IV. DRAMAT

1. UWAGI OGÓLNE

• charakterystyka:

  • uznanie teatru za sztukę samoistną

  • zerwanie z realizmem:

    • misteria ekspresjonistycze

    • groteska

  • „Reduta” Juliusza Osterwy:

    • gra aktorska jako „przeżywanie”

    • kult autentyczności

  • Leon Schiller; reżyser- inscenizator, twórca „teatru monumentalnego”; dzieła romantyków, Wyspiańskiego, rzadko (Wieża Babel Słonimskiego) sięga do współczesnych utworów

• chronologia:

  1. do 1926- dominacja awangardy, antyrealizmu

     • awangardowo- kontynuatorski (ekspresjonizująco- postmłodopolski)

     • realizm (Żeromski, Szaniawski)

  2. do pocz. lat 30-tych- żywe nurty nowatorskie zwracają się ku problematyce społecznej, a pod jej presją- ku komunikatywności

  3. tendencje realistyczne, psychologiczne; tematyka coraz bardziej powiązana z historią i aktualną sytuacją międzynarodową

******************DRAMATURGIA WITKACEGO*******************

(1885- 1939)

• charakterystyka:

  • 21 dramatów; w tych większość w latach 1920- 1924; Szewcy- jedyny utwór z lat 30-tych

  • wyniesione z domu poczucie obowiązku bycia wielkim twórcą

  • 1914- samobójstwo ukochanej; wyjazd do Austrlii; służba w carskiej armii rosyjskiej

  • tęsknota za uczuciem metafizycznym

  • katastrofizm

    • zanik uczuć metafizycznych

    • dotyczy ducha, ale przedstawiana jako brutalne przewroty i rewolucje

• nawiązania:

  • ekspresjonizm

    • metafizyka i katastrofizm

    • dysonanse

  • formizm

  • dadaizm (sztuki Yvana Golla, Ribemonta- Dassaignes’a, Vitraca, Antanida Artrauda)

  • nadrealizm

• nawiązania młodopolskie:

  • parodiowanie

  • nietzcheanizm, schopenhaueryzm

  • demoniczna kobieta

  • przekleństwo seksu

  • tragedia anty- improduktywna

  • fin de siecle’izm

• podobieństwa w dwudziestoleciu:

  • Tytus Czyżewski

  • Roman Jaworski, Hamlet wtóry (1924, wyd. 1995)

• Teoria Czystej Formy- poetyka sformułowana

  • celem sztuki jest doznanie uczucia „metafizycznego”

  • osiąga się to dzięki odpowiednik konstrukcjom formalnym- działania połączone z wypowiedziami (w malarstwie barwy i kształty)

  • istotne są napięcia między działaniami i wypowiedziami (dziwaczne, oniryczne, niezwykłe); nie zaś ich związek z psychologizmem czy życiem

  • dotychczasowe środki wyrazu są już niewystarczające

  • bezsens

• witkacyzm- poetyka immanentna:

  • uczucie metafizyczne w Teorii uznane za cel i efekt dramatu, tu staje się jego treścią i tematem

  • uczucie metafizyczne uzupełnia tematykę metafizycznej proweniencji religijnej: widma, zmartwychwstania, satanizmu

  • fascynacja złem

  • Teoretyczny element ludyzmu wzbogacony o komizm, parodię, groteskę, błazenadę

• świat przedstawiony:

  • pogranicze snu

  • język naszpikowany terminami filozoficznymi

  • bohaterowie są jak stworzenia eksperymentalne (strzelają do siebie jak do kaczek)

  • demoniczna kobieta (Nadobnisi i koczkodani)

  • splotu poszukiwań metafizycznych z seksem

• problemy i tematy:

  • tęsknota za uczuciem metafizycznym

    • Maciej Korbowa i Bellatrix- poszukiwanie tego w perwersji seksualnej

  • satanizm (Sonata Belzebuba)

  • egzotyka (Pragmatyści, Tumor Mózgowicz)

  • kolonializm (Miser Price, czyli Bzik tropikalny; Niepodległość trójkątów, Metafizyka dwugłowego cielęcia)

  • demonizm kolejowy (Szalona lokomotywa)

• zło:

  • splata się z uczuciami metafizycznymi

  • postaci prefigurujące XX wiecznych dyktatorów

• twórczość:

  • Janulka, córka Fizdejki - Fizdejko i Wielki Mistrz Neo- Krzyżaków; parodia XIX- wiecznych utworów historycznych

