ROZDZIAŁ I

Charakterystyka budżetu państwa

1.1 Pojęcie budżetu państwa i jego funkcji

Szczególne, wręcz ,,honorowe” miejsce w finansach publicznych zajmuje budżet państwa. Nazywamy go często rdzeniem finansów publicznych. Można się dopatrywać różnych przyczyn tego zjawiska między innymi wynika to z jednej z funkcji budżetu państwa jaką jest gromadzenie, przechowywanie oraz wydatkowanie nagromadzonych środków publicznych, lecz także z faktu nieprzerwanej dominacji władz centralnych w wielu systemach tj. politycznym, społecznym czy gospodarczym. Budżet tworzą zarówno wydatki (środki przeznaczone m.in. na utrzymanie administracji, wojska, wymiaru sprawiedliwości, infrastrukturę) jak i dochody publiczne(podatki, cła, dochody ze Skarbu Państwa), widzimy przez to, że dochody czerpie z różnych źródeł a wydatki przekazując na wielorakie cele. Pomaga zracjonalizować wydatki państwa i ułatwia planowanie wszelkich państwowych przedsięwzięć. Rządzący naszym krajem mają w budżecie zawarty program rządzenia. Budżet tworzony i uchwalany jest na podstawie ustawy , która trafia do parlamentu a rządzący mają obowiązek jego wykonania a mianowicie zrealizowania wydatków i dochodów w nim zawartych.

Samo określenie `budżet' to łacińskie słowo `bulga', które oznacza skórzany worek bądź sakiewkę służącą do składania i magazynowania pieniędzy. Określenie to utrwaliło się tez w języku angielskim `budget' oraz wielu innych państwach i krajach. Budżet państwa to zestawienie jego oczekiwanych wydatków i dochodów na czas określony tj. 1 roku, który sporządza rząd a uchwala parlament a jego forma to ustawa budżetowa.

J.B.Say stworzył jedną z najdawniejszych definicji budżetu, nie określając ją jeszcze mianem budżetu a był to ,,bilans potrzeb i dochodów państwa”.Słowo to funkcjonuje dopiero od 1802r. (w czasach Rewolucji Francuskiej), a pierwsze normy prawne dotyczące budżetu wiąże się z ustawodawstwem francuskim.

Innemu znanemu teoretykowi Rene Stourm przypisuje sie autorstwo pierwszego z pojęć budżetu oraz zasad budżetowych nim rządzących. Według tego uczonego budżet prócz funkcji jaką spełnia obecnie tj. plan dochodów i wydatków pełni też funkcje oceniania działań rządu przez parlament.

Uchwalenie polskiego budżetu przez Sejm miało miejsce w 1768r. I był jednym z pierwszych w Europie. Składał sie z dochodów i wydatków(podzielonych na stałe i nadzwyczajne) Skarbca Litewskiego i Koronnego. Budżety poszczególnych państw znacznie się różnią Np. Budżet Irlandii to tylko akceptacja kierunku polityki rządu a we Francji budżet to część projektu ustawy finansowej.

Według B. Brzezińskiego budżet jako organizacja miał swoje początki już w starożytnym Egipcie. Ewidencjonował on wszelkie zdarzenia finansowe nie tylko finansowe ale też gospodarcze. Miał postać spisów majątków i należności suwerena czy czynszów należnych domom modlitwy. Spisy te różniły się znacznie od pojęcia budżetu jakim dysponujemy obecnie gdyż zdarzenia gospodarcze które zawierały dotyczyły przeszłości a nie przyszłości jak ma to miejsce obecnie. Ewidencja i kontrola to funkcje takich starożytnych spisów.

Pierwszy dokument planistyczny to spisy w starożytnym Rzymie za czasów cesarza Oktawiana Augusta .Wynikały one z chęci odseparowania skarbca publicznego który określano jako majątek ludu i cesarskiego czyli do dyspozycji cesarza oraz określeniu odmiennych źródeł ich finansowania. Ewolucja budżetu ujawniała się w fakcie, że w dokumentach zawarte były dane dotyczące stanu rzeczywistego, obecnego ale także przyszłe prognozowania wydatkowo-dochodowe co upodabnia go w dużej mierze do pojęcia budżetu państwa jaki mamy obecnie. Różnił sie natomiast brakiem wskazania strony która miałaby obowiązek do jego realizacji. We współczesnym budżecie takim podmiotem są rządzący.

Ewolucja budżetu państwa przebiegała etapami a najistotniejszy wpływ wywarły na nią następujące zjawiska:

- odseparowanie bogactwa rządzącego od majątku państwowego

- rozkwit parlamentaryzmu

- rozkwit społeczno-gospodarczych ról państwa

-zachodzące w świecie procesy gospodarcze

Państwa unitarne posiadają budżet jednostek samorządu terytorialnego oraz budżet państwa a w państwach federalnych wyróżnić można oprócz zwykłego podziału specjalny rodzaj budżetu: budżet federalny.

Najczęściej spotykane określenie budżetu w finansach jest ustalenie że jest on planem finansowym państwa określającym cele i założenia polityki państwa w określonym czasie. Najważniejszymi cechami budżetu to wyrażanie go w pieniądzu i fakt, że dotyczy zdarzeń przyszłych, nie tych które już minęły.

Podobnie o budżecie możemy wyczytać w ustawie o finansach publicznych w artykule 61 z 1998 r. Określa ona budżet jako:

1)plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów

2)plan dotyczący organów władzy państwowej, kontroli i ochrony i prawa

3)roczny plan finansowy

Spotykamy się z wieloma definicjami budżetu, które są do siebie bardzo podobne choć w inny sposób ukazują to pojęcie. Najogólniej ujmując to roczny plan finansowy określający dochody i wydatki oraz przychody i rozchody organów rządzących mający formę ustawy. Uchwala się go na rok(rok budżetowy) pokrywający się z rokiem kalendarzowym.Ważny jest fakt obowiązku jego realizacji przez organy wykonawcze. Budżet można rozpatrywać jako:

-plan finansowy

- zasób środków publicznych

- strumienie przepływów pieniężnych

- akt prawny

- akt wyboru politycznego

Funkcja to pojęcie szerokie oznacza najczęściej związek między choć dwoma zdarzeniami występującymi razem oraz zachodzi pomiędzy nimi proces przyczynowo-skutkowy. Funkcje budzetu wskazują na jego podstawowe zadania i cele jakie ma spełniać

Ekonomiczne funkcje jakie spełnia budżet państwa to:

• Funkcja alokacyjna

• Funkcja redystrybucyjna

• Funkcja Stabilizacyjna

Pierwsza z funkcji budżetu, którą chcę omówić to funkcja redystrybucyjna zwana też rozdzielczą badź też wyrównawczą i opiera się ona na podziale produktu krajowego brutto poprzez tzw. redystrybucję PKB regulując tym samym wpływy osiągane przez podmioty gospodarcze.To zjawisko pomaga więc w ograniczaniu nędzy i ubóstwa i ograniczenie różnic w dochodach osiąganych przez społeczeństwwo i poszczególne grupy społeczne wchodzące w jego skład. Transfery socjalne, podatki, dotacje lub subwencje to narzędzia służące do korekty pierwotnego podziału dochodu narodowego(zysk firmy, wynagrodzenia) a tym samym do realizacji funkcji budżetowej jaką jest redystrybujca. Budżet gromadzi dochody podmiotów prowadzących działalność godpodarczą i gospodarstw domowych w postacji np. podatków i ,,transferuje” je do tych podmiotów, które mają ich niewystarczająco lub też ich nie osiągają wcale udzielając im np. dotacji czy subwencji (szkoła, szpital). Budżet państwa transferuje też środki dla budżetów samorządowych.

