Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Wydział Zarządzania

Studia Doktoranckie Zaoczne

Grupa: NS1WZ

Bogusław Kurysia

Fundusz Pracy- regulacje prawne, podział i wpływ na wysokość bezrobocia w Polsce w latach 1990-2010

Kraków, 30 kwietnia 2011

Spis treści;

1. Wstęp.

2. Sytuacja na krajowym rynku pracy na przestrzeni ostatnich 20 lat.

3. Regulacje prawne Funduszu Pracy.

4. Wydatkowanie środków Funduszu Pracy jako bezpośrednie narzędzie walki z bezrobociem.

5. Zakończenie.

6. Bibliografia.

1. Wstęp.

2. Sytuacja na krajowym rynku pracy na przestrzeni ostatnich 20 lat.

Od początku lat 90-tych bezrobocie to główny problem naszej gospodarki i najważniejsza kwestia społeczna. Polityka PRL i jej obowiązek pracy przyzwyczaił obywateli do biernego działania na rynku pracy. Centralnie sterowane przedsiębiorstwa nie potrafiły się przystosować do nowych realiów (dużym błędem rządzących było pozostawienie ich samym sobie) i upadając dostarczały rzesze bezrobotnych. Byli to często ludzie pracujący całe życie przy jednym stanowisku pracy i nieprzystosowani do realiów wolnego rynku. Nowa grupa uczestników rynku, jakimi byli przedsiębiorcy prywatni nie wynagrodziła utraconych miejsc pracy. Wręcz przeciwnie- wyzysk i brak jakiejkolwiek kontroli spowodował znaczne pogorszenie warunków pracy w Polsce. Działanie aparatu państwowego były na tyle nieudolne, że zamiast aktywizacji bezrobotnych objęto ich programami pomocy społecznej. Było to nieekonomiczne, ale uwarunkowane historycznie- było to przedłużenie swoistej polityki opiekuńczej prowadzonej tak zaciekle w PRL.

Polska po zmianach nie była przygotowana na bezrobocie sięgające 15% ( w latach 2002-2003 nawet 20%)¹. Zjawisko to było niepełnie wykazywane. Dużym problemem, który okazał się w późniejszym czasie, było także bezrobocie ukryte. Zatrudnienie w zakładach państwowych było nieadekwatne do potrzeb i nieuzasadnione ekonomicznie. Do tego część osób zatrudnionych w rolnictwie także można było uznać za poszukujące pracy.

Dominującym sektorem, w którym wzrastało zatrudnienie były prywatne przedsiębiorstwa. Nie było to jednak wspomagane przez działanie państwa- wręcz przeciwnie, biurokracja, fiskalizacja i skomplikowane prawo nie pozwalały na odpowiednią dynamikę pozytywnych zmian. Kolejną przeszkodą jawił się problem zwolnień grupowych. Działanie takie zostały usankcjonowane przez ustawę o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy². Cytowana ustawa gwarantowała pomoc ekonomiczną dla zwalnianych i możliwość uzyskania wcześniejszych świadczeń emerytalnych. Kolejne posunięcie różnież spowodowało wzrost rejestrowanego bezrobocia. Mowa tutaj o ustawie o zatrudnieniu z 1989r³. Ustawa ta wprowadziła szeroko podjęte działania osłonowo- socjalne zamiast metod aktywnie zwalczających postępujący proces. Dążenie państwa do ochrony znacznej częscie społeczeństwa przed ubóstwem doprowadziły do tego, że prawie wszyscy zarejestrowani bezrobotni (zarówno bezrobotni którzy stracili pracę, jak i ludzie którzy nie pracowali bądź nie mogli pracować) dostali prawo do zasiłku. Ogłomne nakłady finansowe ukazały słabość takiego rozwiązania. Kolejne ustawy znacznie zaostrzyły kryteria co spowodowało obniżenie rejestrowanego bezrobocia.

Na szczęscie o spadku bezrobocia nie decydował tylko czynnik prawnych rozwiązań. Notowany od 1993 wzrost gospodarczy, wzmagający popyt na pracę, pozwolił na stopniowe zmniejszenie odsetku ludności pozostających bez szans na zatrudnienie.

Od początku transformacji toczy się spór o kształt modelu polityki społecznej ukierunkowanej na przeciwdziałanie bezrobociu. Na krańcach biegunów są zwolennicy modelu neoliberalnego, a polityki powiązanej z modelem gospodarczo-ekonomicznym.

