Bułgaria, Jugosławia, Albania, NRD, Węgry.

 

Na zachód od linii „żelaznej kurtyny” w krajach Europy zachodniej rozwijała się demokracja. Państwa alianckie wzięły pod swoją opiekę pokonane w czasie II wojny światowej Niemcy. Po 1945 r. dokonano podziały Niemiec pomiędzy ZSRR, Wielką Brytanię, Francję i USA. Były to tzw. strefy okupacyjne. Z trzech stref okupacyjnych: francuskiej, amerykańskiej i angielskiej w 1949 r. powstało nowe państwo niemieckie – Republika Federalna Niemiec. Natomiast ZSRR utworzył zależą od siebie, komunistyczną – Niemiecką Republikę Federalną. Taki podział Europy utrzymał się aż do końca lat 80-tych XX wieku.

Plan Schumana

9 maja 1950 r.

Cele planu:

• połączenie produkcji węgla i stali jako strategicznych sektorów gospodarki

• pojednanie francusko-niemieckie

• budowa solidarności między narodami

• poprawa warunków pracy i życia zatrudnionych w sektorze węgla i stali

• szersza wizja dalszej i bardziej pogłębionej współpracy w ramach wspólnoty narodów

• Procesom integracyjny w Europie Zachodniej sprzyjały przede wszystkim:

• Obawa przed odrodzeniem się tendencji nacjonalistycznych

• Konieczność odbudowy i modernizacji zniszczonych gospodarek

• Rozpad systemu kolonialnego

• Obawa przed silną pozycją partii komunistycznych

• Zimna wojna

• Utrata pozycji międzynarodowej Europy na rzecz USA i ZSRR

• Proces integracji gospodarczej rozpoczęły:

• Unia gospodarcza Beneluksu (1944 r.) – utworzenie unii celnej pomiędzy Holandią, Belgią oraz Luksemburgiem

• Organizacja Europejskiej Współpracy Ekonomicznej OEEC (1948 r.) – stworzona początkowo jako instytucja rozdzielająca pomoc udzielaną Europie przez USA w ramach Planu Marshalla, a następnie jako organizacja odpowiedzialna za pogłębienie współpracy gospodarczej w Europie

• Unia Zachodnioeuropejska powołana w 1948 r. jako obronny sojusz wojskowy pięciu państw Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga i Wielkiej Brytanii.

• Organizacje stanowiące zalążek UE:

• Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS), powołana Traktatem Paryskim podpisanym w kwietniu 1951 r., zaczęła obowiązywać w lipcu 1952 r.

• Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) powołana Traktatem Paryskim podpisanym w marcu 1957 r., który wszedł w życie w styczniu 1958 r.

• Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) powołana Traktatem Rzymskim podpisanym w marcu 1957 r., który wszedł w życie w styczniu 1958 r.

• Członkowie Wspólnot Europejskich

• Francja, Niemcy, Belgia, Luksemburg, Holandia, Włochy (sygnatariusze i zarazem członkowie trzech Wspólnot Europejskich

• Wielka Brytania, Dania, Irlandia (przystąpiły w 1973 r.)

• Grecja (1986 r.)

• Hiszpania, Portugalia (1986 r.)

• Szwecja, Austria, Finlandia (1995 r.)

• Polska, Słowacja, Słowenia, Czechy, Cypr, Malta, Węgry, Łotwa, Litwa, Estonia (2004r.)

• Rumunia, Bułgaria (2007r.)

• Chorwacja (2013r.)

• Wymienione trzy wspólnoty połączyły się w 1965 r., kiedy powołano dla nich wspólną strukturę instytucjonalną do zarządzania. Ciało to nazwane zostało Wspólnota Europejska. Od 1993 r. zaczął być używany termin Unia Europejska wprowadzony w Traktacie z Maastricht, UE nie zastąpiła Wspólnoty Europejskiej. Traktat z Maastricht stworzył trzy filary: pierwszy obejmujący integrację gospodarczą (czyli Wspólnoty Europejskie), drugi dotyczący sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, trzeci dotyczący polityki bezpieczeństwa i zagranicznej, zaś UE określa całą strukturę tych trzech filarów. WE są zarządzane przez instytucje UE, podczas gdy dwa pozostałe filary nie stanowią przedmiotu zainteresowania instytucji UE i są zarządzane przez Radę Unii Europejskiej.

• Równolegle do WE powstało Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) – utworzona z inicjatywy Wielkiej Brytanii w 1960 r. – była traktowana jako przeciwwaga dla EWG. Zrzeszała kraje Europy Zachodniej, które nie zostało członkami Wspólnot Europejskich: Austrię, Danię, Norwegię, Portugalię, Szwajcarię, Islandię, Finlandię i Liechtenstein. W 1994 r. stworzono Europejski Obszar Ekonomiczny, który wprowadził wspólny rynek pomiędzy państwami WE i EFTA ( z wyjątkiem Szwajcarii).

