1. Definicja ergonomii

Nauka zajmująca się dostosowaniem pracy do organizmu człowieka w przekroju jego psychofizycznych właściwości ze szczególnym uwzględnieniem zasad tworzenia optymalnych warunków wzajemnego dopasowania, w celu zwiększenia wydajności pracy ale również poprawy komfortu pracy i pomyślności pracownika.

1. Zalecenia ergonomii

- dostosować materialne czynniki pracy (maszyny, urządzenia) i warunki środowiskowe do ludzkich możliwości

- chronić organizm pracujący przed zagrożeniami

- optymalizować współdziałanie człowieka, maszyny i warunków środowiskowych

- dążyć do tworzenia warunków komfortu pracy

1. Najczęściej zalecane środki BHP

- zabezpieczenie maszyn i urządzeń

- stosowanie odzieży ochronnej i zabezpieczeń osobistych

- zapobieganie hałasowi i zanieczyszczeniu powietrza

- przepisy prawne dotyczące m.in. norm higienicznych

1. Wymień nauki biologiczne stosowane w ergonomii i podaj przedmiot każdej z nich

- Fizjologia pracy – zajmuje się badaniami reakcji organizmu pracującego wywoływanych wykonywaną pracą przy czym badanie to dotyczy stanu organizmu oraz jego poszczególnych układów i narządów

- Psychologia inżynieryjna – podejmowanie decyzji. Bada czynności i cechy człowieka z punktu widzenia przystosowania urządzeń technicznych i warunków pracy do jego właściwości psychicznych w zakresie przyjmowania i przetwarzania informacji oraz podjęcia i wykonywania decyzji

- Antropometria pracy – zajmuje się mierzeniem parametrów ciała człowieka. Chodzi o wymiary kończyn, zasięgu i pozycji ciała. Daje wskazówki dotyczące właściwych gabarytów ciała.

- Higiena pracy – zajmuje się zwalczaniem ujemnych oddziaływań warunków środowiska pracy przy zastosowaniu środków przeciwdziałających ujemnym skutkom wykonywania pracy (np. przez organizację wypoczynku)

5. Narysuj schemat układu człowiek – maszyna

6. Receptor i efektor – definicje i po dwa przykłady

Receptor – narząd organizmu lub część ciała człowieka, za pomocą którego odbieramy bodźce (np. uszy, oczy)

Efektor – narząd organizmu lub część ciała człowieka, za pomocą którego sterujemy maszyną (np. ręce, nogi)

5. Ergonomia a BHP – przedmiot dziedzin i istota różnicy

O ile BHP stawia sobie za cel stwarzanie warunków pracy o minimalnym dopuszczalnym stopniu zagrożenia, o tyle ergonomia dąży do rozwiązań optymalnych, a więc gwarantuje nie tylko bezpieczeństwo pracy, ale ponadto sprzyjających zadowoleniu i samorealizacji.

5. Wymień po 3 wybrane pozytywne i negatywne ergonomiczne sposoby usprawniania procesu pracy.

Pozytywne:

- zachęcać do ponoszenia odpowiedzialności poprzez usuwanie nadzoru na niższym szczeblu oraz jednoczesnym zwiększaniu odpowiedzialności za wykonawstwo

- zachęcać do osiągnięć i poczucia spójności pracy, wyznaczając pracownikowi bardziej naturalną jednostkę pracy (np. sprawdzanie całego samochodu, a nie jedynie samych hamulców)

- okazywać poprzez bezpośrednie oddziaływania, iż dostrzegamy wydajną pracę pracownika

- wprowadzać nowe i coraz trudniejsze zadania po to, by zachęcić do kształcenia się

- wyznaczyć jednostki do zadań specjalnych, po to aby umożliwić im rozwijanie ich wyjątkowych uzdolnień (umiejętności)

Negatywne:

- dodawać nowych zadań do aktualnie wykonywanego fragmentarycznego zadania celem nadania mu większego znaczenia

- stosować regularnej zmienności tych samych prostych zadań celem wzbogacenia pracy

- usuwać najtrudniejszych zadań w danej pracy, ponieważ te są z reguły najciekawsze

5. Podaj po 5 wybranych warunków stosowania sygnalizacji słuchowej i wzrokowej.

Wzrokowa:

- drogowa sygnalizacja świetlna

- kontrolki przy maszynach

- wyświetlanie numerów na poczcie(kolejka)

- znaki podczas lądowania samolotu

- znaki drogowe

Słuchowa:

- zamykanie drzwi tramwaju

- alarm samochodowy

- podczas cofania pojazdu

- syrena alarmowa

- dźwięk przy przejściu dla pieszych

5. Audit bezpieczeństwa zakładu pracy – istota, cele, opis metody, przeprowadzania, wzorcowy skład osobowy zespołu, elementy składowe raportu

Istota:

Audit to procedura badania i oceny stosowanych w zakładzie sposobów przygotowania, podejmowania i realizowania decyzji dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.

