4. Źródła stanowienia celów wychowania.
Prawidłowe sformułowanie celów wychowania jest ściśle związane z określeniem natury człowieka, a więc z odpowiedzią na pytania: kim jest człowiek, jaka jest jego istota, ku czemu dąży, skąd przychodzi, jakie jest jego miejsce i rola w rzeczywistości społeczno – przyrodniczej, kim jest on w świecie rozwijającej się techniki, narastających antagonizmów i związanych z nimi zagrożeń. Odpowiedzi te wymagają świadomości i przynależności jednostki do świata, jej zależności, świadomości własnej fragmentaryczności i równocześnie współzależność wszechrzeczy. Natura ludzka jest ściśle powiązana z jego osobowością. Nie można rozważać wyżej wymienionych problemów bez procesów psychicznych kierujących jednostką ludzką. Istnieje wiele stanowisk w sprawie źródeł celów wychowania. Gaston Mialaret wymienia następujące:
Dzieje oświaty i pedagogiki oraz wychowania i pedagogiki porównawczej, a szczególnie wiedza o różnych współczesnych systemach pedagogicznych.
Nauki podstawowe czyli biologia, psychologia, socjologia
Analizy pedagogiki naukowej.
Romany Miller uważa, że cele wychowania zależą od ideologii społeczeństwa, gdyż wychowanie wyrasta z życia społecznego, oraz służy jego rozwojowi. Osoby w procesie wychowania podlegają społeczeństwu. Źródeł celów wychowania można upatrywać w naturze ludzkiej.
Działalność wychowawcza dotycząca przyszłości sięga przeszłości. Czerpie z niej inspiracje o charakterze religijnym, filozoficznym, czy metafizycznym. Przy problematyce celów można odwoływać się do słów mędrców, do żywotów świętych, do twórców wielkich systemów religijnych, ideologicznych, czy filozoficznych. Wszystkie rodzaje celów istnieją w konkretnych warunkach historycznych i społecznych, są formułowane i negocjowane przez konkretne osoby, a w obliczu nowych okoliczności mogą być przetwarzane. Według Suchodolskiego źródłem celów wychowania może być koncepcja człowieka i humanistyczny charakter cywilizacji.
Trzy koncepcje człowieka:
Ontologiczna i metafizyczna – określa człowieka jako byt osobowy i konkretny.
Empiryczna – wskazuje na potrzebę badania tej rzeczywistości jaką jest człowiek i z wyników tych badań wyprowadza wnioski dla wychowania.
Materialistyczna – ujmuje człowieka jako istotę aktywną stwarzającą rzeczywistość i siebie.
To co nazywam celem wychowania może występować w dwojakiej postaci zwerbalizowaniem i n niesformułowanych werbalnie założeń realizowanych w codziennej rzeczywistości wychowawczej (życie rodzinne). Mówiąc o celach wychowania mamy więc na myśli określone stany rzeczy, których osiągnięcie uważamy za pożądane. Ustalić należy do jakiego rodzaju zjawisk owe stany rzeczy się odnoszą, określić i uzasadnić je. Zdania określające cele wychowania potraktować można także jako sądy wartościujące i zastosować do nich reguły wnioskowania zakresu logiki norm.