ROZDZIAŁ I Udział WP w operacjach poza granicami kraju po zakończeniu II wojny światowej.

1.Pojęcie : Transformacja Sił Zbrojnych oraz strategia udziału Wojska Polskiego w operacjach międzynarodowych i ich rodzaje.

 Transformacja Sił Zbrojnych

Termin transformacja używany jest do określenia nowych metod walki z wykorzystaniem najnowocześniejszej techniki i technologii, w szczególności teleinformatycznej, oraz nowych zastosowań w komunikacji i łączności. Obejmuje ona szeroki zakres zmian, od dostosowania doktryny bezpieczeństwa i obrony do oczekiwań i wyzwań wieku XXI, przez przyswojenie najnowocześniejszych zdobyczy techniki i technologii, do przeobrażeń w dowodzeniu i kierowaniu oraz zmianie podejścia do operacji międzynarodowych z użyciem sił zbrojnych.¹ Wymienia się trzy elementy o kluczowym znaczeniu dla transformacji. Są to wiedza, szybkość oraz precyzja. Wiedza w znaczeniu zdolności wykorzystywania wszelkich dostępnych technicznych środków dla śledzenia i wykrywania rozwoju sytuacji i zamiarów przeciwnika. Szybkość, osiągnięcie tej zdolności w wymiarze strategicznym, pozwoli na przerzucenie wojsk na bardzo duże odległości w bardzo krótkim czasie. Natomiast precyzja umożliwi dokonanie błyskawicznego ataku i dokładnego trafienia wroga, również na duże odległości. ² W przypadku naszego kraju od 12 lat mamy do czynienia z głęboką transformacją Sił Zbrojnych RP.  Po 1989 roku do czasu wstąpienia do NATO Polska armia ukierunkowana była wyłącznie na obronę terytorialną, mało mobilna, z wieloma statycznymi systemami - po okresie 12 lat członkostwa w NATO przekształciła się w armię bardziej nowoczesną, lepiej wyposażoną, posiadającą znacznie większe możliwości operacyjne, zdolną do udziału w szerokim spektrum sojuszniczych operacji. Głębokie zmiany zaszły w strukturze kadrowej i organizacyjnej, w jakości uzbrojenia i sprzętu oraz w systemie szkolenia, doktrynach, regulaminach i obowiązujących procedurach. Wysiłek włożony w te zmiany był bardzo znaczący. Nic tak nie przemawia do wyobraźni jak liczby. W latach 1999-2008 rozformowano prawie 2 100 jednostek wojskowych, dalszych 3 200 przeformowano, a prawie 700 sformowano od nowa. W praktyce oznacza to, że została dokonana całkowita reorganizacja sił zbrojnych, o przełomowym charakterze, przy poważnej redukcji etatów. Jednym z jej efektów jest zamknięcie ponad 100 garnizonów wojskowych, z 236 istniejących w momencie przystąpienia do NATO. Zmiany w poszczególnych obszarach nie są jednakowo głębokie. Najwięcej osiągnięto, w dziedzinie kadr ,w zakresie organizacji sił zbrojnych, a największy wysiłek czeka w dziedzinie uzbrojenia i sprzętu wojskowego.³

Tutaj przełom się dopiero zaczął. Dotychczasowe osiągnięcia nie powinny przesłaniać nam czekających nas zadań. Jedną z najważniejszych funkcji sił zbrojnych, którą trzeba ciągle udoskonalać i dostosowywać do wymogów sojuszniczych jest dowodzenie. Tak głęboka transformacja nie byłaby możliwa bez członkostwa w NATO.⁴

Strategia udziału Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w operacjach międzynarodowych