Pierwsza postukuje walkę z bezrobociem poprzez stworzenie i zarządzanie programami rynku pracy. Druga opiera się na doświadczeniach modelu stosowanego w USA i Japonii. Jak łatwo zauważyć wybrano model pierwszy⁴ (wielokrotnie później modyfikowany).

3. Regulacje prawne Funduszu Pracy

Fundusz Pracy utworzony został 1 stycznia 1990 r. jako państwowy fundusz celowy – nie posiadający osobowości prawnej. Podstawowym zadaniem Funduszu Pracy jest finansowanie świadczeń przysługujących bezrobotnym oraz finansowanie programów na rzecz przeciwdziałania bezrobociu.

Przychody Funduszu stanowią w szczególności:

• obowiązkowe składki opłacane przez pracodawców za zatrudnionych pracowników i przez osoby prowadzące firmy,

• z odsetek środków Funduszu Pracy znajdujących się na rachunkach bankowych,

• kar pieniężnych i grzywien orzeczonych przez sądy za nieprzestrzeganie przepisów ustawy,

• zwrotów odsetek od udzielonych pracodawcom i bezrobotnym pożyczek z Funduszu Pracy,

• środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej na współfinansowanie projektów finansowanych z Funduszu Pracy.

Środki Funduszu Pracy stanowią podstawowe źródło finansowania przedsięwzięć rynku pracy w Polsce, a tym samym finansowe narzędzie realizacji zadań instytucji rynku pracy w zakresie promocji zatrudnienia.

Plan wydatków Funduszu Pracy każdego roku zostaje ujęty w tzw. Planie Finansowym Funduszu Pracy stanowiącym integralną część ustawy budżetowej. Po przyjęciu ustawy budżetowej środki Funduszu przeznaczone na realizację programów na rzecz przeciwdziałania bezrobociu ustalane są na poszczególne województwa według wzoru algorytmu określonego w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 września 2004 r. (Dz. U. Nr 49, poz. 409 z późn. zm.) w sprawie algorytmu ustalania kwot środków Funduszu Pracy na finansowanie zadań w województwie:

• kwoty środków Funduszu Pracy przewidzianej w ustawie budżetowej na finansowanie programów na rzecz przeciwdziałania bezrobociu pozostaje w tzw. rezerwie ministra , który w ramach posiadanych do dyspozycji środków, z własnej inicjatywy lub na wniosek marszałka województwa może przyznać dodatkowe środki, w szczególności dla samorządów województwa i powiatów, na terenie których nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji na rynku pracy, miały miejsce klęski żywiołowe, czy też istnieje możliwość realizacji programów o wysokiej efektywności;

• kwoty środków Funduszu na podstawie Rozporządzenia w sprawie algorytmu ustalania kwot środków Funduszu Pracy zostaje rozdysponowane na poszczególne województwa, przy czym:

  • 65% kwoty ustalonej dla danego regionu jest przekazane przez samorząd województwa samorządom powiatów zgodnie z przyjętym wzorem algorytmu podziału środków;

  • 35% pozostaje w dyspozycji samorządu województwa na finansowanie programów o charakterze regionalnym, w tym projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego.

Dysponentem Funduszu Pracy pozostaje minister właściwy do spraw pracy, a organami odpowiedzialnymi za określenie kierunków i wykorzystanie środków Funduszu na poziomie regionu są marszałek województwa oraz starostowie, którzy realizują zadania rynku przy wykorzystaniu odpowiednio wojewódzkiego i powiatowych urzędów pracy.

II. Fundusz Pracy

Fundusz Pracy jest państwowym funduszem celowym. Funkcjonuje on od 1989 r., a jego dysponentem jest prezes Krajowego Urzędu Pracy. Fundusz Pracy został powołany w celu łagodzenia skutków bezrobocia oraz zatrudniania i aktywizacji zawodowej bezrobotnych i innych osób poszukujących pracy.

Do aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu finansowanych z Funduszu Pracy zaliczyć można:

• szkolenia i przekwalifikowania

• prace interwencyjne

• roboty publiczne

• aktywizacja zawodowa absolwentów

• refundacja wynagrodzeń i składki na ubezpieczenie społeczne młodocianych pracowników,

• pożyczki dla bezrobotnych na podjęcie działalności gospodarczej lub rolniczej,

• pożyczki dla pracodawców na zorganizowanie dodatkowych miejsc pracy,

• programy specjalne.

