• komórki podporowe (sustentocyty, komórki Sertoliego)

  • w ścianie kanalików nasiennych

  • wydłużone

  • zajmują całą długość kanalika

  • komórki stykają się ze sobą częściami przypodstawnymi – bariera krew-kanalik nasienny

  • obecne też ziarenka pigmentu

  • jądra owalne lub gruszkowate, leżące przy błonie podstawnej; z luźną chromatyną

  • połączone ze sobą wypustkami cytoplazmatycznymi

  • funkcje:

    • podporowa

    • odżywianie komórek nasiennych

    • mają receptory dla androgenów

    • fagocytoza rozpadających się komórek nasiennych

• komórki nasienne

  • między komórkami podporowymi w ścianie kanalików krętych

  • różne stadia:

    • spermatogonie

      • leżą najbardziej obwodowo

      • niewielkie, kuliste lub wieloboczne

      • kuliste jądro, ze zbitą chromatyną

      • rodzaje różniące sie strukturą jądra komórkowego:

        • Ad

          • ciemne jądra

          • komórki rezerwowe

          • część dzieli się niezupełnie

        • Ap

          • jasne jądra

          • część połączona mostkami cytoplazmatycznymi

        • B

          • okrągłe jądra z grudkowatą chromatyną i jąderkiem

          • też połączone mostkami cytoplazmatycznymi

    • spermatocyty I rzędu

      • leżą nad spermatogoniami

      • kuliste, większe

      • kuliste jądro, o mniej zbitej chromatynie

      • są w trakcie podziału mejotycznego

      • ciągle są 2n

      • wykazują największą aktywność metaboliczną

    • spermatocyty II rzędu

      • leżą jeszcze bliżej światła

      • mniejsze

      • małe kuliste jądro o luźnej chromatynie

      • rzadkie bo istnieją krótko

      • są 1n przez podział redukcyjny spermatocytów I rzędu

    • spermatydy

      • najbardziej powierzchniowo leżą

      • najmniejsze, kuliste/owalne/wydłużone

      • małe jądro

      • powstają w wyniku podziału ekwacyjnego spermatyd II rzędu

    • plemniki

      • w świetle kanalika leżą

      • zwrócone główkami w kierunku wierzchołków kom. podporowych

      • powstają w wyniku spermiogenezy (okresy kształtowania spermatyd II rzędu)

      • BUDOWA:

        • główka

          • owalna, gruszkowata lub spłaszczona

          • główny składnik to zagęszczone jądro kom. spermatydy, otoczone otoczką jądrową; w jego obrębie są niewielkie pęcherzyki

          • przednia część jądra kom. jest otoczona osłoną, składającą się z 2 blaszek, przechodzących w siebie w równiku główki

          • między blaszkami leży akrosom – wytwór aparatu Golgiego, który wydziela enzymy, które umożliwiają plemnikowi wniknięcie do kom. jajowej

          • brak akrosomu ---> bezpłodność

        • szyjka

          • krótki odcinek

          • składa się z płytki podstawnej; do niej przylega twór kulisty wykazujący prążkowanie – ciało prążkowane

          • wewnątrz tego ciała leży centriola bliższa

          • ciało zbudowane jest z gęstej subst., która jest wytworem centrioli dalszej, znajdującej się na granicy szyjki i wstawki

          • w szyjce początek bierze włókno osiowe witki

          • od szyjki odchodzi też 9 włókien obwodowych gęstych, które otaczają włókno osiowe i wnikają do wstawki i witki

        • wstawka

          • utworzona z włókna osiowego, które jest zbudowane z biegnących równolegle do siebie 2 mikrofibryli, leżących centralnie i otaczających je 9 podwójnych mikrofibryli obwodowych, przechodzących potem do witki

          • najbardziej zewnętrznie – warstwa cytoplazmy + glikogen i lipidy; w niej mitochondria układają się spiralnie ---> tworzą pochewkę mitochondrialną – główny zbiornik enzymatyczny plemnika, dostarczający mu energii do poruszania się

          • wstawka kończy się pierścieniem zamykającym

        • witka

          • składa się z włókna osiowego + otaczające go włókna obwodowe, kończące się w różnej odległości od wstawki

