Spis Treści:
Niedoborowa
Megaloblastyczna
Hemolityczna
Pokrwotoczna
Nowotwory
Białaczka
Kardiomiopatia
Czerwienica
Nadpłytkowość samoistna
Zwłóknienie szpiku kostnego
Nadciśnienie
Niewydolność krążenia
Żylaki
Zapalenie żył
Tętniak aorty
Choroba wieńcowa
Niewydolność serca
Choroby układu krwiotwórczego mogą być stosunkowo łagodne, jak również bardzo poważne, często powodujące śmierć, najczęściej związaną z martwicą mięśnia sercowego. Są stosunkowo często spotykane, choć mało się o nich mówi, bowiem nie należą do chorób zaraźliwych. Choroby te i schorzenia układu krwionośnego najczęściej powodują używki, brak wysiłku fizycznego i wady wrodzone (genetyczne). Przykładami chorób układu krwionośnego są:
Anemia czyli niedokrwistość to najczęściej spotykana choroba hematologiczna. Objawia się znacznym obniżeniem stężenia hemoglobiny, bądź ilości erytrocytów we krwi. Stężenie hemoglobiny wskazujące na anemię wynosi u mężczyzn poniżej 13,5 g/dl, a u kobiet mniej niż 12,0 g/dl i jest to parametr morfologii wykorzystywany w diagnostyce niedokrwistości.
Niedokrwistości mogą mieć różne podłoże i przebieg, na tej podstawie wyróżnia się różne typy choroby. Wynikać to może ze zbyt małej ilości żelaza lub witaminy B12 we krwi. Anemię wywołać może także wzmożenie procesu rozpadania się krwinek czerwonych, jest to niedokrwistość hemolityczna. Kolejną przyczyną choroby jest utrata krwinek z organizmu na skutek krwotoków - niedokrwistość pokrwotoczna. Można także podzielić niedokrwistości ze względu na parametr MCH czyli średni ciężar hemoglobiny, będący odzwierciedleniem nasycenia krwinki hemoglobiną, a co za tym idzie, nasilenia czerwonego koloru erytrocytu. Na tej podstawie wyróżnia się niedokrwistość niedobarwliwą z niskim MCH - na przykład niedokrwistość wywołana niedoborem żelaza. Ostatni podział anemii opiera się na wielkości krwinek czerwonych. Wydzielamy na tej podstawie niedokrwistości normoblastyczne z prawidłowymi krwinkami, megaloblastyczne z dużymi i mikrocytarne z małymi krwinkami.
Wykorzystuje się tu także parametr krwi MCV, a więc objętość krwinek.
Rzadko maja miejsce anemie wywołane nieprawidłową dietą, gdy na przykład wegetarianie dostarczają organizmowi zbyt mało żelaza z posiłkami. Czasem anemia występuje w przypadku wzrostu zapotrzebowania organizmu.
Tracenie erytrocytów, a z nimi żelaza powoduje niedokrwistość niedoborową, mikrocytarną (z małymi krwinkami), niedobarwliwą. Wśród objawów anemii z niedoboru żelaza można wymienić takie, które są typowe dla wszystkich rodzajów niedokrwistości. Należą tu bladość skóry, bladość błon śluzowych, osłabienie i uczucie duszności wysiłkowej. Chorzy skarżą się także na bóle głowy. Wystepuja jednak objawy specyficzne dla konkretnych rodzajów niedokrwistości. U chorych na anemię z niedoboru żelaza występują łamliwe włosy i paznokcie. Na języku, w gardle i przełyku występują zmiany błon śluzowych powodujące bolesne i piekące przełykanie, występują także zajady w kącikach ust.
Niedokrwistość niedoborowa - z niedoboru żelaza występuje najczęściej u niemowląt między 6-18 miesiącem życia. Przyczyną niedoboru żelaza jest niedostateczne zaopatrzenie organizmu w ten pierwiastek przy zwiększonym jego zapotrzebowaniu. Do najczęstszych przyczyn niedoboru zaliczamy:
wcześniaki, noworodki niekarmione mlekiem matki
zaburzenia wchłaniania
szybki rozwój
U dorosłych niedokrwistości z niedoboru żelaza mogą być skutkiem przewlekłego krwawienia, stymulującego szpik do zwiększenia tempa erytropoezy doprowadzając do wyczerpania ustrojowych zapasów żelaza. U kobiet jedną z najczęstszych przyczyn są krwawienia miesięczne. U kobiet po menopauzie i u mężczyzn w piątej dekadzie życia i starszych częstą przyczyną przewlekłego krwawienia mogą być zmiany dysplastyczne w obrębie układu pokarmowego (polipy jelita grubego, nowotwór jelita grubego). Innym częstym miejscem krwawienia są owrzodzenia żołądka i dwunastnicy. Również w tym przypadku należy wykluczyć obecność zmiany o charakterze nowotworowym.
Kolejną dość powszechną grupą anemii są niedokrwistości megaloblastyczne, w których krwinki czerwone są większe od prawidłowych.
Choroby te najczęściej są niedokrwistościami niedoborowymi, spowodowane są niedoborem witaminy B12, lub rzadziej kwasu foliowego. Zarówno witamina B12 jak i kwas foliowy pełnią istotną role w budowie naszego DNA ,substancji w której zapisana jest informacja o naszych genach.