Funkcja ta z praktycznej strony polega na stosowaniu ulg podatkowych dla jednych podmiotów, a progresję podatkowądla drugich.Funkcja w myśl zasady: im więcej zarabiam, tym wiekszy podatek płacę. Funkcja redystrybucyjna dla gospodarstw domowych może odgrywać ważną rolę,

gdyż może finansować świadczenia pomocy społecznej czy zaopatrzenia społecznego a także ubezpieczenia społeczne wspomagajac w ten sposób

najuboższa klasę społeczną. Jak widzimy funkcja ta w szczególny sposób pomaga regulować dochody osiągane przez wszystkie podmioty występujące w gospodarce od tych najbogatszych po najuboższych.

,,Budżet państwa, ze względu na rozmiary środków pieniężnych, które gromadzi i rozdziela, jest podstawowym narzędziem finansowym państwa i stanowi główny element finansów publicznych.”

Kolejna funkcja budżetowa to funkcja alokacyjna bardzo podobna do redystrybucyjnej z tą jednak różnićą, że nie jest to transfer dochodów miedzy podmiotami, a przeznaczenie majątku, dóbr a nawet kapitału dla podmiotów określonych co do rodzaju by wesprzec bądź zapoczątkować produkcją, ukształtować oczekiwany podział majątku między podmiotami czy rozwinąć różne dyscypliny. Ma za główne zadanie stabilizować gospodarkę, dbać o infrastrukturę( np. budowa dróg szybkiego ruchu) i realizować pewnych dyplomatycznych celów (np.zbrojenia w kraju). Funkcja ta w szczególności oddziałuje na producentów, którzy bez pomocy ze strony budzetu w ich wyniku finansowym zamiast zysku ponieśli by stratę.Widać to np w wyniku emisji zanieczyszczeń przez owe podmioty która to nie przerzuca się na ceny wytwarzanych dóbr, a skutki za nią ponoszą finanse publiczne. Pomoc w tym przypadku to środki na ochronę środowiska i jego naprawę. Państwo w ten sposób unika zmniejszenia czy tez zaniechania produkcji w wyniku której powstają produkty i usługi, na które ludzie zgłaszają popyt poprzez jej finansowanie. Może ono przybierać postać dotacji, transferów, ulg, zwolnień podatkowych.

Podatki nakładane na podmioty mają służyc rozwoju produkcji lub też jej redukcji. Państwo ma też uprawnienia do stosowania ulg i zwolnień podatkowych czy subwencji dla podmiotów publicznych.Funkcja ta zapewnia ład wewnętrzny w kraju.

Należy jednak unikać sytuacji, gdzie podmioty same decyduja o wysokości cen towarów i usług i w takiej sytuacji natychmiast reagować przez zwiększenia im skali podatkowej a zmniejszniu wszelkiej pomocy ze strony budzetu państwa dla nich.

,,Poprzez budżet alokuje się dobra publiczne i dobra społeczne, a pośrednio oddziałuje się na alokację dóbr prywatnych.” Ludzie mogą samodzielnie określać kierunek swoich wydatków, tym samym wybór dóbr publicznych z których korzysta a państwo zapewnia nieodpłatne, bądź cześciowo odpłatny dostęp do tych dóbr publiicznych, które są człowiekowi niezbędne do właściwej egzystencji.Poszczególni obywatele nie są ograniczeni jeśli chodzi o dostępność do dóbr społecznych co znaczy że jest on taki sam dla wszystkich mieszkańców, a nie tylko dla zbiorowości o najwyższych dochodach.Do takich dóbr społecznych możemy zaliczyć: szkoły, szpitale,opieka zdrowotna. Państwo alokuje zasoby w gospodarce z przyczyny zadań jakie stawiane są władzom publicznym:zadania publiczne oraz społeczne.

Ostatnią funkcją budżetu państwa jaką pragnę omowić jest funkcja stabilizacyjna, która polega na zagwarantowaniu równowagi w gospodarce , zachowanie wzrostu gospodarczego a także załagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego i to właśnie budżet jest narzędziem do realizacji wyżej wymienionych celów. Dąży się też za pomocą tej funkcji do osiągnięcia niskiego poziomu inflacji i bezrobocia. Państwo ma za zadanie kształtować popyt ludzki i dokonuje tego przede wszystkim przez odpowiednie ukształtowanie systemu podatkowego. Za główną przyczynę rozwoju tej funkcji uznaje się często nieodpartą chęć społeczeństwa, by to właśnie państwo ingerowało w procesy jakie zachodzą w gospodarce.

Rozwiązaniem wielu problemów mogą być dwojakie rodzaje zachowań: podwyższenie podatków w okresie ożywienia a obnizenie ich w czasie recesji.

A.Komar prezentuje tzw magiczny czworokąt, w którym upatruje się rozwiązania problemów gospodarczych, a mianowicie ma on zagwarantować:

- zatrudnienie na wysokim poziomie

- zrównoważenie cen

- równowagę obrotów między krajem a zagranicą

- stały wzrost gospodarczy

Z problemami tego typu państwa borykają się od dawna a ich rozwiązanie nie jest proste i wymagają podjęcia wielu starań ze strony zarówno państwa jak i obywateli i tylko ich współpraca może zapewnić pełen sukces.

1.2 Zasady budżetowe

Podstawą funkcjonowania większości działalności są różnego rodzaju zasady. Pozwalają one na sprawne zarządzanie a ustalane są najczęściej przez właściwe ku temu podmioty kształtując tym samym określoną instytucję.

Zasada jest pewną normą postępowania winną do przestrzegania i respektowania.Tak jak w większości dziedzin tak samo w budzecie spotykamy się z szeregiem zasad potrzebnych do jego właściwego działania i spełniania swoich funkcji a mianowicie są to zasady budżetowe.

System budżetu państwa określa też zasady na jakich są pobierane i wydatkowane dochody państw zapewniając racjonalne i sprawne działanie stawiając jednoczesnie akcent na jego najważniejsze i najistotniejsze cechy.

,,Zasady budżetowe są postulatami nauki skierowanymi do ustawodawcy, a także do praktyki

budżetowej. Wskazuja wzorcowe, pożadane cechy budżetu, które powinny zapewnić optymalną realizację jego funkcji w procesach organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej.”

W literaturze ekonomicznej najczęściej spotykamy się z następującymi zasadami budżetowymi: zasada jedności, równowagi i szczegółowości budżetu. Dodatkowo można wymienić też zasadę roczności, przejrzystości uprzedniości i jawnosci, które jednak najczęsciej uważa się za cechy budżetu nie zaś za jego zasady.

Każdy z autorów interpretuje pojęcie zasad budżetowych zupełnie inaczej a uzależnione to jest od tego co który autor uważa za najbardziej istotne i godne uęcia w postaci zasady by potem mogło być respektowane. Dzięki ich stosowaniu realizacja funkcji budżetu staje się łatwiejsza.Zasady są poo to by je przestrzegać pomagając przy tym zachować ład i porządek.

