Dr. K Stankiewicz

SOCJOLOGICZNE PODSTAWY EDUKACJI

PROGRAM NAUCZANIA:

1. Socjologiczne podstawy edukacji- wprowadzenie

2. Socjologia edukacji jako dyscyplina naukowa

3. Rozwój społeczny, a wychowanie

4. Rodzina jako grupa społeczna oraz środowisko wychowania

5. Szkoła jako instytucja społeczna

6. Klasa szkolna jako grupa społeczna, interakcja społeczna

7. Role i więzi społeczne w szkole, rodzinie, grupie społecznej

8. Kształcenie i wychowanie a środowisko lokalne

9. Kulturowe aspekty edukacji

10. Media w edukacji i wychowania

11. Świat społeczny i pedagogika, a sfera wartości

12. Pedagogika wobec pluralizacji świata społecznego

13. Ideologie edukacyjne

14. Edukacja w systemie społecznym, stratyfikacja społeczna, a edukacja

15. Polityka, a edukacja

LITERATURA:

• M. Krakowska „Socjologia wychowania”, wybrane elementy; Wydawnictwo WSHE, Łódź 2009

• R. Meighan, „Socjologia edukacji”, wydawnictwo UMK, Toruń 1993

• R.B. Woźniak, „ Zarys socjologii edukacji i zachowań społecznych”, Koszalin 1998

• F. Zwoniecki, „Socjologia wychowania”, wydawnictwo PWN, Warszawa 2001

• Edukacja, kształcenie, wychowanie?

EDUKACJA

wychowanie kształcenie

system nauczanie uczenie się

system oświatowo- wychowawczy

socjologia edukacji- jedna z dziedzin socjologii ściśle związana z pedagogiką społeczną, zajmująca się wychowaniem jako procesem społecznym, bada m. in. Środowiskowe uwarunkowania szkoły, rodziny, grup rówieśniczych, funkcjonowanie różnych środowisk wychowawczych, zmiany celów i treści wychowania społecznego

socjologia mikroedukacji- zajmuje się głównie funkcjonowaniem grup naturalnych m. in. Rodziny, grup rówieśniczych, kręgów społecznych, klik, gangów, grup nieformalnych

socjologia mezoedukacji- dokonuje analizy funkcjonowania instytucji i systemów wychowawczych osiedla gminy, społeczności lokalnej

socjologia makroedukacji- zajmuje się systemami wychowania dotyczącymi państwa, narodu, klas, warstw społecznych, wychowania obywatelskiego

Społeczna natura kształcenia i wychowania:

• Reguły instytucjonalne

• Zależność od bezpośredniego otoczenia lub sytuacji

• Język jako twór społeczny

Socjologia a pedagogika:

• Dyscypliny humanistyczne, wywodzące się z filozofii

• Dyscypliny empiryczne

• Metodologia nauk społecznych

• Socjologia- nauka teoretyczna

• Pedagogika- nauka teoretyczno- praktyczna, normatywna

Czemu służy perspektywa socjologiczna?

• Oświetlenie problemu z różnych stron

• Poszerzenie horyzontów myślowych

• Kwestionowanie dotychczasowej wiedzy i utrwalonych schematów myślowych

Socjologia- jako „sztuka wątpienia” i „patrzenia na wskroś”, demaskacja [P. Berger]

Socjolog- „zawodowy podglądacz”, osoba stale zainteresowana poczynaniami ludzi. Jego środowiskiem naturalnym są wszystkie istniejące na świecie miejsca gromadzenia się ludzi, nie zależnie od tego gdzie się oni stykają. „obiektywny obserwator”

• Rodzaje wiedzy o wychowaniu:

  • Naukowa

  • Filozoficzna

  • Mityczna

  • Religijna

  • Publicystyczna

  • Estetyczna

  • Potoczna

• Społeczny charakter myślenia o edukacji:

  • Każdy człowiek dysponuje stereotypową wiedzą potoczną, również na temat wychowania i kształcenia

  • „pedagogiczni eksperci” wokół nas

• Społeczne mity i stereotypy w myśleniu o edukacji:

  • Szkoła miejscem wszechstronnego rozwoju ucznia

  • Niezbędność wykształcenia- jest ono niezbędne do sukcesu

  • „człowiek oświecony”

  • Dzban i kubek- nauczyciel przekazuje wiedzę jednostronnie do ucznia

SOCJOLOGIZM PEDAGOGICZNY- kierunek w pedagogice, szczególnie popularny w końcu XIX i początku XX wieku, traktujący zjawiska wychowania jako skutek oddziaływań społeczeństwa na jednostki i grupy, a zarazem stosujący metody socjologii w badaniu tych zjawisk

• Naturalizm polega na utożsamianiu procesu wychowania jednostki w dostosowywaniu się wychowawcy do takiej jej naturalnego rozwoju (np. „Emil” J.J. Rousseau)

• Socjalizm jako sztuka wątpienia i „patrzenia na wskroś”, jako demaskacja (P.Berger)

• Pytania socjologa (P.Berger):

  • Jak tutaj ludzie ze sobą postępują?