Jesteśmy uzależnieni od dowozu tych substancji wraz z produktami
żywieniowymi. "Magazyn" witaminy B12 w wątrobie zapewnia jej dostarczanie
przez 3 lata, bez dowozu z zewnątrz, w przypadku kwasu foliowego ten okres
wynosi 3 miesiące.
Aby witamina B12 została wchłonięta z pokarmu musi występować specjalny czynnik w błonie śluzowej żołądka. Jeśli występuje jego niedobór rozpoczyna się anemia niedobarwliwa.
Dzieje się tak przy usunięciu części lub całości żołądka podczas operacji z powodu choroby wrzodowej bądź
raka żołądka albo w tzw. niedokrwistości złośliwej, kiedy wytwarzane przez
organizm chorego przeciwciała niszczą komórki produkujące czynnik
wewnętrzny.
W terapii tych niedokrwistości ważne jest zwalczanie ich przyczyn. Oprócz
tego musimy uzupełnić niedobory witaminy B12 i kwasu foliowego. Tą pierwszą
podajemy w formie zastrzyków domięśniowych. W przypadku niedokrwistości
złośliwej takie leczenie prowadzi się do końca życia.
Niedokrwistośc Hemolityczna- Dużą rzadszą, grupą są niedokrwistości hemolityczne.
Hemoliza oznacza dosłownie rozpuszczenie krwinek; w medycynie tym pojęciem określa się skrócenie czasu przeżycia erytrocytów (prawidłowo "żyją" około 120 dni) do kilku tygodni lub dni. Jeśli organizm nie nadąża z produkcją
nowych krwinek, to pojawia się niedokrwistość.
Przyczyn niedokrwistości hemolitycznych jest bardzo wiele. Ogólnie
wyróżnia się anemie spowodowane czynnikami wewnątrz krwinkowymi i
zewnątrz krwinkowymi. Do tych pierwszych zaliczamy defekty błony erytrocytów (np. sferocytoza), defekty enzymów tych krwinek lub zaburzenia tworzenia hemoglobiny - tzw. hemoglobinopatię, do których należą między innymi talasemie. Wszystkie te z pozoru odległe od siebie choroby łączy skrócenie czasu przeżycia krwinek czerwonych spowodowane jakimiś wewnętrznymi usterkami związanymi z samym erytrocytem.
Jednak erytrocyty mogą być także obiektem "ataku" z zewnątrz. Przyczyną są
najczęściej przeciwciała, pochodzące z innego "obcego" organizmu, bądź produkowane przez samego chorego- tzw:
niedokrwistości autoimmunohemolityczne.
Niedokrwistości hemolityczne zewnątrz krwinkowe mogą być też spowodowane niektórymi lekami, chorobami zakaźnymi (występują np. w malarii) czy też czynnikami chemicznymi lub fizycznymi (sztuczne zastawki serca). Rzadziej pojawiają się anemie hemolityczne w zaburzeniach przemiany materii, czy też bardzo ciężkie postaci, w których hemoliza następuje w małych naczyniach krwionośnych (zespół Gassera, zespół Moschkowitza).
Objawy kliniczne niedokrwistości są podobne do tych, które występują w
innych anemiach. Poza tym pojawiają się objawy hemolizy: żółtaczka,
powiększenie śledziony, często kamica żółciowa. Powyższe symptomy są
związane ze wzmożonym rozpadem krwinek, z których tworzy się m.in.
bilirubina odpowiedzialna za żółte zabarwienie skóry i powstawanie kamieni.
Czasami rozpad krwinek następuje bardzo gwałtownie. Nazywamy to przełomem hemolitycznym. Przebiega z gorączką, dreszczami, żółtaczką, bólami brzucha, głowy i pleców.
We krwi osoby chorej na niedokrwistość hemolityczną obok zmniejszonych
wartości parametrów związanych z samą anemią spotykamy często nieprawidłowe kształty erytrocytów. We krwi wzrasta również
zawartość enzymu LDH oraz żelaza i bilirubiny (jest to związane z rozpadem
krwinek i przemianami hemoglobiny), wzrasta też liczba retikulocytów
("młodych" krwinek czerwonych), co jest świadectwem wzmożonej odnowy
erytrocytów w szpiku.
Niedokrwistość pokrwotoczna- Niedokrwistość pokrwotoczna, przyczyną jej jest bądź nagła, większa utrata krwi, np.: na skutek krwotoku, bądź też przewlekłego wykrwawiania się, np. przy obfitych krwawieniach miesięcznych u kobiet (cykl miesiączkowy), krwawieniach z wrzodu dwunastnicy (choroba wrzodowa), z żylaków itd. Mogą także mieć miejsce krwawienia z dróg moczowych lub różnych narządów. Regeneracja krwi jest możliwa tylko przy sprawnie pracującym szpiku i dostatecznej podaży przede wszystkim żelaza, koniecznego do syntezy hemoglobiny. Anemia z niedoboru żelaza to najczęściej występujące schorzenia wśród wszelkich niedokrwistości.
