PRACA Z UCZNIEM

O SPECJALNYCH POTRZEBACH EDUKACYJNYCH

Pojęcie specjalnych potrzeb edukacyjnych wg prof. Jadwigi Jastrząb odnosi się do tej grupy uczniów, która nie może podołać wymaganiom powszechnie obowiązującego programu edukacyjnego.

Mają oni znacznie większe trudności w uczeniu się niż ich rówieśnicy. Są w stanie kontynuować naukę, ale potrzebują pomocy pedagogicznej w formie specjalnego programu nauczania i wychowania, specjalnych metod, dostosowanych do ich potrzeb, możliwości i ograniczeń.

Grupy osób o specjalnych potrzebach edukacyjnych:

• osoby z uszkodzeniami sensorycznymi (wzrok, słuch),

• osoby z uszkodzeniami motorycznymi (ortopedycznymi, postępującymi schorzeniami mięśni, itp.),

• osoby z upośledzeniem umysłowym,

• osoby z zaburzeniami komunikacji językowej,

• osoby ze sprzężoną niepełnosprawnością,

• osoby z zaburzeniami emocjonalnymi i zachowania,

• osoby z autyzmem dziecięcym i pokrewnymi zaburzeniami,

• osoby ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się,(dzieci z dysleksją, dysgrafią i dysortografią),

• osoby z przewlekłymi chorobami somatycznymi.

(Reforma Systemu Kształcenia... 1998:11)

Postępowanie wobec ucznia ze specyficznymi trudnościami w nauce:

• w sposobie oceniania uczniów uwzględnia się różnorakie czynniki wpływające na jakość pracy i docenia włożony przez dziecko wysiłek,

• ocena w głównej mierze dotyczy poprawności wypowiedzi ustnej i strony merytorycznej prac pisemnych,

• wydłuża sięlimit czasu na pisanie sprawdzianów; ocenia się na jednakowych prawach brudnopis i czystopis,

• w przypadku głębokiej dysgrafii umożliwia się uczniowi wykonanie prac kontrolnych na komputerze. Jeżeli nauczyciel nie jest w stanie odczytać pracy ucznia, robi to uczeń w jego obecności, wyjaśniając wszystkie wątpliwości ortograficzne,

• pisemne sprawdziany ogranicza się do sprawdzania wiadomości. Stosuje się testy wyboru, zdania niedokończone, teksty z lukami dotyczącymi sprawdzanych treści. Pozwala to uczniowi skoncentrować się na konkretnej tematyce, nie na poprawności pisania,

• preferuje się odpowiedzi ustne. Pytania kierowane do ucznia są precyzyjne, konkretne, unika się pytań typu: „Co wiesz o …?”

• uczniowie z trudnościami w matematyce (dyskalkulia) mogą korzystać z kalkulatora, z modeli brył przestrzennych oraz w razie potrzeby z tabliczki mnożenia,

• nauczyciel ocenia tok rozumowania poprzez analizę działań a nie tylko jego wynik ,

• nauczyciele, na podstawie opinii z poradni psychologiczno-pedagogicznej, dostosowują wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się uniemożliwiające sprostaniu tym wymaganiom,

Uczeń ze specjalnymi trudnościami ma możliwość uczestniczenia w :

a)      zajęciach wyrównawczych,

b) terapii logopedycznej, pedagogicznej, psychologicznej – zajęcia indywidualne,

c)      zajęcia rewalidacyjne,

d) zajęcia korekcyjno – kompensacyjne,

e) zajęcia dogoterapii,

f) zajęcia hipoterapii,

g) zajęcia rehabilitacji ruchowej,

h) koła zainteresowań.

Działania ukierunkowane na nauczycieli pracujących z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych

a) konsultacje z nauczycielem przedmiotu celem ukierunkowania jego pracy z uczniem

b) organizowanie szkoleń dla nauczycieli w celu pogłębiania ich wiedzy na dany temat,

c) przekazywanie wyników badań diagnostycznych wychowawcom, nauczycielom uczącym w danej klasie,

d) wspólne opracowywanie i wdrażanie wskazówek i zaleceń do pracy z dzieckiem z trudnościami w uczeniu się,

e) pomoc w opracowaniu kryteriów i sposobów oceniania osiągnięć uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych,

f) kierowanie uczniów do poradni psychologiczno-pedagogicznej za zgodą rodziców.

Jak pracować z dzieckiem ze specjalnymi trudnościami w uczeniu się ? – rodzaje terapii pedagogicznej.

Muzykoterapia i trening relaksacyjny.

cele i zadania:

• kształtowanie wrażliwości i empatii,

• stymulowanie do aktywności i kreatywności,

• dowartościowanie emocjonalne,

• wygaszanie agresywnych reakcji,

• wzmacnianie prawidłowych nastawień i postaw,

• doskonalenie komunikacji w grupie,

• kształtowanie umiejętności aktywnego słuchania i koncentrowanie uwagi,

• praca z ciałem,

• doskonalenie sprawności psychomotorycznej,

• usuwanie napięcia psychofizycznego.

Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Scherborne.

Cele i zadania:

• rozwijanie przez ruch świadomości własnego ciała, usprawnianie ruchowe,

• rozwijanie świadomości przestrzeni i działania w niej,

• rozwijanie przez ruch dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu (przygotowanie dziecka do uczestnictwa w kontaktach interpersonalnych),

• rozwijanie przez ruch działalności twórczej.