2.1. Dochody i wydatki Funduszu Pracy.

Wszystkie kwestie dotyczące zasad funkcjonowania Funduszu Pracy ,gospodarowania jego środkami oraz obowiązku opłacania składek na Fundusz jest zawarta w Ustawie z dnia 20 grudnia 2002 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.

Zgodnie z art. 55 Ustawy dochodami Funduszu Pracy są:

• obowiązkowe składki na Fundusz Pracy,

• dotacje budżetu państwa,

• wypłaty dokonywane przez partnerów zagranicznych z tytułu rekrutacji pracowników polskich zatrudnionych w ramach umów międzynarodowych,

• odsetki od środków Funduszu Pracy pozostających na rachunkach bankowych dysponenta oraz samorządów województw i powiatów,

• dochody z tytułu wykonywania praw z akcji i udziałów oraz zbycia akcji i udziałów nabytych ze środków Funduszu Pracy przed 1 stycznia 2000 r.,

• odsetki od pożyczek udzielonych z Funduszu Pracy,

• inne dochody.⁵

Do dochodów Funduszu Pracy można również zaliczyć wpłaty dokonywane przez obywateli polskich podejmujących zatrudnienie za granicą u pracodawców zagranicznych a także wpłaty pracodawców z tytułu uzyskania zezwolenia na zatrudnienie cudzoziemców.

W roku 1997 wartość dotacji z budżetu państwa do Funduszu Pracy była istotnie niższa niż planowano. Główną przyczyną tego były niższe wydatki na Fundusz Pracy, spowodowane różnymi czynnikami. Niektóre z nich miały charakter obiektywny (spadek bezrobocia), inne zaś „systemowy”. Przykładami tych ostatnich były:

• wydłużenie z 6 do 12 miesięcy okresu pracy uprawniającej do pobierania zasiłku po utracie pracy,

• zróżnicowanie wysokości zasiłku w zależności od okresu uprawniającego do jego pobierania(…),

• uzależnienie okresu pobierania zasiłku od stopy bezrobocia w miejscowości, w której mieszka bezrobotny( 6 mieś., jeżeli stopa bezrobocia jest niższa niż przeciętna krajowa, 18 mieś. jeśli stopa bezrobocia jest dwukrotnie wyższa niż przeciętna krajowa),

• pozbawienie prawa do pobierania zasiłku osób samotnie wychowujących dzieci przy jednoczesnym nadaniu tym osobom prawa do korzystania z okresowego zasiłku gwarantowanego ze środków pomocy społecznej.

Przedstawione zmiany miały na celu ograniczenie nieprawidłowości w pobieraniu zasiłków oraz poprawę racjonalności wykorzystywania pieniężnych środków publicznych.⁶

Zgodnie z art. 49 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie trybu dokonywania wpłat na Fundusz Pracy przez obywateli polskich zatrudnionych za granicą u pracodawców zagranicznych, obywatel polski zatrudniony za granicą na podstawie umowy, zawartej bezpośrednio lub za pośrednictwem jednostki kierującej z pracodawcą zagranicznym, składkę na Fundusz Pracy wpłaca na konto powiatowego urzędu pracy właściwego ze względu na miejsce zamieszkania w Polsce począwszy od miesiąca przez niego wskazanego, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zawiadomił ten urząd o przystąpieniu do płatności składki na Fundusz Pracy⁷.

Za zgodą ministra właściwego do spraw finansów publicznych, dysponent Funduszu Pracy może zaciągać kredyty i pożyczki na uzupełnienie środków niezbędnych na wypłatę zasiłków, zasiłków przedemerytalnych i świadczeń przedemerytalnych.

Dochody Funduszu Pracy wolne są od podatku dochodowego.