Nowotwory - stanowią kolejną dużą grupę schorzeń układu krwiotwórczego. Nowotworami są chłoniaki złośliwe, a wśród nich chłoniaki nieziarnicze. Ziarnica polega na nowotworowym rozroście komórek w węzłach chłonnych, a w dalszych stadiach choroby dotyka innych narządów. Można podzielić chorobę na cztery okresy w zależności od stopnia rozwoju, z których pierwszy dotyczy zajęcia węzłów, drugi gdy dochodzi do rozsiania nowotworu do wątroby. Ostatni okres (IV)jest wtedy, gdy nastąpiło rozsianie do wielu narządów organizmu - płuc, szpiku i innych. Objawy choroby to powiększanie węzłów chłonnych zwykle na karku, a czasem także w pachwinach i pod pachami. W morfologii krwi obserwuje się niedokrwistość, niedobór białych krwinek i płytek krwi.
Białaczka- Leukemia, łacińska nazwa białaczki, oznacza dosłownie białą krew i odnosi się do koloru krwi u chorych z bardzo znaczna liczbą białych krwinek.Jest chorobą nowotworową, która polega na rozroście białych krwinek jednego typu w całym organizmie. W efekcie te nieprawidłowe komórki rozrastają się i zajmują niemal cały szpik kostny organizmu, a nawet dochodzi do nacieków na narządy wewnętrzne. Białaczka należy do złośliwych nowotworów, a nieleczona lub leczona nieprawidłowo może spowodować niedokrwistość z powodu niedoboru erytrocytów, ciężkie krwotoki lub zakażenia, co może prowadzić do śmierci. W zależności od typu białych krwinek wyróżnia się białaczkę aleukemiczną, gdy dominują nieprawidłowe krwinki białe w szpiku kostnym, szpikową, gdy w nadmiarze są prymitywne komórki szpiku i limfocytową, gdzie występuje nadmiar limfocytów.
Może także być białaczka kosmato komórkowa, kiedy dochodzi do powiększenia śledziony i spada ilość wszystkich komórek we krwi. Nie wykryto dotąd przyczyn powstawania białaczki, wiele jednak wskazuje, że znaczenie odgrywa szkodliwe promieniowanie a także infekcje niektórymi wirusami i działanie pewnych substancji chemicznych.
Początki choroby zwykle nie dają żadnych objawów. Po jakimś czasie występuje poczucie osłabienia, bladość skóry, senność.
Obserwuje się także niedokrwistość, łatwo tworzą się siniaki a czas krzepnięcia krwi jest wydłużony , przez co dochodzi do krwawień z dziąseł, nosa. (z uszkodzonych płytek krwi uwalniana jest trombokinaza.
Umożliwia ona przejście protrombiny w trombinę. Przy udziale trombiny białko osocza - fibrynogen przekształca się w fibrynę, czyli włóknik, który wytwarza właśnie skrzep)
Drogi oddechowe łatwo ulegają infekcjom, powiększone są węzły chłonne. Czasem występuje także ucisk pod lewym żebrem. Leczenie białaczki opiera się głównie na chemioterapii. Czasem wymagane są transfuzje krwi, leczenie antybiotykami, przeszczepy szpiku i radioterapia, a także usunięcie śledziony.
Do innych, rzadszych już chorób należą: czerwienica, nadpłytkowość samoistna.
Kardiomiopatie - to grupa chorób mięśnia sercowego, heterogennych ze względu na etiologię, prowadzących do dysfunkcji serca. Zajęciu mięśnia sercowego mogą towarzyszyć nieprawidłowości budowy i czynności osierdzia, wsierdzia, innych narządów.
Wyróżnia się pięć grup kardiomiopatii:
kardiomiopatie niesklasyfikowane.
Choroba niedokrwienna serca- chns (łac. morbus ischaemicus cordis, MIC, ang. ischaemic heart disease, IHD) – zespół objawów chorobowych będących następstwem przewlekłego stanu niedostatecznego zaopatrzenia komórek mięśnia sercowego w tlen i substancje odżywcze.
Zaburzenie równowagi pomiędzy zapotrzebowaniem a możliwością ich dostarczenia, pomimo wykorzystania mechanizmów autoregulacyjnych zwiększających przepływ przez mięsień sercowy, zwanych rezerwą wieńcową, doprowadza do niedotlenienia zwanego również niewydolnością wieńcową.
W konsekwencji często doprowadza do dusznicy bolesnej, a także zawału mięśnia sercowego. Choroba niedokrwienna serca ze wszystkimi jej podtypami jest najczęstszą przyczyną śmierci w większości państw zachodnich.
Najczęstszą przyczyną choroby niedokrwiennej jest miażdżyca tętnic wieńcowych.
Miażdżyca tętnic -(łac. atheromatosis, atherosclerosis) (potoczna nazwa to "arterioskleroza") – przewlekła choroba, polegająca na zmianach zwyrodnieniowo-wytwórczych w błonie wewnętrznej i środkowej tętnic, głównie w aorcie, tętnicach wieńcowych i mózgowych, rzadziej w tętnicach kończyn. Miażdżyca jest najczęstszą przyczyną stwardnienia tętnic . Chociaż miażdżyca występuje wśród ludzi w prawie każdej grupie wiekowej,
największą liczbę zachorowań obserwuje się obecnie u mężczyzn po 40 roku
życia. U kobiet, do okresu przekwitania, miażdżycę stwierdza się niezwykle
rzadko. Ale później, im bliżej 50 roku życia, liczba ta szybko rośnie, aby
około 60 roku życia zrównać się już z ilością zachorowań wśród mężczyzn. W
zależności od rodzaju tętnic, które ulegają zmianom miażdżycowym można
wyróżnić różne stany chorobowe. Wynikiem działania miażdżycy może więc być:choroba wieńcowa, zawał serca, udar mózgu, chromanie przystankowe czyli
inaczej miażdżyca tętnic kończyn dolnych oraz wszelkie inne choroby
spowodowane przez zmiany zwyrodnieniowe niedokrwionych narządów (np.
niedokrwienie nerek może być powodem dokuczliwej choroby nadciśnieniowj).
