Przejaw działania gospodarki światowej, a dokładniej – współczesnej formy tej gospodarki to:-jedziemy na wakacje do „ciepłych krajów”, na praktyki,do pracy -zjadamy czekoladę (np. z rodzynkami), BigMaki, pizzę, sushi -kryzys finansowy i gospodarczy, który zaczął się w Stanach Zjednoczonych w 2007 r., a rok później błyskawicznie rozszerzył się na cały świat. -kupujemy smartfony, auta, itp. produkty, o których nie można jednoznacznie powiedzieć, że zostały wytworzone w konkretnym kraju -funkcjonowanie organizacji międzynarodowych czy wielkich korporacji produkcyjnych lub finansowych KRYTERIUM FUNKCJONALNE: gospodarka światowa to „historycznie ukształtowany, lecz zmieniający się w czasie system powiązań ekonomicznych (produkcyjnych, handlowych, usługowych itd.) między różnymi krajami, włączający te kraje i ich gospodarki w światowy proces produkcji i wymiany”. KRYTERIUM INSTYTUCJONALNE, lub ina-czej – podmiotowej, to „zbiorowość różnorodnych organizmów oraz instytucji funkcjonujących zarówno na poziomach krajowych, jak i na szczeblu międzynarodowym (takich jak m.in. przedsiębiorstwa krajowe i międzynarodowe/transnarodowe, gospodarki narodowe, państwa, ugrupowania integracyjne, organizacje międzynarodowe), bezpośrednio lub pośrednio zajmują-cych się działalnością gospodarczą oraz powiązanych ze sobą w pewien całościowy system poprzez sieć międzynarodowych stosunków ekonomicznych”. CECHY GOSPODARKI:-gospodarka światowa jest kategorią dynamiczną, tzn. podlegającą ciągłym zmianom, np. zmieniają się instytucje (pojawiają się nowe, a stare, nawet bardzo wpływowe, jak np. G-8, tracą na znaczeniu), pojawiają się nowe zjawiska w przepływach gospodarczych (np. bardzo świeże zjawisko reshoringu, czyli wycofywania inwestycji firm amerykańskich z Chin i powrotu do USA), a wreszcie zmianie ulega cała struktura regionalna gospodarki światowej,- ma charakter rynkowy, co oznacza to, że tworzący ją system powiązań gospodarczych wynika z działania mechanizmu rynkowego: kierujące się motywem zysku przedsiębiorstwa znajdują popyt na swe produkty i podaż tanich czynników wytwórczych za granicą, często w odległych regionach świata ZAKŁÓCANE DZIAŁANIE MECHANIZMU RYNKOWEGO: regulacjami organizacji międzynarodowych czyli manipulacje wydobycia ropy, regulacjami poszczególnych państw, które w obronie interesów narodowych stosują bariery dla międzynarodowych przepływów dóbr i usług, kapitału, siły roboczej… PRZEŁOM LAT 80./90. XX W.: -początek współczesności GŚ, -zaczęła się transformacja ustrojowa w Europie Środkowej i Wschodniej,- reformy w komunistycznych Chinach, -nowe inicjatywy integracyjne, np. powstała w obecnej formie i pod obecną nazwą Unia Europejska, - powstały: Światowa Organizacja Handlu (WTO) i grupy nieformalnej współpracy.W GŚ WYSTĘPUJĄ 2 ZJAWISKA: GLOBALIZACJA: pojawiła się w w latach 50 xx w, do szerszego grona dotarło w latach 90. – słowo nadużywane, -to moda intelektualna, -charakter hasłowy: wskazuje jedynie, iż osoba, która go używa mówi o nowych zjawiskach, zachodzących we współczesnym świecie, -fakty wskazują, iż dokonujące się w ostatnich dekadach zmiany w wielu dziedzinach życia mają charakter globalny,DEF W SZEROKIM ZAKRESIE: globalizacja w sensie ogólnym to proces tworzony przez zjawiska lub działania o wymiarze ogólnoświatowym.6 Tak sformułowana definicja globalizacji obejmuje swym zakresem wszelkie zjawiska i działania: gospodarcze, polityczne, kulturowe itd., jeżeli spełniony jest warunek, że mają one zasięg globalny, a przynajmniej – międzyregionalny, czyli obejmujący swym zasięgiem różne regiony świata.DEF W WĄSKIM ZAKRESIE: globalizacja gospodarki to proces nasilania się powiązań gospodarczych między regionami (świata), krajami i podmiotami