Strategia udziału Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w operacjach międzynarodowych jest pierwszym dokumentem definiującym i organizującym działania rządu w zakresie kierowania żołnierzy do wykonywania zadań poza granicami państwa. Zgodnie z intencją rządu Strategia udziału... stanowi dokument programowy, w którym w oparciu o wyzwania i zagrożenia współczesnego środowiska bezpieczeństwa międzynarodowego określono strategiczne cele polskiego zaangażowania w misjach międzynarodowych, wskazano priorytetowe geopolityczne kierunki tego zaangażowania, jak również przedstawiono zasadnicze kryteria analizowane przy podejmowaniu decyzji o użyciu SZ RP poza granicami państwa. ⁵ Jako strategiczne cele polskiego zaangażowania w misje międzynarodowe w wskazano:

• Obronę interesów narodowych przed zagrożeniami zewnętrznymi — poprzez likwidację źródeł kryzysów i wygaszanie konfliktów w bliższym i dalszym otoczeniu strategicznym Polski.

• Budowę stabilnego środowiska bezpieczeństwa.

• Umacnianie instytucji i organizacji bezpieczeństwa międzynarodowego. • Realizację zobowiązań sojuszniczych.

• Zapobieganie katastrofom humanitarnym i naruszaniu praw człowieka.⁶

Tak sformułowane cele ściśle współgrają z zadaniami Sił Zbrojnych RP, jakie określono w Strategii bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej zatwierdzonej przez prezydenta RP w dniu 11 listopada 2007 roku będącej podstawowym dokumentem ujmującym problematykę zagrożeń i wyzwań, interesów i celów narodowych, a także definiującym główne narzędzia realizacji polityki bezpieczeństwa państwa. Wśród najważniejszych zadań SZ RP ujętych w narodowej Strategii bezpieczeństwa znajduje się: współuczestnictwo w stabilizowaniu sytuacji międzynarodowej i gotowość do udziału w wielonarodowych połączonych operacjach stabilizacyjnych, pokojowych oraz humanitarnych poza terytorium kraju. Jednocześnie Strategia bezpieczeństwa wskazuje, iż SZ RP powinny posiadać zdolności, które umożliwiają im udział w operacjach reagowania kryzysowego prowadzonych przez NATO i UE oraz wsparcie tego typu operacji organizowanych przez ONZ. ⁷ W Strategii udziału... przyjętej przez Radę Ministrów sformułowano trzy podstawowe zasady użycia SZ RP w misjach. Pierwszą z nich jest celowość rozumiana jako zgodność działań podejmowanych poza granicami kraju z interesem narodowym. Drugą z zasad stanowi swoboda działań oznaczająca potrzebę zapewnienia polskim kontyngentom wojskowym możliwie największego wpływu na przebieg operacji. Trzecia zasada określa konieczność zachowania ekonomii sił rozumianej jako optymalne wykorzystanie posiadanych zasobów (sił i środków) w stosunku do zamierzonych celów, tak aby poziom polskiego zaangażowania w misje poza granicami państwa odpowiadał aktualnym możliwościom SZ RP.⁸ Kluczową rolę w skutecznej realizacji zadań przypisano w dokumencie rządowym analizie celowości i możliwości użycia sił zbrojnych poza granicami kraju, stanowiącej wyjściowy punkt każdego procesu podejmowania decyzji. W Strategii... wskazano, iż taka analiza obejmować powinna przede wszystkim cztery kryteria: kwestie polityczne, zagadnienia prawne ( prawomocność i legitymizacja działań), aspekty militarne i wreszcie sprawy finansowe. Decyzja o udziale w operacji międzynarodowej — skala, charakter, miejsce i czas trwania misji — stanowi wypadkową analizy tychże podstawowych kryteriów. Konkludując , decyzja rządu powinna być oparta na racjonalnym rachunku interesów, ambicji i możliwości.⁹