Czerwienica- jest stosunkowo rzadką chorobą, polegającą na rozroście komórek prekursorowych krwinek czerwonych i w efekcie znacznego wzrostu ilości erytrocytów we krwi mianowicie do 11, a nawet do 15 mln/mm3. Znaczne czasowe zagęszczenie czerwonych ciałek krwi w mm3 może również nastąpić przy biegunce na wskutek odwodnienia organizmu, mimo iż ogólna liczba czerwonych ciałek nie zwiększy się. Prawdziwa czerwienica jest wynikiem nadprodukcji krwinek, prowadzi to do znacznego zwiększenia lepkości krwi, przy czym może nastąpić czopowanie naczyń krwionośnych.. Choroba objawia się także wyższymi parametrami takimi jak hematokryt i stężenie hemoglobiny. Tak więc nie tylko niedobór - niedokrwistość, ale i nadmiar czerwonych krwinek może być szkodliwy. Choroba objawia się zaczerwienieniem twarzy, nadciśnieniem, krwotokami z nosa oraz zawrotami i bólami głowy. Powikłaniami mogą być zakrzepy i zatory we krwi, które są niebezpieczne gdyż ograniczają przepływ krwi. Czerwienica może rozwinąć się w białaczkę ostrą lub zwłóknienie szpiku kostnego, a na skutek zaburzeń czynności trombocytów występować mogą mocne krwawienia.
Hemofilia- jest chorobą uwarunkowaną genetycznie i polegającą na zaburzeniach krzepnięcia z powodu braku bądź niedoboru czynnika krzepnięcia. Choroba powoduje ryzyko trudnych do zahamowania krwotoków, dlatego bardzo niebezpieczne są wszelkie zabiegi operacyjne a także kosmetyczne czy stomatologiczne. U chorych ma miejsce ponadto skłonność do występowania krwawień i sińców nawet przy lekkich urazach. Zwykle krwawienie następuje do stawu powodując jego ból i obrzęk. Jeśli często ma to miejsce może dojść do uszkodzenia stawu.
Nad płytkowość samoistna –Schorzenie polega na zbyt dużym rozroście komórek, z których powstają płytki krwi. Zbyt duża ilość płytek krwi powoduje niebezpieczne zatory i zakrzepy w naczyniach, które mogą stać się przyczyna zgonu. Dodatkowo może występować uszkodzenie czynności płytek, przez co nie dochodzi do prawidłowego krzepnięcia i mogą występować krwotoki. Leczenie choroby opiera się na stosowaniu hydroksymocznika lub interferonu.
Ostatnią chorobą mieloproliferacyjną jest zwłóknienie szpiku
(osteomieloskleroza). Zgodnie z nazwą zwłóknieniu ulega tutaj szpik,
doprowadzając do "ogołocenia" z komórek wytwarzających krew. Komórki
prekursorowe "wyprowadzają" się wtedy do śledziony i wątroby, gdzie
"zastępczo" tworzą się krwinki, jednak ta produkcja jest bardzo
nieefektywna.
Początek choroby jest bardzo podstępny. Charakterystyczne powiększenie
śledziony łatwo można przeoczyć. Pojawia się również utrata masy ciała i
(ewentualnie) gorączka. We krwi występuje najpierw zwiększenie, a potem
zmniejszenie liczby krwinek.
W rozpoznaniu ważna jest biopsja szpiku, w którym obserwuje się
zwłóknienie.
W leczeniu prowadzone są próby z interferonem alfa. Poza tym podaje się
brakujące krwinki czerwone. Średnio chorzy przeżywają 5 lat.
Układ krwionośny- wewnętrzny układ transportujący, mający za zadanie rozprowadzanie składników pokarmowych i tlenu do wszystkich tkanek organizmu, usuwanie zbędnych produktów przemiany materii i utrzymanie homeostazy w organizmie.
Krew krąży w systemie naczyń krwionośnych, zwanych tętnicami i żyłami. Tętnice - naczynia o grubych i wytrzymałych ścianach - rozprowadzają krew z serca do tkanek, a żyły mające ściany wiotkie i cienkie, odprowadzają krew z tkanek do serca .
Serce jest narządem nadającym ruch krwi. Czterodziałowa budowa serca(2 przedsionki, 2 komory) uniemożliwia mieszanie się krwi utlenionej z nieutlenioną i warunkuje utrzymanie stałocieplności.
Nadciśnienie – Nadciśnienie tętnicze, choroba nadciśnieniowa (łac. hypertonia arteria lis) to przewlekła choroba układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi ponad poziom 140 mm Hg podczas skurczu i 90 mm Hg w czasie rozkurczu serca.