  • Jakie są ich wzajemne stosunki?

  • Jak te stosunki organizują się w instytucje?

  • Jakie są idee zbiorowe poruszające ludzi i instytucje?

• Funkcje socjologii:

  • Diagnostyczna- badacz stara się określić zasięg zjawisk

  • Teoretyczna- socjologia prezentuje ogólne cechy przedmiotów i zjawisk, opisuje te zjawiska

  • Apologiczna- wykorzystanie badań do prezentowania opinii; charakter demaskatorski, o wdzięku pozytywnym

  • Demaskatorska- prezentuje fikcyjne poglądy, złożenia, demaskuje różne organizmy

  • Socjotechniczna- wpływanie na praktykę życia społecznego, w jakimś stopniu manipulowanie

• Kwestia pogranicza nauk:

  • Granice kształtowania dotyczą rozumienia badań, kształtują problem badawczy

  • Granice pojęciowe

  • Granice wiedzy

  • Granice instytucjonalne

• Na pograniczu socjologii i pedagogiki mamy:

  • Socjologia edukacji:

    • Zajmuje się wychowaniem jako procesem społecznym

    • Socjologia wychowania- badane są procesy wychowania i kształcenia, bada też stosunki społeczne w instytucjach wychowania bezpośredniego i pośredniego

      • Pedagogika społeczna:

        • Badanie warunków środowiskowych, w jakich przebiegają procesy wychowawczo- opiekuńcze człowieka od jego urodzenia do końca życia

      • Psychologia społeczna:

        • Pogranicze socjologii i psychologii

        • Bada społeczne uwarunkowania zachowań ludzkich

        • Bada mechanizm powstawania opinii społecznej, wpływu jednostki na grupę i grupy na jednostkę

• Socjologia wychowania, a pedagogika społeczna:

  • Przedmiot zainteresowania: środowisko wychowawcze, jego wpływa na jednostkę, procesy uspołeczniania

  • Różnice:

    • Socjologia- perspektywa opisująca, interpretująca

    • Pedagogika- cele praktyczne (przekształcenie środowiska, aby jak najlepiej służyło rozwojowi wychowanka)

• Socjologia edukacji:

  • Współpracuje z pedagogiką w zakresie teorii wychowania i dydaktyki

  • Cel: analiza zjawisk i społecznych uwarunkowań procesów uczenia się przez wychowanie przebiegające w grupach społecznych i instytucjach

  • Przedmiotem badań są zbiorowości społeczne, zjawiska, procesy socjalizacyjne i wychowawcze; instytucje edukacyjne, społeczno- kulturowy przebieg procesów wychowania i kształcenia, poziomy efektywności i jedności funkcjonowania procesów wychowawczych i kształcenia

SOCJALIZACJA

• Problemy socjologii edukacji:

  • Wychowanie jako zjawisko społeczne

  • Wychowanie, a społeczeństwo

  • Wychowanie, a problemy ludnościowe

  • Struktura społeczna szkoły

  • Ekologia wychowania

  • Stratyfikacja społeczna, a szkoła

  • Wychowanie, a procesy społeczne

  • Uspołecznianie jako proces wychowania

  • Dewiacyjne zachowanie w szkole

  • Dynamika grupy w wychowaniu

  • Warunki kształtujące programy nauczania

  • Społeczność lokalna, a szkoła

  • Wychowanie w zakresie odpowiedzialności społecznej

  • Aktualne kontrowersje o wychowaniu

  • Wychowanie zdrowotne

  • Edukacja, a demokracja

  • Wychowanie do zmian i rozwoju

  • Wychowanie do przyszłości

• Podstawowe pojęcia socjologii edukacji:

  • System społeczny

  • Struktura społeczna

  • Interakcje społeczne

  • Stratyfikacja

  • Jednostka- osobowość

  • Rola społeczna

• Funkcje socjologii i edukacji:

  • Poznawcza i teoretyczna

  • Humanistyczna- nawiązuje do normatywnego charakteru pedagogiki; wprowadza normy, wartości

  • Wychowawcza

  • Diagnostyczna i prognostyczna

  • Społeczno- pedagogiczna i socjotechniczna

  • Apologetyczna- przedstawienie zjawisk, które do tej pory były pomijane; funkcja demaskatorska

• Role społeczne, a kształcenie i wychowanie:

  • Nauczyciel

  • Uczeń

  • Pedagog

  • Wychowanek

  • Rodzic

  • Dziecko

• Inne pojęcia i kategorie socjologiczne, a edukacja:

  • Podstawy społeczne

  • Grupy społeczne, a grupa rówieśnicza

  • Instytucje społeczne, a szkoła

  • Środowisko społeczne, a środowisko wychowawcze

  • Socjalizacja, a wychowanie

• Socjalizacja (uspołecznienie):