Rodzaje wojskowych operacji pokojowych i stabilizacyjnych

Operacja pokojowa

Istota definicji operacji pokojowych i stabilizacyjnych wydaje się stosunkowo prosta i mało skomplikowana. Pozory jednak mylą ,znalezienie właściwej definicji operacji pokojowej jest niezwykle trudne ,w kontekście podjętego zagadnienia, jego kluczowymi słowami będą: misja wojskowa, misja pokojowa, operacja pokojowa, siły pokojowe ONZ, siły zbrojne ONZ. W języku dnia codziennego i mediów są one używane bez rzetelnego wnikania w ich treść merytoryczną. Znaczenie pojęcia misje wojskowe jest współcześnie niezbyt szczęśliwie definiowane jako ,,jednostki wojskowe kierowane na zaproszenie innego państwa lub na zlecenie organów międzynarodowych {np. Rady Bezpieczeństwa ONZ) do nadzorowania układów rozejmowych.¹⁰ We współczesnym języku polskim opisującym wydarzenia ze sfery użycia wojsk poza granicami kraju słowo „misja" ma podtekst „misja pokojowa" i równoznaczny „operacja pokojowa". Słowo „misja" jest znacznie częściej używane przez polityków wyjaśniających społeczeństwu motywy wysłania wojsk w różne miejsca globu ziemskiego. Za ich przykładem znalazło się w słownictwie mediów, gdzie służy głównie do opisu wydarzeń polityczno-militarnych oraz przeniknęło do nauk również wojskowych obrastając swoistą treścią. Słowa „misja pokojowa", a później i „operacja pokojowa" używane potocznie niosą w sobie za każdym razem pozytywny wydźwięk, wzbudzają szacunek i poważanie dla uczestników tych zdarzeń, więc są potrzebne. W Karcie NZ nie jest zdefiniowane pojęcie misji pokojowej ale lata praktycznej aktywności tej organizacji w obszarze rozwiązywania sporów i konfliktów wewnętrznych oraz międzynarodowych ukształtowały pewien stereotyp działań określanych właśnie jako „misje pokojowe". ¹¹ Od ponad sześćdziesięciu lat w świadomości społecznej „misje pokojowe" są kojarzone z działalnością Organizacji Narodów Zjednoczonych. Określenie „operacje pokojowe" weszło do międzynarodowego języka dyplomacji i polityki w lutym 1966 roku, kiedy to Zgromadzenie Ogólne NZ utworzyło Komitet ds. Operacji Pokojowych, przekształcony później w Departament Operacji Pokojowych. Trudno jest jednoznacznie zdefiniować pojęcie „misji pokojowej" czy też „operacji pokojowej". Według publikacji Akademii Obrony Narodowej z 2002 roku definiuje ona operacje pokojowe¹² jako użycie wielonarodowych sił wojskowych i cywilnych pod nadzorem ONZ do rozwiązywania konfliktów wewnętrznych i międzynarodowych. Decyzję o uruchomieniu operacji pokojowej mogą podejmować Zgromadzenie Ogólne NZ, Rada Bezpieczeństwa lub sekretarz generalny Rozróżnia się dwa rodzaje operacji pokojowych:

— misje obserwacyjne;

— operacje z użyciem kontyngentu wojskowego — sił zbrojnych NZ.

Treść tej definicji jest skromna i nie odpowiada nie tylko idei misji pokojowych, ale również rozsądnemu omówieniu (wyczerpaniu) współczesnych treści działań podejmowanych przez ONZ. Trafna jest definicja autorstwa polskiego dyplomaty, Lesława Zapałowskiego, który definiuje operacje pokojowe¹³ jako działania stosowane przez Organizację Narodów Zjednoczonych środkami o charakterze militarnym, paramilitarnym lub niemilitarnym w celu utrzymania lub przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa bądź to przez zmianę sytuacji stanowiącej groźbę dla pokoju, bądź to dla ułatwienia pokojowego załatwienia sporu, bądź to dla zainicjowania akcji w związku z groźbą naruszenia pokoju.