W programie ćwiczeń ruchowych wyróżnia się następujące grupy ćwiczeń wspomagających rozwój dziecka:

• ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała,

• ćwiczenia prowadzące do zdobycia pewności siebie i poczucia bezpieczeństwa w otoczeniu,

• ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupa.

Biblioterapia w pracy nauczyciela

Biblioterapia – co to jest?

Biblioterapia opiera się na wykorzystaniu terapeutycznych wartości literatury.

Podstawy biblioterapii stworzył N.A.Rubakin, który od 1919 r. w Instytucie Bibliopsychologii w Lozannie zapoczątkował badania nad reakcjami indywidualnych czytelników.

Biblioterapia (wg Ireny Boreckiej)

jest działaniem terapeutycznym opierającym się o zastosowanie materiałów czytelniczych, rozumianych jako środek wspierający proces terapeutyczny, jest rodzajem psychicznego wsparcia, pomocy w rozwiązywaniu osobistych problemów danej osoby przez ukierunkowane czytanie.

Rodzaje biblioterapii:

• instytucjonalna

• kliniczna

• wychowawcza (wychowawczo-humanistyczna albo rozwojowa)

Biblioterapia kliniczna

1. Leczenie zaburzeń

2. Uczestnicy – ludzie chorzy:

• pacjenci szpitali i laboratoriów

• pacjenci nie akceptujący swego stanu zdrowia

Biblioterapia wychowawcza

• Ludzie zdrowi, mający kłopoty „życiowe”

Uczeń o specjalnych potrzebach edukacyjnych w kręgu biblioterapii

Biblioterapia wychowawcza adresowana do dzieci i młodzieży z problemami...

• dzieci i młodzież niepełnosprawne fizycznie

• dzieci i młodzież niedostosowane społecznie, sprawiająca trudności wychowawcze.

Dzieci i młodzież niepełnosprawne fizycznie

Biblioterapia jako uzupełnienie procesu rehabilitacji:

• Wspieranie dziecka niepełnosprawnego w procesie akceptacji siebie jako osoby niepełnosprawnej;

• Łagodzenie napięć psychicznych związanych z ułomnością;

• Integracja ze środowiskiem (klasą) i uwrażliwienie na problemy osób niepełnosprawnych.

Dzieci niesłyszące i niedosłyszące

• Dla prawidłowego rozwoju osób niesłyszących lub z niedosłuchem konieczne jest włączenie się do społeczności osób czytających;

• Rozwój zainteresowań czytelniczych może przyczynić się do pełnej rewalidacji, przy pomocy nowej formy książki;

• Biblioterapeuta znający język migowy i rozumiejący specyfikę kontaktów werbalnych pomiędzy słyszącymi i niesłyszącymi.

Dzieci niedowidzące

Dwa modele postępowania:

• Model postępowania dla osób zagrożonych utratą wzroku;

• Model zmierzający do kształtowania właściwych postaw wobec siebie jako osoby niepełnosprawnej.

• Literatura może być źródłem wiedzy o ludziach z podobnymi problemami;

• Literatura może być źródłem wiedzy o świecie.

Biblioterapia – jak?

• Swoboda uczestnictwa,

• Uwzględnienie potrzeb, problemów i preferencji członków grupy,

• Dostosowanie środków terapeutycznych do możliwości percepcyjnych i fizycznych poszczególnych uczestników grupy,

• Uwzględnienie i akceptowanie poziomu „gotowości uczestnictwa” poszczególnych członków grupy,

• Dostosowanie poziomu i tempa zajęć terapeutycznych do psychicznych i fizycznych możliwości uczestników,

• Włączenie do programów biblioterapeutycznych zajęć muzykoterapeutycznych i arteterapeutycznych oraz elementów innych terapii wspomagających proces powrotu do zdrowia.

Różne funkcje książki w procesie wychowawczym:

Materiały pobudzające to książki o tematyce awanturniczo-przygodowej, wojenne, podróżnicze i popularnonaukowe;

Materiały uspakajające, do których zalicza się książki przygodowe, tzw. młodzieżowe, fantazy, literaturę humorystyczną;

Materiały refleksyjne czyli powieści obyczajowe, biograficzne, romanse, psychologiczne i socjologiczne.

Biblioterapeuta – kto?

• Kierowanie procesem biblioterapii wymaga od nauczyciela dobrego przygotowania fachowego oraz pewnych wrodzonych predyspozycji.

• Biblioterapeuta – osoba wzbudzająca zaufanie, cierpliwa i tolerancyjna.

Biblioterapia – gdzie?

• W każdym miejscu w szkole, na każdej lekcji ale też w bibliotece, ponieważ:

„biblioteka szkolna jest jedyną biblioteką, z którą człowiek w ciągu swojego życia musi się zetknąć. (…) Nie wolno przy tym lekceważyć najbardziej błahej nawet przyczyny obecności ucznia w bibliotece, gdyż każde, choćby minimalne zainteresowanie można wykorzystać.” (I. Borecka)

• Również w plenerze, na wycieczce... wykorzystując dodatkowe walory terapeutyczne obcowania z przyrodą.

Biblioterapia – czy warto?

Interdyscyplinarny i uniwersalny charakter biblioterapii polega na współdziałaniu z:

• baśnioterapią i bajkoterapią,

• muzykoterapią,

• Arteterapią,

• dramą pedagogiczną,

• pedagogiką zabawy.

Czyli z każdym kto chce pomóc dzieciom bezpiecznie i pogodnie przejść przez trudy dzieciństwa:

• nauczycielami wszystkich przedmiotów,

• pedagogami, bibliotekarzami,

• terapeutami, logopedami,

• rodzicami, babciami...