Pokazują reguły i wzorce zachowań nakazując właściwe zachowanie, stając się przy tym jednocześnie obowiązkiem.

Pierwszą z omawianych przeze mnie zasasd będzie zasada jedności która dotyczy struktury organizacyjnej budżetu.

Według tej zasady budżet państwa ma postać jednego dokumentu prawnego, zawarte są w nim dochody i wydatki, które ukazują całościowo obraz gospodarki państwa.

Aby zasada ta była spełniona buduje się jeden plan finansowy na który składają sie oprócz budżetu władz państwa także budżet tych mniejszych a mianowicie budżetów lokalnych, dzięki czemu przejrzyście pokazana jest struktura wydatkówy i dochodów budżetu.Tak wygląda ta funkcja w ujęciu formalnym, natomiast zasada materialna zasada jedności to nic innego jak pokrywanie całości wydatków całością dochodów. Część dochodów ma byc przeznaczana na całość wydatków. Niemożliwe staje się przerzucnie środków finansowych między zadaniami. U nas w budżecie tj budżecie Polski zasada ta jest przestrzegana.

Zasada zupełności to kolejna zasada, która wiąże się z organizacyjno-finansowymi formami funkcjonowania podmiotów budżetowych.Zasadę tę można spotkać pod innym określeniem a mianowicie zasada powszechności.Te dwie nazwy można stosować i używać zamiennie. Istnieje kilka ważnych cech tej zasady:

1) brak możliwości wskazywania dochodów czy wydatków w bilansie budżetowym w postaci sumy(wymagany jest odrębny zapis kazdego wydatku bądź każdego dochodu)

2)powinność zebrania wpływów w jedną całość by mogły pokrywać wszystkie wydatki w jednakowy sposób

3)w budżecie winny być ujęte wszystkie wydatki i dochody ,a nie tylko niektóre

4)powinność występowania tylko i wyłącznie jednego budżetu w państwie a każda podejmowana działalność mieć swoje odzwierciedlenie w budżecie

Wyróżniamy rozliczanie z budżetem metodą brutto lub netto.Adresatem tej drugiej metody są obecnie jedynie podmioty sektora finansów publicznych mające prawo do prowadzenia działalnośći gospodarczej i dodatkowym warunkiem koniecznym jest osiąganie dochodów z prowadzonej przez nich działalności( agencje wykonawcze, zakłady budżetowe).

Ógólnie rzecz biorąc metoda netto polega na tym, że Część dochodów trafia do budżetu a reszta zostaje zamieniona w inwestycje i zaspakajenie potrzeb własnych.

Kolejną przedstawioną zasadą budżetową jest zasada roczności, która wiąże się z aspektem techniki opracowywania uchwalania i wprowadzania w życie budżetu.Zasada ta głosi, jak sama nazwa wskazuje, że budżet ustalany jest na okres jednego roku. Działaniem poprzedzającym jego uchwalenie jest uchwalenie projektu budżetu, za którego przygotowanie odpowiada organ wykonawczy, za uchwalenie- uchwałodawczy, a za realizację organ wykonawczy.Organ ucwałodawczy kwituje wykonanie budżetu przez udzielenie absolutorium lub nie absolutorium budżetowegoBrak przygotowania projektu budżetowego przez rząd skutkuje obowiązkiem do przygotowania prowizorium budzetowego(dochody i wydatki zwstawione na okres ok 3 miesięcy).Środki, które nie wykorzysta się do końca roku, przepadają,.

Następna z zasad to zasada szczegółowości.Jak sama nazwa wskazuje budżet trzeba uchwalać z wielką dbałością o szczegóły a zarazem uwzględniając pogrupowanie poszczególych wydatków i dochodów przypisując im konkretną kategorię co znacznie ulatwia planowanie wykonanie i kontrolę budżetową.

Zasada jawności jako poboczna zasadą budzetową i nie oznacza nic innego jak fakt że budżet musi być jawny. Ta zasada ma też swoje odzwierciedlenie w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Istotą ten zasady jest możliwość wglądu obywateli do treści budżetu, jego realizacji oraz kontroli nad nim. Społeczeństwo może z łatwością dokonać wgłądu do informacji o wysokości deficytu bądź nadwyżki, raportu z wykonania budżetu a nawet skontrolować wielkość zaległości podatkowych. Dostęp do tych informacji nie jest utrudniony a ponadto budżet państwa i budżety lokalne ogłaszane są w Dzienniku Ustaw to samo tyczy się obrad i debat organów, które są jawne.

Minister Finansów przekazujeludności zbiorcze dane finansowe i nie ma w tym nic niestosownego.

Społeczeństwo może uczestniczyć w życiu polityczno - publicznym oraz kontrolować działania rządu przez te zabiegi.

Zasada równowagi budżetowej to jedna z najważniejszych zasad często nazywana wręcz ,, złotą regułą” i pełni szczególną rolę w budżecie państwa.

Najogólniej rzecz biorąc chodzi o to, by oczekiwane dochody były równe zaplanowanym wydatkom budżetowym. Wymaga to stanu, gdzie dochody i wydatki w budżecie wzajemnie by się harmonizowały.

Deficyt czy nadwyżka budżetowa absolutnie niedopuszczalne w tej zasadzie.

Zasada ta u nas w budżecie nie jest rygorystycznie przestrzegana,wydatki naszego budżetu często przewyższają dochody i mimo to nie są wyciągane żadne konsekwencje z tego tytułu.

Występowanie deficytu budżetowego wynikającego z nadwyżką wydatków nad dochodami wynika z niezachowania tej zasady.

Kiedyś natomiast była fundamentalna i na niej opierały się pozostałe zasady.

Dość ciekawą zasadą, ostatnią przeze mnie omawianą jest zasada przejrzystości.

W tej zasadzie nacisk i akcent kieruje się na czytelność i przejrzystość informacji dotyczących budżetu jakie docierają do społeczeństwa i jakie są mu prezentowane.

Niektórzy łączą tę zasadę z zasadą jawności twierdząc, że wzajemnie się uzupełniają.Człowiek powinien bez problemu odczytać a zarazem zrozumieć treści finansowe podawane mu przez władze, gdyż tematy finansowe pośrednio dotyczą każdego z nas i łatwość w orientacji w dochodach i wydatkach budżetowych jest jak najbardziej wskazana.

1.3 Podatki jako źródło gromadzenia dochodów budżetowych

Na władze rządzące w kraju oprócz szeregu przywilejów nałożone sa tez określone obowiązki, których zrealizowanie związane jest z dokonywaniem przez te podmioty wydatków publicznych.

Mogą tego dokonać jedynie zapewniając sobie źródła dochodów umożliwiające wykonanie powierzonych im zadań. Dochody budżetowe definiuje się jako ,,Strumienie środków publicznych gromadzonych i kierowanych na zaspokojenie potrzeb publicznych.”. Jeden z artykułów mówi, że:

„Analiza przepisu(..) prowadzi do sformułowania twierdzenia, iż środkami publicznymi, są te środki publiczne, które zostały otrzymane z określonych tytułów i źródeł przez podmioty sektora finansów publicznych.”

Dochody uzyskane przez budżet cechują się tym, że nie ulegają zwrotowi i nie powodują powstania zobowiązania wobec podatników, którzy takowy budżet zasilają.