Rodzaje operacji pokojowych i stabilizacyjnych

Doświadczenia licznych konfliktów i wojen lokalnych w końcu XX wieku, zbrutalizowanie i brak poszanowania podstaw humanitarnego prawa konfliktów zbrojnych wymusiły konieczność poszukiwania nowych form i rodzajów działań na rzecz zapewnienia pokoju. Odpowiadając na prośbę Rady Bezpieczeństwa NZ sekretarz generalny ONZ Boutros Boutros-Ghali ¹⁴w czerwcu 1992 roku opublikował raport zatytułowany „Program dla Pokoju", w którym przedstawił nowe spojrzenie na operacje pokojowe ONZ w aspekcie zwiększenia ich skuteczności. W wyniku szerokiej dyskusji nad tym dokumentem na forum Zgromadzenia Ogólnego, w Radzie Bezpieczeństwa oraz w parlamentach narodowych państw członkowskich,3 stycznia 1995 roku został wydany ,Załącznik do Programu dla Pokoju". Rozwija on wątki przedstawione w „Programie dla Pokoju", a jednocześnie zawiera odpowiedzi na wiele pytań ze sfery perspektywicznej ewolucji misji pokojowych.

Peacekeeping — jest techniką, która rozszerza możliwości zarówno w zapobieganiu konfliktom, jak

i przywrócenia pokoju. - (Boutros Boutros-Ghali)

Boutros B. Ghali przedstawił siedem następujących rodzajów działań pokojowych służących bezpieczeństwu międzynarodowemu i pokojowi:

1. Dyplomacja prewencyjna i tworzenie pokoju - W zakresie dyplomacji prewencyjnej sekretarz generalny ONZ zaproponował zarówno zwiększenie roli działań dyplomatycznych mających na celu budowę zaufania jak i ustalania faktów oraz stworzenie systemu wczesnego ostrzegania o wydarzeniach mogących stanowić zagrożenie dla pokoju. Dyplomację prewencyjną można zdefiniować jako permanentną operację pokojową o zasięgu światowym prowadzoną w czasie pokoju. Szczególna wartość tych działań polega na tym, że działania prewencyjne podjęte możliwie wcześnie są mniej skomplikowaną i mniej kosztowną, a bardziej humanitarną formą rozwiązywania sporów. Można wymienić dwa odmienne rodzaje dyplomacji prewencyjnej: wczesne zapobieganie oraz późne zapobieganie.¹⁵

2. Tworzenie pokoju - Jest pewnego rodzaju kompilacja działań militarnych z dyplomacją prewencyjną, której celem jest doprowadzenie zwaśnionych stron do ugody. Do metod dyplomacji prewencyjnej możemy zaliczyć wszelkie środki pokojowe, jakie są przewidziane w rozdziale VI Karty NZ.¹⁶

3. Utrzymanie pokoju - Aktywność sił międzynarodowych wydzielonych do operacji utrzymania pokoju polega zwykle na monitorowaniu warunków wstrzymania ognia lub wprowadzania w życie wynegocjowanych porozumień pokojowych. Przeprowadzana jest za zgodą wszystkich zwaśnionych (zantagonizowanych) stron i jest następstwem długotrwałego procesu polityczno-dyplomatycznego.¹⁷

4. Budowanie pokoju -Celem tej działalności jest zapobieganie nawrotowi konfliktu, czyli przeprowadzenie takiej akcji, aby więcej ten problem nie wystąpił. Treść tego pojęcia odnosi się do wewnętrznych i międzynarodowych wysiłków mających na celu rozwój instytucji państwowych oraz ogólniej — tworzenie lub odtwarzanie wewnątrz państw warunków niezbędnych do przekształcenia ich w państwa stabilne i trwałe . Należy podkreślić, że większość działań składających się na program budowania pokoju pokrywa się z mandatami różnych urzędów i agencji systemu NZ, funduszy, programów.¹⁸

5. Wymuszanie pokoju -Obejmuje działania związane z użyciem sił międzynarodowych dla zaprowadzenia pokoju. Przykładem tej działalności może być przypadek modelowej operacji „Pustynna Burza”, w której ONZ politycznie legitymizowało działania wojsk międzynarodowej koalicji.¹⁹