  • Sonata Belzebuba- związek diabolicznego zła z metafizyczną sztuką

  • Oni- nowa władza wymusza na obywatelach niszczenie dzieł sztuki

  • Matka- ofiarą robotników pada bohater chcący odwrócić bieg historii ku uspołecznieniu

• Szewcy 1934; charakterystyka:

  • podobnie jak sztuki Peipera i innych w tym czasie- zwrot ku polityce

  • katastrofizm: komunizm, liberalny kapitalizm, faszyzm

  • mało wspólnego z Teorią Czystej Formy

  • rewolucja dokonała przewrotu, ale nowy świat jest bezduszny, bezkształtny, anonimowy

  • aluzje do Wesela

IV. DRAMAT

4. INNE DRAMATY AWANGARDOWE

• charakterystyka:

  • antytradycjonalizm

  • antyrealizm

  • groteskowość

• twórcy obok Witkacego:

  • Tytus Czyżewski

  • Tadeusz Peiper

  • Witold Wandurski

  • Brunon Jasieński

TYTUS CZYŻEWSKI

• twórczość:

  • Osioł i słońce w metamorfozie. Formo- satyro- buffonada 1921; humorystyczny apolog zwierzęcy

  • Włamywacz z lepszego towarzystwa 1922; formizm

  • Wąż, Orfeusz i Euridika 1922; formizm

• charakterystyka:

  • ostra burleska

  • antyiluzjonizm i antyrealizm

  • motyw manekina

TADEUSZ PEIPER

• Szósta! Szósta! 1924; charakterystyka:

  • nowatorska antyrealistyczna inscenizacja

  • konstrukcja czasu: część druga dramatu dzieje się przed zakończeniem pierwszej, w środku

  • scenografia trójwymiarowej książki, z której wychodzi bohater dramatu

  • podstępne zatrzymanie pisarza w domu ma powstrzymać ukazanie się książki

• Skoro go nie ma 1933; charakterystyka:

  • sztuka psychologiczna

  • oparta na wypadkach z Krakowa 1923

  • postaci reprezentantami postaw życiowych- jedyny element antyrealizmu awangardowego w tej sztuce (!!!)

  • zwrot ku radykalizmowi politycznemu

WITOLD WANDURSKI

• Śmierć na gruszy 1923; charakterystyka:

  • „głosy z widowni” (reżyser może je uaktualniać)

  • motyw folkorystyczny

  • uwięzienie śmierci powoduje, że ludzie nie umierają

  • satyra na tematy aktualne

  • nawiązania do XVI- XVII- wiecznego teatru jarmarcznego

• Gra o Herodzie. Mięsopust proletariacki 1926; charakterystyka:

  • sztuka mniej udana

BRUNON JASIEŃSKI

• Bal manekinów 1931; charakterystyka:

  • tekst powstał po przeniesieniu się autora do Związku Radzieckiego

  • Paryż,

  • ataki na kapitalizm, oportunizm francuskiej partii socjalistycznej- satyra polityczna

  • motyw manekinów; świadkiem jest ożywiony manekin krawiecki- posiada świeżość spojrzenia

  • problematyka społeczna

  • konwencja komedii salonowej

  • gra erotyczno- finansowa bohaterów

WITOLD GOMBROWICZ

• Iwona, księżniczka Burgunda 1938; charakterystyka:

zbliżenie do teatru Witkacego

• parodystyczność

• postaci psychologicznie niepełne

• „podszycie dzieckiem”

inne

• stosowanie dalej logiki dramatu

• kolokwializmy (zamiast filozofizmów)

• psychologia międzyludzka

• Iwona- niewydarzona pannica, pozbawiona „formy”, wyzwala w przedstawicielach dworu wstydliwe sekrety i zbrodnicze instynkty; jest milcząca i wciąż obecna

• uwolnienie od Iwony może nastąpić tylko przez zabicie jej- i to ma miejsce na scenie

IV. DRAMAT

5. DRAMAT EKSPRESJONIZUJĄCO- POSTMŁODOPOLSKI

• charakterystyka:

  • można mówić o swoistym programie; był on jednak tylko częściowo autoświadomy

  • inspiracje ekspresjonizmem niemieckim

  • antyweryzm

  • kontynuacje młodopolskie:

    • antyrealizm

    • rewolucjonizm

    • patetyzm

    • wielosłowna stylistyka

  • moralizm- konieczność odrodzenia duchowego po Iwś.