Zdecydowana większość (ponad 90%) przypadków nadciśnienia ma charakter pierwotny, tzn. bez znanej somatycznej przyczyny, którą da się usunąć interwencją medyczną. Etiologia nadciśnienia tętniczego pierwotnego nie została w pełni ustalona. Wśród najważniejszych czynników ryzyka wymienia się otyłość, cukrzycę, palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu, stres, brak aktywności fizycznej, niewłaściwą dietę i związane z nią hipercholesterolemię oraz podwyższony poziom trój glicerydów. Istotną rolę przypisuje się również czynnikom genetycznym (obciążenie rodzinne) i środowiskowym.
Pozostałe przypadki to choroba o charakterze wtórnym, gdy dobrze jest znana przyczyna choroby, np.: choroby nerek, choroby gruczołów dokrewnych lub choroby mózgu. Nadciśnienie, aż do chwili wystąpienia powikłań, zwykle przebiega skrycie.
Podwyższone wartości ciśnienia tętniczego wykrywane są w wyniku rutynowego badania lekarskiego bądź incydentalnym pomiarem. Przez wiele lat istniejącemu nadciśnieniu mogą nie towarzyszyć żadne objawy. Jeśli już wystąpią, są one mało charakterystyczne. Jedynie część chorych skarży się na poranne bóle z tyłu głowy, nadmierną pobudliwość, bezsenność, zmniejszoną tolerancję wysiłku fizycznego, czasem uczucie kołatania serca, zaczerwienienie twarzy, szyi, klatki piersiowej (zwłaszcza przy dużym wzroście ciśnienia).
Nieco częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet, osób o niższym statusie społeczno-ekonomicznym, po 50-60-tym roku życia. Spośród nich blisko 1/3 jest nieświadoma swojego stanu.
W przypadku nadciśnienia wtórnego mogą być obecne objawy choroby podstawowej. U niektórych chorych nadciśnienie może mieć charakter chwiejny i nie powodować powikłań narządowych przez długi czas, natomiast u innych od chwili rozpoznania ma charakter utrwalony i wcześnie prowadzi do owych powikłań.
Powikłaniem przede wszystkim jest uszkodzenie nerek (przewlekła niewydolność nerek, czy też nieodwracalnych zmian w oku, aż do konieczności dializy), układu krążenia (niewydolność mięśnia sercowego, zawał serca, niewydolności krążeniowo-oddechowej) oraz powikłania ze strony układu nerwowego (niedokrwienny udar mózgu, zespół otępienny).
Niewydolność krążenia – Niewydolność krążenia to, niewystarczające w stosunku do potrzeb, zmniejszenie się przepływu krwi przez tkanki i narządy organizmu.
Najczęściej schorzenie to kojarzy nam się z niewydolnością serca jako pompy krwi.
Mówimy wtedy o niewydolności krążenia pochodzenia sercowego.
Jeśli pierwotną przyczyną niewydolności krążenia nie jest choroba serca, mówimy o niewydolności krążenia pochodzenia obwodowego.
Przyczyny niewydolności krążenia pochodzenia sercowego:
- Nadmierne obciążenie serca przez wzrost ciśnienia tętniczego.
- Uszkodzenie włókien kurczliwych mięśnia sercowego (martwica w wyniku zawału serca, zapalenie mięśnia serca, toksyczne uszkodzenie serca (alkohol), choroby metaboliczne, jak nadczynność tarczycy i inne.
- Znaczne zaburzenia rytmu pracy serca, np. : bardzo wolne lub bardzo szybkie skurcze mięśnia serca.
- Mechaniczne ograniczenia pracy serca, szczególnie w wyniku wad zastawkowych serca. -Dzieje się tak najczęściej wtedy, gdy wlot krwi do komór serca lub ujście z nich wykazują zaburzenia budowy i funkcji.
Przyczyny niewydolności krążenia pochodzenia obwodowego
- Zmniejszenie ilości krwi krążącej. np. w razie ubytku krwi (krwotoku), czy płynów (odwodnienie)
- Zaburzenia regulacji napięcia ściany naczyń.
Patologiczne rozszerzenie naczyń, ze spadkiem ciśnienia krwi nawet do zera, może dotyczyć całego organizmu (wstrząs) lub tylko mózgu (omdlenie). Takie sytuacje zdarzają się również w wyniku działania toksyn, w tym także drobnoustrojów chorobotwórczych (wstrząs septyczny) lub tzw. dysregulacji nerwowo- humoralnej
Niewydolność krążenia ostra to szybko pogłębiające się upośledzenie czynności układu krążenia, najczęściej na skutek dużego uszkodzenia serca, np. w zawale mięśnia sercowego. W ostrej niewydolności spowodowanej uszkodzeniem lewej komory serca występuje obrzęk płuc.
Przewlekła lewo komorowa niewydolność krążenia może być spowodowana: nadciśnieniem tętniczym, niewydolnością naczyń wieńcowych serca (choroba wieńcowa), wady zastawki aorty lub zastawki dwudzielnej .