6. Rozbrojenie -Działalność międzynarodowych instytucji (sił zbrojnych) służąca obniżeniu często poprzez wymuszoną redukcję potencjałów militarnych w skali globalnej, regionalnej i w rejonie konfliktu oraz zakaz budowy ponad potrzeby.²⁰

7. Sankcje -Środki, które mają na podłożu politycznym uniemożliwić stronom konfliktu dodatkowe wzmacnianie potencjału militarnego, gospodarczego a często ograniczyć kontakty dyplomatyczne (presja dyplomatyczna) w celu przymuszenia do negocjacji lub zahamowania konfliktu. Jako metody można zaliczyć : blokady, zakaz handlu, ograniczenia przemieszczania (podróżowania ),zakazy prawne, kwarantanny. Embargo stanowi natomiast zakaz przewozu lub wywozu określonych towarów.²¹

Koncepcja misji petersburskich

Proces budowania Unii Europejskiej, transformacja wewnętrzna NATO oraz wyzwania związane z przemianami w Europie Środkowej i Wschodniej sprzyjały poszukiwaniom środków oraz sposobów wzmocnienia międzynarodowej roli Zachodnioeuropejskiej. Odpowiedź na nowe wyzwania została sformowana w „Deklaracji Petersburskiej " ²²W myśl „Deklaracji Petersburskiej", jednostki wojskowe UZE, a obecnie Europejskiej oprócz wkładu do wspólnej obrony — zgodnie z art. 5 traktatu waszyngtońskiego²³ i art. V zmodyfikowanego traktatu brukselskiego — mogą być wykorzystane do tzw. „misji petersburskich", które obejmują cztery rodzaje działań:

- humanitarne;

— ratownicze;

— klasyczne misje pokojowe;

— bojowe przy opanowywaniu sytuacji kryzysowych, w tym przywracania pokoju.

Przywiązanie „zadań petersburskich" do II filaru Unii Europejskiej oraz celowość i ważność przyjętych wówczas rozwiązań potwierdziło się w różnych sytuacjach kryzysowych i konfliktowych²⁴ w późniejszych latach.

Liczącym się krokiem naprzód w kierunku osiągnięcia rozwoju Europejskiej Tożsamości Bezpieczeństwa i Obrony było wpisanie misji petersburskich do zmodyfikowanego traktatu o Unii Europejskiej. W pierwszym etapie, podczas spotkania Rady Europy na międzyrządowej konferencji w Amsterdamie (16-17 czerwca 1997 r.) wpisano i sprecyzowano zadania dla wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. W ostatniej dekadzie XX wieku UZE miała okazję sprawdzenia swojej zdolności operacyjnej w ramach różnorodnych operacji petersburskich (wojskowych i cywilno-wojskowych)

Zebrane doświadczenia wykorzystano po 2000 roku, na podjęcie decyzji doskonaląc struktury i organizację działań. Jednak koncepcja i typologia działań petersburskich pozostały niezmienne

Operacje wsparcia pokoju w koncepcji NATO

Reakcją NATO na wzrastające w latach dziewięćdziesiątych zapotrzebowanie na działania pokojowe było ogłoszenie w 1992 roku woli do wspierania stosownie do sytuacji i zgodnie ze swymi własnymi procedurami operacji pokojowych prowadzonych pod auspicjami ONZ i OBWE. W 1994 roku szczyt przywódców NATO potwierdził tę wolę i jednocześnie rozszerzył swe zobowiązania wsparcia operacyjnego na stosowne działania Unii Zachodnioeuropejskiej, czyli tzw. operacje petersburskie.