  • misterium- ponadczasowość, czas mitu, czas legendy historycznej

  • bunt religijny

  • „przywódczy” indywidualizm

  • wpływy retoryki i logiki

  • bohaterowie i akcja traktowane „reprezentatywnie”

  • wierszowany (proza poetycka- Hulewicz)

JERZY HULEWICZ

• charakterystyka:

  • ekspresjonizm okultystyczno- moralny

  • nawiązania do Słowackiego

  • tematem walka o wyzwolenie ducha

• twórczość:

  • Kain 1920; charakterystyka:

    • sztuka symboliczno- alegoryczna

    • podział na „zjawy”

    • uniwersalna, umowna dekoracja

    • hieratyczny gest aktorski (antyrealizm)

    • duch walczący z materią by ulecieć wzwyż

    • zakończenie „chrztem z Ognia”; podpalenie Miasta, jako symbolu zgniłej cywilizacji

  • Bolesław Śmiały 1920; nawiązania do Słowackiego

  • Aruna 1921; dosłowne pojęcie słów Chrystusa aby ci (...) którzy widzą, ślepymi się stali

  • Joachim Achim 1922- XVI- wieczny alchemik pada ofiarą Kościoła; antyklerykalizm

EMIL ZEGADŁOWICZ

• charakterystyka:

  • naiwny prostaczek Boży

• twórczość:

  • Nawiedzenie. Misterium balladowe 1924; charakterystyka:

    • bohater jest naiwnym apostołem miłości

    • misteryjny dramat ekspresjonistyczny

    • nurt franciszkańsko- prymitywistyczny

    • stylizacja gwarowa

  • Wigilia 1932; charakterystyka;

    • wielkie misterium

    • zawarcie programu sztuki jako „zwiastowania, nauczania”

    • sztuka nieudana; przegadana

tematyka chłopska

• Lama oliwna 1924- elementy naturalizmu

• Głaz graniczny 1925- elementy naturalizmu

• Alcesta 1925- inspiracja mitologiczna

• Betsaba 1927- inspiracja biblijna

• Łyżki i księżyc 1928; charakterystyka:

  • ekspresjonistyczna groteska

  • straganowa baśń o rewolucji- niewiara w jej skuteczność

KAROL HUBERT ROZTWOROWSKI

• charakterystyka:

  • elementy groteski

  • prawicowy ekspresjonizm (!!! wyjątkowe)

• twórczość:

  • Straszne dzieci 1921; charakterystyka:

    • moralitet- misterium

    • motyw marionetki

    • bohaterami ożywione lalki

    • o zinfantylizowanych dziejach ludzkości

    • czas od pierwszego człowieka po Sąd Ostateczny

    • sztuka słaba

  • Miłosierdzie 1920; charakterystyka:

    • przedstawienie rewolucji

    • miejsce Chrystusa na krzyżu zajmuje personifikowane Miłosierdzie

    • bezsens rewolucji, po której wszystko i tak zacznie się od nowa

  • Zmartwychwstanie 1922; charakterystyka:

    • krytyka warstwy panującej

    • pytania:

      • jak będzie wyglądała zmartwychwstała Polska

      • co by się stało, gdyby Adam Mickiewicz zmartwychwstał (wieszcz schodzi z pomnika i grozi szczeg. arystokracji0

    • ideał uduchowionej Polski Chrystusowej

    • pastisz, parafraza i cytat z Mickiewicza (nawiązania do Dziadów)

  • Czerwony marsz 1930; charakterystyka:

    • utwór w odmiennej stylistyce od poprzednich

    • misterium gilotyny

    • Wielka Rewolucja Francuska

  • Antychryst 1925; charakterystyka:

    • wpływ 1923 roku

    • pseudorealizm

    • stereotypy bohaterów

    • utwór bardzo słaby

JAROSŁAW IWASZKIEWICZ; Kwidama 1921; parafraza średniowiecznego moralitetu angielskiego o samotności człowieka wobec śmierci

LUDWIK HIERONIM MORSTIN

• Święty 1923- „misterium średniowieczne”; ideał religii natchnionej, franciszkańskiej przeciwstawiony jej zhierarchizowanej wersji

• W cichym dworze 1925- salonowy dramat psychologiczny; bohater jest niby duchem i wydaje się nieść uzdrowienie- rozwiązuje trójkąt małżeński i wypędza cudzołóstwo

ANDRZEJ RYBICKI

• charakterystyka:

  • pogranicze prądów; bliski psychologicznemu dramatowi realistycznemu

  • psychologiczna niezwykłość; psychopatologie

  • nieco przestarzała symbolika

• Kostium arlekina 1927- podział sceny na dwie części; w jednej realistyczna akcja, w drugiej pantomima przedstawiająca stany duchowe bohaterów

Wygasanie fasy dramatu espresjonizująco- postmłodopolskiego:

• zamilknięcie Hulewicza

• przemiany w twórczości Roztworowskiego

• odejście Zegadłowicza do prozy

• lata 30-te- nowi twórcy, ale też zmiany

**********TEATR EKSPRESJONIZUJĄCY W LATACH 30-TYCH*******

• charakterystyka:

  • świeckość (zamiast religijności)

  • aktywizm (zamiast franciszkańskiego prymitywizmu)

  • etyka społeczna (nie duchowa)

• twórcy:

  • Felicja Kruszewska Sen1927- symbolika „czarnego wojska” zagrażającego Polsce, „technika snu”

  • Antoni Słonimski

  • Ewa Szelburg- Zarembina; ekspresjonizm religijny

  • Marian Niżyński- ekspresjonizm alegoryczno groteskowy (Dalmino) i patetyczno- narodowy (Trzy mgły)

  • Józef Czechowicz- jednoaktówki poetyzacyjno- oniryczne (Czas jutrzenny, Bez nieba)

ANTONI SŁONIMSKI

• Wieża babel 1927; charakterystyka:

  • fascynacja techniką (Przyboś)

  • ekspersjonistyczna alegoria i fascynacja tłumami

  • nowa Wieża będzie symbolem jedności i braterstwa

  • konflikt maksymalizmu ideologicznego przywódcy, który chce budować wyżej, a pracującymi, którzy chcą już w niej zamieszkać

  • wieżę burzy trzęsienie ziemi, ale spadkobiercy chcą ją odbudować; odnoszą przynajmniej wstępne zwycięstwo

  • tekst świecki

EWA SZELBURG- ZAREMBINA

• Ecce homo 1932; charakterystyka:

  • ekspresjonizm religijny, ascetyczny

  • misterium pasyjne

  • zawarta jest tu nowoczesna świadomość społeczna ze świadomością przeżytych lat kryzysu

  • powrót na świat dla męki, śmierci i zmartwychwstania samego Chrystusa

  • nobilitacja ludzi pogardzonych przez społeczeństwo

  • prawdziwe zbawienie od Chrystusa

• Sygnały 1933; charakterystyka:

  • sztuka słabsza

  • ekspresjonizm barokowy

  • połączenie prymitywizmu i aktywizmu

  • Adam i Ewa sąsiadują ze zwycięską rewolucją i inne wątki

  • elementy teatru w teatrze

********************LUDWIK HIERONIM MORSTIN****************

• charakterystyka:

  • pogranicze ekspresjonizm- postmłodopolskiego

• twórczość:

  • Rzeczpospolita poetów 1934; charakterystyka:

    • nieekspresjonistyczny komizm

    • nawiązania do Wesela:

      • zebranie zapseudonimowanych osób

      • autentyczne miejsce (dwór Morstina w Pławowicach)

      • fantastyczno- symboliczna akcja

    • o skamandrytach

    • satyra polityczna; Turlew (wzorowany na Tuwimie) chce wprowadzić idealizm russoistycny, liberalno- pacyfistyczny; zostaje dyktatorem, ale ponosi klęskę

    • społeczeństwo chce surowości moralnej i kary śmierci, nie odpowiada mu swoboda obyczajowa

    • poeta Gaudyn (Goetel- twórca dramatów o rządach silnej ręki) proponuje zapobiec rewolucji, stosuje metody mocarstwowo- faszystowskie

    • słaby językowo, ale tematycznie bardzo na czasie

  • Misterium nocy majowej 1936; charakterystyka:

    • słaba sztuka o Polsce w momencie śmierci Piłsudskiego

    • aluzje do Wyspiańskiego, Mickiewicz, Słowackiego, Szekspira

**********TEMAT ŚMIERCI I WODZOSTWA PIŁSUDSKIEGO*********

• Tadeusz Ulanowski - trylogia publicystyczno- powieściowa

• Bruno Schulz Powstają legendy 1935

• Daniłowski

• Sieroszewski

• Strug

• Kaden

• Iłłakowiczówna Ścieżka obok drogi 1939

• Lechoń

• Tuwim

• Kurek

• Łopatelewski

• Czechowicz

• inni

IV. DRAMAT

6. REALISTYCZNY DRAMAT O TEMATYCE WSPÓŁCZESNEJ: JERZY SZANIAWSKI

JERZY SZANIAWSKI

• charakterystyka:

  • psychologiczny dramat realistyczny

  • całkowity kontrast z Witkacym

  • poetycka nastrojowość, ale jednocześnie atakowanie sztuczności językowej Młodej Polski