Objawy: znamiona zastoju w układzie żylnym na obwodzie: poszerzenie żył szyjnych, powiększenie wątroby, stan podżółtaczkowy (żółtaczka), obrzęki, zwłaszcza na kończynach dolnych, najpierw w okolicach kostek i stóp, później na goleniach i udach, przesięki w jamie brzusznej (wodobrzusze) i jamie opłucnowej, sinica, dolegliwości z przewodu pokarmowego, wynikające z zastoju krwi w narządach brzusznych (wzdęcia, nudności, zaparcia lub biegunki). Szczególną postacią tego rodzaju niewydolności jest zespół płucno-sercowy (serce płucne), duszność wysiłkowa, a nawet spoczynkowa, napadowa duszność nocna, astma sercowa, bezsenność, oddech Cheyne'a i Stokesa, kaszel.
Niewydolność krążenia przewlekła, prawo komorowa, występuje jako konsekwencja przewlekle utrzymujących się oporów w krążeniu płucnym (układ krwionośny), spowodowanych np.: przez rozedmę płuc, rozległe zrosty opłucnowe, duże zniekształcenie klatki piersiowej, stwardnienie tętnic płucnych, wady zastawkowe serca lewego, uprzednio istniejącą niewydolność lewego serca.
W niewydolności spowodowanej nagłym przeciążeniem prawej komory (np. przy zatorze tętnicy płucnej) występuje, maksymalnie nasilona duszność, uczucie rozpierania pod prawym łukiem żebrowym na skutek powiększania się wątroby , nabrzmienie żył szyjnych.
Żylaki - Żylaki mogą być pierwotne lub wtórne. Żylaki pierwotne rozwijają się samoistnie, a podstawowymi przyczynami ich powstawania są skłonności genetyczne współistniejące z czynnikami ryzyka takimi jak styl życia, praca związana z długotrwałą pozycją stojącą lub siedzącą, wielokrotne ciąże, nadmierny wysiłek fizyczny itp. Żylaki wtórne to takie, które powstają w następstwie przebytych lub istniejących stanów chorobowych powodujących permanentny zastój krwi w układzie żylnym. Najczęstszą przyczyną są przebyte zapalenia żył głębokich, po których powstaje zespół pozakrzepowy charakteryzujący się nie tylko wtórnymi żylakami, ale także obrzękami i zmianami troficznymi skóry oraz nawrotowymi, przewlekłymi owrzodzeniami zazwyczaj w okolicach kostek przyśrodkowych.
Żylaki kończyn dolnych to jedno z najczęstszych schorzeń w Polsce i na świecie. Żylaki są również jedną z najbardziej dokuczliwych dolegliwości, powodują dyskomfort, uczucie "zmęczenia" nóg, skurcze nocne, obrzęki, pieczenie. Żylaki częściej występują u kobiet niż u mężczyzn. Przewlekła niewydolność żylna najczęściej zaczyna się niewinnie, jednak nieleczona, może rozwinąć się w bardzo groźnie postępującą chorobę, doprowadzając do trudno gojących się owrzodzeń. Skuteczną metodą zapobiegania tym przykrym następstwom jest odpowiednio wcześnie wdrożone prawidłowe leczenie zachowawcze jak i operacyjne. Objawy, które powinny skłonić nas do wizyty u lekarza to: bolesne skurcze mięśni, ból stóp i podudzi, tzw. uczucie ciężkich nóg, obrzęki pojawiające się najczęściej wieczorem, pajączki naczyniowe.
Zapalenie żył – Przy zakrzepowym zapaleniu żył bardzo ważne jest znalezienie pierwotnej przyczyny choroby. Wyczuwalne stwardnienie w przebiegu żyły, ból i zaczerwienie wokół niej to pierwsze objawy zapalenia żył.
Zapalenie żył obejmuje zmiany w jednym lub w kilku naczyniach żylnych. Często daje odczyn zapalny w ścianie naczynia żylnego i otaczających je tkankach, a w świetle naczynia powstaje skrzeplina. Dolegliwości mogą przybierać charakter przewlekły z okresami poprawy i nawrotów trwającymi od kilku dni do kilku miesięcy.
Za powstanie zapalenia żył odpowiedzialne są trzy czynniki:
zaburzony przepływ krwi, czyli zwolniony przepływ krwi w żyłach.
Znacznie częściej zapalenie żył występuje w żyłach zmienionych żylakowo, a ponadto predystynuje do tego długie unieruchomienie, np. założenie gipsu, czy też hospitalizacja z powodu choroby czy operacji. Prawidłową pracę układu żylnego utrudnia także otyłość oraz choroby serca;
uszkodzenie ściany naczynia, które wyzwala reakcję zakrzepową (uszkodzenie samoistne lub mechaniczne).
Ściana naczynia żylnego może zostać uszkodzona na skutek urazu bądź rany chirurgicznej. Dochodzi wówczas do zaburzenia procesu krzepnięcia i upośledzenia funkcji ścian naczyń;
zaburzony skład krwi (dotyczy głównie tzw. nadpłytkowości).
Wszelkie ilościowe i jakościowe zmiany składu krwi mogą spowodować przedwczesną lub nieprawidłową aktywację układu krzepnięcia prowadzącą do powstania zakrzepu w obrębie naczyń.