Operacje inne niż wojenne - Idea operacji innych niż wojenne wywodzi się z koncepcji dotyczącej wsparcia operacji pokojowych prowadzonych pod auspicjami ONZ lub OBWE. Operacje inne niż wojenne, w swojej treści i zakresie funkcjonalnym poszczególnych grup (typów) działań obejmują szerokie spektrum i różnią się względem przedmiotowym od tych, do jakich przygotowuje się siły zbrojne. Do technik zaliczanych do zestawu (0pnw) należy uznać:

— zapobieganie konfliktom, czyli działania szeroko zdefiniowane w rozdziale VI Karty NZ i obejmują podejmowanie inicjatyw dyplomatycznych, a w razie niepowodzenia — prewencyjne użycie sił mające na celu zakończenie sporu ono obejmować:

• misje poszukiwania przyczyn,

• konsultacje,

• ostrzeżenia,

• inspekcje,

• monitorowanie;

— Kontrolę zbrojeń i zapobieganie ich rozprzestrzenianiu •weryfikacji traktatu o kontroli zbrojeń ,

• zajmowania (konfiskowania) broni konwencjonalnej lub masowego rażenia,

• nadzorowania, demontażu i niszczenia uzbrojenia,

• eskortowaniu autoryzowanych dostaw uzbrojenia lub innych materiałów niebezpiecznych

— operacje wsparcia pokoju

• utrzymanie pokoju (peacekeeping) czyli powstrzymanie , łagodzenie i/lub zakończenie działań wojennych pomiędzy państwami lub wewnątrz państwa za pomocą środka w postaci interwencji strony trzeciej, zorganizowanej i kierowanej międzynarodowo, wykorzystującej siły zbrojne i personel cywilny, uzupełniający proces rozwiązywania konfliktu, przywracania i utrzymania pokoju,

• umacnianie pokoju (peace enforcement), czyli działania przy wykorzystaniu środków militarnych służące przywracaniu pokoju.

Operacje wsparcia pokoju tym różnią się od działań wojennych, że nie są skierowane przeciwko określonemu nieprzyjacielowi. Może się zdarzyć, że w przypadku odczuwalnej utraty zaufania stron konfliktu, a w konsekwencji i utraty konsensusu co do sposobu rozwiązania konfliktu, operacja pokojowa będzie nie do utrzymania.

— budowanie pokoju — działania po zakończeniu konfliktu w celu identyfikacji i wspierania struktur, które będą zmierzały do utrwalania ustaleń pokojowych i uzgodnień politycznych zapobiegających powrotowi konfliktu. Mogą one obejmować:

• identyfikację, inicjowanie i wspieranie struktur dążących do stabilizacji sytuacji i pokoju,

• kształtowanie poczucia zaufania i dobrobytu,

• wspieranie rekonstrukcji gospodarki.

W działania budowania pokoju, rozumianego jako proces, mogą (i powinny) być włączone możliwości (siły) wojskowe i cywilne. Tak wskazują doświadczenia ostatnich dziesięciu lat. Są to:

— operacje niesienia pomocy humanitarnej — misje prowadzone w celu ulżenia ludzkiemu cierpieniu, zwłaszcza gdy władze na określonym obszarze są niezdolne lub nie wyrażają woli niesienia pomocy własnej ludności. Misje niesienie pomocy humanitarnej mogą być prowadzone w kontekście operacji wspierającej pokój lub jako kompletnie niezależne zadania. Podstawowe kategorie misji humanitarnych obejmują pomoc:

• w katastrofach i klęskach żywiołowych,

• dla uchodźców i przesiedleńców;

— niebojowe operacje ewakuacji — prowadzone są w celu przemieszczenia niewalczących a zagrożonych] znajdujących się w obcym państwie. Operacje ewakuacji „niewalczących" mogłyby być prowadzone przez Połączone Siły Zbrojne lub siły państwa (najczęściej jednostki powietrznodesantowe) najbardziej zainteresowanego ewakuacją swoich obywateli.

Należy przyjąć, że operacje wojskowe inne niż wojna będą realizowane według ściśle określonych zasad, do których zaliczymy:

— jasno zarysowany cel;

— jedność wysiłków;

— bezpieczeństwo dla ewakuowanych;

— minimalne użycie sił zbrojnych;

— wytrwałość osiągnięcia celu;

— legalność operacji.