2. Traktaty założycielskie

Traktat Paryski - ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS) podpisany 18 kwietnia 1951 r. na okres 50 lat (przestał obowiązywać w lipcu 2002 r.) Celem traktatu było stworzenie wspólnego rynku węgla i stali. Zostały zniesione cła importowe, cła eksportowe oraz ograniczenia ilościowe w przepływie towarów objętych traktatem miedzy członkami Wspólnoty. Traktaty Rzymskie - ustanawiające Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) – zwaną później Wspólnotą Europejską (WE) oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM) podpisane 25 marca 1957 r. Zostały zawarte na czas nieograniczony i weszły w życie 1 stycznia 1958 r. Do najważniejszych zadań EURATOM-u należy zaliczyć: wspieranie badań i rozpowszechnianie informacji technicznej, popieranie inwestycji w dziedzinie energii jądrowej, zapewnienie właściwego używania materiałów nuklearnych. W roku 1959 państwa członkowskie tej Wspólnoty zniosły wszystkie cła importowe i eksportowe oraz ograniczenia ilościowe dla produktów związanych ze wspólnym rynkiem energii atomowej. Traktat z Maastricht ( Traktat o Unii Europejskiej)– ustanawiający Unię Europejską został podpisany 7 lutego 1992 r. Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Unię Europejską tworzą trzy filary: I filar – obejmuje problematykę objętą traktatami ustanawiającymi  EWWiS, WE i EURATOM oraz nowe dziedziny, takie jak: unia gospodarcza i walutowa (wprowadzenie wspólnej waluty –euro), obywatelstwo Unii, zatrudnienie, polityka wizowa, edukacja i młodzież, kultura, sieci transeuropejskie, ochrona konsumenta, ochrona zdrowia publicznego, polityka imigracyjna, zwiększenie znaczenia ochrony środowiska; II filar – wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa; III filar – sprawy wewnętrzne i wymiar sprawiedliwości (na mocy późniejszego Traktatu z Amsterdamu znaczna część tego filaru została przeniesiona do filaru I). W stosunku do I filaru obowiązuje procedura decyzyjna na szczeblu wspólnotowym przewidziana traktatami Wspólnot. W pozostałych dwóch filarach zachowano współpracę międzyrządową. Traktat z Amsterdamu - został podpisany 2 października 1997 r. i wszedł w życie 1 maja 1999 r. Był efektem Konferencji Międzyrządowej rozpoczętej w 1996 r. w Turynie, dotyczącej reformy Unii Europejskiej. Traktat ten (w przeciwieństwie do Traktatu z Maastricht) nie zawierał żadnych autonomicznych postanowień, a jedynie wprowadził modyfikacje w Traktacie o Unii Europejskiej, traktatach założycielskich Wspólnot Europejskich. Do priorytetowych celów Traktatu z Amsterdamu zaliczono: wspieranie zatrudnienia oraz zagwarantowanie obywatelom ich podstawowych praw, usunięcie pozostałych przeszkód w przepływie osób oraz wzmocnienie ich bezpieczeństwa, usprawnienie struktury instytucjonalnej Unii w perspektywie jej rozszerzenia, poszerzenie kompetencji UE w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (m.in. powołanie Sekretarza Generalnego Rady UE), wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego w procedurze współdecydowania, zawarcie zalecenia dotyczącego intensyfikacji współpracy między Parlamentem Europejskim a parlamentami narodowymi. Traktat z Nicei – podpisany został 26 lutego 2001 r. Wszedł w życie 1 lutego 2003 r. Podobnie jak Traktat Amsterdamu nie zawiera autonomicznych postanowień, lecz jedynie modyfikuje określone artykuły traktatu o Unii Europejskiej oraz traktatów ustanawiających Wspólnoty Europejskie. Najważniejsze zmiany wprowadzone do Traktatu o Unii Europejskiej dotyczą: procedury zawieszania określonych praw, które wynikają dla państwa członkowskiego ze stosowania traktatu, w razie poważnego naruszenia przez to państwo podstawowych zasad, na jakich opiera się Unia; wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz zasad zawierania porozumień międzynarodowych w II i III filarze; modyfikacji procedury powoływania Komisji Europejskiej - wzmocnienie pozycji przewodniczącego Komisji; do 1 listopada 2004 r. obecny skład Komisji nie ulega zmianie, po tym terminie zacznie obowiązywać zasada „jeden komisarz dla jednego państwa członkowskiego”; zwiększenia zakresu spraw poddawanych głosowaniu metodą większości kwalifikowanej zamiast jednomyślności oraz uszczegółowienia warunków stosowania zasady wzmocnionej współpracy; reformy Parlamentu Europejskiego (zwiększenie liczby eurodeputowanych do 732. Traktat z Lizbony – podpisany 13 grudnia 2007 r. w Lizbonie przez przywódców 27 państw członkowskich. Wszedł w życie 1 grudnia 2009 r. Stanowi umowę międzynarodową zmieniającą dotychczasowe Traktaty o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Zlikwidował Wspólnotę Europejską i tzw. „strukturę trójfilarową”, natomiast kompetencje, prawa i obowiązki Wspólnoty przejęła Unia Europejska. Najważniejsze zmiany wprowadzone przez Traktat: przekształcenie Unii w jednolitą organizację międzynarodową poprzez nadanie UE osobowości prawnej; zniesienie struktury filarowej, ujednolicenie procesu decyzyjnego oraz katalogu instrumentów prawnych; usprawnienie działania instytucji unijnych. Sprecyzowanie podziału kompetencji między Unię i państwa członkowskie; wprowadzenie formuły podejmowania decyzji w Radzie większością kwalifikowaną, zgodnie z tzw. zasadą „podwójnej większości”, z uwzględnieniem okresów przejściowych do 2017 r. oraz tzw. „mniejszości blokującej”; wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego i parlamentów narodowych; wzmocnienie ochrony praw podstawowych, poprzez włączenie Karty Praw Podstawowych do prawa pierwotnego oraz stworzenie podstawy prawnej przystąpienia Unii do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka; uporządkowanie katalogu źródeł prawa pochodnego w Unii oraz procedury stanowienia tego prawa; sprecyzowanie procedury stanowienia i zmiany prawa pierwotnego Unii.

3. Teorie integracji

EUROPA FEDRALNA (Koncepcja federalizmu)

• Państwa na zasadzie dobrowolności decydują o ograniczeniu swoich praw suwerennych na rzecz nowo powstałych wspólnych organów

• Integracja istnieje dopóki istnieje wola państw do jej utrzymania i pogłębiania

• Związek i jego części składowe współdziałają ze sobą na zasadzie subsydiarności

• R.N. Coudenhove-Kalergi (ruch paneuropejski)

• Ma najdłuższe tradycje sięgające lat.20 XX w.

• Proces integracji europejskiej miałby prowadzić do ustanowienia federacji europejskiej (Stanów Zjednoczonych Europy)

• Utrata przez państwa zdolności do efektywnych działań

„EUROPA OJCZYZN” (Koncepcja konfederacyjna)

• Mało spoisty związek samodzielnych państw narodowych

• Pomysłodawcą był Charles de Gaulle, który pragnął integracji na tyle silnej, aby Francja mogła uzyskać narzędzie kontroli nad Europą i na tyle słabej, aby Francja zachowała maksymalnie pełną suwerenność

• Nie ma potrzeby tworzenia ponadnarodowych instytucji

• W 1947 r. Ch. de Gaulle zaproponował zjednoczenie państw europejskich w konfederacji, zachowując ich pełną suwerenność. Konfederacja jako całość miała ponosić odpowiedzialność za wymianę handlową, naukową, kulturalną.

