Wpływ hormonów płciowych na aktywność gruczołów łojowych

Izabela Moskal

środa 30 lipiec 2014

Aktywność gruczołów łojowych jest ściśle zależna od zmian hormonalnych. Szczególnie duży wpływ mają hormony płciowe, zwłaszcza testosteron. Dlatego też to częściej u mężczyzn można zaobserwować zwiększony łojotok. Bywa on jednak utrapieniem również kobiet. Jakie mechanizmy kryją się za powstawianiem tej przykrej dolegliwości?

Hormony wytwarzane są przez gruczoły dokrewne i nawet niewielkie wahania w ich wydzielaniu uwidaczniają się na skórze. Hormony działają na receptory znajdujące się w tkankach, a ponieważ w skórze jest ich dużo, wpływ ten jest bardzo widoczny. 
Na czynność gruczołów łojowych wpływają hormony płciowe, czyli progesteron, estrogeny (hormony żeńskie) i androgeny (hormony męskie). To właśnie one odgrywają największą rolę w regulowaniu pracy gruczołów łojowych. 
Progesteron jest hormonem niezbędnym do zajścia w ciążę. Estrogeny wpływają na emocje, utrzymywanie odpowiedniej masy kostnej, chronią układ sercowo-naczyniowy. Wpływają na nawilżenie i natłuszczenie skóry, a także na nadawanie sylwetce cech kobiecych. 

Androgeny odpowiedzialne są za nadawanie cech męskich i owłosienie ciała. Androgeny pobudzają procesy mitotyczne i lipogenezę (powstawanie tłuszczów) w gruczołach łojowych. Jest to wynik działania przede wszystkim 5-alfadihydrotestosteronu (DHT). Ilość wydzielanego sebum zależy od możliwości przekształcania testosteronu w DHT a nie od samej ilości testosteronu. Testosteron ulega przemianom w DHT przy pomocy enzymu 5-alfareduktazy, która występuje u ludzi jako typ pierwszy i typ drugi. Dla funkcji gruczołów łojowych najważniejszy jest typ pierwszy. Typ drugi odpowiada za rozwój i funkcje narządów płciowych u mężczyzn. Działanie 5-alfareduktazy typu pierwszego jest największe na owłosionej skórze głowy i na twarzy. Enzym ten największe stężenie ma w okresie zaraz po narodzinach i podczas dojrzewania. 

Estrogeny tymczasem działają antagonistycznie w stosunku do androgenów. Hamują nadprodukcje gruczołów łojowych poprzez hamowanie lipogenezy w gruczołach łojowych, nie wpływając na podział sebocytów (komórki odpowiedzialne za wydzielanie serum). Estrogeny wpływają również na skład sebum i jego właściwości, obniżają jego lepkość przez co hamują powstawanie zaskórników. Progesteron jest inhibitorem 5-alfareduktazy i zapobiega przekształcaniu testosteronu w DHT. Jednak gdy jego stężenie przewyższa stężenie estrogenów, powoduje on wówczas u kobiet nadmierny łojotok.