---

1. Transformacja Sił Zbrojnych ,www.dt.wp.mil.pl↩

2. dr Stanisława Bukowicka ,Przyczynek do transformacji ,Kwartalnik Bellona - 1/2007↩

3. Wystąpienie szefa SG WP na konferencji naukowej, „siły zbrojne III Rzeczypospolitej z perspektywy dwudziestolecia, www.stosunki.pl/aktualne-wyzwania-transformacji zbrojnych-rp-system-dowodzenia-wojskami↩

4. Wystąpienie szefa SG WP na konferencji naukowej „siły zbrojne III Rzeczypospolitej z perspektywy dwudziestolecia’’, www.stosunki.pl/aktualne-wyzwania-transformacji zbrojnych-rp-system-dowodzenia-wojskami↩

5. M.Marszałek,J. Zuziak, Wojsko Polskie w międzynarodowych misjach i operacjach pokojowych ,Warszawa 2010,s.31↩

6. Strategia udziału Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w operacjach międzynarodowych, www.koziej.pl/files/Strategia_misji.doc↩

7. Strategia bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, www.gov.mil.pl.↩

8. Strategia udziału Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w operacjach międzynarodowych, www.koziej.pl/files/Strategia_misji.doc↩

9. M.Marszałek,J. Zuziak, Wojsko Polskie w międzynarodowych misjach i operacjach pokojowych ,Warszawa 2010,s.32↩

10. Słownik Terminów z zakresu Bezpieczeństwa Narodowego- Myśl wojskowa 6/2002, s.65↩

11. J.Kukułka, L.Łukaszuk, Od konfliktów do partnerskiej współpracy, Warszawa, Akademia Obrony Narodowej 1997, str. 142↩

12. Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa 2002, s. 91.↩

13. L. Zapałowski, Operacje pokojowe ONZ, Warszawa 1989, s. 38.↩

14. Boutros Boutros-Ghali (ur. 14 listopada 1922 w Kairze) – polityk egipski, Sekretarz Generalny ONZ w okresie od 1 stycznia 1992 do 31 grudnia 1996 r. , http://pl.wikipedia.org/wiki/Boutros_Boutros-Ghali↩

15. Boutros B. Ghali, Agenda dla Pokoju ,Dyplomacji prewencyjnej, przywracania i utrzymywania pokoju, http://www.un.org/Docs/SG/agpeace.html ,punkt 23
    

    ↩

16. Boutros B. Ghali ,Agenda dla Pokoju , punkt 34-37↩

17. Boutros B. Ghali ,Agenda dla Pokoju , punkt 46↩

18. Boutros B. Ghali ,Agenda dla Pokoju ,Punkt 56-59↩

19. Boutros B. Ghali ,Agenda dla Pokoju,punkt 44-45↩

20. Boutros B. Ghali ,Agenda dla Pokoju, punkt 55↩

21. Boutros B. Ghali ,Agenda dla Pokoju, punkt 41↩

22. DEKLARACJA PETERSBURSKA – deklaracja podpisana przez państwa członkowskie Unii Zachodnioeuropejskiej w Bonn w 1992 roku, która była krokiem w procesie przekształcania Unii Zachodnioeuropejskiej w ramię obronne Unii Europejskiej. Deklaracja zakłada, iż dodatkowo do funkcji obronnych jednostki wojskowe państw członkowskich pod auspicjami UZE będą mogły być wykorzystywane w misjach humanitarnych, operacjach utrzymywania pokoju oraz jako siły bojowe w sytuacjach kryzysowych, w tym w operacjach przywracania pokoju, www.ppr.pl/artykul-ppr-2013.php?_resourcePK=2013

    Artykuł 5 Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego. O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszystkich podjętych w jej wyniku środkach zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa. Środki takie zostaną zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa podejmie działania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa . http://pl.wikisource.org/wiki/Traktat_P%C3%B3%C5%82nocnoatlantycki_(1949)↩

24. . Słomczyńska, Europejska polityka bezpieczeństwa i obrony. Uwarunkowania, struktury, funkcjonowanie, Wyd. UMCS, Lublin 2007↩