gospodarczymi w skali ogólnoświatowej, prowadzący do poszerzania się i pogłębiania występujących między nimi współzależności (przepływy towarów, siły roboczej, kapitału).najniższym – poziomie podmiotów gospodarczych (przedsiębiorstw, instytucji finanso-wych, gospodarstw domowych, instytucji publicznych, organizacji pozarządowych), b) pośrednim – poziomie krajów (państw), c) najwyższym, najbardziej zagregowanym – poziomie regionów świata. UGRUPOWANIA INTEGRACYJNE: od lat 50 XXw. grupy państw, które dla realizacji wspólnie wyznaczonych przez nie celów postanawiały regulować proces regionalnej integracji gospodarczej.POWSTAŁY : w Europie EWG,UE, później ASEAN W Azji wsch,NAFTA Ameryka, REGIONALIZACJA: spontaniczna intensyfikacja powiązań gospodarczych między podmiotami gospodarczymi(łańcuchy dostaw, szczególnie mocno rozbudowane w Azji Wsch. i Pd.-Wsch.) WSPÓLNE CECHY REG I GLOB: poszerzenie i pogłębienie powiązań gospodarczych w skali międzynarodowe.RÓŻNICE REG I GLOB:integr-poszczególne regiony świata,glob-wszytskie reg św,procesy integracji są kształtowane przez państwa tworzące dane ugrupowanie integracyjne, które określają cele integracji, globalizacja nie zmierza do realizacji jakichś z góry określonych celów, jest bardziej żywiołowa niż kierowana. PRZEDSIĘBIORSTWA KRAJOWE korzystają wyłącznie z krajowej podaży czynników produkcji i na krajowym rynku sprzedają swoje produkty. Krajowy obieg- ich produkcja, wymiana i konsumpcja dokonuje się w skali krajowej, często – tylko lokalnej, czego przykładem są pieczywo i usługi fryzjerskie. To tzw. non-tradable goods, czyli dobra niepodlegające wymianie zagranicznej. KORPORACJĄ TRANSNARODOWA: wykup udziałów w spółkach zagranicznych oraz zakładanie za granicą własnych filii. FORMY OBECNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA NA RYNKACH ZAGRANICZNYCH: wymiana handlowa, zawieranie umów licencyjnych (np. dotyczących produkcji towarów na licencji zagranicznej) lub franchi-singowych, tworzenie spółki z partnerami zagranicznymi. POZIOMY INTERNACJONALIZACJI, CZYLI UMIĘDZYNARODOWIENIA DZIAŁALNOŚCI: a)umiędzynarodowienie sfery wymiany, co następuje, gdy firma za-czyna eksportować swoje produkty i/lub importować surowce, półprodukty, maszyny,b) pełne wejście na rynek międzynarodowy, co polega na tym, że przedsiębiorstwo podejmuje produkcję za granicą, czy to w formie spółek joint venture, czy to drogą wykupu udziałów w firmach zagranicznych, czy też przez utworzenie za granicą włas-nych filii. C)globalizacja przedsiębiorstwa, czyli dokonuje się przestawienie przedsiębiorstwa – lub raczej powiązanej grupy firm – na działanie w skali globalnej: tworzona jest globalna strategia, tworzone i promowane są globalne marki.KORPORACJA TRANSNARODOWA: firma transnarodowa”, „korporacja międzynarodowa”, „przedsiębiorstwo wielonarodowe. JEST TO:grupa przedsiębiorstw obejmująca przed-siębiorstwo macierzyste oraz jego zagraniczne (i krajowe) filie. Firma macierzysta sprawuje kontrolę nad swoimi filiami jako właściciel kontrolnego pakietu ich akcji. KTN: -posiadają za granicami kraju macierzystego jednostek zależnych (co najmniej jednej), -firmą macierzystą w jednym kraju i filiami w innych krajach -filie mogą mieć różną formę prawną i różny stopień zależności wobec firmy macierzystej. FILIA W WĄSKIM ZNACZENIU-przedsiębiorstwo mające osobowość prawną (spółka), w której dana firma zagraniczna ma ponad 50% akcji lub udziałów.FIRMA POWIĄZANA spółka, w której dana firma zagraniczna nie jest największym akcjonariuszem (trudno więc nazwać ją spółką-matką), ale może wpływać na jej funkcjonowanie, ODDZIAŁ jednostka pozbawiona osobowości prawnej, np. biuro lub przedstawicielstwo.POWIĄZANIA W KTN-powiązania kapitałowe – mają podstawowe znaczenie dla powstania i istnienia KTN; obejmują przepływ kapitału ze spółki macierzystej do filii w okresie jej tworzenia i późniejsze zasilanie kapitałowe przez pożyczki wewnątrzkorporacyjne oraz transfer zysków z filii do spółki-matki w okresie późniejszym, powiązania personalne: polegają na tym, że spółka-matka mianuje członków rady nadzorczej filii, a tym samym ma wpływ na obsadę stanowisk w jej zarządzie; powiązania informacyjne: polegają na przekazywaniu decyzji ze spółki macierzystej do filii, np. o strategii całej KTN, oraz płynących w przeciwną stronę informacji sprawozdawczych o działalności filii powiązania technologiczne: polegają na przekazywaniu technologii i know how ze spółki-matki do filii; powiązania kooperacyjne i handlowe: są to zasadniczo jedyne powiązania łączące bezpośrednio filie wchodzące w skład KTN; polegają na dostawach surowców, półproduktów, wyrobów gotowych lub usług między spółkami należącymi do KTN, w odniesieniu do których stosuje się ceny transferowe. DWA SPOSOBY TWORZENIA FILII KTN: (ponadgraniczne fuzje i przejęcia) a) przez tworzenie za granicą nowych firm, b) przez kupowanie za granicą udziałów w istniejących spółkach i może to być zakup: – od państwa, czyli w ramach procesu prywatyzacji własności publicznej, – od prywatnego właściciela większościowego, – na giełdzie, czyli od akcjonariuszy mniejszościowych. PRZEJĘCIE, czyli zakup takiej ilości udziałów przez firmę przejmującą (spółkę-matkę), że obejmuje ona kontrolę nad firmą przejmowaną, która staje się spółką-córką. FUZJA oznacza połączenie firm w miarę równorzędnych w miejsce spółek istniejących do tej pory powstaje nowa spółka.TWORZENIE I ROZWÓJ FILII KTN MOŻE BYĆ FINANSOWANE:- przepływ kapitału własnego ze spółki-matki do tworzonej zagranicą nowej firmy lub w celu kupna udziałów w istniejących już firmach,- reinwestowanie zysków zarobionych przez filie,- pożyczki wewnątrzkorporacyjne MOTYWY EKSPANSJI ZAGRANICZNEJ KTN-tania siła robocza, tanie surowce i półprodukty, niskie koszty transportu i pośrednictwa handlowego, małe wymagania dotyczące ochrony środowiska, niskie podatki i ewentualnie ulgi podatkowe,MOTYWY EKSPANSJI ZAGRANICZNEJ KTN-chęć poszerzenia rynków zbytu, ochrona celna (taryfowa) i pozataryfowa rynku,INNE MOTYWY-rozłożenie ryzyka działalności gospodarczej, naśladownictwo innych firm. RODZAJE POWIĄZAŃ (PRZEPŁYWÓW)- a) przepływy towarowo-usługowe, czyli handel zagraniczny, obejmujący wymianę towarów i wymianę usług, b) przepływy ludzi – siły roboczej, turystów i uchodźców, c) przepływy finansowe, w tym m.in. przepływy kapitałowe, d) przepływy informacji, w tym m.in. przepływy technologii. HANDEL MIĘDZYGAŁĘZIOWY: wymiana między dwoma krajami produktów z różnych branż, np. samochodów za kawę lub telewizorów za wyroby tekstylne.PRZYCZYNY H MIĘDZY: a) naturalna niemożność wytwarzania pewnych towarów w danym kraju z powodów kli-matycznych lub geologicznych, zmusza do ich importowania; b) absolutne (bezwzględne) przewagi w kosztach produkcji: w kraju A wytwarza się taniej dobro x, a w kraju B – dobro y. c) komparatywne (względne) przewagi w kosztach produkcji: w kraju A wytwarza się taniej niż w kraju B i dobro x, i dobro y, ale względnie taniej – dobro x, może więc między tymi krajami dojść do wymiany dóbr x na y i ukształtować się trwała specjalizacja każdego z nich w produkcji tego dobra, które wytwarza po komparatywnie,c)różnice w wyposażeniu w zasoby czynników produkcji: w kraju A zasoby pracy są tańsze niż w kraju B, bo jest ich więcej, a w przypadku kapitału jest odwrotnie,PRZYCZYN HANDLU WEWNĄTRZGAŁĘZIOWEGO: a)różnice w zakresie postępu technicznego, b) rosnące korzyści skali, c) skłonność nabywców do