Mowa ciała w życiu codziennym
Komunikowanie się ludzi pozostaje przedmiotem zainteresowania psychologów od wielu dziesiątków lat. Świadectwem tego jest duża liczba badań i publikacji naukowych, jak i wiele przejawów praktycznej działalności, czy to w postaci różnych form doskonalenia umiejętności komunikacyjnych. Zastosowanie wiedzy o komunikowaniu we wszystkich niemal sferach życia zawodowego i biznesowego, czy też w procesach edukowania, przekonywania i propagowania różnych treści, zwłaszcza w sferze publicznej każdego z nas. Według W Głodowskiego komunikowanie się to „proces przekazywania i odbierania informacji między dwiema osobami lub pomiędzy małą grupą osób, wywołujący określone skutki i rodzaje sprzężeń zwrotnych.
W literaturze przedmiotu spotykamy się z badaniami, z których wynika, że większość wiedzy o emocjach, uczuciach i postawach innych ludzi uzyskujemy za pomocą obserwacji ich gestów, mimiki oraz co bardzo ważne niewerbalnych aspektów przekazów językowych, tj. „tych wszystkich czynników, które nie są integralną częścią wypowiedzi słownej, lecz niosą ze sobą informację dodatkową”. Będzie to więc np. ton i natężenie głosu, tempo wypowiedzi, przerwy, zająknięcia oraz inne zaburzenia mowy.
Bez trudu potrafimy zidentyfikować wiele aktów komunikacji niewerbalnej, jako typowe sposoby reagowania w określonych sytuacjach, inne poznaliśmy dzięki obserwacjom i eksperymentom przeprowadzonym przez badaczy-specjalistów. Wielokrotnie zapewne obserwowaliśmy jaki wpływ ma strach i lęk na zachowanie człowieka, które wyrażają się często przez: przerwy, powtórzenia, załamania głosu. Ważnym odkryciem naukowym było stwierdzenie, że „przeciętny” ton głosu osoby kłamiącej jest zazwyczaj wyższy od tonu mowy człowieka, który mówi prawdę. Wysokość mowy ludzkiej rozciąga się na ponad dwie oktawy, nic więc dziwnego, że dla wielu z nas niższy głos brzmi po prostu szczerzej. „Wysoki głos kojarzy nam się z osobą niestałą, płytką, wewnętrznie spiętą”. Otóż ton głosu nie musi odpowiadać intencjom mówcy, powstające wrażenie nie zawsze więc wywołuje sprawiedliwą ocenę.
Niezwykle ciekawą grupę stanowią sygnały związane z tzw. mową ciała: gesty, mimika i różne postacie kontaktu wzrokowego emitowane bezwiednie lub ze świadomą intencją przekazania określonej informacji. Występują one same w sobie znaczące np. grymas niesmaku czy „proszące” spojrzenie lub, obok takich elementów, jak ton i barwa głosu, składają się na kontekst służący interpretacji znaczenia wypowiadanych słów lub sterują ich procesem odbioru.
Czasem zdarzało mi się poczuć antypatię już przy pierwszym spotkaniu z nowo poznanym człowiekiem, i to pomimo tego, że starał się być dla mnie miły i sympatyczny. Jednak wewnętrzny instynkt mówił mi zupełnie co innego. Może nam się zdarzyć sytuacja zupełnie odwrotna gdy człowiek pozornie wygląda na niemiłego okazuje się bardzo miły i uprzejmy. W tym miejscu wypada zadać pytanie: Dlaczego tak się dzieje? Przecież nie staramy się specjalnie nastawiać do osób, które dopiero poznaliśmy. Człowiek, jak to się mówi, jest zwierzęciem stadnym i lubi towarzystwo innych. Raczej zaciekawiony jest innymi osobnikami bądź też chce innych zaciekawić sobą. Tak czy inaczej przemawia to za pozytywną postawą w stosunku do drugiego człowieka. A tak czy inaczej przytrafiają nam się czasem negatywne emocje w kontaktach z nieznajomymi. Do najważniejszych elementów składających się na mowę ciała zalicza się min.: postawę, mimikę, gest i dotyk.