Cele auditu

Celem auditu jest udzielenie odpowiedzi na pytania:

- Czy organizacja bezpieczeństwa w zakładzie jest właściwa?

- Czy można usprawnić proces zarządzania bezpieczeństwem?

- Co trzeba zmienić lub wprowadzić do procedur zarządzania bezpieczeństwem, by ograniczyć ryzyko utraty zdrowia i życia ponoszone przez zatrudnionych podczas wykonywania pracy oraz ograniczyć straty powodowane wskutek wypadków, chorób zawodowych i awarii?

Opis metody

Sposób przeprowadzania auditu:

- zebranie informacji o stopniu realizacji wszystkich istotnych elementów związanych z bezpieczeństwem

- stosowanie listy pytań sprawdzających. Pierwsza o odpowiedziach dwuwartościowych typu „tak/nie”, druga to lista sporządzona z pytań o odpowiedziach wielowariantowych

- ewentualny przegląd stanu bezpieczeństwa

- dokonanie przez przedsiębiorstwo samooceny związanej z bezpieczeństwem

Wzorcowy skład osobowy zespołu:

- osoby z zakładów kontrolowanych

- prezes spółki

- dyrektor zakładu (innego niż kontrolowany)

- specjalista ds. BHP

- naczelny inżynier

- specjalista ds. utrzymania ruchu (z innego zakładu niż kontrolowany)

- inne osoby wg uznania

Elementy składowe raportu:

- mocne strony zarządzania bezpieczeństwem

- stwierdzone braki w zarządzaniu bezpieczeństwem

- cele doraźne do natychmiastowej realizacji

- cele średnio- i długoterminowe

- proponowany sposób monitorowania zmian

5. Wymień wybranych 6 zaleceń wygodnej pracy przy laptopie

- światło nie może padać ani odbijać się od monitora

- aby chronić komputer od światła stosuj żaluzje, rolety, panele

- używaj stonowanego, pośredniego oświetlenia

- wyreguluj monitor, aby zapewnić jak najlepszą widoczność ekranu

- wybierz stanowisko z dobrą cyrkulacją powietrza

- wybierz stanowisko z komfortową temperaturą otoczenia i wilgotnością względną

- trzymaj dłonie, nadgarstki i przedramiona równo, w jednej linii i mniej więcej równolegle do podłoża

- głowa w jednej linii z tułowiem

- ramiona rozluźnione, ręce powinny zwisać swobodnie po bokach ciała

- łokcie ugięte, blisko ciała

- stopy całkowicie oparte na podłodze lub podnóżku

- plecy całkowicie oparte, z właściwym podparciem odcinka lędźwiowego, podczas siedzenia utrzymywane pionowo lub lekko pochylone do przodu

- uda i biodra oparte na dobrze wyściełanym siedzeniu krzesła i zazwyczaj równolegle ułożone do podłogi

- kolana w tej samej wysokości co biodra, stopy wysunięte w przód

5. Podaj dwa wybrane pozytywne i negatywne skutki psychospołeczne i ekonomiczne głębokiego podziału pracy

Skutki psychospołeczne

Pozytywne:

- łatwość znalezienia pracy i przydzielania jej wykonawcom o niskich kwalifikacjach

- zadowolenie części pracowników i możliwości wykonywania pracy prostej, niewymagającej podejmowania decyzji, stwarzającej pozory pracy mniej odpowiedzialnej, a wskutek tego minimalizującej ich wysiłek psychiczny

Negatywne:

- redukcja wartości osobowej wykonawców skutek obniżonych wymagań stawianych im przez pracę

- wzrost wysiłku psychicznego z powodu znużenia pracą (na skutek dużej powtarzalności prostych działań prowadzących do zaniku inicjatywy, odpowiedzialności i do braku zainteresowania pracą)

- natężenie procesów wyobcowania (alienacji) w środowisku pracy

Skutki ekonomiczne

Pozytywne:

- zmniejszenie pracochłonności produkcji dzięki ograniczonemu wykorzystywaniu narzędzi i przedmiotów pracy na stanowiskach roboczych*

- Wzrost wydajności pracy dzięki dużej specjalizacji wykonawców (zwiększaniu nawyków pracy i zręczności) i specjalizacji wyposażenia technicznego stanowisk roboczych