Przebiega dosyć łagodnie. Stwarza także o wiele mniejsze niebezpieczeństwo powikłań zatorowych niż zapalenie żył głębokich.Skrzeplina w układzie powierzchownym jest bowiem bardzo ściśle związana ze ścianą żylną, składa się głównie z leukocytów i płytek krwi, dzięki czemu nie odrywa się tak łatwo i nie zagraża powikłaniami zatorowymi.Proces zapalny przebiega zazwyczaj w żyłach kończyn dolnych, choć zdarza się także, że dotyczy żył klatki piersiowej czy kończyn górnych. Z reguły są to zapalenia spowodowane diagnostycznymi czy leczniczymi interwencjami lekarskimi, np. po podłączeniu kroplówki, po cewnikowaniu żył kończyny górnej, założeniu elektrody do stymulacji serca. W szczególnym przypadku zapalenie może nawracać w tym samym lub w odległym miejscu, a określa się je jako wędrujące zakrzepowe zapalenie żył.
Tętniak aorty - jest chorobą o niepomyślnym rokowaniu, o dużym ryzyku pęknięcia lub rozwarstwienia zależnym proporcjonalnie od stopnia poszerzenia aorty o ponad 50 % w stosunku do jej prawidłowej szerokości.
Analiza Coady’ego -ocena ryzyka powikłań - rozwarstwienia lub peknięcia
Średnica aorty: do
5,0cm prawdopodobieństwo ~ 9%
5,0-6,0 cm prawdopodobieństwo ~18%
> 6,0 prawdopodobieństwo ~30%
Tętniak bezobjawowy nie daje dolegliwości; rozpoznawany jest w trakcie rutynowych badań diagnostycznych (np. USG) lub w trakcie diagnostyki innych chorób.
Tętniak objawowy aorty brzusznej charakteryzuje się występowaniem bólu w okolicy lędźwiowo-krzyżowej promieniującego często do krocza. W przypadku dużych tętniaków może dołączyć się pojawienie charakterystycznego, wyczuwalnego przez powłoki, tętniącego guza w jamie brzusznej. W przypadku tętniaka aorty piersiowej jedynym objawem może być narastający ból w klatce piersiowej, krwioplucie i chrypka. Najgroźniejszym powikłaniem tętniaka, jest jego pęknięcie, które może doprowadzić do dużej utraty krwi i zgonu. W przypadku tętniaków aorty, pęknięcie może wystąpić do jamy otrzewnowej (zgon na skutek masywnego krwotoku następuje błyskawicznie), lub do przestrzeni zaotrzewnowej. W drugim przypadku, krwotok ulega najczęściej samoograniczeniu, na skutek wzrostu ciśnienia w przestrzeni zaotrzewnowej i tamponady. Umożliwia to interwencję chirurgiczną. Pęknięciu towarzyszy silny ból brzucha lub klatki piersiowej.
W przypadku tętniaka rozwarstwiającego, ból wywołany rozdzielaniem się ściany aorty jest wyjątkowo silny i gwałtowny. Najczęściej towarzyszy gwałtownemu wysiłkowi lub wzrostowi ciśnienia krwi.
Leczenie tętniaków aorty w przypadkach grożących pęknięciem (poszerzanie się tętniaka, bardzo duży tętniak) jest chirurgiczne i polega na jego wycięciu i wszczepieniu protezy z materiału tworzywa sztucznego. Nie operuje się tętniaków aorty o średnicy mniejszej niż 4 cm. Występowanie większego, również nie jest bezwzględnym wskazaniem do zabiegu, gdyż statystycznie pęknięcie występuje rzadziej niż wynosi śmiertelność operacyjna. W przypadku tętniaków rozwarstwiających stosuje się również zeszycie ścian tętnicy.
Choroba wieńcowa - Choroba wieńcowa serca zwana również chorobą niedokrwienną serca, przewlekłą niewydolnością sercową oraz niegdyś dławicą sercową lub dusznicą bolesną to choroba polegająca na niedostatecznym ukrwieniu serca, a co za tym idzie niewystarczającym zaopatrzeniu serca w tlen. Istotą choroby jest stała lub okresowa nierównowaga pomiędzy zapotrzebowaniem mięśnia sercowego na tlen i energię a możliwościami ich dostawy. Nierównowaga ta szczególnie wyraźnie zaznacza się w czasie wysiłku fizycznego wykonywanego przez osobę dotkniętą chorobą. Szybciej i silniej kurczące się wówczas serce potrzebuje więcej tlenu. Zwężone tętnice wieńcowe nie są w stanie sprostać takiemu zapotrzebowaniu. W tej sytuacji dochodzi do niedotlenienia mięśnia sercowego. Podobne zjawisko zachodzi w innych sytuacjach, w których także zwiększa się zapotrzebowanie serca na tlen, np. w stanach gorączkowych czy w nadczynności tarczycy.
Z drugiej strony - zmniejszenie dostaw tlenu przy niezmienionym nań zapotrzebowaniu może także doprowadzić do wystąpienia objawów choroby wieńcowej. I tak, osoby z chorobą niedokrwienną serca doznają czasem bólów wieńcowych wysoko w górach albo w czasie długotrwałego lotu samolotem, kiedy ciśnienie rozpuszczonego tlenu we krwi znacząco się obniża. Choroby serca i układu krążenia nie mają jednej przyczyny, zazwyczaj wpływ na ową chorobę ma kilka czynników, które akumulują się zwiększając tym samym ryzyko jej wystąpienia. W większości przypadków choroba wieńcowa ma podłoże miażdżycowe. U osób z miażdżycą, w ścianach naczyń wieńcowych odkładają się blaszki miażdżycowe (materiał tłuszczowy z krwi) spowalniając przepływ krwi i ograniczając powoli jej dopływ do mięśnia sercowego. W krajach rozwiniętych choroba wieńcowa jest najczęstszym schorzeniem układu krążenia, a zawał serca i nagła śmierć sercowa są najczęstszymi przyczynami zgonów. Częściej chorują mężczyźni, zwłaszcza w wieku 40-55 lat. W grupie osób starszych zapadalność na tę chorobę jest dla obu płci podobna. Częstość występowania wyraźnie rośnie z wiekiem. Leczenie choroby wieńcowej jest objawowe. Ogromne znaczenie ma prewencja oraz edukacja chorych - często decydująca o skuteczności terapii.