Postawa to sposób stania, chodzenia, siedzenia; może być otwarta lub zamknięta. Określona pozycja ciała, jaką zajmujemy odruchowo podczas rozmowy, jest zazwyczaj wyrazem naszego samopoczucia lub pozycji społecznej. Ruch i ułożenie ciała, na przykład zaciśnięte dłonie, ściśle złączone stopy lub kolana czy plecy przygarbione podczas chodzenia mogą informować nas zarówno o trwałych cechach osobowościowych, jak i wyrażać napięcie emocjonalne. Przyjmowana przez nas postawa ciała może również odzwierciedlać nasz stosunek do rozmówcy. Podczas spotkania osób o różnym statusie swobodniejszą postawę przyjmuje ta osoba, która ma wyższy status, na przykład w firmie szef, na uczelni profesor, w rodzinie ojciec lub bogaty wujek. Ta swobodna postawa może przejawiać się poprzez trzymanie rąk w kieszeni, odwracanie się plecami, przeglądanie notatek czy gazety lub podczas wypowiedzi drugiej osoby. Czasami tolerujemy takie nonszalanckie zachowanie, głównie u członków rodziny i przyjaciół. Jednak wyobraźmy sobie nas samych trzymających ręce w kieszeni i stojących tyłem do wykładowcy na egzaminie lub rozmowie kwalifikacyjnej z właścicielem firmy. Nasza postawa z pewnością zostałaby odebrana, jako brak szacunku i mogłaby być potraktowana również jako wyzwanie.
Specjaliści wyróżniają dwie opozycyjne postawy otwartą i zamkniętą. Zamknięta postawa ciała to taka, w której części ciała najbardziej podatne na uraz są zasłonięte. Otwarta postawa ciała charakteryzuje się tym, że odsłonięte są najbardziej wrażliwe części ciała, takie jak genitalia, brzuch i szyja. O otwartej postawie możemy mówić wtedy, kiedy nasz rozmówca ma uniesioną głowę, lekko wysunięte biodra, które są również nieświadomym sygnałem seksualnym i nieskrzyżowane ramiona. U mężczyzn może to być również rozpięta marynarka czy koszula pod szyją, rozluźniony krawat. U kobiet np. torebka swobodnie zwisająca na ramieniu lub w dłoni, rozpuszczone włosy a jeśli spięte, to nie w ciasny kok. Przy pozycji siedzącej u osób przyjmujących postawę otwartą można zaobserwować lekkie pochylenie do przodu, szerzej rozstawione nogi, wysunięcie głowy czy pokazywanie wnętrza dłoni. Warto wiedzieć, że osoby o otwartej postawie postrzegane są, jako bardziej przyjazne, pozytywnie nastawione do otoczenia i stwarzające poczucie bezpieczeństwa.
Mimika są to miny, ruchy oczu, brwi, nosa, kontakt wzrokowy. Gdybyśmy chcieli zdefiniować to pojęcie, moglibyśmy powiedzieć, że są to wszelkie zmiany, które można zaobserwować na ludzkiej twarzy w czasie spotkania czy codziennych relacji. Mimikę twarzy uznaje się za szczególnie wyrazisty kanał przekazu niewerbalnego. Według Ekmana i Friesena samą mimiką, można wyrazić sześć głównych emocji: gniew, zaskoczenie, niesmak, strach, szczęście i smutek. Dodając do tego po kilka domieszek, każdej z tych emocji, możemy doliczyć się przynajmniej dwudziestu kilku stanów emocjonalnych. Co ważne, człowiek niezależnie od kraju urodzenia używa tych samych min do wyrażenia tych samych uczuć. Oto kilka podpowiedzi: oczy lekko zmrużone – koncentracja, szeroko otwarte – strach. Brwi całkowicie uniesione do góry – ogromne niedowierzanie, uniesione do połowy czoła i łukowato wygięte – zdziwienie, obniżone do połowy czoła – zakłopotanie i wiele innych. Usta z uniesionymi kącikami – zadowolenie, opuszczone kąciki to brak zadowolenia i smutek, zaciśnięte to złość i drżenie dolnej wargi - wrogość.
Wypowiadając się o oczach nie wolno zapomnieć o kontakcie wzrokowym choć jego interpretacja nie zawsze bywa taka oczywista. Patrzenie komuś w oczy w czasie rozmowy może świadczyć o naszej sympatii do rozmówcy czy zainteresowaniu tematem rozmowy, ale może być również oznaką niechęci czy wręcz wrogości. Każda z postaw zależy od okoliczności prowadzonej rozmowy. Jeśli jakiś mężczyzna na dyskotece wpatruje się nachalnie na seksowną blondynką to prawdopodobnie podoba mu się i chce ją poderwać. Ten sam rozmarzony wzrok u dwóch kobiet, patrzących na atrakcyjnego mężczyznę, również może oznaczać coś innego.