Zgodnie z ustawą zgromadzone środki przeznaczane są m. in. na finansowanie:

• kosztów szkolenia pracowników, bezrobotnych i innych uprawnionych osób,

• dodatków i pożyczek szkoleniowych oraz badań,

• kosztów refundowanych z tytułu zatrudnienia bezrobotnych w ramach prac interwencyjnych i robót publicznych oraz składek na ubezpieczenia społeczne,

• zasiłków wypłacanych bezrobotnym oraz składek na ubezpieczenie społeczne od tych zasiłków, a także zasiłków przedemerytalnych i świadczeń przedemerytalnych,

• wynagrodzeń wypłacanych młodocia­nym pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę w celu przy­gotowania zawodowego oraz składki na ubezpieczenie społeczne od refundowa­nych wynagrodzeń,

• kosztów wysyłki wezwań, zawiadomień i przekazywania bezrobotnym należnych świadczeń pieniężnych oraz kosztów korespondencji z pracodawcami,

• stypendiów dla absolwentów skierowanych na szkolenie oraz składek na ubezpieczenie społeczne od tych stypendiów,

• odsetek za nieterminowe regulowanie zobowiązań finansowych z Funduszu Pracy,

• kosztów badań lekarskich absolwentów kierowanych na staż,

• spłat i kosztów obsługi kredytów i pożyczek wraz z odsetkami zaciągniętych przez Fundusz Pracy.

Środki Funduszu Pracy mogą być również przeznaczone na finansowanie zadań zleconych Ochotniczym Hufcom Pracy przez dysponentów Funduszu Pracy, które wynikają z realizowanych przez nie zadań.

4. Wydatkowanie środków Funduszu Pracy jako bezpośrednie narzędzie walki z bezrobociem.

Poniższa tabela obrazuje przychody i wydatki Funduszu Pracy (FP):

Wykres 1. Przychody i wydatki Funduszu Pracy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Strzelecka, J. Fundusze celowe. Informacja BSiE nr 823.

Niestety wraz ze wzrostem ilości bezrobotnych nie wzrasta FP- kwoty przypadające na aktywne działanie spadły o prawie 30% w przeliczeniu na jednostkę. Jak łatwo zauważyć nie wzmocniło to skuteczności podejmowanych działań.

Podjęte przez państwo działania skumulowały się w czterech obszarach; przeciwdziałanie, promocja zatrudniania, aktywizacja młodzieży i strategia wzrostu zatrudniania.

Działania prewencyjne wynikały z założenia, że polityka społeczna jest tożsama z przemianami gospodarczymi. Od strony technicznej, zawierały kilka programów, które z powodzeniem mogły działać oddzielnie- mogły być uruchamiane w osobnych okresach.

Promocja zatrudnienia polegała na identyfikacji zagrożeń i określeniu najważniejszych grup społecznych, na których należy się głównie skoncentrować. Doszły do tego również inne czynniki- integracja z UE i otwarcie się ich rynków pracy. Aktywizacja młodzieży miała na celu dotarcie do tej specyficznej grupy społecznej. Ważne jest, aby ludzie po skończonej edukacji mieli możliwość pracy- a przynajmniej byli stymulowani do jej szukania. Kroki, jakie zastosowano to min; stypendia szkoleniowe, dofinansowanie kosztów nauki, zwrot kosztów przejazdu. Opracowana strategia wzrostu zatrudnienia miała na celu kontynuację poprzednich programów i podjęcie działań na niwie szkolnictwa. Uznano w niej nadrzędną rolę promocji pracy nad działaniami osłonowymi⁸.

Te ogólnie przedstawione działania mają przekład na konkretne programy przeciwdziałające bezrobociu u łagodzące jego skutki. Główną ustawą, która reguluje te działania jest ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy(tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 69 poz. 415)⁹. Na podstawie zaproponowanych tam działań opiera się cała polityka działania publicznych (i nie tylko) służb zatrudniania.

Jednym z podstawowych działań jest aktywizacja osób bezrobotnych za pomocą specjalnie skonstruowanych programów. Kluczem do sprawnego działania jest rozpoznanie potrzeb beneficjentów pomocy i zapewnienie im daleko idącej pomocy (nie tylko finansowej). Dla potrzeb tego działania opracowywany jest indywidualny plan działania (IPD). Wskazuje on na potrzeby konkretnej jednostki i pozwala na dobranie takich instrumentów rynku pracy, które dadzą najlepszy efekt. Spektrum działań jest szerokie. Urzędy Pracy mogą zaoferować min; przyuczenie zawodowe, praktyczna nauka zawodu dla dorosłych, realizację prac interwencyjnych, refundację wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy, staże zawodowe czy nawet finansowanie prac społecznie użytecznych¹⁰.