Jedynie co to to zobowiązanie rządzących do właściwego rozdysponowania środków publicznych.

Dochody państwa mogą być środkami pieniężnymi lub być wyrazone w naturze.

Państwo gromadzi je na cele, które maja zapewnić bezpieczeństwo mieszkańców i ład w kraju wyraża się to np. przeznaczaniem ich na szkolnictwo, transport publiczny, ochronę zdrowia, sprawne zarządzanie administracją publiczną.Sęk w tym, by były właściwie wykorzystywane.

Państwo musi korzystać z dochodów gospodarstw domowych, firm, instytucji, gdyż samo w sobie nie może wytwarzać dochodów. Obywatele korzystając z usług, jakie oferuje im państwo mogą czuć z jego strony opiekę i bezpieczeństwo.

państwo ustala przepisy w zakresie pozyskiwania dochodów, ich pobierania i administrowania.To dochody innych podmiotów zasilają dochody budżetowe, a nalezą do nich między innymi:

Sektor prywatny, społeczeństwo, przedsiębiorstwa, a czasem nawet zagranica.

W literaturze możemy spotkać się z wieloma próbami podziału dochodów osiąganych przez budżet państwa. Istnieje wiele różnych, wzajemnie ze sobą powiązanych podziałów i klasyfikacji. Podziały te różnią się od siebie kryteriami podziału i ich rozdział jest bardzo wazny z przyczyny ich różnorodności.

Jednym z najważniejszych a zarazem głównych podziałów z jakis się spotykamy w teorii finansów to podział w ujęciu prawnym i w owym podziale wyróżniamy podział dochodów budżetu z jednej strony na te dobrowolne (darowizna lub składka dla podmiotów publicznych) a z drugiej na te przymusowe (kary, podatki, opłaty).W tym podziale wyróżnia się również dochody odpłatne (publiczne odpłaty) oraz nieodpłatne (cło, podatek, obligatoryjne wpłaty budżetowe) .Podział na dochody krajowe (cło, podatek) i zagraniczne ( odsetki pochodzące z udzielonych pożyczek innym podmiotom, darowizna zagraniczna) to kolejna klasyfikacja w kryterium prawnym, która wyodrębniła się ze względu na miejsce pozyskiwania dochodu.

Następny rozdział to dochody państwowe (VAT, cła dochód z zysku NBP) i samorządowe (np. podatki lokalne), czyli wyróżnione ze względu na szczebel władzy publicznej.Ostatnim już rozdziałem dochodów w klasyfikacji prawnej to zwrotne i bezzwrotne.

Jak sama nazwa wskazuje dochodami bezzwrotnymi bedą nazywane te, które nie ulegają zwrotowi, mające charakter ostateczny. Mają one najwieksze znaczenie i należą do nioh:VAT, Akcyza, podatek od gier, PIT, dywidendy, wypłaty z zysku NBP dochody ze Skarbu Państwa, spadki, mandaty, darowizny dla Państwa, mandaty, kary, dochody z zagranicy, wpływy z budżetu UE i inne.

Rzadziej spotykamy się z dochodami bezzwrotnymi, mającymi niewielką rolę wśród dochodów, a śą środkami, które po upływie określonego czasu są zwracane osobom , które wcześniej zasiliły nimi budżet. Można zaliczyć do nich:

Lokaty, pożyczki a nawet kredyty udzielone instytucjom sektora finansowego

Omawiając podziały dochodów warto sięgnąć tez w okres międzywojenny kiedy to wyróżniano dochody zwyczajne( płacone okresowo) i nadzwyczajne inaczej określane jednorazowymi i jeszcze ich podkategorie: nadzwyczajne zwrotne( zewnętrzne i wewnętrzne pożyczki) oraz nadzwyczajne bezzwrotne( odszkodowawcze).

W podziałach jakie występują w literaturze ciekawym podziałem jest ten na prywatno- gospodarcze oraz prawno- publiczne i podział ten bierze pod uwagę czy pochodzenie dochodu to działalnośc nastawiona na zysk z faktu posiadanego majątku ( monopol, dzierżawa), czy wynika tylko z podatków czy opłat, które są obowiązkowe.Pierwsze z dochodów, czyli prywatno gospodarcze to dochody z emisji pieniędzy,posiadania majątku czy dóbr które wszystkie razem można określic jako wpływy z zarobkowej działalności państwowej, drugi podział czyli dochody publiczno-prawne to daniny na rzecz państwa.

Dochody budżetu można przedstawić za pomocą rusunku:

Rysunek 1. Struktura dochodów budzetowych państwa

Źródło: Opracowanie własne na podsrawie J. Żyżyński, Budżet i polityka podatkowa ,wybrane zagadnienia, jw. S.87

W polskim budżecie na źródła dochodów składa się wiele pozycji. Ich strukturę przedstawia ustawa o finansach publicznych i dzieli je na dochody podatkowe i niepodatkowe, a wyróżnia siedemnascie źródeł dochodu:

1. podatki i opłaty nie bedące dochodami jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowyci czy jednostek publicznych finansów;

2. dochody z ceł;

3. część zysku z państwowych przędsiębiorstw lub 1 os. Spółek Skarbu Państwa;

4. dywidendy;

5. dochody z zysku NBP ;

6. nadwyżki środków agencji wykonawczych

7. dochody ściągane przez państwowe jednostki budżetowe

8. wpływy z najmu, dzierżawy

9. odsetki od środków zgromadzonych na rachunku bankowym państwowych jednostek budżetowych albo organów władzy publicznej

10. odsetki od lokat termnowych pochodzących ze środków zebranych na cemtralnym rachunku bieżącym budzetu państwowego

11. odsetki od zagranicznych i krajowych pożyczek z budżetu państwa

12. 12. mandaty, grzywny, kary pieniężne

13. darowizny, spadki,darowizny pieniężne dla Skarbu Państwa

14. inne dochody publiczne nie stanowiące przychodu w myśl art 5 a mianowicie ze sprzedaży praw , majątku i rzeczy

15. inne dochody zmieszczone w ustawach lum umowach międzynarodowych

16. środki europejskie z przeznaczeniem n projekty programy administracji rządowej

17. nadwyżka pochodząca z różnicy wartości nominalnwj zbywalnych obligacji skarbowych a ich ceną nominalną albo też odsetki od oblikacji skarbowych nabywanych przez nabywców

Źródła dochodów budżetu państwa są prognostyczne, co oznacza że wykonanie mogą być niższe lub wyższe od ustalonych wartości.

Widzimy, ze źródłami dochodów są dochody pochodzące od innych jednostek. Zasilają fundusz publiczny w sposób definitywny i bezzwrotny, a ich przyjęcie przez władze jest ostateczne. Analizując źródłą dochodów widzimy, ze najwieksze podstawowe znaczenie ma dochód narodowy. Szczególnym rodzajem źródeł dochodu są krajowe i zagraniczne pożyczki dokonywane przez władze publiczne.

Więcej niż 80 % żródeł dochodu to te pochodzące z podatków, ich znaczenie i udział są więc największe. Ponad 60% dochodów państwowych to podatki pośrednie( VAT ok 40%, akcyza ok. 20%). Podatki bezpośrednie to tylko ok. 23,4 %( podatek dochodowy od osób prawnych 9,6%, a od osób fizycznych 13,8%). Podatki płacą podatnicy a zasilają one budżet państwa i są niezbedne do realizacji zseregu obowiązków rzadzących.