• De Gaulle obawiał się supremacji USA, był przekonany o trwałości geopolitycznych interesów poszczególnych narodów

• Tylko suwerenne państwa współpracujące za sobą mogą stanowić siłę polityczną

• Przyszłość Europy miała polegać na przezwyciężeniu porządku jałtańskiego i ustanowieniu granic Europy od Atlantyku aż po Ural. Środkiem do tego miał być rozwój wszechstronnych związków między państwami, opartych na współpracy, odprężeniu i porozumieniu

• Z rozdrobnionej Europy należy stworzyć trzecią siłę konkurującą z USA i ZSRR

• Interesy polityczne są siłą napędową procesu integracji, czynnik ekonomiczny jest nie mniej ważny, ale w hierarchii zajmuje drugą pozycję

FUNKCJONALZM (Koncepcja funkcjonalizmu)

• Twórcą funkcjonalizmu był David Mitrany, który zaprezentował swoje poglądy w pracy pt. „A working peace system” (1943 r.)

• Funkcjonalizm jest odpowiedzią na poszukiwanie sposobu przeciwdziałania wojnie, konfliktom międzynarodowym

• Mitrany uważał, iż należy zbudować międzynarodowe instytucje, które będą sprawować wszystkie funkcje zarezerwowane do tej pory dla państw narodowych

• Należy koncentrować się na konkretnym zadaniu, wykluczyć elementy ideologii

• Założeniem jest istnienie determinacji gospodarczej, gdyż wymiana gospodarcza nie ogranicza się do funkcjonowania w ramach granic jednego państwa

• Mitrany wprowadził pojęcie spill-over (rozlewanie), które zakłada, że rozwój kolejnych dziedzin gospodarki wymusza zacieśnianie współpracy między państwami, co w konsekwencji ma prowadzić do ściślejszych powiązań politycznych

• Proces spill-over przebiega w dwóch etapach: 1. zmiana postaw społecznych (edukacyjny efekt integracji); 2. zmiana w poglądach politycznych

• Funkcjonaliści uważali, że międzynarodowe społeczeństwo pokoju może być kształtowane wyłącznie poprzez wspólne działanie, wspólną wymianę handlową, a nie podpisywanie kolejnych traktatów międzynarodowych

• Wadą tej koncepji było założenia a priori, że elity polityczne działają racjonalnie, co przekłada się na wybór właściwej drogi rozwoju integracji

NEOFUNKCJONALIZM (Koncepcja neofunkcjonalizmu)

• Teoria powstała w połowie lat 50-tych XX wieku, jej twórcą był Ernest Haas a kontynuatorem jego uczeń Leon Lindberg

• Haas uważał, że społeczeństwo ma charakter heterogeniczny, a podstawą stabilności systemu jest skuteczne rozstrzyganie konfliktów

• Procesy integracyjne to wynik ścierania się interesów politycznych grup nacisku, partii politycznych, związków zawodowych itp.

• Realizacja założonych interesów jest często zależna od umiejętności negocjacyjnych oraz skłonności do zawierania kompromisów, nawiązywania współpracy

• Współpraca nieformalna z czasem poszerza się przyjmując postać zinstytucjonalizowaną

• Neofunkcjonaliści zakładali, że państwa narodowe będą stopniowo przekazywały swoje uprawnienia na rzecz instytucji ponadnarodowych

• Przewidywano wystąpienia zjawiska spill-over ; polityczny spill-over wcześniej czy później musi zaowocować powstaniem ponadnarodowej wspólnoty politycznej, która byłaby odpowiednikiem państwa narodowego

• Podstawą procesów integracyjnych jest realizacja interesów ekonomicznych

TEORIA KOMUNIKACYJNA

• Twórcą teorii był Karl Deutsch

• Deutsch uważał, że najważniejszym celem integracji jest tworzenie przestrzeni bezpieczeństwa, wyeliminowanie wojny

• Integracja przebiega na trzech płaszczyznach: 1. międzynarodowo-dyplomatycznej (system kolektywnego podejmowania decyzji), 2. społecznej (powiązania społeczne), 3. poziomie jednostkowym (psychologiczny wymiar tożsamości)

• Integracja to osiągnięcie poczucia wspólnoty w obrębie danego terytorium, czyli powstanie instytucji i praktyk dostatecznie sprawnych i powszechnych, aby zapewnić w dłuższym czasie pokojowy charakter wszelkich zmian dotyczących danej społeczności

• Deutsch podkreślał rolę komunikacji społecznej w procesie integracji; komunikacja ma budować wzajemny szacunek między narodami, wspólnotę wzajemnego interesu i wartości

INTERGOVERNMENTALIZM

• Twórcą koncepcji był Andrew Moravcsik

• Teoria zdobyła największą popularność w latach 90-tych XX wieku

• Jest nazywana liberalną teorią integracji europejskiej

• Moravcsik starał się wyjaśnić przyczyny spowolnienia procesów integracji

• Procesy negocjacyjne między członkami UE i ich ostateczny rezultat są wynikiem zbieżności interesów państw wiodących w UE oraz pozyskiwania poparcia dla proponowanych rozwiązań w drodze różnorodnych kompromisów

• Moravcsik zakłada, że strony uczestniczące w negocjacjach działają racjonalnie

• Państwa narodowe określają swoje interesy narodowe zgodnie z oczekiwaniami narodowych grup interesu

• Teoria intergovernmentalizmu była krytykowana za marginalizowanie znaczenia instytucji ponadnarodowych w procesie negocjacji

TEORIE EKONOMICZNE

• W. Röpke twierdził, iż integracja to stan umożliwiający prowadzenie stosunków handlowych równie swobodnie i korzystnie jak wewnątrz gospodarki narodowej

Nurt neoliberalny Beli Balassy

• Integracja to proces likwidacji barier w obrocie międzynarodowym towarów, pracy, kapitału i usług w celu stworzenia warunków do niezakłóconego funkcjonowania mechanizmu wolnego rynku. Proces integracji ma charakter ciągły, scalanie elementów kształtujących integrację następuje stopniowo i z różnym natężeniem

• B. Balassa wyróżnia pięć etapów integracji:

  1. Strefa wolnego handlu – zniesienie ograniczeń ilościowych istniejących między uczestnikami. Każde państwo zachowuje własną politykę celną w stosunku do państw trzecich

  2. Unia celna – ustalenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej w stosunku do państw trzecich

  3. Jednolity rynek – zawiera wszystkie elementy unii celnej. Ustanawia się dodatkowe swobody przepływu siły roboczej, towarów, usług i kapitału. Uczestnicy ustalają wspólną politykę co do zasad konkurencji, subwencjonowania, spraw socjalnych itp.