Dzięki opracowaniu IPD można wyselekcjonować grupy bezrobotnych, które mogą zostać potraktowane w sposób szczególny. Główny nacisk położony jest na ludzi powyżej 45 roku życia, kobiety oraz osoby młode bez doświadczenia zawodowego. Z drugiej strony takie działania powinny być inicjowane przez lokalne władze i środowisko społeczne. Rozwój potrzeby przedsiębiorczości (nadal uczymy się bycia przedsiębiorczymi) i nakierowanie na realne cele pomaga tym grupom przezwyciężyć trudności i znaleźć zatrudnienie.¹¹

4. Interwencjonizm państwa a oddolne inicjatywy społeczne;

4.1. Regulacje prawne- polityka państwa.

Aktywna polityka państwa nie sprowadza się na szczęście tylko do ustanawiania aktów prawnych, ale także do pobudzania rynku. Stworzenia sprawnej polityki wymaga długofalowych planów i zintensyfikowanych działań. Główne reguły (nakreślone już przez Maxa Webera) sprowadzają się do; ciągłości sprawowanych funkcji- podlegających oczywiście określonym regułom, ścisłemu określeniu kompetencji, hierarchicznej organizacji urzędów, normalizacji postępowania, oddzielenia stanowisk kierowniczych od własności środków produkcji, pisemnego dokumentowania działań¹².

Aby system aktywizacji osób bezrobotnych przebiegał efektywnie muszą być spełnione odpowiednie warunki.

-Liczba zaoferowanych miejsc pracy musi być w odpowiedniej korelacji do zapotrzebowania zgłaszanego przez rynek pracy. Działanie państwa powinny zmierzać do stworzenia takich warunków społeczno-prawnych, aby zapewnić atrakcyjne warunki zatrudniania. Może się to dziać poprzez ulgi podatkowe, subsydiowane zatrudnienie itp.

-Bezrobotni muszą być w odpowiednim wieku (18-44 lat). Rolą państwa jest tutaj aktywizacja osób spoza tych grup- w ten sposób również zmniejsza się liczba osób długotrwale bezrobotnych.

-Osoby bez pracy powinny mieć odpowiednie kwalifikacje i umiejętności do preferowanego zawodu. Rolą państwa jest zapewnienie szkoleń, przygotowania zawodowego itd.

-Pomoc w poszukiwaniu pracy- państwowe jednostki organizacyjne (przede wszystkim Urzędy Pracy- UP) mają za zadanie nie tylko ewidencjonowanie, ale także aktywną pomoc w znalezieniu pracy.

-Pozytywne podejście samych bezrobotnych do działań przeprowadzanych przez państwo. Dużym problemem jest brak zmysłu przedsiębiorczości i modelu mobilnego poszukiwania pracy

-Zasiłki finansowe powinny być tylko wypłacane w ostateczności. Wynagrodzenie za pracę musi być na tyle atrakcyjne, żeby było widać konkretne profity z podjęcia zatrudnienia¹³.

Do całego spektrum przedstawionych założeń dochodzi jeszcze informacja. Ogromną rolą państwa jest przekazywanie informacji zarówno o swoich działaniach, jak i o zagrożonych rejonach, w których reformy się nie powiodły¹⁴.

4.2. Inicjatywy społeczne.

Nie można zbagatelizować roli, jaką w całym procesie odgrywa rynek lokalny i sami bezrobotni. Uczestnikami takich działań powinni być przede wszystkim; Starostwo Powiatowe, Urzędy Miast i Gmin, pracodawcy, organizacje pozarządowe, szkoły ponadgimnazjalne, kuratoria oświaty.

Sam program prawny realizowany przez aparat państwowy nie zadziała, jeżeli nie będzie poparty odpowiednią polityką szkolnictwa. Nie można „produkować” kolejnych rzeszy bezrobotnych poprzez utrzymywanie niepotrzebnych kierunków szkoleń. Również szkoła powinna przygotowywać młodzież do myślenia przedsiębiorczego. Bardzo ciężko zatrzeć pamięć państwa opiekuńczego w świadomości ludzi dorosłych. Zmiana myślenia musi odbywać się już w szkole¹⁵.

4.3. Współpraca z UE i innymi rynkami pracy.

Otwarcie się rynków europejskich dla Polski (legalne zatrudnienie) ma ogromny wpływ na lokalny rynek pracy. W mentalności Polaków istnieje głęboko zakorzenione przekonanie o wyższości zachodnich systemów prawno-socjologicznych. O ile jest to częściowo prawda, głównym powodem wyjazdów jest obietnica wysokich zarobków.

