2. PEDAGOGIKA JAKO NAUKA. PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGIKI.
WYCHOWANIE - to świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka.
KSZTAŁCENIE – to system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata , przygotowanie się do zmieniania świata i ukształtowanie jego osobowości.
NAUCZANIE – proces kierowania uczeniem się uczniów w toku planowej pracy nauczyciela z uczniami.
UCZENIE SIĘ – proces nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu (wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości (doświadczenia i ćwiczenia).
EDUKACJA – ogół oddziaływań służących formowaniu się (zmienianiu, rozwijaniu) zdolności życiowych człowieka ;
Ogół oddziaływań - oddziaływania instytucjonalne i indywidualne albo świadome i nieświadome albo systematyczne/niesystematyczne ; zaplanowane/przygodne
Zdolności życiowe – obszary funkcjonowania m.in. intelektualny ,emocjonalny ,interpersonalny , motywacyjny, fizyczny.
6. Terminologia w badaniach współczesnej myśli pedagogicznej.
PARADYGMAT - gr. Paradeigma – wzorzec, przykład
Jest powszechnie uznawanym osiągnięciem naukowym, które w pewnym czasie dostarcza społecznościom uczonych modelowe problemy i rozwiązania.
Jest więc określonym podejściem i zasobem wiedzy głównego nurtu myśli zawartej w podręcznikowych analizach badaczy i przyjętych przez społeczność naukową w danym czasie.
Jest nim pewna filozofia ,myśl przewodnia dająca początek poszczególnym nurtom, prądom, kierunkom ,których w danym paradygmacie może być wiele , i umożliwiająca osiąganie celów poznawczych w różny sposób.
Składniki paradygmatu:
Jasno sformułowane prawa
Sprecyzowane założenia teoretyczne
Typowe sposoby stosowania podstawowych praw w różnorodnych sytuacjach teoretycznych
Instrumentarium naukowe
Techniczne sposoby odnoszenia praw paradygmatu do świata rzeczywistego
Metafizyczne zasady kierujące pracą badawczą w ramach danego paradygmatu
Paradygmat wg Siegień
Paradygmat to wzorcowa teoria o zasadniczym znaczeniu dla danej nauki, która umożliwia badaczom określonej dziedziny skupienie się na rozwiązywaniu konkretnych problemów. Jest więc to calość założeń i kryteriów interpretacyjnych umożliwiających analizę i ocenę wyników badan naukowych.
Paradygmat wg Gniteckiego
Zestaw założen ontologicznych dotyczących natury rzeczywistości i roli nauki, które rzutują na akceptację wyników badań w danej epoce i danym miejscu.
2 aspekty paradygmatu:
Socjologiczny – przyjęta przez społeczność naukowców struktura działalności naukowej.
Epistemologiczny – akceptowanie założeń danej orientacji metodologicznej
Paradygmaty pedagogiczne:
Pedagogika kultury
Pedagogika krytyczno – emancypacyjna
Pedagogika empiryczno-analityczna
SZKOŁA NAUKOWA – formacja intelektualna, społeczność badaczy skupionych wokół mistrza – założyciela.
Wg Petruska szkoła naukowa jest grupą naukowców, którzy kontaktują się i komunikują ze sobą bezpośrednio lub pośrednio ,rozwiązują zbieżne problemy badawcze , kierują się tymi samymi przesłankami teoretycznymi i podstawowymi założeniami metodologicznymi ,odwołują się do tych samych uznawanych autorytetów i skupiają wokół wspólnego żyjącego autorytetu lub programowo nawiązują do jego dzieł.
Cechy szkoły naukowej:
Wspólnota miejsca i łącząca wszystkich osobowość mistrza;
Wspólny temat;
Wspólna metoda badań;
Wspólne zsady teoretyczne;
Poczucie przynależności do szkoły u jej przedstawicieli;
Negatywny wymiar szkoły naukowej:
Gdy prowadzi jej przedstawicieli do zawyżonej samooceny;
Gdy prowadzi do bezkrytycyzmu wobec własnych dokonań;
Gdy prowadzi do arogancji lub bezkrytycznej adoracji mistrza;
KIERUNEK NAUKOWY –PEDAGOGICZNY
KIERUNEK NAUKOWY wg PETRUSKA – efekt rozprzestrzenienia się szkoły naukowej w nowych miejscach i instytucjach oraz wywierania wpływu na całą społeczność naukową w dziedzinie oświaty.
KIERUNEK PEDAGOGICZNY wg SOŚNICKIEGO – sposób ujęcia przedmiotu , treści i metod pedagogicznych , który jest właściwy dla tylko jednej dziedziny wychowania lub dla jej pewnej strony czy składnika. Utożsamia się go również z systemem pedagogicznym, który cechuje możliwie jednoznaczne określenie przedmiotu badań , prowadzonych w różnych dziedzinach i stanowiących modyfikacje tego przedmiotu.
RUCH - PRĄD NAUKOWY – PDAGOGICZNY
PRĄD PEDAGOGICZNY – specyficzny dla określonej grupy osób sposób rozwiązywania problemów pedagogicznych.
Powstaje w związku z zapalaniem się ludzi do nowych celów wychowania.
Pojawiaj się wówczas, gdy kierunek naukowy przenika do innych dziedzin wiedzy np. fenomenologia przekształciła się na ruch intelektualny wpływający na socjologię , psychologię, pedagogikę.
Analogia do prądów literackich – zespoły specyficznych możliwości oddziaływania wychowawczego na innych ,uwarunkowanych przez czynniki różnego rodzaju, które mają bezpośredni/pośredni udział w rozwoju pedagogiki.