  4. Unia gospodarczo-walutowa – następuje unifikacja polityk monetarnej i fiskalnej; tworzona jest władza ponadnarodowa, która ma pierwszeństwo decydowania

  5. Unia totalna – uczestnicy integracji zatracają swój samodzielny byt

EUROPA O WIELU PRĘDKOŚCIACH

• Za twórcę koncepcji uważa się W. Brandta, który twierdził, iż „(…) Europa potrzebuje polityki stopniowania w rozwoju integracji z powodu silnych różnic gospodarczych.”

• Państwom członkowskim, które nie mogą czy mają problemy z realizacją stawianych przed nimi zadaniami, należy przyznać prawo derogacji, a pozostałym umożliwić dalszą integrację

• Brandt proponuje, aby państw dążyły do wspólnie ustalonych celów, ale w różnym tempie

• Warunkiem powodzenia tej koncepcji jest zgoda państw na bezwzględne akceptowanie acquis communnitaire (dorobek wspólnotowy)

• Model ten jest w praktyce stosowany podczas przyjmowania nowych państw do Unii Europejskiej (wprowadzanie okresów przejściowych)

MODEL EUROPY O ZMIENNEJ GEOMETRII

• Inna nazwa – model koncentrycznych kręgów, Europy o twardym jądrze

• Za twórcę koncepcji uważany jest F. Mitterrand (1990 r.)

• Założeniem jest zróżnicowanie przestrzenne państw członkowskich i podział na 3 grupy: 1. Państwa tworzące tzw. twarde jądro „hard core”, czyli najbardziej zaawansowane w procesach integracyjnych (członkami tej kategorii są państwa, które wchodzą w skład Euro zone), 2. Państwa należące do strefy peryferii, czyli pozostałe państwa członkowskie, 3. Państwa pozostające w kręgu zewnętrznym, czyli państwa stowarzyszone z UE

• Państwa tworzące twarde jądro integracji powinny pogłębiać więzi integracyjne bez oglądania się na resztę

• Częściowo zaakceptowano taki model przez wprowadzenie instytucji elastyczności na podstawie Traktatu amsterdamskiego

EUROPA À (PICK AND CHOOSE EUROPE)

• Twórcą koncepcji jest R. Dahrendorf, który przedstawił ją po raz pierwszy w latach 70-tych XX wieku

• Państwa członkowskie mają swobodny wybór polityk, w których chcą uczestniczyć z prawem odrzucenia innych

• Suma powstałych ugrupowań współpracujących w różnych dziedzinach ma tworzyć integrację

• Model ten narusza zasadę akceptacji wspólnego dorobku prawnego (acquis); stanowi to zagrożenie dla jedności UE

• Nie ma podstawowego minimum, które każde państwo musi zaakceptować; państwa mają swobodę kreowania nowych form współpracy między sobą

• Model powyższy możemy odnaleźć w Traktacie z Maastricht, gdzie Wielka Brytania i Dania otrzymały prawo nieuczestniczenia w UGiW (procedura opt-out), Dania nie będzie musiała brać udziału w polityce obronnej, Wielką Brytanię nie obowiązują postanowienia Karty Socjalnej

4. Pogłębianie i rozszerzanie procesu integracji gospodarczej i politycznej w Europie

• Początek – integracja sektorowa

Pierwsze koncepcje integracji gospodarczej zakładały tworzenie form podobnych do wspólnego rynku dla kolejnych sektorów gospodarczych. Wynikiem tego było podpisanie Traktatu o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali, zakładającego integrację w ramach przemysłu stalowego i węglowego. Jego głównym celem było zlikwidowanie barier w handlu węglem i stalą. Traktat nie ograniczył się tylko do swobodnego przepływu produktów (węgla i stali), ale uczyniono dalszy krok w kierunku integracji, tworząc wspólny rynek w ramach tych sektorów. Węgiel i stal mogły być przewożone pomiędzy krajami EWWiS bez żadnych ograniczeń, restrykcji; podobnie pracownicy i kapitał, zaangażowani w tych sektorach przemysłu mogły się swobodnie przemieszczać.

• Utworzenie unii celnej

Traktat Rzymski powołał Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Przede wszystkim stworzył on ramy prawne dla unii celnej oraz ogólne wytyczne dla polityk gospodarczych, które miały im towarzyszyć. Postanowiono stopniowo wyeliminować opłaty celne i ograniczenia ilościowe w handlu między państwami członkowskimi oraz wszelkie inne środki o podobnych skutkach. Ponad to ustanowiono wspólną zewnętrzną taryfę celną i wprowadzono wspólną politykę handlową wobec państw trzecich.

• Wspólny rynek

Cele, które zostały postawione przez EWG przez Traktat Rzymski, zostały rozszerzone w Jednolitym Akcie Europejskim z 1987 r. Jednolity Akt Europejski położył szczególny nacisk na urzeczywistnienie wspólnego rynku. Dokument stworzył podstawy prawne tych przedsięwzięć, które zaczęto realizować w praktyce, choć formalnie nie były przewidziane. Ustanowił środki mające przyspieszyć realizację wspólnego rynku, stwarzając tym samym podstawy do organizacji Jednolitego Rynku Wewnętrznego, czyli „obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału oraz działań gospodarczych”.

• Unia Gospodarczo-Walutowa

Traktat o Unii Europejskiej podpisany w 1992 r., inaczej Traktat z Maastricht, wszedł w życie w 1993 r. Zastąpił termin :Wspólnoty Europejskie” nazwą „Unia Europejska”. Procesy integracyjne dodatkowo rozszerzono o wprowadzenie wspólnej waluty. Związane z tym decyzje dotyczyły nieodwołalnego usztywnienia kursów wymiany walut, określenia i prowadzenia jednolitej polityki pieniężnej i walutowej. Ich głównym celem jest utrzymanie stabilności cen oraz wspieranie polityki gospodarczej Unii Europejskiej. Gospodarki państw stają się bardzo ściśle ze sobą gospodarczo powiązane i wzajemnie od siebie zależne.