Przejdę teraz do omówienia tego źródła dochodów jakis są podatki. W encyklopedii ten termin wyjaśniany jest następująco: ,,Świadczenie pieniężne na rzecz państwa o charakterze przymusowym, powszechnym, bezzwrotnym i nieodpłatnym(..)”.

Płacimy je my jako podatnicy a pobierane są od nas zgodnie z przepisami zawartymi w prawie.Owe przepisy prócz informacji o wielkośći nałożonych podatków zawierają także terminy ich płacenia.Płacimy je obowiązkowo państwu stąd wynika jego cecha jaką jest przymusowość podatku, a w razie ,, uciekania” od ich płacenia państwo stosuje różnego rodzaju narzędzia przymusu ,w trybie tzw. egzekucyjnym. Bezzwrotność podatków oznacza, że nikt nam ich nie zwróci, są jednak wyjątki np. w przypadku ich błędnego naliczenia (naliczenie w nadmiarze, nienależnie naliczony). Podatek jest świadczeniem nieodpłatnym co oznacza, że za podatek który uiszczamy, nie otrzymujemy żadnych korzyści wzajemnych na naszą rzecz, nie ma w związku z tym żadnych wzajemnych świadczeń dla określonego podatnika ze strony państwa.

Jak sama definicja głosi podatek może być pobierany jedynie w formie pieniądza, nie jak w dawnych, odległych czasach kiedy przyjmował formę płodów rolnych lub zwierząt i nie było w tym nic dziwnego czy niestosownego.

Zgodnie z przepisami prawa podatek nie jest zorientowany do konkretnego człowieka, przysłowiowego ,,Kowalskiego”, tylko do określonej grupy osób, podwiotów. Ustala i nakłada się go też jednostronnie, z tego też tytułu podatnik nie oddziałuje w żaden sposób na jego wielkość, to ustalane jest prze władze z góry, bez żadnego głosowania czy referendum.

Wpływy jakie trafiają do budżetu państwa z tytułu podatków są znacznie większe niż z innych źródeł np.wpłaty z zysku NBP czy firm państwowych.

Tabela 1 . Dochody budżetu państwa w latach 2005 - 2012(w mln zł)

Dochody	2010	2011	2012	2013	2013 w %
Dochody ogółem	250303	277557	287595	279151	100
Dochody podatkowe:	222553	243211	248275	241651	86,6
*Podatki pośrednie:	165190	180273	181892	175369	62.8
-podatek od towarów i usług VAT	107880	120832	120001	113412	40,6
- podatek akcyzowy	55684	57964	60450	60653	21,7
* Podatek dochodowy:	57363	62937	64955	64366	23,1
- od osób prawnych	21770	24862	25146	23075	8,3
- od osób fizycznych	35593	38075	39809	41291	14,8
Dochody niepodatkowe:	24502	32274	37143	35976	12,9
- wpłaty z zysku NBP	3957	6203	8205	5264	1,9
- wpływy z cła	1664	1924	1974	2022	0,7
Środki z UE i innych źródeł niepodlegające zwrotowi	3248	2072	2177	1524	0,5

Źródło:Opracowanie własne na podstawie: http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/oz_maly_rocznik_statystyczny_2013.pdf( dostęp dnia 21.12.2014)

Analizując powyższą tabelkę możemy z łatwością zauważyć, że największe wpływy budżetu państwa to dochody pochodzenia podatkowego( aż 86,6 % w 2013), w tym podatek od towarów i usług(40,6% w 2013), akcyzowy (21,7% w 2013) podatek od dochodów społeczeństwa (14,8% w 2013), podatek od dochodów osób prawnych (8,3% w 2013).

Inaczej mają się dochody niepodatkowe w 2013 roku, a mianowicie stanowiły wtedy 12,9% ogółu dochodó. Środki z budżetu Uni Europejskiej i innych bezzwrotnych źródeł tylko ,, malutkie” 0,5 %.

1.4 Wydatki budżetu państwa

Państwowy budżet to oprócz dochodów, także wydatki.Pańastwo gromadzi dochody, by móc realizować określone wydatki. I choć złota reguła budżetowania głosi że oczekiwane dochody powinny równać się z oczekiwanymi wydatkami, w praktyce jest tak, że wydatki budżetowe są znacznie większe od dochodów jakie budżet gromadzi. Podobnie jak omawiałam to w przypadku dochodów budżetowych podobnie rzecz ma się z dochodami a mianowicie wydatkowanie środków publicznych jest niezbędne do realizacji przez podmioty władzy publicznej powierzonych im zadań. Dokonywane są po to, by zaspokajać społeczne zapotrzebowania.

Fachowego określenia wydatków publicznych nie znajdziemy w ustawie o finansach publicznych. W teorii finansów możemy spotkać się z następującym wyjaśnieniem tej definicji: ,,Wydatki publicznesą finansowym odzwierciedleniem zadań publicznych realizowanych przez władze publiczną (..). Zadania te wynikaja z regulacji ustawowych, niektóre gwarantowane są konstytucyjnie.”

Ludzie z reguły wymagaja od państwa węcej niz państwo ma dla nich do zaoferowania.Potrzebni są rozsądni rządzący, by środki publiczne były właściwie rozdysponowane. W zależności od tego jak rozwija się sytuacja gospodarcza w kraju władze decydują ile środków publicznych i na co przeznaczyć.

Adolf Wegner - ekonomista pochodzący z Niemiec na przełomie XIX wieki stworzył teorię stałej tendecji wzrostowej wydatków państwa wprost proporcjonalnej do aktywności państwa. Teorię tę nazwano potem prawem wegnera.Istnieje duża grupa wydatków budżetowych, która ma charakter obowiązkowy, istnieje do nich nawet przepis prawny, a ich pominięcie zagraża w znacznym stopniu wiarygodności państwowej. Do takich wydatków mozemy zaliczyć te przeznaczone na:

• obsługa długu publicznego

• wydatki socjalne

• renty i emerytury

Skłonność do wzrostu wydatków to negatywne zjawisko często prowadzące do deficytu budżetowego, a to natomiast przynosi osłabienie stabilności gospodarki a także prowadzi często do załamania koniunktury gospodarczej. Te fakty prowadządo tego, ze podmioty finansów publicznych mogą dokonywać jedynie takich wydatków, które maja swoje odzwierciedlenie w ustawie budżetowej, w której też znajduje sie ustalowa odgórnie granica i rozmiar takiego wydatku.

Cechami, jakimi powinny odznaczać się podmioty nimi zarządzający to oszczędność w ich rozdysponowaniu, celowośc jeśli chodzi o ich przeznaczenie oraz dokonywanie ich w terminie jaki dla nich ustalono a spełniając te cechy należy kierować się maksymalizacją efektywności nakładów.Sankcje ustawowe to kara za niepodporządkowanie się wymienionym wyżej cechom .Nabywanie akcji, udziałów spółki, lub nabywanie obligacji innych niż skarbowe przez jednostki sektora finansów publicznych jest również surowo zabronione.( wyjątek: organy władzy publicznej).