Jako konstrukcja naukowa – stanowi on jednoznacznie sformułowane treści dotyczące zjawisk pedagogicznych, które stają w opozycji do sytuacji zastanej (prądu aktualnego) i wnoszą nowe wartości i nowe propozycje w odniesieniu zarówno do podmiotów kształcenia i wychowania, jak i oddziaływań pedagogicznych.
Charakter prądu- rzadko jest narodowy ,jest raczej uniwersalny, ponadnarodowy.
DOKTRYNA NAUKOWA – łac doctrina – nauka, umiejętność, nauczanie , od docere uczyć , wskazywać.
Obejmuje ogół poglądów, twierdzeń, założeń z określonej dziedziny wiedzy właściwych danemu myślicielowi lub szkole. Niekiedy obejmuje system, teorie, naukę czy program polityczny.
Jest przekonaniem, że określona myśl ,idea jest słuszna i ostateczna i że nie ma nic poza nią.
Początkowo oznaczała – naukę lub ogół wiedzy z danej dyscypliny.
Po czasie oznacza- teorie, idee, założenia ze sobą powiązane w jakiś sposób.
Dziś oznacza – zbiór ogólnie uporządkowanych założeń ,twierdzeń, przekonań i poglądów na temat określonej dziedziny wiedzy ; twierdzenia te nawiązują do dorobku kultury a także określają wnioski z przyjmowanych założen.
Opiera się na – określonym światopoglądzie a czasem nawet na doświadczeniach i autorytecie tworzących ją ludzi.
ZADANIA DOKTRYNY Ideowe, celowe pokierowanie poznaną naukowo rzeczywistością, którą przeobraża zawsze jakaś ideologia.
Doktryna pedagogiczna wg SZTOBRYNA – wszelkie usystematyzowane ,teoretycznie uzasadnione i wyposażone w bogatą aparaturę pojęciową hipotezy i twierdzenia dotyczące wychowania człowieka, odniesione do składników ówczesnego rozumienia tego pojęcia.
DYSKURS PEDAGOGICZNY – łac. discurs – rozmowa ;
Określa uwarunkowane historycznie i epistemologicznie reguły budowy wypowiedzi na temat edukacji ,operujące argumentacją z elementami perswazyjnymi czy ekspresyjnymi.
W praktyce szkolnej i wychowawczej obecny jest jako gatunek mowy , będący rodzajem wyspecjalizowanej praktyki komunikatywnej, która ma swoje reguły i prawa.
W procesie wychowawczym jest zdarzeniem interakcyjnym będącym miejscem wymiany komunikatów czyli argumentowaniem, rozmową, debatą.
M. Foucault – dyskurs to system wiedzy, koncepcji, myśli ucieleśnionych w praktykach społecznych, istniejących w realnym świecie, nie wolno go utożsamiać jednak z paradygmatem.
Dyskurs jako konfiguracja władzy – wiedzy:
W wiedzy jest władza
We władzy jest wiedza – kto posiada władzę ma wiedzę
Dyskurs może być pomocny jako :
Instrument lub skutek sprawowania władzy
Przeszkoda, pułapka, ośrodek oporu
Punkt wyjścia dla przeciwstawnej strategii.
IDEOLOGIE POLITYCZNE – PEDAGOGICZNE
IDEOLOGIE –to:
wyrazicielki interesów poszczególnych grup, klas czy narodów ; zbiorowości, ruchów politycznych / religijnych dążących do narzucania swych partykularnych celów i interesów oraz do zdominowania innych ludzi.
Nośniki apriorycznie przyjmowanych przez ich wyznawców wartości , poglądów czy wyobrażeń o świecie i przekonań o możliwościach ich realizacji tzn że nie podlegają procesowi dowodzenia ani empirycznej weryfikacji.
Język ideologii – opisuje , obiecuje, grozi , przestrzega ;
TYPY IDEOLOGII PEDAGOGICZNYCH:
KONSERWATYZM – ideologia konserwatywna- szkoła rzymska ;
LIBERALIZM – ideologia liberalna – szkoła ateńska ;
LEWICA (nurt radykalny) – ideologia radykalna – szkoła hellenistyczna
CHARAKTER IDEOLOGICZNY KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA:
- jako koncepcje teoretyczne – wynikają z kulturowo konstruowanych i politycznie legitymizowanych dyskursów
- podtrzymują obraz człowieka oraz jego społecznej/politycznej roli ; dostarczają podstaw do praktykowania strategii kształtowania tożsamości.
MODA UMYSŁOWA – stanowi masowo upowszechniony pewien styl myślenia, filozofowania ; tendencję, orientację ideologiczną , które podtrzymują skłonność człowieka do często powierzchownego odtwórczego lub twórczego naśladowania określonych idei jako czegoś niezwykle pozytywnego.
Jest mechanizmem wymiany paradygmatów –
Cecha mody – intensywne przewartościowanie tradycyjnych podejść, metod, technik oraz przedmiotu badań pedagogiki jako nauki.
MYŚL PEDAGOGICZNA - wg Bogdana Nawroczyńskiego – wszystko co stanowi godną uwagi treść naszej literatury, a więc nie tylko teorie pedagogiczne o charakterze bardziej lub mniej naukowym , lecz również publicystyka pedagogiczna ,w której formułują się zazwyczaj ideały pedagogiczne.
Wg. Poznańskiego – myśl pedagogiczna to nie tylko jednostkowe poglądy wypowiadane na temat oświaty i wychowania w teoriach, traktatach, doktrynach filozoficznych. To teoria i praktyka wyrażająca się w określonej koncepcji, doktrynie, planach ,zamierzeniach edukacyjnych gruntownie przemyślanych (tj. ustawy, instrukcje, zarządzenia, treści czy programy kształcenia.