- spadek kosztów robocizny bezpośredniej dzięki zatrudnianiu pracowników o niskich kwalifikacjach (i niskim kosztem szkolenia wykonawców)

Negatywne:

- zwiększenie pracochłonności produkcji na skutek intensywniejszego wykorzystywania przedmiotów pracy (przemieszczania między stanowiskami), a także z powodu konieczności nasilenia działań kontrolnych w procesie pracy

- utrata pewnej części wydajności na skutek: przeciążenia ciągle tej samej grupy mięśni, które prowadzi do przedwczesnego zmęczenia; obniżonej motywacji pracy (ze względu na wąską treść zadań)

- wzrost kosztów wskutek zdarzającej się u części wykonawców większej liczby błędów, absencji, świadomego zwalniania tempa pracy jako reakcji wtórnej na brak zainteresowania i satysfakcji z wykonywanej pracy

- utrata zdolności do szybkiego przestawienia się na inny rodzaj pracy

* na przykład po zmianach podziału operacyjnego w procesie szycia odzieży skórzanej (z układu 10-cio operacyjnego na 17) czas manipulacji przedmiotami pracy i narzędziami na stanowiskach roboczych zmniejszył się przeciętnie o 15%

5. Wymień główne ergonomiczne kryteria projektowe i po 2 wybrane podkryteria

K. główne: Proces pracy

Podkryteria: Treść pracy; Metody pracy; Funkcje wyposażenia technologicznego

K. główne: Przestrzeń pracy

Podkryteria: Uwarunkowania pozycji ciała; Przestrzeń czynności ruchowych i pracy wzroku; Architektura obiektu technicznego

K. główne: Elementy informacyjne, sygnalizacyjne i sterownicze

Podkryteria: Elementy informacyjne; Elementy sterownicze;

K. główne: Środowisko fizyczno-chemiczno-biologiczne

Podkryterium: Źródła zanieczyszczeń powietrza; Źródła zakłóceń mikroklimatu; Źródła drgań mechanicznych i hałasu; Źródła szkodliwego promieniowania; Źródła światła; Źródła szkodliwych substancji

5. Narysuj schemat układu kierowca – samochód i użytkownik – komputer

6. Kolejno wymień etapy metodyki diagnostyki organizacyjnej układu ergonomicznego wraz ze wskazaniami rejestratorskimi

ETAP I – Identyfikacja badanego typu układu ergonomicznego

Wskazania rejestratorskie

1. Określenie typu układu ergonomicznego następuje przez wskazanie następujących cech charakterystycznych:

- złożoność przedmiotu i celu działania

- stopień samodzielności układu ergonomicznego

- instrumentalizacja działania układu ergonomicznego

1. określenie rodzaju układu ergonomicznego wynika i zachodzi w zakresie typu u.e.: podstawowym kryterium wyróżniania rodzajów w ramach typów jest główna własność (lub główne własności) przedmiotu pracy albo innego obiektu

2. określenie celów układu ergonomicznego

3. przedstawienie składni wewnętrznej układu ergonomicznego

4. przedstawienie formy układu ergonomicznego

5. wskazanie otoczenia i jego warstw

ETAP II – Klasyfikacja funkcji układu ergonomicznego

Wskazania rejestratorskie:

1. wskazanie kryteriów klasyfikacyjnych

2. opracowanie ideowego klasyfikatora funkcji (działań) u.e.

3. opracowanie klasyfikatora funkcji (działań) u.e. odpowiadających stanowi faktycznemu

ETAP III – Rejestracja przebiegów w układzie ergonomicznym

Wskazania rejestratorskie:

1. zestawienie przebiegów u.e.

2. wybór najistotniejszych przebiegów dla poszczególnych ich typów i rodzajów w u.e.

3. ujęcie u.e. w ustawieniu wejściowo – wyjściowym

4. ujęcie przebiegów w ustawieniu wejściowo – wyjściowym

5. ujęcie przebiegów w procesie wytwórczym

ETAP IV – Badanie funkcji, własności i czynników działania w układzie ergonomicznym

Wskazania rejestratorskie:

1. porządkowanie i ocena spełnienia funkcji u.e.

2. porządkowania i ocena własności składników u.e.

3. porządkowanie i ocena czynników działania składników u.e.

ETAP V – Syntetyczna ocena organizacji układu ergonomicznego

Wskazania rejestratorskie:

1. zestawienie cząstkowych kryteriów oceny

2. zestawienie zagregowanych kryteriów oceny

3. zestawienie normatywów

4. zestawienie danych stanu faktycznego

5. zestawienie wyników oceny

5. Wymień po dwa szczegółowe ergonomiczne kryteria projektowe dla każdego podkryterium projektowania ergonomicznego