Unia Gospodarczo-Walutowa została utworzona początkowo przez 12 państw: Francja, Niemcy, Belgię, Luksemburg, Holandię, Włochy, Irlandię, Hiszpanię, Portugalię, Austrię, Finlandię i Grecję. Z początkiem 2002 r. dokonano wymiany walut narodowych na euro – walutę obowiązującą w krajach należących do Unii Gospodarczo-Walutowej potocznie zwanych Eurolandem.

Zagadnienia egzaminacyjne

1. Wymień i omów zwięźle klasyczne koncepcje integracji europejskiej

• Koncepcja federalizmu

• Koncepcja konfederacyjna

• Koncepcja komunikacyjna

• Koncepcja funkcjonalizmu

• Koncepcja neofunkcjonalizmu

  1. Omów pojęcie organizacji międzynarodowej typu międzypaństwowego i poddaj analizie w świetle tego pojęcia charakter prawny Wspólnot i Unii Europejskiej, zwłaszcza jeśli chodzi o zmiany wprowadzone na mocy Traktatu z Lizbony.

Organizacja międzynarodowa typu międzypaństwowego – organizacja zrzeszająca państwa i inne podmioty prawna międzynarodowego, działa na podstawie umowy międzynarodowej zawartej przez państwa członkowskie i ma podmiotowość prawną. Umowa nazywana jest statutem, konstytucją, traktatem konstytucyjnym i określa kompetencje organizacji, jej instytucje oraz relacje z państwami członkowskimi.

Członkami organizacji międzyrządowych są państwa (co najmniej trzy). Nazwa tego typu organizacji wywodzi się z faktu, że w tego typu formach współpracy państwa reprezentowane są przez rządy lub ich przedstawicieli. Podstawą funkcjonowania organizacji międzyrządowych są najczęściej wielostronne umowy międzynarodowe, mające charakter statutu, które określają cele i zadania organizacji oraz powołują organy o określonych kompetencjach, dla ich realizacji.

Organizacje międzyrządowe cechuje pewna specyficzna struktura instytucjonalna. Każda z nich ma bowiem co najmniej jeden organ, będący zebraniem przedstawicieli wszystkich państw członkowskich 

Organizacje międzyrządowe mają podmiotowość prawnomiędzynarodową, tzn. mogą posiadać i bezpośrednio zaciągać prawa i obowiązki w prawie międzynarodowym. Wyraża się to przede wszystkim w możliwości zawierania umów międzynarodowych, utrzymywaniu stosunków dyplomatycznych czy uczestnictwie w konferencjach międzynarodowych.

• Wspólnoty Europejskie były organizacjami międzynarodowymi typu międzypaństwowego: zostały ustanowione na mocy umów międzynarodowych między państwami członkowskimi, miały stałą strukturę, istotny zakres kompetencji oraz podmiotowość w rozumieniu prawa międzynarodowego i prawa krajowego państw członkowskich.

• Przedmiotem dyskusji był charakter prawny UE, która stanowiła strukturę złożoną, obejmującą zarówno Wspólnoty jak i tzw. obszary międzyrządowe (II i III filar).

• TUE nie nadał Unii podmiotowości prawnej, kompetencje w I filarze były wykonywane przez Wspólnoty, kompetencja do zawierania umów międzynarodowych nie była jednoznaczna, UE działała jedynie symbolicznie w imieniu państw członkowskich.

• UE była specyficzną strukturą międzynarodową o charakterze sui genesis (szczególnym), nieposiadającą podmiotowości prawnej, działająca na podstawie TUE i znajdującą się w rozwoju.

• W myśl Traktatu z Lizbony Unia ma osobowość prawną, oznacza to przekształcenie UE w organizację międzynarodową. Unia zastąpiła Wspólnoty i jest jej następca prawnym, zlikwidowano uprzednią strukturę filarową Unii. Unia ma podmiotowość prawnomiędzynarodową, ma prawo do zawierania umów międzynarodowych, prawo legacji (prawo wysyłania i przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych państw trzecich), prawo przystępowania do organizacji międzynarodowych oraz zdolność procesową. Unia ma podmiotowość prawną w rozumieniu prawa krajowego państw członkowskich (ma w każdym kraju zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, może stawać przed sądem, nabywać i zbywać mienie ruchowe i nieruchome).

  1. Na czym polegają zasadnicze dylematy związane z charakterem prawnym Unii Europejskiej? Dlaczego reforma ustrojowa Unii wprowadzona na mocy Traktatu z Lizbony ma w tej dziedzinie zasadnicze znaczenie?

• Dylemat na temat charakteru prawnego UE (punkt 2)

• Traktat z Lizbony spowodował przekształcenie UE w spójną organizację międzynarodową, co położyło kres tego rodzaju koncepcjom politycznym. Państwa dały wyraz woli, aby proces integracji europejskiej odbywał się w ramach organizacji międzynarodowej – UE.

  1. Omów pojęcie „organizacja ponadnarodowa”

Organizacja ponadnarodowa - rodzaj organizacji międzynarodowej typu międzypaństwowego o szczególnym charakterze. Cechuje ją specyficzna i głęboko sięgająca współzależność z państwami członkowskimi przy wykonywaniu wspólnych zadań (kompleksowa współzależność integracyjna).

Szczególne cechy org. m. typu ponadnarodowego:

• Szczególna koncentracja kompetencji

• Znaczna autonomia własnego porządku prawnego

• Szczególny proces decyzyjny, odnoszący się do stanowienia aktów prawa pochodnego

• Zapewnienie jednolitości stosowania prawa org. m. przez własne organy sądowe oraz skuteczny nadzór nad zagwarantowaniem przez państwa członkowskie efektywności tego prawa w sferze wewnętrznej

• Kompleksowa współzależność integracyjna

Organy organizacji ponadnarodowej mają charakter niezależny od państw członkowskich, organy organizacji ponadnarodowej posiadają kompetencje do tworzenia prawa wiążącego państwa członkowskie jak i podmioty prawa krajowego, w razie kolizji prawa stanowionego przez organizacje ponadnarodowe z prawem krajowym prawo organizacji ponadnarodowych jest stosowane z pierwszeństwem, organizacja ponadnarodowa ma możliwość podejmowania samodzielnych działań w stosunkach zew. ze skutkiem prawnym dla państw członkowskich.

