Międzynarodowy transport drogowy

Marietta Rybak

Klasa II „a”

Technikum logistyczne

Charakterystyka	EU-27 (2005)	USA (2005)	Japonia (2005)	Chiny (2005)	Rosja (2006)	Polska (2007)^[3]
Drogi twarde (długość) 1000km	5000^[4]	6430	942	1931	722	258,9
Drogi twarde (gęstość) km/100 km^2	115,6^[4]	66,8	249,3	20,1	4,23	82,8
Autostrady (długość) 1000km	61,6	194,5	17	41	29	0,66
Autostrady (gęstość) km/100 km^2	1,42	2,01	4,5	0,43	0,17	0,2
Praca przewozowa (ładunki) mld tkm	1887,6^[4]	1888,2	335,0	869,3	200,9	159,5
Praca przewozowa (ładunki) udział procentowy	45,6%^[4]	32,9%^[5]	b.d.	10,8%	4,2%	59,7%
Praca przewozowa (pasażerowie) samochody osobowe mld pkm	4601,7	7253,5^[6]	738,0^[7]	929,2^[8]	b.d.	patrz niżej
Praca przewozowa (pasażerowie) autobusy/autokary/trolejbusy mld pkm	522,6	226,8	88,0	patrz wyżej	138,8	27,4^[9]

Typy transportu drogowego

Ustawa o transporcie drogowym wprowadza podziały transportu drogowego:

• według kryterium działalności gospodarczej:

  • transport zarobkowy

  • transport niezarobkowy – prowadzony na potrzeby własne

• według kryterium terytorialnego

  • krajowy transport drogowy – transport zarobkowy charakteryzujący się tym, że całość przewozów odbywa się przy zastosowaniu pojazdów samochodowych lub zespołów pojazdów zarejestrowanych w kraju, na drodze, której początek, koniec oraz trasa przejazdu znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

  • międzynarodowy transport drogowy – podobne wymagania, jak w transporcie krajowym z tą różnicą, że punkt początkowy lub docelowy może znajdować się poza granicami kraju.

Transport drogowy może być częścią składową mieszanych gałęzi transportu, takich jak: transport kombinowany, transport bimodalny, transport multimodalny, transport intermodalny, czy też transport współ modalny. Jest również elementem transportu miejskiego.

Infrastrukturę transportu samochodowego podzielić można analogicznie jak infrastruktury innych gałęzi transportu na infrastrukturę liniową (drogi) i punktową – np. węzły drogowe, przystanki autobusowe, centra logistyczne i punkty przeładunkowe, jak również mające charakter pomocniczy, np. parkingi, stacje benzynowe, myjnie samochodowe, czy też stacje kontroli pojazdów lub stacje obsługi pojazdów. Podstawowy podział dróg obejmuje drogi gruntowe i drogi twarde. Inna klasyfikacja zakłada podział na ogólnodostępne na określonych warunkach drogi publiczne oraz drogi niepubliczne (wewnętrzne, prywatne). Oprócz tego wyróżnić można jeszcze trzy podziały dróg publicznych, wg następujących kryteriów:

1. Kryterium funkcji w sieci drogowej:

   1. krajowe – mogące stanowić również odcinki dróg międzynarodowych

   2. wojewódzkie

   3. powiatowe

   4. gminne

   5. lokalne

   6. miejskie (ulice)

   7. Zakładowe

2. Kryterium stopnia dostępności i obsługi przyległego terenu:

   1. autostrady – dostęp do nich jest zapewniony wyłącznie dla pojazdów samochodowych przez węzły na przecięciach z wyselekcjonowanymi drogami publicznymi, ruch bezkolizyjny, zawsze wyposażone we dwie, trwale rozdzielone jezdnie jednokierunkowe

   2. drogi ekspresowe – dostęp zapewniony jest przez węzły jak i przez skrzyżowania jednopoziomowe, dopuszcza się kolizje, które mogą wystąpić na jednopoziomowych skrzyżowaniach lub przecięciach z niektórymi drogami publicznymi, może być drogą dwu lub jednokierunkową, zależnie od wielkości natężenia ruchu

   3. drogi ogólnodostępne (jedno- lub dwujezdniowe) – wszystkie pozostałe, które można zaliczyć do dróg na podstawie pierwszego kryterium

3. Kryterium kwalifikacji technicznej:

   1. klasy I – autostrady i drogi o podobnych parametrach (np. międzynarodowe)

   2. klasy II – magistrale przeznaczone wyłącznie dla pojazdów samochodowych

   3. klasy III – drogi jedno-jezdniowe, ruch mieszany o znaczeniu ogólnokrajowym lub międzynarodowym