  • Ogół działań ze strony społeczeństwa, zwłaszcza rodziny, szkoły i środowiska społecznego, zmierzających do uczynienia z jednostki istoty społecznej, tj. umożliwianie jej zdobycia takich kwalifikacji, takich systemów, wartości i osiągnięć takiego rozwoju osobowości, aby mogła stać się pełnoprawnym człowiekiem wspólnoty

  • Proces przekształcania biologicznego organizmu noworodka w aktywnego uczestnika życia społecznego i kulturalnego

  • Proces uczenia się społecznego, dzięki któremu jednostka zaczyna poznawać i realizować system wartości postawy, strukturę przekonań pochodzących od dominujących instytucji i reprezentantów społeczeństwa, a także identyfikowania się z nimi

• Socjalizacja:

  • Pierwotna- przekaz podstawowych norm społecznych

  • Wtórna- uczenie się ról społecznych

  • Krytyczna

• Wychowanie:

  • Świadome organizowanie działalność społeczna oparta na stosunku wychowawczym między wychowankiem, a wychowawcą, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian osobowości wychowanka. Zmiany te obejmują stronę poznawczo- instrumentalną. Związane z poznaniem rzeczywistości i umiejętnością oddziaływania na nią, jak i stronę emocjonalno- motywacyjną, która polega na kształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań, postaw itd.

  • Planowana i zamierzona działalność społeczna prowadząca do pożądanej zmiany i ich otoczenia

• Socjalizacja, a wychowanie:

  • Dotyczą osobowości jednostki i prowadzą do zmian w jej obrębie

  • Mają charakter społeczny

  • Zachodzą w drodze interakcji międzyludzkich

WYCHOWANIE- zmiany trwałe i społecznie pożądane (akceptowalne); działanie intencjonalne, świadome i celowe. Zgodnie z określonymi zasadami, prowadzone z wykorzystaniem, określonych metod i środków

• Socjalizacja w szkole:

  • Perspektywa strukturalno- funkcjonalistyczna- cel socjalizacji to przystosowanie do funkcjonowania w roli ucznia, szkoła jako miniatura społeczna

  • Perspektywa interakcyjna- podstawą socjalizacji jest proces komunikacji, warunek: wspólny język, przejmowanie wyobrażeń o sobie i świecie w procesie interakcji szkolnych

• Słabe ogniwa procesu socjalizacji:

  • Zmiany społeczne

  • Przemiany rodziny

  • Kryzys szkoły

  • Osłabienie roli kościoła

  • Nieskuteczna kontrola społeczna

  • Czynniki osobowościowe

  • „margines tolerancji”

  • Przyzwolenie społeczne

  • Proces urbanizacji

  • Role mediów

• Zasoby wychowania:

  • Filozoficzne cechy środowiska (np. przyroda, klimat, stopień urbanizacji)

  • Rodzaje relacji międzyludzkich i społecznych więzi

  • Potencjały w zakresie kultury (tradycja, tożsamość kulturowa, obyczaje, wzorce zachowań)

• Role społeczne, a kształcenie i wychowanie:

  • Nabywanie ról społecznych następuje stopniowo w toku socjalizacji i wychowania

  • ROLA SPOŁECZNA- istotny składnik osobowości, spójny system zachowań wynikający z przynależności jednostek do określanych grup, zbiorowości społecznych (określone powinności, obowiązki, prawa, przywileje)

  • Role mogą być sformalizowane (prawo) lub nie (obyczaje), dobrowolne lub przymusowe

• Osobliwość roli nauczyciela (K. Konarzewski)

  • Psychologiczna trudność roli

  • Niezgodność roli z innymi rolami

  • Niejasność roli

  • Niespójność roli

AMBIWALENCJA- (H. Kwiatkowska) oscylacja, wahanie, nierozstrzygnięcie, kategoria opisująca uwikłanie w sprzecznościach, konfliktowość odczuć, racji i decyzji znajdujące uzasadnienie w przeciwstawnych racjach

STATUS- (E. Babbie) pozycja zajmowana przez jednostkę w społeczeństwie lub mniejszej grupie społecznej

ROLA- (E. Babbie) zespół oczekiwań przypisywanych określonym statusom

• Rola, a tożsamość jednostki:

  • Poczucie tożsamości wykształca się w toku socjalizacji

  • Tożsamość- (A. Groblens) ujęcie socjologiczne- odnosi się do tego, jak ludzie rozumieją samych siebie i co ma dla nich znaczenie

  • Tożsamość jednostkowa- „kim jestem?” zaznacza naszą odrębność od innych, poczucie bycia sobą, niepowtarzalny stosunek do otaczającego świata

  • Tożsamość społeczna- „kim jesteś?” dotyczy cech jakie przypisują jednostce inni, cechy te określają stosunek jednostki do innych jednostek posiadających te same cechy

JAŹŃ ODZWIERCIEDLONA- (CH. Codey) wizja samego siebie; samoocena kształtowana przez jednostkę w oparciu o reakcję ze strony partnerów interakcji

• Ujęcie roli:

  • Strukturalno- funkcjonalne:

    • Organizacja i instytucje określają pożądany sposób odgrywania danej roli, jednostka realizuje przepis roli, zgodnie z interpretacją przepisu roli i oczekiwań społecznych

      • Role przypisane

      • Role subiektywne

      • Role spełnione- przełożone na zachowanie

  • Interakcyjne:

    • Nabywanie roli- akt społecznej komunikacji powiązany z rozwojem osobowości i jednostki

    • „me & I”- aspekt kolektywistyczny (internacjonalizacja- socjalizacja); indywidualistyczny (indywidualizacja)

  • Dramatyczne:

    • Akcent położony na sytuacyjnym aspekcie odgrywania roli

ROLA- (E. Goftman) „punkt programu”, ustalany wcześniej wzór działania ujawniający się w czasie występu, ale mogący mieć zastosowanie także przy innych okazjach

INTERAKCJE- (R. Woźniak) wzajemne oddziaływanie na siebie czynników grupy lub społeczności poprzez kontakty bezpośrednie, komunikowanie werbalne i pozawerbalne, wymiana informacji i zachowań wraz z towarzyszącymi im poznawczymi i emocjonalnymi reakcjami

KULTURA

• Cechy interakcji:

  • Wymaga uczestników

  • Dynamiczna i zmienna

  • Obejmuje wiele zachowań

  • Wpływ ujemny

  • Wg. Określonych zasad, norm i reguł

  • Kontekst- wszystko to razem

• Komunikacja w klasie szkolnej:

  • Język i wzorce porozumiewania się w klasie szkolnej

  • Inicjatywa po stronie nauczyciela

  • Lekcyjny schemat komunikacyjny

  • Paradoksalność pytań

• Kultura:

  • Pierwotny termin związany z uprawą roli, oznaczał ulepszenie czegoś naturalnego, zmianę na coś bardziej cywilizowanego

  • Definicję opisowo- wyliczające (wymieniają składniki kultury), historyczne, normatywne (reguły i normy funkcjonowania), psychologiczne , strukturalne

  • Kultura z perspektywy różnych nauk

  • Pedagog zainteresowany kulturą- uwarunkowania kulturowe, wychowania i kształcenia; „człowiek kulturalny”, kompetencja kulturowa, ENKULTURACJA- nabywanie kompetencji kulturowych poprzez uczestnictwo w kulturze

  • Rozumienie wartościujące (potoczne- kultura jako coś wartościowego, wyróżnia nas od zwierząt, świadczy o ucywilizowaniu) i opisowe- nie ma tu miejsca na wartościowanie, mówimy o różnych kulturach i je analizujemy, obiektywne porównywanie

  • KULTURALNY- wychodzi z rozumienia wartościującego, osoba z dobrym wychowaniem wykazuje się posiadaniem pewnych kompetencji kulturowych

  • KULTUROWY- analiza w ujęciu opisowym, nie odnosi się od norm zachowania

NATURA	KULTURA
- jest tym co pierwotne i bezpośrednie - zwierzęcość - zjawisko biologiczne - świat nieprzetworzony	- to przede wszystkim społeczna organizacja - reguły i normy - jest mentalna - świat przetworzony - „kultura to to, co różni nas od zwierząt” - do kultury wchodzą tylko te zachowania, które stały się społecznym nawykiem, które odznaczają się regularnością właściwą dla licznych członków określonej grupy

AKULTURACJA- proces wdrażania jednostki do kultury innej niż ta, którą nabyła przez wychowanie i socjalizacje

ADAPTACJA KULTUROWA- dostosowywanie się jednostki lub grupy do nowych warunków kulturowych

• Elementy kultury:

  • Język

  • Zwyczaje, rytuały

  • Wierzenia

  • Tradycja

  • Mity, legendy

  • Moda

  • Architektura (narzędzia, maszyny, budowle)

  • Kultura jako góra lodowa (pewne elementy, aspekty są widoczne, ale wiele aspektów jest niewidocznych)

• Definicję KULTURY:

  • R. Bierstedt

    • Kultura to wszystko, co ludzie czynią, myślą i posiadają jako członkowie społeczności

  • P. Sztompka

    • Kultura to całościowy sposób życia, charakterystyczny dla całej zbiorowości, na który składa się wszystko to, co ludzie „robią, myślą i posiadają” jako członkowie społeczeństwa (wzory działania, myślenia i wyposażenia materialnego)

• Cechy kultury (A. Kłosowska):

  • Społeczna- przekazywana w społeczeństwie; tworzona w toku interakcji społecznych

  • Zbiorowa wytworzona

  • Intersubiektywna- nie jest to coś, co dotyczy tylko jednostki

• Dziedziny kultury (F. Znaniecki):

  • Materialna- postać zewnętrzna, zobiektyzowana)- to co jest widoczne, każdy może to zobaczyć, jest to dostępne

  • Symboliczna (wewnętrzna, zinternalizowana)- jednostka przyjmuje w toku enkulturacja, każdy może inaczej przetwarzać normy