różnorodności, d) fragmentaryzacja produkcji. OFFSHORE OUTSOUR-CING:przenoszenia za granicę działów usługowych korporacji. W 2011 r. światowa wymiana towarowa, a ściślej – światowy eksport towarów przemy-słowych i rolnych, osiągnęła poziom 17,8 bln USD. W całym okresie po II wojnie światowej dynamika handlu towarowego była większa niż dynamika PKB i produkcji. DO CELÓW ANALITYCZNYCH W STRUKTURZE TOWAROWEJ HANDLU WYRÓŻNIA SIĘ 3 GRUPY TOWARÓW: – produkty rolne (w tym żywność), – produkty kopalniane( paliwa),-produkty przetworzone (żelazo i stal).NAJWIĘKSZY EKSPORT TOWAROWY:- produkty przetworzone, lecz ich udział w handlu, rosnący w ciągu 50 lat po II wojnie światowej, w pierwszej dekadzie XXI w. zmniejszył się(samochody, tekstylia i odzież oraz sprzęt telekomunikacyjny i biurowy), - produkty kopalniane stanowią ponad 20% eksportu, a ich udział w ostatnich latach bardzo wzrósł, czego przyczyną był rosnący popyt, gł. ze strony Chin, i drastyczny wzrost na rynkach światowych cen ropy, miedzi, niklu i innych metali, rolne:9% HANDEL INTRAREGIONALNY:wymiana handlowa w poszczególnych regionach świata. HANDEL INTERREGIONALNY:między różnymi regionami. OBECNĄ STRUKTURĘ REGIONALNĄ HANDLU TOWAROWEGO: ponad połowa światowego eksportu i importu przypada na państwa zaliczane do Triady,- ponad połowę światowej wymiany towarowej stanowi handel intraregionalny (wewnątrzregionalny), a trzy największe strumienie tej wymiany stanowią: handel w ra-mach Europy (ok. 2/3 jej eksportu i importu), w ramach Azji (wraz z Oceanią) i w ramach Ameryki Pn. –w przypadku ameryki pn., europy i azji największą część ich ekspor-tu stanowi handel intraregionalny, to każdy z pozostałych regionów eksportuje głównie do najbliższego geograficznie regionu triady, WIĘKSZA CZĘŚĆ WSPÓŁCZESNEGO HANDLU TOWAROWEGO ma charakter regionalny, nie globalny, a gospodarkę światową cechuje układ trójbiegunowy – z dominującym udziałem państw zaliczanych do Triady. Ale stopniowo następują zmiany: rośnie rola krajów Azji, i to nie zaliczanej do Triady Japonii, lecz wschodnioazjatyckich tygrysów, a zwłaszcza Chin, i co ważne – rośnie handel wewnątrz tego regionu. NAJWIĘKSZYMI EKSPORTERAMI I IMPORTERAMI:państwa Triady, Chiny, USA i Niemcy. - 2008 r. w eksporcie przodowały Niemcy, ale w 2009 r. największym eksporterem towarów stały się Chiny, - Stany Zjednoczone wyraźnie przodują w imporcie, ale trzeba zauważyć, że przez cały okres powojenny do 2002 r. były też największym eksporterem. – do eksporterów i importerów należą też wielkie państwa z grupy gospodarek wscho-dzących: Meksyk i Indie, - wysokie pozycje w eksporcie zajmują też czołowi eksporterzy ropy naftowej i gazu: Arabia Saudyjska i Zjednoczone Emiraty Arabskie. 3 GRUPY USŁUG: transport (20,5%),podróże(25,5%) , czyli dobra (!) i usługi kupowane przez osoby podróżujące zagranicą (np. żywność, transport, pamiątki) oraz inne usługi rynkowe(54%)., Podstawową CECHĄ STRUKTURY REGIONALNEJ ŚWIATOWEGO HANDLU USŁUGAMI JEST dominacja państw zaliczanych do Triady: wg danych za 2011 r. 58% eksportu usług pochodziło z Unii Eu-ropejskiej, Ameryki Pn. i Japonii, a do tych regionów trafiało 53% importu. Triady sięga prawie 3/5 tej wymiany. Koniecznie należy podkreślić, że w tym przypadku Triada jako całość, a w jej ramach – Stany Zjednoczone i Unia są eksporterami netto usług. Natomiast Japonia, Kanada oraz pozostałe regiony świata więcej usług importują niż eksportują. W HANDLU TOWAROWYM, najwięcej jest państw z Triady,liderem są stany zjednoczone,DEFICYT MAJĄ PAŃSTWA:Niemcy,Chiny, USŁUGI OFFSHORINGOWE:Indie stają się biurem świata,NADWYŻKA: eksportują dużo usług biznesowych i audiowizualnych, pobierają opłaty z tytułu praw autorskich, franchisingowych np. Wielka Brytania.