Kolejnym elementem mowy ciała jest śmiech, może przybrać wiele form, ale jak nam powtarzała mama śmiech to zdrowie. Mówiły też pewnie, że uśmiech ułatwia kontakty. Po pierwsze śmiech powoduje wydzielanie się substancji czy raczej grupy hormonów redukujących stres, zwanych endorfinami. Po drugie wolimy ludzi, którzy się do nas uśmiechają, dlatego też uśmiech ułatwia nawiązywanie kontaktów, umożliwia efektywne negocjacje, pozwala szybciej rozwiązywać konflikty i sprawniej podejmować decyzje.
Gestykulacja jest kolejnym elementem, który może wyrażać się przez ruchy ramion, rąk, dłoni, palców itp. Są to dowolne ruchy, wykonywane przez nas świadomie lub nieświadomie. Gestykulacja może dotyczyć rąk, głowy oraz pozostałych części ciała. Wspomaga ona komunikację ustną. W pewnym sensie gesty metaforyzują otaczający nas świat. Większość z nas, kiedy mówi, cały czas porusza rękami dłońmi, palcami, ramionami oraz głową, a ruchy te są skoordynowane z naszą wypowiedzią i stanowią jej integralną część. Ręce są chyba najbardziej ruchliwą częścią naszego ciała. Jak ważne są one w naszym życiu, mogą potwierdzić często używane wyrażenia, związane z tą częścią ciała: „wziąć sprawy w swoje ręce”, „wziąć się w garść”, „mieć gest”. Lubimy wymachiwać rękami, kreślić nimi znaki, dotykać. Czasami nie wiemy, co z nimi zrobić, i nerwowo próbujemy udawać, że nie należą one do nas. Jeśli rozmawiamy w miłym towarzystwie, do którego mamy zaufanie, najlepiej przyjąć postawę otwartą, która pokazuje nasze pozytywne nastawienie. Gesty zarówno te świadome, jak i nieświadome towarzyszą nam codziennie, przez całe nasze życie, niezależnie od okoliczności.
Dotyk pokazuje, jaki jest charakter kontaktów z rozmówcą, czyli stopień naszej zażyłości z nim. Warto zapamiętać, że każda kultura ma własny „regulamin” dotyku. Niezależnie od kultury i jej norm obyczajowych, można wskazać przypadki, w których dotyk jest dopuszczalny. Na przykład przy uprawianiu wielu dyscyplin sportowych czy podczas badań lekarskich bezpośredni kontakt fizyczny jest akceptowany. Oczywiście w tych rodzajach kontaktu nie ma a przynajmniej zakładamy, że nie powinno być powiązania pomiędzy dotykiem i zachowaniami intymnymi, które występują zazwyczaj między bardzo bliskimi sobie ludźmi. Oczywiście okazywanie różnego rodzaju uczuć, takich jak sympatia, zrozumienie, współczucie, może wiązać się z wykorzystywaniem kontaktu cielesnego.
Wyżej wymienione elementy są ściśle związane z mową ciała oraz z charakterem człowieka, dlatego też niema jednego ogólnie utartego jej schematu. Właśnie, dlatego komunikacja międzyludzka rozumiana jest często, jako proces dwukierunkowy i interaktywny a ich zachowania i wizerunki, traktowane są często jedynie, jako źródło informacji.
Bibliografia:
W. Głodowski, Komunikowanie interpersonalne. Hansa Communication Studio Emka Warszawa 2006.
K. Łęcki, A. Szóstek, Komunikacja interpersonalna w pracy socjalnej. Wydawnictwo Interrart, Warszawa 1996.
P. Ekman, W.V. Friesen, P. Ellsworth, Emotion in the humanface: Guidelines for research andan integration offindings, Pergamon Press, New York 1972.
Z. Nęcki, Komunikowanie interpersonalne, Zakład Narodowy Im. Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław 1992.
Witam wszystkich zainteresowanych napisaniem wzoru pracy. Powyższy temat jest jedynie przykładowym. Oferuje pomoc w napisaniu WZORU pracy magisterskiej lub licencjackiej. Jeśli nie wiesz jak się zabrać za pisanie pracy bądź niechżesz siedzieć godzinami w bibliotece doskonale trafiłeś/łaś!!!!!!
Kontakt: prace.waw@gmail.com
Na terenie Warszawy i okolic możliwy kontakt osobisty!!
ZAPRASZAM