W kręgu dramatu XX-lecia międzywojennego.
W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości dramaturgia polska nawiązywała do stylistyki i formy młodopolskiej. Ukazały się ostatnie sztuki autorów, których twórczość zdominowana była wpływami modernistycznymi: Gabrieli Zapolskiej „Asystent”, Tadeusza Rittnera „Ogród młodości”, Stanisława Przybyszewskiego „Mściciel”.
Wybitną realizacją dramaturgiczną pierwszych lat niepodległości był natomiast utwór Stefana Żeromskiego „Uciekła mi przepióreczka” (1924). Krytyka literacka stawia dziś ten dramat na szczytach polskiej twórczości teatralnej, tuż po „Weselu” S. Wyspiańskiego. Przypomnijmy, że „Uciekła mi przepióreczka” powstała równolegle do „Przedwiośnia”: 7 I 1924 r. Żeromski ukończył pisanie dramatu, a 21 IX -powieści.
Oba te dzieła są wynikiem uważnych, niekiedy bolesnych rozmyślań nad nową rzeczywistością Polski niepodległej Akcja dramatu została zawarta w klasycznej konstrukcji trzech jedności i związana jest tematycznie z kursami regionalnymi prowadzonymi dla nauczycieli ludowych w pierwszych latach niepodległości. Problem centralny utworu jest charakterystyczny dla całej twórczości Żeromskiego. Główny bohater (Przełęcki) zostaje postawiony wobec głębokiego, duchowego konfliktu wyboru pomiędzy szczęściem osobistym (realizacja uczucia miłosnego), a powinnością moralną (uchronienie czystości idei oświatowych, które reprezentuje). „Uciekła mi przepióreczka” wyraża więc zasadniczą ideę pisarstwa Żeromskiego: przedkładanie spraw i wartości społecznych ponad interes jednostkowy, osobisty.
U progu lat trzydziestych ze sztuką o znakomitej konstrukcji wystąpiła Zofia Nałkowska: „Dom kobiet” (1930). W głównych problemach dramat ten antycypuje poglądy wypowiedziane przez pisarkę w „Granicy”: nie ma stałej, określonej wiedzy o człowieku, osobowość ludzka poprzez swe społeczne interakcje zostaje rozbita na szereg ról i zredukowana do nierozpoznawalnej maski.
Dramat Nałkowskiej, zachowujący klasyczne jedności, rozgrywa się bez udziału mężczyzn: „dom kobiet” owdowiałych bądź opuszczonych przez mężów przeżywa tragedię. Joanny, która utraciła współtowarzysza życia. W trakcie akcji dramatu okazuje się, że Krzysztof, nieżyjący już mąż Joanny, pozostawał przez wiele lat w pozamałżeńskim związku. Utwór Nałkowskiej odznacza się precyzyjną psychologiczną obserwacją człowieka, zmienności jego charakteru widzianego oczyma innych. „Dom kobiet” buduje pesymistyczną wizję egzystencji człowieka („między człowiekiem a człowiekiem jest ciemność”).
Najoryginalniejszym i najciekawszym zarazem zjawiskiem dramaturgicznym XX-lecia międzywojennego był rozwój teatru groteski i drwiny, mieszczący się w nurcie szeroko pojętej sztuki awangardowej.
Szczególnie odkrywcza okazuje się twórczość Stanisława Ignacego Witkiewicza. W okresie międzywojennym autor teorii Czystej Formy wydał i wystawił wiele dramatów: m.in. „Tumur Muzgowicz”, „W małym dworku”, „Jam Maciej Karol Wścieklica”, „Sonata Belzebuba”, „Szewcy”. Witkacy, poprzez wprowadzenie do teatru Czystej Formy, zmierzał ku zrewolucjonizowaniu tradycyjnej praktyki dramaturgicznej, zwłaszcza naturalistycznej konwencji teatru mieszczańskiego.
Teorię Czystej Formy Witkacy zbudował na gruncie malarskim dopiero później przeniósł ją na poezję i teatr. Akcentuje ona kompozycję, grę barw i form, całkowitą obojętność tematu i poszczególnych elementów przedmiotowych, wprowadzonych do utworu. W praktyce teatralnej Czysta Forma prowadzi do charakterystycznych dla marzeń sennych asocjacji myśli, fantazji scenicznych, wieloznacznego sensu teatralnych postaci. Wyznacza ona także nadrealistyczny charakter utworu: dialog pozbawiony zostaje sensownych połączeń pojęciowych, logiki, wzbogacony jest często pure-nonsensowym, dowcipem, ciętością. Ogromne znaczenie w myśl teorii Czystej Formy, posiadają wizje optyczne dramatów Witkacego: barwa, kształt, ruch sceniczny, dekoracje i kostiumy, nawet chudość bądź otyłość postaci odgrywają podstawową rolę dla znaczenia i tematyki utworów awangardowego twórcy.
Szczególnie reprezentatywny dla twórczości dramaturgicznej Witkacego jest utwór „Szewcy” (powst. 1931-34). Przedstawia on groteskowy, surrealistyczny obraz przyszłego społeczeństwa, obraz zgodny z analizowanymi już przy okazji powieści Witkacego katastroficznymi przekonaniami pisarza. Końcowe sceny „Szewców” -dramatu o rewolucji, buncie i przewrocie -zapowiadają totalną niwelację i mechanizację społeczeństwa.
Historiozofia Witkacego, zarówno jako prozaika, jak i dramaturgia, prowadzi więc do wizji zagłady wszelkiej kultury. Zauważmy, że europejska kariera dzieł Stanisława Ignacego Witkiewicza rozpoczęła się dopiero w latach 1947-50. Dopiero przeżycia wojny i okupacji, zachwianie wartości ogólnych, tradycyjnych pojęć moralnych, terror, głód, strach i rozpacz -pozwoliły na nowo odczytać niezwykłą, awangardową twórczość Witkacego.
Kultura XX-lecia międzywojennego charakteryzowała się bogactwem zjawisk literackich. W ciągu niewielu lat ujawniły się wielorakie źródła artystyczne, twórczo kontynuowane zarówno w okresie wojny i okupacji, jak i w literaturze najnowszej, powojennej. Lata trzydzieste, przesycając kulturę nastrojami pesymistycznymi i katastroficznymi, zapowiadały nowy typ artystycznej ekspresji i refleksji, który w pełni mógł uzyskać realizację w okresie Apokalipsy Społecznej.