 W doktrynie prawa międzynarodowego wypracowano cechy organizacji o charakterze ponadnarodowym na podstawie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Są to:

1. instytucje, które nie reprezentują państw członkowskich;

2. podejmowanie decyzji większością głosów we wszystkich instytucjach;

3. upoważnienie organów organizacji do przyjmowania aktów o charakterze wiążącym;

4. skutek wiążący niektórych aktów w stosunku do jednostek fizycznych i osób prawnych

5. ustanowienie nowego porządku prawnego obejmującego traktat i powstające na jego podstawie prawo;

6. poddanie oceny ważności aktów takiej organizacji i oceny wypełniania zobowiązań przez państwa członkowskie kontroli instytucji sądowej organizacji.

Struktura i charakter UE odbiegają jednak od formuły klasycznej organizacji międzyrządowej. Unia jest swoistą hybrydą, łączącą cechy organizacji międzypaństwowej oraz organizacji ponadnarodowej. O międzyrządowym charakterze świadczy osobowość prawnomiędzynarodowa posiadana przez Wspólnotę Europejską (mocą przyszłej unijnej konstytucji przeniesiona na Unię), umożliwiająca międzynarodową reprezentację celów i interesów UE, wpływ państw członkowskich na regulacje prawne i instytucjonalne w wielu dziedzinach integracji, swoista gra interesów narodowych widoczna w wielu kluczowych momentach, szczególnie przy zmianach w traktatach założycielskich, ale także w codziennej pracy legislacyjnej instytucji i organów UE. Z drugiej strony Unia jest przykładem organizacji ponadnarodowej, a więc takiej organizacji międzynarodowej, która tworzy samodzielnie odrębny, autonomiczny porządek prawny, który jednocześnie wpływa na prawo krajowe państw członkowskich. Porządek prawny takiej organizacji różni się zarówno od klasycznego prawa międzynarodowego, jak też, częściowo, od prawa pierwotnego (konstytucyjnego), obejmującego traktaty założycielskie. Prawo wtórne stosuje się bezpośrednio w krajach członkowskich, wywołuje ono skutki bezpośrednie i cechuje się pierwszeństwem stosowania. To oznacza, że państwa członkowskie zrzekają się na rzecz organizacji części swych suwerennych praw, zachowując uprawnienia do tworzenia prawa ponadnarodowego. Proklamowany jako jeden z podstawowych celów integracji europejskiej "coraz ściślejszy związek pomiędzy ludami Europy" oznacza gotowość stopniowego przenoszenia na poziom instytucji ponadnarodowych spraw do tej pory leżących w gestii organów władzy państw członkowskich.

1. Przeanalizuj charakter prawny UE w świetle pojęć państwa federalnego i konfederacji.

1. Model rozwoju Unii w europejskim państwie federalnym (zwolennicy pogłębiania procesu integracji)

2. Związek państw (konfederacja) (politycy podchodzący wstrzemięźliwie do procesu integracji europejskiej)

• UE posiada cechy zarówno organizacji międzynarodowej (przy czym Unia Europejska do 2009 r. nie była nawet organizacją międzynarodową w prawnym tego słowa znaczeniu), jak i konfederacji czy nawet państwa federalnego. Wśród teoretyków prawa, politologii i stosunków międzynarodowych trwa spór za co dokładnie można uznać Unię.

• Państwo federalne – to państwo złożone, którego części składowe (np. stany, landy, kantony) posiadają samodzielność i autonomię polityczną; terytorium państwa federacyjnego nie stanowi jednej całości; każda z części państwa tego typu rozporządza władzą wykonawczą i ustawodawczą (prawo do przyjęcia własnej konstytucji czy uchwalenia własnych ustaw; jednak akty te muszą być zgodne z ustawodawstwem stworzonym przez federację); istnieje oddzielny system prawny i sądowy w poszczególnych częściach państwa złożonego; obywatele mają podwójne obywatelstwo (obywatelstwo związku i odpowiedniej części składowej państwa); parlament federacji ma dwie izby, a interesy jednostek administracyjnych reprezentuje jedna z izb; przykładami państw federacyjnych są: Stany Zjednoczone, Austria, Niemcy, Belgia, Szwajcaria, Kanada czy Rosja. 

• Konfederacja - czyli związek państw. W skład wchodzą państwa, które zachowują całkowitą niezależność, suwerenność oraz autonomię. Konfederacja jest oparta na umowie międzynarodowej, zespoleniu nienależnych państw, które ma na celu obronę terytorium państw należących do związku państw i utrzymanie przyjaznych stosunków pomiędzy członkami zespolonymi. Warunkiem na istnienie instytucji ponadnarodowych jest posiadanie przez nie ograniczonych kompetencji. Organy te maja zazwyczaj charakter doradczy, pełnią funkcje koordynacyjne lub opiniodawcze i nie mają uprawnień na podejmowanie decyzji, które wiązałyby państwa zespolone. Jest to luźny związek państw oparty na umowie międzynarodowej dla prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej i obronnej. Z reguły nie ma centralnej władzy wykonawczej. Państwa związkowe pozostają suwerennymi i samodzielnymi podmiotami prawa międzynarodowego, natomiast związek może mieć ograniczoną podmiotowość. Konfederacja współcześnie nie występuje. (kiedyś Konfederacja Kanady, Szwajcaria, Serbia i Czarnogóra, Skonfederowane stany Ameryki)

• UE nie spełnia podstawowych/wszystkich przesłanej państwa federalnego. UE nie działa na podstawie konstytucji wywodzącej się z woli narodu, lecz na podstawie umów międzynarodowych, a więc z woli politycznej państw członkowskich. Z kolei konfederacja jest kategorią historyczną.