Prawodawstwo częściowo narzucone nam przez traktat akcesyjny niweluje kilka ważnych barier; podwyższenie ochrony socjalnej, równości mężczyzn i kobiet, spójności społecznej.

Z punktu widzenia opisywanego problemu, szczególnie ważny jest swobodny przepływ siły roboczej między rynkami pracy poszczególnych państw¹⁶. W ramach państw członkowskich stopa bezrobocia jest zróżnicowana (4-20%). To samo dotyczy się średniej pracy- różnice są bardzo duże. Z tego powodu w latach 2004-2008 emigracja zarobkowa wyniosła ok. 2,3 mln ludzi. Głównym kierunkiem wyjazdów są; Anglia, Skandynawia i Niderlandy. Warto zaznaczyć, że rejestrowane są tylko oficjalne dane i przy założeniu, że wyjazd trwa powyżej 12 miesięcy. Taki rodzaj zarobkowania stwarza kilka poważnych problemów:

-niedobór siły roboczej o charakterze strukturalnym,

-odpływ wykształconych pracowników i częsta ich praca na stanowiskach o dużo niższych kwalifikacjach,

-finansowanie osób, które pozostały w kraju- zmniejsza to chęć do samodzielnego działania,

-negatywne zmiany demograficzne (najczęściej obserwowane lokalnie)

-rozpadanie się więzi rodzinnych i społecznych.

Problemy ten można rozpatrywać jedynie z poziomu prawa UE- krajowe regulacje nie mogą pozostawać w sprzeczności z unijną nomenklaturą¹⁷.

5. Zakończenie.

Trudno nie docenić znaczenia czynnika ludzkiego w życiu gospodarczym i również wpływu ekonomii na zachowanie jednostek i grup społecznych. Najważniejszą rolą państwa jest jednak sterownie gospodarką. Ponieważ istnieje bardzo silne oddziaływanie bezrobocia na uzyskiwany dochód narodowy- polityka zmierzająca do zahamowania wzrostu poziomu bezrobocia jest priorytetem. Socjologiczne aspekty są równie ważne. Żądania społeczne nie mogą być ignorowane, co pokazują wydarzenia ostatnich tygodni (Tunezja, Egipt). Działania naprawcze można podejmować za pomocą różnych narzędzi- nie wolno jednak pozostawać bezczynnym. Poprzedni ustrój pozwalał na bierność i powolne działanie- w obecnych czasach jest to niedopuszczalne.

Zjawisko bezrobocia jest nie do wyeliminowania- zawsze można jednak je utrzymywać na takim poziomie, aby zamiast obniżać, zwiększał konkurencyjność na rynku pracy i mobilizował kolejne grupy do działania. Brak zatrudnienia jest spowodowany różnymi czynnikami, zazwyczaj różniącymi się lokalnie. Podstawą działanie jest, więc identyfikacja zjawiska w celu efektywnego działania.

Działania państwa mają ogromny wpływ na rynek pracy. Nie mogą jednak przyjmować strategii opiekuńczej, mają to być zdecydowane działania prewencyjne. Nasz kraj dokonał już bardzo wielu zmian, ale praca ciągle trwa.

6. Bibliografia.

Bańka, A. (1992). Bezrobocie. Poznań: PRINT-B.

Barański, K. (2004). Bezrobocie strukturalne na lokalnych rynkach pracy. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.

Borkowska, S. (2002). Rynek pracy wobec integracji z Unią Europejską. Warszawa: Inter-Graf.

Czerniewska, H. i Stachurska-Marcińczak, B. (1998). Praca i polityka społeczna w perspektywie XXI wieku. Warszawa: BartGraf.

Dobrowolska, M. (2010). Elastyczne formy zatrudnienia szansą na pracę. Katowice: KMB PRESS.

Drucker, P. F. (1995). Zarządzanie w czasach burzliwych. Warszawa: Nowoczesność.

Frieske, K. W. (2004). Utopie inkluzji. Sukcesy i porażki programów integracji społecznej. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.

GUS, B. r.-I.

Hausner, J. (2005). Administracja Publiczna. Warszawa: PWN.

Jarmołowicz, W. (2008). Przemiany na współczesnym rynku pracy. Poznań: Wydawnictwo Forum Naukowe.