Wydatki publiczne są przeznaczone w szczególnosci na: wymiar sprawiedliwosści, funkcjonowanie policji i administracji, szkolnictwo, służbę zdrowia, ubezpieczenia.Niektóre kategorie wydatków np. te z przeznaczeniem na obronność kraju, bezpieczeństwo wewnętrzne czy wymiar sprawiedliwości przypisane są tylko i wyłacznie państwu, inne zaś takie jak wydatki na służbę zdrowia, szkolnictwo czy ubezpieczenia mogą ponosić sami ludzie a nie wyłącznie instytucje publiczne.Innym ciekawym aspektem jest szczególny rodzaj wydatków państwa a mianowicie są to wydatki na: wynagrodzenia pracowników państwowych,dotacje, zakup towarów. Nie zawsze system wydatkowania środków publicznych przebiega bez zastrzeżeń. Częstymi problemami pojwiającymi się przy ich rozdysponowywaniu są:

• nieuzasadniona wielkość środków( zbyt wielkie lub zbyt małe) i kierunek ich przeznaczenia

• przysłowiowe ,,szastanie” pieniędzmi publicznymi rozumiane jako ich marnotrawienie którego skutkim jest czesto przefinansowanie pewnych działów;

• łapówkarstwo i nadużycia osób kierujących rozdziałem środków budżetowych

Państwo ma być przede wszystkim opiekunem swoich obywateli, zapewniając im poczucie bezpieczeństwa i wzbudzać zaufanie a przez wyżej wymienione nadużycia często tak właśnie nie jest.Człowiek powinien czuć że instytucja państwa jest przyjaźnie do niego nastawiona i troszczy się o swoje społeczeństwo. Skorumpowani urzędnicy, trwonienie ,,naszych” pieniędzy, niedorzeczne wydatkowanie dotyczące zarówno rozmiarów i cel na jaki środki trafiają powoduje, że tracimy wiarę i zaufanie do instytucji publicznych. Człowiek nie powinien czuć że państwo stoi ponad obywatelem zagrażając jego pomyślności.

Dysponentów wydatków publicznych jest wielu, między innymi wojewodowie, ministrowie czy dysponenci części budzetowych. Za przykład możemy tu wyróżnić Ministra Finansów albo Radę Ministrów. Wykonanie budżetu wygląda następująco: Każdemu z dysponentów przypisuje się konkretne grupy wydatków i powierza się im ich realizację.

Wielkość i struktura wydatków zależy głownie od: zakresu finansowania przez państwo zadań i usług publicznych, poziom ingerowania państwa w procesy zachodzące w gospodarce, stopnia redystrybucji dochodów.Wydatki to ściśle rzecz biorąc to cel na jaki pozyskuje się dochody.

Inną, ważną sprawą na jaką trzeba zwrócić uwagę omawiając kwestie wydatków bużetowych jest ich podział, a kwalifikuje się je według różnych kryteriów, w zależności od tego jakie cechy wydatków weźmiemy pod uwagę.

Jeden z podziałów wydatków publicznych to taki, który dzieli je na nabywcze i redystrybucyjne. Nabywcze to takie, które są związane z popytem na rzeczy i usługi i chodzi tu przede wszystkim o świadczenie wzajemne.Realizacja tego rodzaju wydatków to po prostu zaopatrzenie konkretnych jednostek. Z kolei wydatek redystrybucyjny to taki, który jest przekazywany z jednej jednostki na drugą i wiąże się z podziałem środków już istniejących np. dotacje.

Inny wyróżniany podział to podział na wydatki właściwe ( osobowe, rzeczowe dokonywane przez zakłady budżetowe oraz jednostki budżetowe), oraz przekazowe ( dotacje, subwencje, zasiłki z tytułu ubezpieczeń społecznych.

Podobnie jak to było z podziałem podatków podobny podział występuje w wydatkach, a jest to podział na wydatki zwrotne i bezzwrotne przy czym Bezzwrotny wydatek do subwencja lub dotacja.

Kolejna, ostatnia klasyfikacja wydatków jaką przedstawię, to ta zawarta w ustawie o finansach publicznch i wyróżnia ona wydatki bieżące(dotacje, subwencje, świadczenia na rzecz osób fizycznych,na działanie jednostek budżetowych, majątkowe i te związane z obsługą długu Skarbu Państwa, środki własne UE i projekty związane z udziałem środków UE.

Tabela 2 .Wydatki budżetu państwa w latach 2010-2013

Wyszczególnienie	2010	2011	2012	2013
		mld PLN	mld PLN	mld PLN	mld PLN	%
Ogółem w tym:	294,9	313,3	318	321,3	100
Dotacje i subwencje	145,2	147,2	155,3	155,2	48,3
Świadczenia na rzecz osób fizycznych	20,9	22,2	22,9	23,9	7,4
Wydatki bieżące jednostek budżetowych	53,9	59,2	57,2	58,4	18,1
Wydatki majątkowe	15,4	15,6	13,5	12,8	3,9
Obsługa długu Skarbu Państwa	34,1	38,4	42	42,4	13,1
Środki własne UE	14,3	15,7	15,9	18,1	5,6
Finansowanie projektów z udziałem środków UE	10,9	15	10,8	10,2	3,1

Opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu i założeń polityki pieniężnej

Analizując Tabelkę 2 widzimy, że z reguły wydatki rosną wprost proporcjonalnie z upływem czasu, z roku na rok są coraz większe. Najwiekszy udział w wydatkach budżetowych to dotacje i subwencje, które w 2013 roku stanowiły aż 48,3 % wszytkich wydatków. Drugą grupą pod względem wielkości wydatków to wydatki bieżące jednostek budżetowych stanowiące aż 18, 1 ogółu wydatków w 2013 roku. Warto zwrócić uwagę na co państwo wydatkuje najmniejszą część środków publicznych. Na podstawie tabelki 2 jasno widać, że są to wydatki na środki własne UE, współfinansowanie projektów z udziałem środków UE oraz na wydatki majątkowe, bowiem każdy z tych wydatków nie przekracza nawet 10 % udziału we wszystkich wydatkach.

1.5 Deficyt budżetowy

,,Brak środków, niedobór będący wynikiem nadwyżki rozchodów nad dochodami np deficyt budżetowy”, taką definicje deficytu znajdujemy w encyklopedii pod owym hasłem. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa, która jest równoznaczna z dodatnim wynikiem finansowym budżetu i polega na przejęciu pieniędzy od podmiotów gospodarczych i ich wstrzymanie na rachunku bankowym, by potem z tych środków np. udzielać pożyczek, spłacać swoje zobowiązania czy po prostu powiększyć środki publiczne. Trzeba jednak pamiętać, że można nią jedynie pokrywać deficyt budżetowy.

Wymową deficytu jest brak możliwości sfinansowania w danym roku budżetowym całości poniesionych wydatków dochodami jakie budżet osiągnął przy czym nie ma możliwości ustalenia kwoty deficytu inną niż rzeczywiście wynosi.Ważne jest że deficyt budżetowy nie dotyczy wielu lat, tylko jezt związany z okresem jednego roku tj. roku finansowego.

,, Deficyt sektora publicznego jest wielkością(..) obliczoną na podstawie wszystkich operacji finansowych jednostek sektora publicznego, po wyeliminowaniu transakcji w ramach sektora.” Za transakcje te uznaje się udzielone przez państwo subwencje czy dotacje, ponieważ jest to wydatek budżetu, a dochód jednostek samorządu terytorialnego.