          • na obwodzie witki – cienka warstwa cytoplazmy, a w obrębie tej warstwy tworzy się otoczka włóknista (z przeplatających się ze sobą włókien o spiralnym przebiegu, otaczających wł. osiowe)

          • w końcowym odcinku witki brak wł. obwodowych i otoczki włóknistej; mikrofibryle wł. osiowego tracą regularne ułożenie

        • części te są pokryte od zewnątrz bł. komórkową

        • ruch witki zależy od kurczliwości włókienek, a ich skurcz odbywa się pod wpływem ATP

• komórki śródmiąższowe (komórki Leydiga)

  • leżą w tkance łącznej luźnej śródpłacikowej, pomiędzy kanalikami krętymi

  • z mezenchymy

  • kuliste/owalne/wieloboczne/wrzecionowate

  • pojedyncze lub tworzą skupienia ---> gruczoł śródmiąższowy jądra

  • funkcje:

    • produkcja testosteronu (przez pobudzenie hormonem gonadotropowym (ICSH) przysadki)

    • przemiana materii komórek nasiennych

    • wychwytywanie barwników przyżyciowych

• komórki nabłonka dwurzędowego w przewodzie najądrza

  • wysokie walcowate i niskie podstawne

  • pęcherzyki, krople tłuszczu, ziarnistości

  • stereocilia na powierzchni komórek wysokich

  • funkcje:

    • produkcja wydzieliny o charakterze kwaśnym (optymalne środowisko dla plemników przebywających w przewodzie najądrza)

• pęcherzyki pierwotne

  • leżą bezpośrednio pod błoną białawą (kolejne leżą już głębiej w korze)

  • 1 pęcherzyk – 1 kom. jajowa (ale wielojajowe u psa, kota, świni, owcy, królika)

  • średnica 30-50 μm

  • składa się z oogonii ---> oocytu I rzędu, otoczonego 1 warstwą komórek pęcherzykowych i błoną postawną, która oddziela pęcherzyk od zrębu

• pęcherzyki wtórne

  • pęcherzyki jajnikowe wzrastające bezjamiste

    • oocyt I rzędu powiększa się i gromadzi subst. deutoplazmatyczne (mało żółtka u ssaków – jaja oligolecytalne)

    • dookoła tego oocytu powstaje osłonka przejrzysta (zona pellucida), która ma glikozaminoglikany i jest wytworem kom. jajowej i kom. pęcherzykowych

    • kom. pęcherzykowe mnożą się, stają się sześcienne, wieloboczne lub walcowate i układają w kilka warstw otaczających oocyt I rzędy; bł. postawna staje się bardziej wyraźna

  • pęcherzyki jajnikowe wzrastające jamiste

    • tutaj pomiędzy kom. pęcherzykowymi powstają szczeliny, które łącząc się, tworzą jamę wypełnioną płynem

    • im więcej płynu – więcej lipidów; na powierzchni tworzy się otoczka łącznotkankowa

  • pęcherzyki jajnikowe dojrzałe

    • średnica do 21 mm u konia

    • otoczony osłonką pęcherzyka (theca folliculi) – łącznotkankową (60-250 μm), która ma 2 warstwy:

      • zewnątrzna (theca folliculi externa)

        • z wł. kolagenowych okrężnych + wł. siateczkowe i mało fibroblastów i mało naczyń krwionośnych

      • wewnętrzna (theca folliculi interna)

        • z kom. łącznotkankowych, kulistych, wielobocznych lub wrzecionowatych

        • między kom. – wł. łącznotk. (w tym kratkowe) + naczynia włosowate i szerokie szczeliny limfatyczne

        • tutaj kom. zwą się kom. śródmiąższowymi

        • w ich cytoplazmie są kropelki tłuszczów

    • pod osłonką – błona szklista (membrana vitrea) – bezstrukturalna, jednorodna błona; na niej:

    • warstwa (błona) ziarnista (stratum granulosum)

      • z ułożonych wielowarstwowo komórek, które powstały przez mnożenie się kom. otaczających oocyt I rzędu

      • jądra nadają wygląd ziarnisty

      • tworzy w jednym miejscu zgrubienie – wzgórek jajonośny (cumulus oophorus) - wystaje do jamy pęcherzyka, w nim leży oocyt I rzędu