  • fascynacja egzotyką i ludowością, innością

  • z czasem jego twórczość z satyrycznej stała się poważniejsza

  • problematyka współczesnej estetyki (nie poruszanie spraw politycznych)

• gatunki:

  • sztuki sceniczne

  • słuchowiska radiowe

• okresy twórczości:

1. prowincja, małe miasteczko; przybywa do niego z odmiennego świata (poezji, fantazji)- młody, zabawny; aranżuje on wydarzenia; tryb komediowy (określanie często swoich utworów jako komedii), groteskowy; portrety osób- karykaturalne, lekkie, życzliwe

2. ciemniejąca tonacja; mroczne ludzkie pożądania; śmierć; symbolika doskonałości duchowej i symbole połączenia człowieka z naturą; poetyka niedopowiedzeń; obrona wielkiej tradycji artystycznej; akcja na wsi

• twórczość:

  • Murzyn 1917

1 okres twórczości

• Papierowy kochanek 1920

• Ewa 1921- opowiedzenie się po stronie nowoczesnego projektu kościoła, przeciw zwolennikom przestarzałego stylu

• Lekkoduch 1923

• Ptak 1923- charakterystyka:

  • bohater urządza w miasteczku happening- wypuszcza wobec tłumów złocistego ptaka

  • wydarzenie to jest jedynie po to, by był pięknie, brak symbolicznych konotacji

• Żeglarz 1925; charakterystyka:

  • ibsenowski problem prawdy i kłamstwa

  • konflikt rzeczywistości historycznej i fałszującej ją osobowej legendy

  • bohaterski kapitan Nut- dramat ukazuje jego prozaiczność

  • odróżnienie legendy od mitu- wyrazu prawdy o przeszłości, potrzebnej dla zbiorowej psychiki

  • największe osiągnięcie pierwszego okresu twórczości Szaniawskiego

2 okres twórczości

• Adwokat i róże 1929

• Fortepian 1932; obrona wielkiej sztuki zagrożonej przez szmirę

• Most 1933; wieś; kreacja starego przewoźnika- reprezentanta odchodzącego świata ludzi Natury; „duch miejsca”- panujący nad okolicami, w postaci wielkiej rzeki

• Krysia 1935

• Dziewczyna z lasu 1939

IV. DRAMAT

7. REALISTYCZNY DRAMATA O TEMATYCE WSPÓŁCZESNEJ: ŻEROMSKI, ROSTWOROWSKI, PAWLIKOWSKA I INNI

• charakterystyka:

  • komediowość

    • spowodowana w znacznym stopniu wymaganiami publiczności

    • tragiczność poezji i prozy

  • jasna tonacja

  • humor

  • nieliczne tragiczne:

    • Południca Staffa

    • Zagadłowicz Lampka oliwna, Głaz graniczny

    • Rostworowski Niespodzianka

    • Nałkowska Dzień jego powrotu

    • Szaniawski Most, Dziewczyna z lasu

STEFAN ŻEROMSKI

• twórczość:

  • Ponad śnieg bielszym się stanę1919; charakterystyka:

    • tragipodobna, niezręczna

    • tematyka anachronicznej rzeczywistości ziemiaństwa

    • wrogość chłopów do państwa

    • gest wyrzeczenia się przez gospodarza rodowego majątku jest już bezużyteczny

    • nieudana melodramatyczność tekstu

    • plan reformy rolnej

    • młody Rudomski oddaje ziemie dopiero, gdy wojska obce chcą mu ją zabrać- nie wypad to więc przekonywująco

  • Biala rękawiczka 1921; charakterystyka:

    • tragipodobna, niezręczna

    • rodzeństwo młodych eks- ziemiach chce zemsty rodowej

    • utwór slaby

  • Przepióreczka 1924; charakterystyka:

    • społecznik „na rozstajnych drogach”

    • Przełęcki uznaje racje nauczyciela Smugonia, męża jego ukochanej i wyjeżdża, wcześniej robiąc z siebie niegodziwca i fircyka

    • Przełęcki porzuca też plan idei regionalizmu- stworzenia szkoły dla ludowych nauczycieli, na której siedzibę dostał już zrujnowany zamek od okolicznej księżnej (zamek jest ten zresztą symbolem narodowym- nie da się go odbudować)

    • utwór doceniony przez publiczność

JERZY ZAWIEJSKI

• Powrót Przełęckiego 1937- Zarębiany po 10 latach; dzieło Przełęckiego marnieje; Smugoniowa okryła podstęp; do idei Przełęckiego rwie się teraz młody ruch ludowy (nie księżniczka)