   4. klasy IV – ruch mieszany o znaczeniu regionalnym lub wewnątrz-regionalnym

   5. klasy V – drogi lokalne

Środki transportu

Podstawowy podział środków transportu obejmuje środki przeznaczone do przewozu osób oraz środki przeznaczone do przewozu ładunków. Aczkolwiek należy zauważyć, iż środki zaliczane do pierwszej grupy zazwyczaj posiadają pewną przestrzeń przeznaczoną na transport ładunków. Istnieją również rozwiązania pośrednie - pojazdy przystosowane do przewozu zarówno osób, jak i ładunków (samochody towarowo-osobowe). Środki transportu do przewozu osób podzielić można na indywidualne środki transportu oraz środki transportu zbiorowego. Do pierwszej grupy można zaliczyć np. rowery, motorowery, motocykle oraz samochody osobowe. Do drugiej natomiast autobusy, autokary oraz trolejbusy. Specyficzną funkcję w indywidualnych przewozach osób pełnią taksówki. Innym ciekawym środkiem transportu wykorzystywanym do przewozu osób jest autobus torowy. Łączy on niektóre zalety transportu szynowego i transportu drogowego. Na uwagę zasługuje również koncepcja car-poolingu mająca na celu zwiększenie ilości osób przemieszczających się jednocześnie w jednym środku transportu, co przyczynia się do ograniczenia efektu kongestii na drogach, a tym samym do ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko naturalne. Środki transportu do przewozu ładunków to m.in. wszelkiego rodzaju samochody dostawcze, samochody ciężarowe, ciągniki oraz pociągi drogowe. Wyróżnia się trzy technologie przewozu ładunków: uniwersalną, specjalizowaną i zunifikowaną. W zależności od przystosowania do określonej technologii, poszczególne pojazdy posiadają różnice w budowie. Transport drogowy jest jedną z bardziej uregulowanych prawnie sfer działalności człowieka. Jest obiektem regulacji szeregu konwencji międzynarodowych, jak również prawodawstwa krajowego.

Konwencje i regulacje międzynarodowe

• Konwencja wiedeńska o ruchu drogowym – regulująca zasady poruszania się po drogach

• Konwencja CMR – określająca wzór międzynarodowego listu przewozowego

• Konwencja ADR – dotycząca transportu materiałów niebezpiecznych

• Konwencja TIR – dotycząca tranzytu towarów samochodami ciężarowymi w transporcie międzynarodowym

• Konwencja ATP – dotycząca przewozów towarów szybko psujących się

• Umowa AETR – dotycząca czasu pracy kierowców

• Umowa INTERBUS – dotycząca międzynarodowych przewozów pasażerskich

Regulacje krajowe

Z regulacji krajowych na terenie Polski wyróżnić można:

• Ustawa o transporcie drogowym – regulująca zasady prowadzenia zarobkowego transportu drogowego oraz zasady działania Inspekcji Transportu Drogowego

• Ustawa "Prawo przewozowe" – określająca wzory listu przewozowego, innych dokumentów oraz zasady zawierania umów o przewóz

• Ustawa o czasie pracy kierowców – będąca dopełnieniem konwencji AETR

Oprócz powyższych wymienić można również kodeksy drogowe, które regulują zasady poruszania się po drogach – zarówno pod względem organizacyjnym, jak i technicznych wymagań stawianych pojazdom. Jedną z ważniejszych międzynarodowych organizacji skupiających podmioty związane z transportem drogowym jest założona w 1948 roku Unia Transportu Drogowego. Skupia ona 179 członków z 74 krajów i odpowiada m.in. za reprezentowanie interesu przewoźników drogowych, jak również jest międzynarodowym poręczycielem karnetów TIR.

Trasa europejska – międzynarodowa droga samochodowa w Europie, oznakowana numerem jedno-, dwu- lub trzycyfrowym poprzedzonym literą E (białe litery na zielonym tle). Numeracja dróg jest zachowana przy przekraczaniu przez drogę granic państwowych. Nadzorowaniem sieci tras europejskich i propozycjami zmian w ich przebiegu zajmuje się Komisja Gospodarcza ONZ ds. Europy (UNECE). W niektórych państwach (np. Polska, Niemcy) numeracja tras europejskich występuje równolegle do krajowego systemu numeracji dróg. W innych państwach (np. Szwecja, Polska w latach 1962-1985) numeracja tras europejskich jest zintegrowana z systemem numeracji krajowej i drogi oznaczone symbolem Exx nie posiadają już innych numerów.

System oznaczeń

Drogi podstawowe i drogi pośrednie określone jako kategoria "A" są oznaczone liczbą dwucyfrową; drogi stanowiące odgałęzienia, odnogi lub drogi łącznikowe określone jako kategoria "B" są oznaczone liczbą trzycyfrową. Uwaga: drogi E 01... E 09, które oznaczane są zgodnie z powyższym ustaleniem dwiema cyframi zazwyczaj oznacza się jedną cyfrą, z pominięciem zera na początku.

Bieżący system oznaczeń tras europejskich został wprowadzony w 1975 na podstawie Umowy europejskiej o głównych drogach ruchu międzynarodowego (AGR) zawartej w Genewie 15 listopada. Jego wprowadzanie w życie rozpoczęto w pierwszej połowie lat 80. XX wieku. Mimo upływu ponad 20 lat od jego wprowadzenia zdarzają się sytuacje oznakowania dróg znakami zgodnymi z poprzednim systemem. Poprzedni system, wprowadzony w latach 50. XX wieku, też składał się z jedno do trzycyfrowych liczb, w dużym uproszczeniu polegał na tym, że im mniej ważna była droga tym wyższy miała numer. Zmiana systemu numeracji nie od razu została przez wszystkich zaakceptowana. Zdarzały się też sytuacje, że po akceptacji zmian nic się praktycznie w oznakowaniu dróg nie zmieniło. W związku z niewprowadzaniem zmian w oznakowaniu dróg, zdarzały się sytuacje, w których wydawcy atlasów pomimo uwzględnienia nowej numeracji dróg w atlasach, w kolejnych wydaniach powracali do poprzedniej (wycofywanej) numeracji. W 1992 uzupełniono sieć o wiele nowych dróg, w znacznej mierze na terenach Rosji. Do dotychczasowego systemu dodano głównie drogi leżące na wschodzie Europy i częściowo w zachodniej Azji, co częściowo zniekształciło systematykę oznakowania tras. Cały czas w systemie są wprowadzane zmiany, na ogół wydłużające lub zmieniające trasy przy jej końcach.