      • wytwarza: estrogeny (estradiol, estron, estriol)

• pęcherzyki artezyjne (zanikowe)

  • różnią się od ciałka żółtego zawartością resztek osłonki przejrzystej oocytu

• komórki luteinowe

  • powstają z nieuszkodzonych komórek warstwy ziarnistej w pękniętym pęcherzyku jajnikowym

  • gromadzą się w nich ziarnistości żółtego barwnika – luteiny

  • układają się w sznury, beleczki lub pasma

  • kuliste jądra, duża ilość chromatyny

• komórki paraluteinowe

  • występują na obwodzie ciałka żółtego

  • mniejsze, o ciemnej cytoplazmie (zawierającej krople lipidów)

  • powstają z warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka

• komórki nabłonkowate

  • podobne do komórek nabłonkowych

  • leżą w ścianie naczyń doprowadzających i odprowadzających, uchodzących do ciałek nerkowych

  • zaliczane do aparatu przykłębuszkowego

• podocyty

  • komórki nabłonka tworzące blaszkę trzewną torebki kłębuszka

  • jądra leżą w najszerszej części komórki, która wpukla się w tym miejscu do światła torebki kłębuszka; leżą na błonie podstawnej naczyń włosowatych kłębuszka

  • cytoplazma tworzy wypustki drugorzędowe, przylegające do bł. podstawnej śródbłonka naczyń włosowatych

  • oddaje też wypustki pierwszorzędowe (grubsze)

  • między wypustkami znajdują się szczeliny filtracyjne (do nich filtrowane osocze)

• mezangium

  • rodzaj tk. łącznej

  • występuje w ciałku nerkowym, między tętniczkami doprowadzającymi i odprowadzającymi (mezangium zewnętrzne) oraz między naczyniami włosowatymi kłębuszka (mezangium wewnętrzne)

  • komórki mezangium wewnętrznego mogą:

    • fagocytować cząsteczki pozostające po filtracji

    • odgrywać rolę błony podstawnej na część obwodu naczynia włosowatego kłębuszka

    • się kurczyć ---> są miofibroblastami; zmieniają światło naczyń włosowatych

• aparat przykłębuszkowy

  • komórki ziarniste (komórki przykłębuszkowe/JG)

    • zmodyfikowane miocyty gładkie

    • leżą pod śródbłonkiem naczyń doprowadzających i odprowadzających

    • owalne/wieloboczne

    • liczne ziarnistości w cytoplazmie

    • tam gdzie leżą – brak błony podstawnej ---> bezpośredni kontakt

    • wydzielają reninę ----> zwiększanie ciśnienia krwi

  • plamka gęsta

    • wyspa zmodyfikowanych komórek nabłonka kanalika II rzędu w miejscu jego zbliżenia do ciałka nerkowego

    • walcowate/sześcienne

    • aparat Golgiego w części postawnej cytoplazmy!

    • to osmoreceptory ---> odbierają sygnał o zmianach ciśnienia osmotycznego moczu, który przepływa przez kanalik II rzędu ---> zmniejszenie/zwiększenie resorpcji zwrotnej sodu z moczu

  • komórki przynaczyniowe (komórki mezangium zewnętrznego)

    • komórki łącznotkankowe

    • leżą w ciałku nerkowym między tętniczką doprowadzającą i odprowadzającą

    • owalne/nieregularne, z wypustkami, które stykają się z komórkami mezangium

• komórki śródmiąższowe

  • leżą w zrębie piramid nerkowych

  • wydłużone, wyposażone w wypustki oplatające pętle nefronów i naczynia włosowate

  • uczestniczą w resorpcji zwrotnej elektrolitów

  • wytwarzają prostaglandynę ---> obniżenie ciśnienia krwi

• komórki C (komórki parafolikularne/pęcherzykowe)

  • leżą w tkance łącznej śródpłacikowej między pęcherzykami tarczycy

  • zawierają dużo serotoniny i kalcytoniny (obniża poziom wapnia we krwi)

  • wchodzą w skład układu komórek endokrynowych przewodu pokarmowego i oddechowego, czyli układu APUD