  1. Przeanalizuj UE w kategoriach federacji

• Kryterium podstawy prawnej: podstawa funkcjonowania federacji jest konstytucja wywodząca legitymację istnienia państwa bezpośrednio z woli narodu. Unia Europejska funkcjonuje natomiast na bazie umów międzynarodowych, zawieranych z woli państw członkowskich[3],

• Kryterium podmiotowości prawnomiędzynarodowej: jak wspomniano, podmiotowość w rozumieniu prawa międzynarodowego posiada w federacji wyłącznie państwo jako całość, nie przysługuje ona jego częściom składowym. Inaczej stan prawny prezentuje się w ramach UE, gdzie podmiotowość taką mają ponad wszelką wątpliwość państwa członkowskie oraz Wspólnoty Europejskie jako powołane przez nie organizacje międzynarodowe (ma ona przez to „charakter pochodny”). Podmiotowości prawnomiędzynarodowej nie posiada natomiast sama Unia Europejska[4] (z wyjątkiem – dyskusyjnej w doktrynie – ograniczonej kompetencji do zawierania umów międzynarodowych w ramach II filaru[5]). Nic nie wskazuje również by przewidywalnej przyszłości Unia Europejska spełniła to kryterium państwa federalnego, i stała się podmiotem prawa międzynarodowego przy jednoczesnym pozbawieniu podmiotowości państw. Oznaczałoby to bowiem, iż państwa członkowskie – jako „władcy traktatów”, określający podstawy funkcjonowania UE – z własnej woli musiałyby pozbawić się podmiotowości i wyposażyć w nią „Federację Europejską”. Wola państw członkowskich zmierza natomiast ku przekształceniu Unii w jednolitą organizację międzynarodową, wyposażoną, podobnie jak dzisiejsze Wspólnoty - w podmiotowość pochodną, przy pełnym poszanowaniu ich własnej podmiotowości międzynarodowej i suwerenności. Przeciwko twierdzeniu o dążeniu utworzenia „superpaństwa” świadczy też art. 6 ust. 3 TUE, który stwierdza, że „Unia szanuje tożsamość narodową państw”.

• Kryterium państwowości: powszechnie uznane atrybuty państwa to wymogi posiadania władzy zwierzchniej, terytorium i narodu. Wspólnoty władzę zwierzchnią z pewnością posiadają, jest ona jednak skutkiem przekazania jej przez państwa członkowskie na mocy umowy międzynarodowej, a tym samym również ona ma charakter pochodny – ograniczony do określonych w tej umowie dziedzin i podmiotów. Współpraca poza Wspólnotą – w II i III filarze – opiera się natomiast wyłącznie na zasadach międzyrządowych, a więc o władzy zwierzchniej nie może być mowy[6].Istnienia narodu europejskiego w rozumieniu etnicznym, mającego zdolność legitymizowania Unii Europejskiej nie sposób dowieść. Analizy badające możliwości wykształcenia się poczucia wspólnoty narodowej, a także systemów partyjnych i partnerów społecznych zdolnych do działania w skali europejskiej, dowodzą wręcz, iż perspektyw powstania takiego narodu, mającego zdolność kreacji państwa europejskiego, nie ma[7]. Z całą pewnością nie przesądza o jego istnieniu ustanowienie obywatelstwa UE[8], mającego charakter pochodny i zależny od obywatelstwa państw członkowskich, będąc jedynie jego uzupełnieniem. Kwestią do dyskusji pozostaje ewentualnie istnienie lub możliwość wykształcenia się narodu w rozumieniu politycznym, rozumianego jako „europejskie społeczeństwo obywatelskie”.
  
  Z powyższych rozważań wynika, że z perspektywy prawnej Unia Europejska nie spełnia dziś i w przewidywalnym czasie nie będzie spełniać kryterium państwa, w tym państwa federacyjnego. Kilkudziesięcioletnie doświadczenia integracji poddają też w wątpliwość działanie efektu spill-over, a więc mechanizmu, który – zdaniem neofunkcjonalistów – miałby do zaistnienia takiego państwa doprowadzić. Zwracano uwagę, że w istocie proces budowania Wspólnot i Unii następuje skokowo i znajduje swe źródło w decyzjach państw członkowskich, by następnie przyjąć postać przetargów międzyrządowych[9]. Podobnie znaczenie ponadnarodowych urzędników, o ile nawet wzrastało, to „powoli i niejednostajnie”[10]. Należy jednak zwrócić uwagę, iż pomimo że Unia Europejska nie jest i nie staje się federacją, w ramach jej konstrukcji mieszczą się zasady pochodzące z doświadczeń państw o takim właśnie systemie polityczno-prawnym.

• Zasada kompetencji powierzonych. Zarówno w federacji jak i w Unii Europejskiej kompetencje pierwotne posiadają części składowe, całość natomiast otrzymuje tylko te wyraźnie dla niej zastrzeżone. Również to ich kompetencji domniemywa się w przypadku wątpliwości prawnych. Podstawą takiego podziału kompetencji w przypadku federacji jest to konstytucja państwowa, natomiast w przypadku Wspólnot umowa międzynarodowa – TWE, który w art. 5 akapit pierwszy stwierdza, iż „Wspólnota działa w granicach kompetencji powierzonych jej niniejszym Traktatem oraz celów w nim wyznaczonych”.

• Zasada pomocniczości. Stanowi wzmocnienie i dopełnienie zasady kompetencji powierzonych stwierdzając, iż całość (federacja/Wspólnota) może działać tylko pod warunkiem udowodnienia, że dany cel będzie lepiej wykonany na szczeblu centralnym, niż na poziomie części składowych. W ramach Wspólnoty, zasada pomocniczości znajduje odzwierciedlenie w artykule 5 akapit drugi: „W dziedzinach, które nie należą do jej kompetencji wyłącznej, Wspólnota podejmuje działania, zgodnie z zasadą pomocniczości, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, natomiast z uwagi na rozmiary lub skutki proponowanych działań możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Wspólnoty”.

• Zasada proporcjonalności. Znajduje swą podstawę w akapicie trzecim art. 5 TWE, który stwierdza, iż „działanie Wspólnoty nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów niniejszego Traktatu”. Oznacza to, że każde działanie WE musi być proporcjonalne do wybranej przez organy legislacyjne podstawy prawnej i wyznaczonego celu[13]. Tym samym stanowi też istotne ograniczenie wykorzystania wspomnianej w punkcie 1.2.1. „klauzuli elastyczności” (art. 308 TWE), w której neofunkcjonaliści upatrywali mechanizmu umożliwiającego działanie efektu spill-over.
  Zasada lojalności. Składa się z dwóch elementów: zobowiązania części składowych do działania na rzecz osiągnięcia wspólnych celów i realizacji wspólnych zobowiązań federacji oraz obowiązku powstrzymania się od wszelkich działań, które mogłyby temu zaszkodzić. W przypadku Wspólnoty odnajdujemy ją w artykule 10 TWE[14], obowiązuje więc ona co do zasady w I filarze TWE, orzecznictwo TS rozszerza jednak jej działanie także na filary międzyrządowe[15]. Artykuł ten był podstawą sprecyzowania w doktrynie zasady, iż lojalna współpraca ma polegać m.in. na uczestnictwie państw w pracach organów WE, wsparciu finansowym (tzw. kolaboracja strukturalna), dostarczaniu informacji, jak również skutecznym wykonaniu aktów prawnych i orzeczeń WE[16]. Orzecznictwo TS precyzuje natomiast, że naruszenie art. 10 może mieć miejsce tylko, gdy nie zostaje złamany inny, bardziej szczegółowy przepis TWE[17].

• Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego wobec prawa państw członkowskich. W państwach federalnych mechanizm funkcjonowania tej zasady jest jednoznaczny – w przypadku kolizji norm, norma prawa federalnego automatycznie „przełamuje” normę lokalną, a więc prowadzi do jej bezwzględnej nieważności. W ramach Wspólnoty Europejskiej zasadę tę również odnajdujemy, jednak ma ona nieco inny charakter, nie zawiera bowiem właśnie tego „automatyzmu”. Jest on zastępowany przez zobowiązanie krajowych organów stosujących prawo do zapewnienia efektywności prawu wspólnotowemu i wyłączeniem stosowania danej normy krajowej w razie sprzeczności z aktem wspólnotowym.

1. Scharakteryzuj zwięźle główne koncepcje objaśniające wspólne zarządzanie w ramach UE.

Koncepcja stopienia/połączeni – integracja europejska nie prowadzi do likwidacji państwa narodowego, lecz do jego umocnienia (rozwoju); dochodzi do „stopienia się” państwowości na szczeblach narodowym i europejskim.

Koncepcja systemu wielopoziomowego – występują rodzaj polityk i systemy uzgodnieniowe zarówno o charakterze horyzontalnym (mające charakter funkcjonalny) jak i wertykalnym (odnoszące się do określonego terytorium); występują różnorodne powiązania; UE to kompleksowy, zintegrowany system uzgodnieni owy, obejmuje różne szczeble i różne podmioty.

Koncepcja zarządzania wielopoziomowego – zarządzanie wielopoziomowe miałoby się charakteryzować 3 cechami: rządy państw nie mają monopolu na decyzje (są podejmowane na wielu szczeblach), decyzje podejmowane są wspólnie, zatarciu ulega tradycyjny podział na sfery wewnętrzne i zewnętrzne ze względu na wzrastające znaczenie aktorów transnarodowych.

Koncepcja multicentryczności systemu prawa – możliwość współistnienia kilku centrów (władzy), różne centra mogą w sposób wiążący wypełniać swoim działaniem tę samą przestrzeń prawną; podział kompetencji między UE a państwami członkowskimi.

Koncepcja „ponadnarodowości deliberatywnej” – zasoby i polityczne działania są ulokowane na różnych i relatywnie autonomicznych szczeblach; zarządzanie wspólnymi problemami zależy od komunikacji między różnymi aktorami; na państwach członkowskich spoczywa obowiązek uwzględnienia zewnętrznych spraw i interesów, na prawie wspólnotowym – zadanie zagwarantowania, aby prawo krajowe państw członkowskich było zgodne z regułami wspólnotowymi.

1. Omów zasadnicze dziedziny objęte kompleksową współzależnością integracyjną.

• Kompleksowa współzależność integracyjna – głęboko sięgająca współzależność organizacji z państwami członkowskimi przy wykonywaniu wspólnych zadań.

• Członkowstwo w UE jest wielkim wyzwaniem ustrojowym, nie ogranicza się do konieczności przekazania określonych kompetencji organów władzy państwowej na rzecz organizacji ponadnarodowej, lecz wymaga również wewnętrznych dostosować ustrojowych

• Koncepcja kompleksowej współzależności integracyjnej wskazuje na proce4s rozwoju i dostosowań w ramach integracji europejskiej po stronie państw członkowskich, po stronie UE i w dziedzinie wzajemnych współzależności.

1. Po stronie państw członkowskich

• Podnoszenie sprawności zarządzania sprawami UE na szczeblu rządowym

• Umocnienie roli parlamentów narodowych w sprawach UE

• Umocnienie roli samorządowych struktur regionalnych i lokalnych

• Podniesienie efektywności parlamentu narodowego i agend rządowych do wymogów procesu decyzyjnego po stronie „unijnej”

• Polepszenie warunków pełnego korzystania przez jednostki ze swobód gwarantowanych na szczeblu unijnym

1. Po stronie UE

• Umacnianie legitymizacji demokratycznej (pozycji PE, monitorującej roli parlamentów narodowych, pozycji reprezentacji struktur samorządów lokalnego i regionalnego)

• Identyfikacja i rozbudowa katalogu wspólnych wartości

• Umacnianie ochrony praw podstawowych

• Umacnianie tzw. reżimu unijnego (podnoszeni efektywności instytucji unijnych organów sądowych, rozbudowa procedury podejmowania decyzji w Radzie większością kwalifikowaną przy umocnieniu roli PE)

1. W dziedzinie bezpośredniej współzależności

• rozwój zasady pierwszeństwa prawa unijnego

• rozbudowa infrastruktury instytucjonalnej

• umacnianie systemu monitorowania procesu decyzyjnego w Unii przez parlamenty narodowe

1. Wykaż powiązania między budową sprawnego państwa a możliwością pogłębiania (umacniania) integracji europejskiej

• Pogłębienie procesu integracji europejskiej zakłada coraz bardziej efektywne działanie państw członkowskich, państwo bezpośrednio uczestniczy w tym procesie, a zakres jego uczestnictwa będzie zależeć od jego efektywności.

• Państwo, aby skutecznie wykonywać swoje funkcje oraz utrzymać niezależność, zmuszone jest włączać się w jak największym zakresie w powiązania międzynarodowe i uczestniczyć w procesie globalizacji.

• Wzrastają oczekiwania, co do efektywności i wydolności państwa (dotyczy to zarówno obszarów, które pozostają w jego kompetencji własnej, jak i dziedzin władzy państwowej, które zostały przekazane na rzecz Wspólnot)

• Sprawne państwo ma możliwość efektywnego wpływania na proces decyzyjny na szczeblu wspólnotowym.

• Tylko sprawne państwa członkowskie mogą stanowić przesłankę zbudowania wydolnej organizacji integracyjnej, która będzie w stanie sprostać wymogom współczesnego świata.