*****************TEMATYKA WIEJSKA**************************

• charakterystyka:

  • miejsce akcji dla odnowienia w tragedii ducha greckiego

  • wieś jako miejsce przechowujące cechy archaiczne

LEOPOLD STAFF

• Południca 1920; charakterystyka:

  • wina i kara

  • chłopska chciwość ziemi prowadzi do zbrodni

  • język inteligencko- poetycki w ustach chłopów

  • ojcobójstwo

  • miłość i obłęd

EMIL ZEGADŁOWICZ

• Lampka oliwna; charakterystyka:

  • dramat ekspresjonizująco- naturalistyczny

  • nie do końca wytłumaczone nagromadzenie zbrodni: ojcobójstwo, zabicie kochanka, pożar, samobójstwo

  • tytułowa lampka jest reprezentantem ożywionych światek domowych- wydaje się to jednak jakby z innej sztuki

• Głaz; charakterystyka:

  • dramat ekspresjonizująco- naturalistyczny

ROZTWOROWSKI (trylogia)

• Niespodzianka 1929; charakterystyka:

  • realizm szczegółów

  • autentyzm językowy; gwara, żydowskie przekręcanie polszczyzny

  • Szywałowie- rodząca się między matką i ojcem myśl o małżeństwie

  • drą pieniądze, gdy okazuje się, że ofiarą ich zbrodni padł ich własny syn

• Przeprowadzka 1930;

• U mety 1932

  • oba utwory są kontynuacją losów Franka- drugiego syna Szywałów; dla niego popełnili zbrodnię; jest on teraz młodym profesorem, świetnie się zapowiadającym, ale przekleństwo ściga go; ginie młodo

  • zbrodnia jest społeczna, fatalistyczna jest dopiero kara

ZOFIA NAŁKOWSKA

• Dom kobiet 1930; charakterystyka:

  • debiut dramatyczny

  • problem niepoznawalności ludzkich postępowań

  • odkrywanie niespodzianek przeszłości

  • po śmierci męża, żona dowiaduje się, że założył on 20 lat temu drugą rodziną

  • brak mężczyzn na scenie (jedynie w postaci głosu)

  • same kobiety rozmawiające o mężczyznach

• Dzień jego powrotu 1931; charakterystyka:

  • „tragicznie urodzony zbrodniarz”

  • wpływ wcześniejszych reportaży z więzienia Ściana świata

  • intelektualna dyskusja o zbrodni i przebaczeniu

******************SZTUKI O KOBIETACH*************************

• Zofia Nałkowska, Dom kobiet

• Pola Gojawiczyńska Dom kobiet, Dziewczęta z Nowolipek

• Iwaszkiewicz Panny z Wilka

• Aniela Gruszecka Przygoda w nieznanym kraju

• Iwaszkiewicz Zmowa mężczyzn

• Michał Choromański Zazdrość i medycyna (mizoginizm)

MARIA MOROZOWICZ- SZCZEPKOWSKA

• charakterystyka:

  • problematyka damsko- męska, potraktowana jednak z za duża przesadą rozdzielności płci

  • upadek środowiska ziemskiego

• twórczość:

  • Sprawa Moniki 1932; czarno- białe rozdzielenie mężczyzn i kobiet, schematyzm; napisane jednak dobrym językiem; na scenie nie pojawia się mężczyzna

  • Milcząca siła 1933- nieudana sztuka o różnicy damsko- męskiej jakby odmienności narodowej i rasowej

  • Walący się dom 1937- udane dzieło o upadku środowiska ziemskiego

MARIA KUNCEWICZOWA

• Miłość panieńska 1932; charakterystyka:

  • debiut

  • skarga na męski egoizm; zaplata za to w klinice

***************************KOMEDIA****************************

• charakterystyka:

  • twórczość przeciętna i tradycjonalistyczna

  • wzorowana na francuskim teatrze bulwarowym

  • schematyzm

  • twórcami przede wszystkim starsze pokolenie

  • gustowanie w tematyce popularnej: dancing, sport

  • brak psychologicznego prawdopodobieństwa

  • drwiny z dorobkiewiczów (Dzieje salonu Wroczyńskiego)

  • pikantny erotyzm

• twórcy:

  • Włodzimierz Perzyński

  • Stefan Krzywoszewski

  • Tadeusz Konczyński

  • Zygmunt Kawecki

  • Kazimierz Wroczyński

  • Wacla Grubiński

  • Stefan Kierzyński

BRUNON WINAWER- próba odrodzenia komedii

• charakterystyka:

  • igranie z prawdopodobieństwem akcji

  • oryginalne tematy

  • kabaretowy komizm słowny

  • bohater- skrzywdzony wybitny naukowiec, szlachetny

  • temat nauki

• twórczość:

  • Frydląd junor 1926- satyra na bank

  • Obrona Keysowej 1935- satyra na sąd

  • Promienie FF 1921- humor science fiction

ANTONI CWOJDZIŃSKI

• charakterystyka:

  • temat nauki

  • bohaterowie zapoznają się z nowymi koncepcjami

• twórczość:

  • Teoria Einsteina 1934

  • Freuda teoria snów 1937

  • Temperamenty 1938

ANTONI SŁONIMSKI

• Murzyn warszawski 1928; charakterystyka:

  • komedia satyryczna

  • warszawskie realia

  • księgarz Konrad Hertmański- snob, żyd, który chce się stać polskim szlachcicem

• Lekarz bezdomny 1930; antytotalitaryzm; dostrzeganie niebezpieczeństwa ze strony faszyzmu przed dojściem Hitlera do władzy

• Rodzina 1933; bohater między faszystowską Scyllą i komunistyczną Charybdą; motyw odkrycia tajemnicy własnego pochodzenia- hitlerowiec jest synem niearyjczyka a komisarz sowiecki- obszarnika

MARIA PAWLIKOWSKA- JASNORZEWSKA

• charakterystyka:

  • obrona wolności kobiety do swobodnej miłości

  • prawo do rozwodu, jeśli brak miłości

  • surowość dla niewiernych mężów, liberalność dla niewiernych żon

• gatunki:

  • komedia psychologiczna (Zalotnicy niebiescy)

  • farsa (Rezerwat)

  • komedie omyłek i forteli miłosnych (Szofer Archibald)

  • metafora (Mrówki)

  • futurlologiczna fantastyka (Kochanek Sybilli Thopson)

  • groteska satyryczno- polityczna (Baba- Dziwo)

• inna tematyka:

  • komedie o pisarzach:

    • Nagroda literacka 1937

    • Dewaluacja Klary 1939; rywalizacja poetycka- poetyki skanadra i poetyki awangardy (wyższość awangardy)

KOMEDIE METAFORYCZNE PAWLIKOWSKIEJ

• Mrówki, Baba- Dziwo; charakterystyka:

  • aluzje

  • metaforyka przepleciona z realizmie

  • oddanie totalitarnego środowiska w postaci mrowiska

  • tytułowa Baba- Dziwo łączy w sobie cechy dyktatorów i „babsztyla”

  • freudyzm

IV. DRAMAT

8. REALISTYCZNY DRAMAT HISTORYCZNY

• nurty:

  • słabe dramaty poprzedzone dokładnymi badaniami, o staromodnej poetyckości

  • kostiumowe farsy z alkowianymi intrygami; Popasu króla jegomości Adam Grzymała- Siedlecki 1930

  • salonowe sztuki; Piękne Polki Stanislawa Miłaszewskiego 1931

  • pseudoromantyczne dramaty miłosno- awanturnicze; Farys Miłaszewskiego 1927;

  • tragedie o antycznych lub starotestamentowych konturach; Alcesta 1925, Betsaba 1927 Zegadlowicza, Bunt Absalona 1937 Miłaszewskiego

  • epigońsko- „wyspiańskie”; Antoni Waśkowski (Makryna, Szela, Gwiazda Wawelu)

  • kontuszowe dramaty- widowiska; Kazimierz Brończyk, Stefan Krzywoszewski, Stanisław Szpotański, Maciej Szukiewicz, Tadeusz Kończyński, Ferdynand Goetel- Samuel Zborowski 1929

• tematyka:

  • 1926- 1929- konflikt Batorego ze Zborowskim, walka silnej władzy z anarchistycznym indywidualizmem szlacheckim

  • rewolucja

STENAFN ŻEROMSKI

• Turoń 1923; charakterystyka:

  • temat rewolucji

  • utwór nazywany epilogiem Popiołów; giną tu obaj bohaterowie

  • tragiczne wydarzenia 1846- szlacheckie powstanie niepodległościowe stłumione przez chłopską rewolucję klasową popieraną przez Austrię

  • rozmowa Szeli i emisariusza Towarzystwa Demokratycznego

  • nawrócenie się chłopa Chudego który uwalnia emisariusza i ucieka z nim do powstania

  • dramat tradycyjny

  • argumentacja Szeli przedstawia chłopską krzywdę

  • Chudy jest przeciwwagą dla okrucieństwa Szeli

ADOLF NOWACZYŃSKI

• charakterystyka:

  • nawiązanie do nurtu romantycznego dramatu francuskiego

  • słaba konstrukcja, ale dobrze oddane realia epoki

  • żartobliwość

  • „prywatność” w ukazaniu historii

  • złagodzenie dramatyzmu przez epicki, uszczegółowiony sposób przedstawiania malujących epokę zdarzeń

• twórczość:

  • Puławski w Ameryce 1917

  • Komendant Paryża 1926; pamflet komiczny na Komunę; apoteoza patriotyzmu Jarosława Dąbrowskiego

  • Wiosna Narodów. W cichym zakątku 1929- heroikomedia, obywatelska, bezkrwawa rewolucja galicyjska w 1848 roku; ukazanie wielonarodowego Krakowa

  • Cezar i człowiek 1937; charakterystyka:

    • miłość Lukrecji Borgii do Kopernika

    • włoski renesans

    • zagrożenie wartości duchowych przez tyranię

    • ostrzeżenie przed faszyzmem

    • Kopernik (człowiek) zwycięża Borgię (cezara)

WACŁAW GRUBIŃSKI

• charakterystyka:

  • żartobliwość

  • „prywatność” w oddaniu historii

• Historia na wyrywki 1939- zbiór krótkich dramatów:

  • Domino madame du Barry- jednoaktówka, ostatnie chwile francuskich arystokratów w więzieniu, w czasie rewolucji

  • Lola Montez- żartobliwy; czas rewolucji w Bawarii, romans króla Ludwika I z tancerką Lolą Montez

STANISŁAWA PRZYBYSZEWSKA

• charakterystyka:

  • odrzucenie tradycyjnych kanonów konstrukcji dramatycznej

  • epicki sposób przedstawiania zdarzeń

  • złagodzenie dramatyzmu zdarzeń na rzecz dramatyzmu dyskursu

  • analiza fenomenu rewolucji dla potrzeb współczesnych

  • postawienie nad Dantonem Robespierre’a- wizjonera przyszłości, ale jednocześnie fanatyka

  • wpływ tradycji późnoromantycznego dramatu niemieckiego (Buchner)

• twórczość:

  • Sprawa Dantona 1929

  • Thermidor 1925 (brak zakończenia)

  • Dziewięćdziesiąty trzeci 1927- w czasie rewolucji miłość- nienawiść córki do ojca, popychająca ją do donosu; zostaje on jednak unieszkodliwiony.

PROBLEMATYKA POLITYKI „REALNEJ” I POLITYKI „ROMANTYCZNEJ”

• charakterystyka:

  • dramaty o tematyce powstańczej

• Stanisław Krzywoszewski Walka 1928; charakterystyka:

  • powstanie listopadowe

  • Mochnacki i jako jego antagonista Franciszek Ksawery Drucki- Lubecki

  • za polityką „realną”- Lubecki; przynosi ona klęskę

• Zygmunt Kisielewski Margrabia 1933; charakterystyka:

  • powstanie styczniowe

  • dramatycznym bohaterem Aleksander Wielopolski

  • polityka „realna” Wielopolskiego przynosi klęskę

MARIA DĄBROWSKA

• Geniusz sierocy 1939; charakterystyka:

  • o Władysławie IV

  • powody upadku Rzeczypospolitej:

    • osłabienie władzy królewskiej

    • przegranie Ukrainy i Kozacczyzny

    • zanikanie instynktu narodowego

    • osamotnienie geniuszów (Władysław IV i plany wojny z Turcją)

    • utwór przegadany

    • katastrofizm

*********************DRAMAT BIOGRAFICZNY*******************

• charakterystyka:

  • fragment biografii

  • lekkość tonu

  • sceny z życia prywatnego

  • odbrązowianie postaci

• twórcy:

  • Ludwik Hieronim Morstin Obrona Ksantypy 1939; charakterystyka:

    • lekki komizm

    • odbrązowienie Sokratesa- zaniedbuje żonę

    • obrona dotyczy „złej” żony

    • zakończenie jest apoteozą filozofii Sokratesa

  • Jarosław Iwaszkiewicz,

    • Lato w Nohant 1936; charakterystyka:

      • małostkowy, złośliwy Chopin w zakończeniu ukazany jako wielki kompozytor

      • George Sand- jako morstinowsk Ksantypa

      • Chopin pojawia się na scenie dość późno, poprzedzają to rozmowy o nim

    • Maskarada 1938; charakterystyka:

      • piękni Nathalie i d’Anthes to bezduszne lalki; są oni narzędziami losu, niszczą bohatera sztuki Puszkina