Kabaj, M. (2001). Badanie bezrobocia długotrwałego. Warszawa: Studio Grafiki i Poligrafii FORMAT.

Kabaj, M. (2004). Strategie i programy przeciwdziałaniu bezrobociu w Unii Europejskiej i w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe "Scholar".

Kaczmarczyk, P. i Łukowski, W. (2004). Polscy pracownicy na rynku Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

Krajewski, S., Mackiewicz, M. i Krajewski, P. (2008). Od bezrobocia do zatrudnienia- mobilność kobiet na rynku pracy. Łódź: Wydawnictwo Piatek Trzynastego.

Kryńska, E. (2001). Dylematy polskiego rynku pracy. Warszawa: Matrix s.c.

Lityńska, A. (2001). Polska myśl ekonomiczna okresu międzywojennego. Kraków: Wydawnictwo AE Kraków.

Makać, W. (1996). Statystyczne Metody Analizy Bezrobocia. Gdańsk: Oficyna Wydawniczo Poligraficzna Ząbki.

Mały rocznik statystyczny. (2010). Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych.

Marody, M. (2004). Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

Mlonek, K. (1999). Bezrobocie w Polsce w XX wieku w świetle badań. Warszawa: Wydawnictwo i Zakład Poligrafii Instytutu Technologii i Eksploatacji.

Narski, Z. (2000). Ekonomia społeczna. Toruń: Adam Marszałek.

Nazaruk, J. (2008). Kompendium przedsiębiorczości. Warszawa: Wydział Wydawnictw i Poligrafii Centrum Obsługi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Raport z badań. (2007). Monitoring ofert pracy w Małopolsce. Kraków: Agencja Komunikacji Marketingowej InterActive.

Sikora, J. (2000). Socjologia Pracy. Poznań: Wydawnictwo AE w Poznaniu.

Strzelecka, J. Fundusze celowe. Informacja BSiE nr 823.

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. (Dz.U. z 2008 r. Nr 69 poz. 415).

Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy. (Ustawa z dnia 28 XII 1989).

Ustawa z dnia 29 XII 1989 o zatrudnieniu (Dz.U. nr 75, poz. 446). (brak daty).

Weber, M. (1964). The theory of social and economic organization. Nowy Jork: The Free Press.

---

1. Mały rocznik statystyczny. (2010). Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych.↩

2. Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy. (Ustawa z dnia 28 XII 1989).↩

3. Ustawa z dnia 29 XII 1989 o zatrudnieniu (Dz.U. nr 75, poz. 446).↩

4. Kabaj, M. (2004). Strategie i programy przeciwdziałaniu bezrobociu w Unii Europejskiej i w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe "Scholar", s. 114-115.↩

5. Ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu z 20 grudnia 2002 r.↩

6. S. Owsiak, Finanse Publiczne i prawo finansowe, PWN. Warszawa: 2000↩

7. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie trybu dokonywania wpłat na Fundusz Pracy przez obywateli polskich zatrudnionych za granicą u pracodawców zagranicznych↩

8. Kryńska, E. (2001). Dylematy polskiego rynku pracy. Warszawa: Matrix s.c. s 51-53.↩

9. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. (Dz.U. z 2008 r. Nr 69 poz. 415).↩

10. Dobrowolska, M. (2010). Elastyczne formy zatrudnienia szansą na pracę. Katowice: KMB PRESS, s 82-87.↩

11. Nazaruk, J. (2008). Kompendium przedsiębiorczości. Warszawa: Wydział Wydawnictw i Poligrafii Centrum Obsługi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.↩

12. Weber, M. (1964). The theory of social and economic organization. Nowy Jork: The Free Press.↩

13. Kabaj, M. (2001). Badanie bezrobocia długotrwałego. Warszawa: Studio Grafiki i Poligrafii FORMAT, s 16.↩

14. Raport z badań. (2007). Monitoring ofert pracy w Małopolsce. Kraków: Agencja Komunikacji Marketingowej InterActive.↩

15. Marody, M. (2004). Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.↩

16. Jarmołowicz, W. (2008). Przemiany na współczesnym rynku pracy. Poznań: Wydawnictwo Forum Naukowe, s 101-106.↩

17. Kaczmarczyk, P. i Łukowski, W. (2004). Polscy pracownicy na rynku Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.↩