Z deficytem związanych jest więcej pojęć jedno z nich to deficyt pierwotny, który pokazuje jak wyglądał by wynik finansowy budżetu gdyby nie było konieczności ponoszenia kosztów związanych z długiem publicznym.

Ujemne saldo pierwotne równa się nierównowadze budżetowej. Kolejny rodzaj deficytu to deficyt konwencjonalny, który ukazuje zależność między długiem a deficytem budżetowym. Jest ona podstawą modelu służącego opracowywaniu prognozy długu publicznego i obliczaniu kosztów jego obsługi. Wyróżnić możemy też deficyt strukturlny pojawiający się gdy występuje pełne zatrudnienie i dobra koniunktura. Ciekawymi rodzajami deficytu jaki spotykamy w literaturze ekonomicznej to deficyt jawny czyli zawarty w uchwalonym budżecie oraz ukryty czyli taki którego na prózno szukać nam w dokumentach budżetowych.

Według uczonych mamy do czynienia z trzema deficytami: rzeczywistym, strukturalnym oraz cyklicznym. Deficyt rzeczywisty to faktyczna różnica midzy dochodami a wydatkami danego okresu, Deficyt strukturalny to przypuszczalna jego wielkość przy założeniu, że produkcja rzeczywista równa się potencjalnej. Z kolei deficyt cykliczny to skutek cyklu koniunkturalnego niezależnego od bieżącej polityki fiskalnej, a wpływającego na dochody i wydatki budżetowe. Podczas ożywienia gospodarki maleje deficyt, a w czasie recesji - rośnie. Cykliczny komponent deficytu jest miarą wpływu wahań koniunktury na wielkość deficytu.

Przyczyn powstawanie deficytu budżetowego należy uoatrywać się w:

• bardzo szybkie zwiększanie wydatków na wskutek rosnących potrzeb ludzi, przy jednoczesnym braku równie szybkiego wzrostu dochodów;

• zmniejszenie się dochodów publicznych, a jednoczesne utrzymanie poziomu wydatków na poziomie niezmienionym;

• zwiększenie wydatków przy jednoczesnym obnizeniu podatków;

• wahania koniunktury;

• złe decyzje polityczne wynikające z chęci przyspieszenia i stabilizacji wzrostu;

• czynniki strukturalne sprawiajace, że spada wydajność podatkowa, a rosną potrzeby ludzi

W polskim budżecie obowiązuje zasada, że jeśli władze (sejm) w uchwalanym przez nich budżecie prognozują deficyt budżetowy, to muszą równocześnie wskazać z czego będzie finansowany i zawrzeć te informacje w ustawie budżetowej. Owe Finansowanie deficytu to ,, zdobywanie” środków na realizację tych wydatków, które nie mają pokrycia w dochodach.

Rysunek 2. Źródła finansowania deficytu budżetowego

Opracowanie własne na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych, art. 113

Jest wiele sposobów, by choć w niewielki sposób ograniczyć występujący w państwie deficyt. Narzędziami do rozwiązywania problemów mogą przybierać różne formy. Najprostszym z nich jest po prostu ograniczenie wydatkowania środków publicznych,czyli poczynienie oszczędności. Inny sposób to podwyższenie skali podatkowej lub dodruk ,, pustego pieniądza” albo nawet prywatyzacja majątku Skarbu Państwa. Niektóre z tych sposobów mogą pomóc choć nierzadko też należy liczyć się z niezadowoleniem społeczeństwa co może powodować falę strajków czy demonstracji. Wskażnik PKB posługuje za ocenę wielkości deficytu.

Tabela 3. Deficyt budżetowy w Polsce w latach 2010-2013

Wyszczególnienie	2010	2011	2012	2013
Deficyt ogółem(mld PLN)	44,6	25,1	30,4	42,1
Relacje deficytu do PKB ( % )	3,1	1,6	1.9	2.6
Finansowanie deficytu budżetu państwa ze źródeł krajowych( mld PLN)	23,769	22,128	15,197	19,784

Opracowanie własne na podstawie roczników statystycznych RP

Analizując tabelkę 3 widzimy, że deficyt w Polsce ma tendencję rosnącą, z roku na rok wydatki przewyższają dochody w coraz większym stopniu, Deficyt w 2011 roku spadł znacznie w porównaniu do roku poprzedzniego bo aż o 19,5 mld złotych i wynosił 25,1 mld złotych, by przez kolejne dwa lata wzrastać i ostacznie osiągnąć poziom 42,1 mld złotych, a analizowanych lat największy miał miejsce w 2010 roku i wynosił aż 44,6 mld zł. Nadwyżki budżetowej w podanych latach jak odczytujemy z tabelki nie odnotowano.W analizowanym okresie relacja deficytu do PKB kształtowała się na poziomie 1,6 - 3,1 %. Patrząc na tabelkę 3 widzimy, że największe Finansowanie deficytu budżetu państwa ze źródeł krajowych miało miejsce w 2010r i wynosiło wtedy 23,769 mld zł z czego w kolejnych latach (2011-2012) zanotoano tendencje spadkową, by w 2013 roku znów wzrosnąć i wynieść jedynie 19,784 mld zł.

Rozdział II

Charakterystyka i konstrukcja podatku dochodowego od osób fizycznych w Polsce

Podatek od osób fizycznych w Polsce występuje dopiero od 1992 roku, a reguluje go ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych i owy podatek jest jednym z ważniejszych źródeł pozyskiwania dochodów w polskim budżecie. Ma on trzy cechy jakie się mu przypisuje a mianowicie jest on obowiązkowy, jest podatkiem bezpośrednim ale także zwyczajnym. Zasila on budżet naszego państwa. Podatek od osób fizycznych jest szeroko rozpowszechniony i możemy go rozpatrywać zarówno w znaczeniu przedmiotowym jak i podmiotowym.

1.2 Zakres podmiotowy podatku dochodowego od osób fizycznych

Odbiorcą rozumianym jako adresat podatku od osób fizycznych jest jak sama nazwa wskazuje - osoba fizyczna.Warunkiem koniecznym jest, by osiągała dochód, którego źródło przewiduje ustawa.Dochody te mogą mieć następujące źródła:

• wynagrodzenie za pracę

• działalność gospodarcza na własny rachunek

• wynagrodzenie z tytułu :umowa zlecenie, umowa o dzieło

• działalność prowadzona samodzielnie,

Wyjątkiem są małżonkowie którzy chcą byc opodatkowani łącznie, tyle że muszą najpierw wystosować konkretne pismo w tej sprawie. Osobą fizyczną w rozumieniu kodeksu cywilnego jest każda osoba z chwila jej przyjścia na swiat.

Warto zauważyć, że Płatnikami podatku od osób fizycznych są też osoby wykonujące wolny zawód, renciści, emeryci a także ci czerpiący dochód z kapitału lub praw majątkowych.