Niewydolność serca - Serce jest narządem, od którego zależy nasze życie i prawidłowe funkcjonowanie wszystkich pozostałych organów. Zapewnia im dostawę krwi, z której komórki pobierają tlen i wszystkie inne potrzebne substancje: glukozę, kwasy tłuszczowe, aminokwasy, witaminy, sole mineralne. Za sprawą serca do tkanek docelowych docierają hormony produkowane w gruczołach dokrewnych, np. insulina z trzustki może "dopłynąć" do mięśni, tkanki tłuszczowej i wątroby, aldosteron powstający w nadnerczach - do nerek. Narządy, pełniące w organizmie rozmaite funkcje, muszą pozbywać się zbędnych produktów przemiany materii. Ich odprowadzanie to też zasługa serca. Dzięki niemu krążąca krew dociera tętnicami do nerek, które filtrują ją i oczyszczają z wielu toksyn, oraz wątroby, która "przerabia" wiele zbędnych substancji i wydala z żółcią. Żyłami natomiast krew wraca do płuc, gdzie pozbywa się nadmiaru dwutlenku węgla i pobiera tlen.
Pompowanie krwi tętniczej, bogatej w tlen, to zadanie lewej komory, do której spływa krew z płuc, gromadząc się najpierw w lewym przedsionku serca. Krew żylna dopływa z całego ciała przez żyły główne (górną i dolną) do prawego przedsionka, a stąd do prawej komory, która przepompowuje ją do płuc.
Jednym z warunków sprawnego pompowania krwi przez serce jest zdrowie i wydolność mięśnia sercowego. Zdarza się, że mięsień lewej lub prawej komory ulega uszkodzeniu wskutek procesu chorobowego toczącego się w sercu. Jego niewydolność powoduje zaburzenia w krążeniu krwi w układzie tętniczym i żylnym.
Przyczyną uszkodzenia mięśnia lewej komory i jej niewydolności może być np. zapalenie mięśnia serca, niedokrwienie lub martwica fragmentu mięśnia, czyli zawał serca, długotrwałe przeciążenie spowodowane nie leczonym nadciśnieniem tętniczym, wadą zastawkową, zbyt forsownym wysiłkiem, czy działanie czynników toksycznych, np. alkoholu, kokainy i wielu innych.
Niewydolna, osłabiona lewa komora nie wyrzuca dostatecznej ilości krwi do aorty, co grozi niedokrwieniem tak ważnych narządów, jak mózg czy nerki.
Wówczas włączają się mechanizmy obronne, zapobiegające katastrofie; serce zaczyna pracować szybciej. Dzięki temu tzw. rzut minutowy serca, czyli ilość krwi wyrzucana przez lewą komorę do aorty w czasie jednej minuty, pozostaje nie zmieniony. Podczas wysiłku fizycznego, który zmusza serce do bardziej wytężonej pracy, niewydolność mięśnia serca jeszcze bardziej przeszkadza w dostosowaniu krążenia krwi do potrzeb organizmu; wówczas zaczyna pracować ono jeszcze szybciej.
Podobnie jak lewa komora serca, komora prawa też może zostać uszkodzona przez czynniki infekcyjne, toksyczne i przeciążenie.
Przyczyny przeciążenia prawej komory, prowadzące do upośledzenia jej kurczliwości, to przede wszystkim choroby płuc (w Polsce najczęściej przewlekła nieswoista choroba oskrzelowo-płucna jest spowodowana paleniem papierosów i zaniedbanymi zapaleniami oskrzeli), deformacje klatki piersiowej, zatory w naczyniach płucnych (najczęściej skrzepliny z żylaków kończyn dolnych) i wady serca (np. zwężenie pnia płucnego, ubytek w przegrodzie przedsionkowej lub komorowej, wady zastawki dwudzielnej, czyli mitralnej).
Sama niewydolność prawej komory prowadzi do zastoju krwi w żyłach. Jest to skutek zalegania krwi w prawej komorze, która nie może jej przepompować w odpowiedniej ilości do płuc.
Efektem zastoju krwi w układzie żylnym są obrzęki kończyn dolnych o różnym nasileniu, zależnie od stopnia dysfunkcji prawej komory. W ciężkich postaciach prawo komorowej niewydolności serca mogą występować obrzęki całego ciała.
Pojawia się też tzw. przekrwienie bierne narządów jamy brzusznej, czyli zaleganie krwi w tych narządach i ich obrzęk.
Nykturia może być wczesnym i czasem jedynym objawem rozpoczynającej się niewydolności prawej komory serca.
Źródła wykorzystane w/w pracy:
Encyklopedia PWN
Encyklopedia Zdrowia
Internet
Jakub Klops