• Kultura:

  • Normatywna- normy i wartości

  • Idealna (symboliczna)- przekonania, poglądy, idee, symbole

  • Materialna- przedmioty, budowle, urządzenia

• Kultura (E. Bebbie):

  • Normy, prawa, sankcje (formalne i nieformalne)

  • Przekonania i wartości

RELATYWIZM KULTUROWY- pogląd przyjmowany przez socjologów, tolerancja, pluralizm

ETNOCENTRYZM- własna kultura uznawana za lepszą od innych, normotwórcza

• Kultura- kolegium zasięgu:

  • Elitarna- wąski zasięg, treści selektywnie traktowane

  • Popularna- szeroko rozszerza odbiorców, treści są łatwe w odbiorze

  • Ludowa- wąski zasięg, łatwe treści

• Układy kultury (A. Kłoskowska):

  • Pierwotny- kontakt z jednostkami

  • Instytucjonalny- sformalizowany układ

  • Środków masowego przekazu- przekaz kierowany do szerokiego grona odbiorców

  • „zamiejscowy”- ma miejsce, gdy się przemieszczamy

• Nabywanie kultury zachodzi w procesie:

  • Filogenetycznym- rozwój gatunkowy człowieka od pierwotnego do współczesnego

    • Kultura jako środek przystosowania się człowieka do środowiska

    • Kultura jako zaspokajanie potrzeb funkcjonalizmu (B. Malinowski)

    • Kultura sposobem opanowania popędów (Z. Freud)

    • Kultura powstała z zabawy (J. Huizig)- zabawa jako działanie mające reguły

    • Kultura jako wyraz tendencji do naśladowania (R. Girard)

    • Kultura powstała wskutek wad i ułomności człowieka

  • Ontogenetycznym- rozwój osobnika od narodzin- przebiega w typowych środowiskach: rodzina, grupy rówieśnicze, kultura (w tym kultura masowa)

• Proces enkulturacji:

  • Orbitalny wobec jednostki, może napotykać opór ze strony jednostki

  • Charakterystyczny dla gatunku ludzkiego

  • Stopniowy, towarzyszący biologicznemu rozwojowi jednostki

  • Selektywny

  • Tylko częściowo świadomy- jednostka nie musi uświadamiać sobie jak nabywca kulturę, często nauczyciele nieświadomie przekazują normy, wzorce

• Kryterium rozwoju historycznego kultury (M. Mead):

POSTFIGURATYWNY

(społeczność historyczna)

KONFIGURATYWNA

PREFIGURATYWNA

• Klasyfikacja kultury i tożsamości wg. Davida i Riesmana:

  • Człowiek kierujący się tradycją

  • Człowiek wewnątrzsterowny

  • Człowiek zewnątrz sterowny

• Uczestnictwo w kulturze:

  • Dotyczy każdego

  • Splot percepcji, ekspresji i przeobrażeń kultury, połączenie ról czynnych i biernych

  • Połączenie procesów intelektualnych i emocji

  • Forma interakcji społecznej

  • Kształtuje stosunek do rzeczywistości społecznej

  • Przebiega w różnych układach kultury

  • Jest m. in. Efektem procesu wychowania i kształcenia

• Uwarunkowania uczestnika w kulturze:

  • Wewnętrzne- tkwiące w osobowości jednostki, postawy, potrzeby, wzór człowieka „kulturalnego”

  • Zewnętrzne- cechy społeczno- zawodowe jednostki; kontakt społeczny wykształcenie, zawód itd.

• Typy uczestnika w kulturze:

  • Aktywne i wszechstronne

  • Ograniczone i komperwacyjne- rzadziej jednostka uczestniczy w kulturze, uczestnictwo bardziej rozrywkowe

  • Sporadyczne i przypadkowe

  • Absencja kulturowa

KULTURA MASOWA- treści przekazywane za pomocą technicznych środków przekazu, cechuje się dużym rozproszeniem licznych i różnorodnych odbiorców

KULTURA POPULARNA- treści (niezależne od formy przekazu) lekkie i łatwe w odbiorze, często bardzo skonwencjonolizowane, zawierające elementy rozrywkowe i przyciągające szeroką publiczność

KULTURA MASOWA:

• Cechy kultury masowej:

  • Stechnicyzowanie przekazu

  • Standaryzacja treści

  • Homogenizacja treści

  • Brak kulturowej autonomii

  • Przekaz w formie atrakcyjnego widowiska

• Pozytywne funkcje kultury masowej:

  • Demokratyzacja odbioru „kultury wysokiej”

  • Wspieranie integracji społecznej

  • Odpowiedź na alienacje dnia codziennego

  • Zaspokajanie ambiwalentnych gustów odbiorców

  • Działanie dialektyczne

• Negatywne funkcji kultury masowej:

  • Instrument manipulacji politycznej i ekonomicznej

  • Wywołanie biernego stosunku wobec życia

  • Zniszczenie wrażliwości odbiorców i ograniczanie życia wewnętrznego

  • Zniekształcenie obrazu rzeczywistości

  • Zerwanie związków z czasem i przestrzenią

  • Brak zainteresowania „dobrem wspólnym”

• Kultura popularna jako czynnik socjalizacji (Melosik):

  • Kultura konsumpcji:

    • Zjawisko nieograniczonej „konsumpcji”

    • Konsumpcja jako perspektywa postrzegania zjawisk społecznych

    • Ideologia przyjemności

    • „euforia supermarketu”

    • Niespełnienie konsumenta

  • Kultura instant:

    • Kultura natychmiastowości

    • „symboliczne” fast- food”, „fast car”

    • “natychmiastowość” komunikacji

    • Oczekiwanie młodych, potrzeba natychmiastowej reakcji

  • Pryzmat zmian i szybkiego życia:

    • Moda, kultura mass mediów

    • Sezonowość

    • Tymczasowość kontaktów międzyludzkich

    • Brak potrzeby stabilności

    • Potrzeba zmiany

  • Koniec ideałów- triumf codzienności:

    • Powrót do życia codziennego, rutynowy rytm życia

    • Brak zainteresowania „wielkimi sprawami”, problemami egzystencjonalnymi

    • Poszukiwanie sensu zastąpione poszukiwaniem przyjemności

  • Poczucie mocy i rekonstrukcja wolności:

    • U młodych poczucie sprawstwa, mocy i kontroli nad rzeczywistością

    • Efekt kontaktów z mediami

    • „koniec przestrzeni” i związanych z nią ograniczeń

    • Wolność w świecie konsumpcji

  • Kultura upozorowana:

    • Kreowanie rzeczywistości przez media

    • Telewizyjny charakter codziennego życia

    • Życie przed telewizorem

    • Brak dystansu wobec przekazu medialnego

  • Kultura kultu ciała i seksualności:

    • Tożsamość redukowana do ciała, człowiek postrzegany przez pryzmat ciała

    • Życiowe marzenia i aspiracje zorientowane wokół ciała

    • Kultura młodości

    • Kult ciała, a kultura konsumpcji

    • Erotyzacja przekazów medialnych/ codzienności

    • Desublimacja seksu

  • Amerykanizacja:

    • Dominacja amerykańskiej kultury popularnej

    • Amerykanafilia (konsumpcja)

    • Zmiana hierarchii wartości

    • Kultura seksu

• Wyniki badań patriotyzmu młodzieży:

  • Wartości prospołeczne (w tym dobro ojczyzny) na samym dole hierarchii

  • Patriotyzm jako gotowość do walki i poświęcenia, rzadko jako odpowiedzialność i gotowość do pracy na rzecz wspólnego dobra

NARÓD- (jako społeczność) powstała w toku rozwoju historycznego, wspólnota ludzi, którzy obiektywnie i w swej świadomości uznają dany język ojczysty, uznają określone terytorium za swoją ziemię ojczystą, są przekonaniami o wspólności swojego pochodzenia, tworzą własną kulturę i posiadają lub dążą do posiadania uznawanej za swoją organizacji politycznej (J. Turowski)

• Różne postaci społeczności narodowych (J. Turowski):

  • Społeczeństwo jednorazowe

  • Względnie jednonarodowe z mniejszościami narodowymi

  • Wielonarodowościowe i/ lub wielonarodowe

  • Wieloetniczne

• Koncepcje narodu:

  • Naturalistyczna- naród jako grupa genetyczna- cechy grup kształtowane przez środowisko geograficzne

  • Politologiczna- naród jako wspólnota polityczna, zasada, wspólnoty politycznej (a nie kulturowej)

  • Kulturowa- naród jako wspólnota kultury, członkowie narodu uczestniczą w kulturze narodowej, kontekst historyczny

• Koncepcje ojczyzny wg. S. Ossowskiego:

  • Prywatna (lokalna)- wieś, miasto, miejscowość, z którą jednostka czuje się emocjonalnie związana; obejmuje ograniczone otoczenie społeczne, kontakty bezpośrednie

  • Ideologiczna- całe terytorium narodowe, wszyscy członkowie narodu „obcowanie z ojczyzną”, charakter pośredni, duchowy, intelektualny

• Specyfikacja polskiego patriotyzmu:

  • „patriotyzm narodowy”

  • Etniczno- kulturowy

  • Dziedziczony- przekazywany z pokolenia na pokolenie

  • Oparty na dorobku tradycji, historii, kultury

  • Negatywny i konfrontacyjny- zorientowany na konfrontacje z innymi państwami

  • Martyrologiczny

  • Zorientowany na przeszłość

• Wychowanie patriotyczne

  • Wdrażanie lub przyuczanie do własnej ojczyzny i narodu, łączenie z gotowością do ofiar i wyrzeczeń dla nich, świadome i celowe oddziaływanie na dzieci i młodzież z zamiarem kształtowania u nich postawy patriotycznej, czyli opartej na przywiązaniu do ojczystego kraju, a także solidarności z własnym narodem oraz w miarę bezinteresownym postępowaniu dla wspólnego dobra (M. Łobocki)