Podatkiem tym rządzą dwie główne zasady: powszechność i równość. Oznacza to, że podmiotami tego podatku są wszystkie osoby fizyczne , które osiągają dochody na terenie jaki ustawa obejmuje , oraz wszystkie osoby uzyskujące takie same wielkości dochodów, są traktowani jednakowo przez ustawę. Według zasady powszechności w ustawie nie znajdziemy żadnych, czysto podmiotowych zwolnień. Dopełnieniem zasady powszechości jest inna zasada: zasada rezydencji, która mówi, że obywatele mieszkający w Polsce płacą podatek od wszystkich swych dochodów niezależnie od tego czy zarabiają w Polsce czy poza jej granicami. Inaczej rzecz ma się z obywatelami Polski zamieszkującymi poza jej granicami, a mianowicie płacą oni podatki tylko od dochodów jakie uzyskali w Polsce. Podatki typu dochodowego mają też to do siebie, że podmioty objęte ustawą są opodatkowane oddzielnie bez względu na relacje rodzinne je wiążące (zasada odrębności podatkowej) Podatku od osób fizycznych nie płacą takie grupy osób fizycznych jak spółki cywilne czy partnerskie a wyjątek od tej reguły stanowią małżeństwa i samotni rodzice.

Owsiak S. Finanse publiczne, Wydawnictwo naukowe PWN, wydanie drugie uaktualnione, Warszawa 2001,s.91

Mała encyklopedia PWN A-Z, wydanie trzecie zaktualizowane poprawione i uzupełnione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999,s.117

W. Ziółkowska, Finanse publiczne,Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 2010,s.198

B.Brzeziński, Prawo finansów publicznych, Dom Organizatora, Toruń 2010, s.79

Finanse, praca zbiorowa pod redakcja J.Ostaszewskiego,wydanie 5 rozszerzone, Diffin,Warszawa 2010, s.143-144

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych

Prawo finansowe, Finanse publiczne, Tom I, Oficyna Prawa Polskiego, Warszawa 2011,

M.Kosek-Wojnar,S.Woźniak,K.Surówka, Podstawy teorii finansów publicznych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1995, s.65

B.Dylewska-Filipiak, Elementy finansów publicznych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2011, s.135-136

Progresja podatkowa to opodatkowanie przy którym w miarę wzrostu podstawy wymiaru stosuje się coraz wyższą stawkę podatkową.Por Mała Encyklopedia PWN jw.

Owsiak S. Finanse publiczne ,jw., s.103

J. Żyżyński, Budżet i polityka podatkowa ,wybrane zagadnienia,Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009r, s.79-81

B.Dylewska-Filipiak, Elementy finansów publicznych,jw. s.33-35

B. Filipiak-Dylewska , Zarys finansów publicznych, FUNDACJA NA RZECZ UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO, Szczecin 1999, s.26-28

A.Komar, Finanse publiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,Warszawa 1995., s.255

Prawo finansowe, Finanse publiczne.,jw. S.83

A.Majchrzycka-Guzowska, Finanse i prawo finansowe, wydanie II zmienione, Wydawnictwo Prawnicze PWN, warszawa 1997, s. 19

E.Chojna-Duch, Podstawy finansów publicznych i prawa finansowego, wydanie i stan prawny na 1 maja 2010r, Lexis-Nexis,Warszawa 2010, s.132-135

Metoda budżetowania brutto- Kazdy podmiot sektora publiznego wszystkie swoje dochody odprowadza do budżetu a wszystkie jego wydatki są z niego finansowane

C.Kosikowski, E.Ruśkowski, Finanse publiczne i prawo finansowe, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003, s.264

P.M.Gaudemet, J.Mollinier, Finanse Publiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000, s.246

Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997, art. 61 ust 1

S. Kańduła, I. Kijek, Wybrane zagadnienia finansów publicznych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2003, s. 51

Mastalski, E. Fojcik-Mastalska, Prawo finansowe,, II wydanie poszerzone i uaktualnione, Wolters Kluwer Polska SA, Warszawa 2003, S.66

E.Chojna-Duch, Podstawy finansów publicznych i prawa finansowego, jw, str.143

Ustawa o finansach publicznych, art. 3

A. Borodo, Samorząd terytorialny. System prawno- finansowy,Wydawnictwo PWN, Warszawa 1997, s.17

S. Kańduła, I. Kijek, Wybrane zagadnienia finansów publicznych. 13-14

B. Filipiak-Dylewska , Zarys finansów publicznych,jw, s.123

http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/BASLeksykon.xsp?id=78060EC5E274A0B3C1257A5D002AD1DC&litera=D&SessionID=DGF23YRKAR

K. Marecki, Podstawy finansów, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, s.112-113

Mała encyklopedia PWN A-Z,jw. Str.615

J.Głuchowski, J. Patyk, wydanie drugie, Zarys polskiego prawa podatkowego, Wydawnictwo Lexis Nexis, Warszawa 2009, s.9

M,J. Radziukiewicz, Redystrybucja dochodów. Kto zyskuje? Kto traci?, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2001, s.94

http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/oz_maly_rocznik_statystyczny_2013.pdf

Ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009, Dziennik Ustaw 157, poz 1240 art 68.1

Praca zbiorowa pod redakcją J. Ostaszewski, Finanse, wydanie piąte rozszerzone, Wydawnictwo Diffin SA, Warszawa 2010, s.103-104

J. Osiatyński, Finanse publiczne- Ekonomia i polityka, wydanie drugie zmienione,Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s.45

K. Marecki, Podstawy finansów,jw., s.118

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, art.146, ust 4, pkt 6

M. Ziółkowska, Finanse publiczne, jw,.s.154

A.Majchrzycka-Guzowska, Finanse i prawo finansowe, jw., s.55

Subwencja

Dotacja

Ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009, Dziennik Ustaw 157, poz 1240 ze zmianą

Mała Encyklopedia PWN A-Z, jw.,s.171

S. Kańduła, I. Kijek, Wybrane zagadnienia finansów publicznych, jw.,s. 51

E. Ruśkowski, J.M. Salachna, Ustawa o finansach publicznych - komentarz praktyczny, stan prawny na dzień 15 kwietnia 2007, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp.z.o.o, Gdańsk 2007, s. 490

Prawo finansowe, tom 1, jw., s.137

E.Chojna-Duch, Podstawy finansów publicznych i prawa finansowego, jw.,s.279-280

C. Józefiak, P. Krajewski, M. Mackiewicz, Deficyt budżetowy. Przyczyny i metody ograniczwenia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2006, s. 87

J. Ostaszewski, Finanse, Wydanie piąte, jw., s.181-182

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r., poz 361 ze zm.)

Kodeks cywilny, Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., art 8( Dz.U.1964 Nr 16 poz.93)

Pojęcie miejsce zamieszkania jest określone w art. 25 kodeksu cywilnego. Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu

W. Wyrzykowski, Polski system podatków i opłat w zarysie,Stientific Publishing Group, październik 2004, s.136, 140-141

BEZPOŚREDNIE

Od osób fizycznych

Od osób prawnych

Prywatyzacja majątku skarbu państwa

PODATKI OD GIER

POŚREDNIE

VAT

akcyza

ZAGRANICZNE

Odsetki od kredytów,prowizje kredytowe,od zarządzania długiem

.NIEPODATKOWECło,Wpłaty gmin

Z zysku Skarbu Państwa, wypłaty z zysku NBP..

PODATKI

DOCHODY BUDŻETU

Źródła finansowania deficytu

Nadwyżka budżetu z lat ubiegłych

Kredyty i pożyczki pochodzenia bankowego (banki krajowe i zagraniczne)

Sprzedaż skarbowych papierów wartościowych

---