  • Nie tylko emocjonalne przywiązanie do narodu i ojczyzny, lecz również wypełnianie swych obowiązków obywatelskich

• Postawa patriotyczna:

  • Miłość do ojczyzny

  • Świadczenia na rzecz kraju

  • Poszanowanie rodaków

  • Zainteresowanie sprawami kraju

  • Gotowość do obrony kraju

  • Oddawanie szacunku symbolice narodowej

WYCHOWANIE OBYWATELSKIE- składnik wychowania obejmujący ogół oddziaływań wychowawczych w celu uświadomienia wychowankom mechanizmów funkcjonowania nowoczesnego państwa oraz obowiązków i praw obywateli tego państwa, a zarazem wdrożenie do realizacji czekających ich obowiązków i przysługujących im praw (W. Okoń)

• Deficyty polskiego patriotyzmu (zadanie wychowania patriotycznego):

  • Rozwijanie społeczeństwa obywatelskiego

  • Przedefiniowanie dorobku narodowego

  • Dostosowywanie form oddziaływania, metod i treści edukacyjnych od potrzeb odbiorców

• CEL EDUKACJI- sprzyjanie takiemu rozwojowi jednostek, by stały się świadomymi i twórczymi członkami wspólnoty:

  • Społecznej

  • Narodowej

  • Kulturowej

  • Globalnej

ZAUFANIE SPOŁECZNE- oczekiwanie, że ludzie okażą się przyzwoici, kooperatywni, praworządni jak również instytucje, zaufanie w aspekcie pionowym i poziomym. Więź ta przekłada się na proces uspołeczniania

KAPITAŁ SPOŁECZNY- utożsamiany ze strukturami społeczeństwa obywatelskiego, kapitał jako odniesienie sieci spontanicznych więzi, sieć wzajemnego zaufania, która pozwala dobrze funkcjonować społeczeństwu

SOCJOLOGICZNA PRÓŻNIA- wprowadzona przez Nowaka; luka między strukturami sieci rodziny, a siecią na poziomie państwa. Mówi się, że ta luka nie została zabudowana. Istnieje podział na życie prywatne i państwowe

• Patriotyzm, a tożsamość wielokulturowa:

  • Jednostka przynależna do wielu wspólnot, kręgów kulturowych, identyfikuje się z różnymi grupami (rodzina, wspólnota lokalna, narodowa, europejska)- elementy tożsamości wielowymiarowej

  • Interferencje tożsamościowe na poziomie narodowym

  • Potrzeba kształtowania nie konfrontacyjnego przywiązania do wspólnot

• Edukacja, a polityka

  • Edukacja powszechnie postrzegana jako ważny element życia społecznego

  • Wpływ przemian, procesów społecznych na edukacje

  • Procesy edukacyjne, a polityka oświatowa

• Funkcja reedukacyjna szkoły:

  • Próba przezwyciężenia określonych postaw poprzez edukację szkolną

  • Szkoły traktowane jako czynnik reorientacji politycznej

IDEOLOGIA- zbiór idei i poglądów na temat otaczającego świata

IDEOLOGIA EDUKACYJNA- zbiór idei, przekonań wyznawanych przez grupę ludzi na temat formalnych norm edukacji, często także aspektów nieformalnych

• Kryterium przekazu wiedzy:

  • Problemowa koncepcja nauczania (autonomia ucznia, horyzontalna koncepcja relacji)

  • Bankowa koncepcja edukacji (brak autonomii, relacje wertykalne)

• Ideologie edukacyjne, a formy sprawowania kontroli nad uczniem:

  • AUTORYTARNA (autokratyczna, paternalistyczna, charyzmatyczna)

  • DEMOKRATYCZNA (proceduralna, reprezentacyjna, komitetowa)

• Ideologie autorytarne:

  • Autorytarna: strach – dyktator

  • Paternalistyczna: respekt – rodzic

  • Charyzmatyczna: urok – mistrz

  • Ekspercka: informacja – mędrzec

  • Organizacyjna: tworzenie systemów – architekt

  • Konsultacyjna: „badacz rynku” – facylitator

• Ideologie demokratyczne:

  • Proceduralna: reguły- różny udział uczniów

  • Reprezentacyjna: decyzja rzeczników – nieliczni przedstawiciele

  • Komitetowa: negocjacje – większość uczniów

  • Forum: otwarta dyskusja – wszyscy

PODEJŚCIE ANALITYCZNE- uwzględnienie elementów składowych ideologii

• Ideologie:

  • Konserwatywna

    • Tradycjonalizm

    • Sceptyzm polityczny

    • Odpowiedzialność

    • Kult wspólnoty narodowej, patriotyzm

    • Wartości religijne

  • Liberalna

    • Godność jednostki

    • Otwartość

    • Tolerancja

    • Pluralizm kulturowy

    • Demokracja

  • Radykalna

    • Emancypacja

    • Równość

    • Wolność

    • Sprawiedliwość społeczna

    • Pokój

    • Pluralizm kulturowy

    • Laickość

• Cele edukacji:

  • Konserwatywna- uczenie respektu dla rodziny i państwa, poszukiwanie autorytetu

  • Liberalna- nauka wolności wyboru, wzajemnego szacunku, emancypacja do tradycji, aktywność jednostek

  • Radykalna- wychowanie obywatelskie, przygotowanie do dokonywania zmian, kształtowanie empatii społecznej

• Rola systemu edukacji:

  • Konserwatywnego- szkoła selekcjonuje uczniów na podstawie ich wartości

  • Liberalnego- powinno się zapewnić równy dostęp do edukacji

  • Radykalnego- przeciw mechanizmom selekcji, szczególna pomoc dla nieuprzywilejowanych

• Społeczne funkcje edukacji:

  • Edukacja- reprodukcja struktury społecznej

  • Przemoc symboliczna w edukacji

  • Edukacja, a podział szans życiowych

  • Procesy selekcyjne

RODZINA POZYCJONALNA- komunikacja o charakterze zamkniętym, nie każdy może wyrażać swoje opinie, komunikacja na linii rodzic- rodzic, dziecko- dziecko, socjalizacja o charakterze jednostronnym

RODZINA OSOBOWA- komunikacja ma charakter otwarty, wszyscy członkowie mają prawo wypowiadać swoje poglądy, komunikacja na linii dorosły- dziecko, socjalizacja ma charakter obustronny

IDOLEKT- osobisty język jednostki, ukształtowany pod wpływem grup odniesienia

• Znaczenie języka w procesie socjalizacji:

  • Przechowywanie znaczeń i doświadczeń- możliwość przekazu międzypokoleniowego

  • Tworzenie symbolicznych reprezentacji kultury

  • Łączenie odmiennych sfer życia i rzeczywistości

  • Obiektywizowanie własnego bytu

  • Porozumiewanie się

KOD ROZWINIĘTY- rozbudowana składnia, bogactwo określeń językowych, mała przewidywalność wyborów językowych, wypowiedź, nastawiona na osobę jako podmiot, podkreślona indywidualność jednostki

KOD OGRANICZONY- sztywna składnia, ubogie określanie językowe, duża przewidywalność wyborów językowych, brak argumentacji, wypowiedź nastawiona na zadanie lub status osoby

SOCJOLOGIA RODZINY- dyscyplina zajmująca się badaniami i analizami rodziny jako podstawowej instytucji społecznej

RODZINA- podstawowy rodzaj grupy społecznej występujących we wszystkich typach społeczeństwa; utworzony przez osoby połączone pokrewieństwem, małżeństwem lub adopcją. Jest to podstawowa grupa społeczna, pełni kluczową rolę w socjalizacji jednostki- jest ważną grupą odniesienia. Jest to grupa osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim. Socjologiczna definicja rodziny pokreśla dwa jej zadania wobec społeczeństwa: socjalizacji i prokreacji

• Funkcje rodziny:

  • Prokreacyjna

  • Opiekuńcza

  • Gospodarcza

  • Kontrolna

  • Materialno- ekonomiczna

  • Kulturalna

  • Klasowa

  • Emocjonalno- ekspresyjna

  • Socjalizacyjno- wychowawcza

• Postawy rodzicielskie:

  • Odtrącenie vs akceptacja

  • Postawa unikająca vs współdziałanie

  • Postawa nadmiernie wymagająca vs uznawanie praw

  • Postawa nadmiernie chroniąca vs rozumna swoboda

• Typy rodzin:

  • Mono i poligamiczne

  • Małe/ duże- rodzina nukrealna, dwu i trzy pokoleniowa

  • Miejskie/ wiejskie

  • Jednorodne (mieszane)/ endogamiczne (w ramach jednej grupy społecznej)/ egzogamiczne (ludzie z różnych grup społecznych)

  • Egalitarne/ patriarchalne/ matriarchalne

  • Osobowe/ pozycjonalna

  • Rodzina pochodzenia i małżeńska

• Typ rodziny:

  • Prawidłowe/ dysfunkcyjne/ patologiczne

  • Pełne/ niepełne/ rozbite

  • Zastępca/ adopcyjna

• Przemiany współczesnej rodziny:

  • Zmniejszenie się rodziny

  • Późniejsze zawieranie małżeństw

  • Rodzina egalitarna (zmiana ról)

  • Zmiana roli kobiety/ matki

  • Kryzys autorytetu ojca

• Funkcje grupy rówieśniczej:

  • Socjalizacyjna

  • Wychowawcza

  • Poczucie bezpieczeństwa

  • Kontrola

PRZESUNIĘCIE SOCJALIZACYJNE- ograniczanie roli tradycyjnych agend socjalizacji, jak rodzina, szkoła na rzecz innych