Diagnoza i terapia logopedyczna
13.10.2014 r.
Diagnoza logopedyczna:
Stanowi zbiór określonych metod postępowania badawczego mających na celu ocenę rozwoju mowy osoby badanej oraz określenie nieprawidłowości występujących w procesie komunikowania się („Podstawy neurologopedii” r. Diagnoza logopedyczna);
Diagnoza może zawierać rozpoznanie zaburzenia, wskazania terapeutyczne oraz prognozowanie;
Diagnoza to opis defektów językowych ze wskazaniem przyczyn
Rzetelna diagnoza logopedyczna jest niezbędnym warunkiem skutecznej reedukacji. Jeżeli diagnoza logopedyczna nie jest jednoznaczna można w kartę wpisać, że prawdopodobną przyczyną jest jakieś niepokojące nas zjawisko, które zauważyliśmy.
Elementy wchodzące w skład całe diagnozy:
Przeprowadzenie wywiadu;
Ocena sprawności narządów mowy;
Badania psychologiczno-pedagogiczne;
Badanie słuchu (wtedy gdy są podejrzenia wady);
Inne badania medyczne.
Schemat badania logopedycznego:
Określenie problemu pacjenta na podstawie wywiadu, obserwacji, wstępnego badania mowy oraz badań uzupełniających;
Sformułowanie diagnozy logopedycznej, uwzględniającej poziom rozumienia i nadawania mowy oraz umiejętności w zakresie czytania i pisania;
Weryfikację diagnozy w oparciu o dodatkowe badania specjalistyczne oraz zastosowanie działania terapeutycznego.
Jeżeli dziecko jest blisko mamy dobrze jest na początku zacząć rozmowę z mamą, żeby dziecko oswoiło się z otoczeniem i osobą logopedy. Pytamy rodzica co go do nas sprowadza, jednocześnie obserwując zachowanie dziecka. Gdy trafimy na ciężki przypadek najlepiej postawić hipotezę, nie stawiając od razu jednoznacznej diagnozy. Diagnozę należy powtarzać co jakiś czas i ją weryfikować. Należy kontrolować postępy i ewentualnie w razie konieczności zmienić diagnozę.
Problemy:
Czy to norma?
Czy to okres rozwoju?
Czy to właściwość środowiskowa? (na ile jesteśmy w stanie zmienić te właściwości?)
Czy to zaburzenie?
Styczek prowadziła badania na grupie dzieci po 3 roku życia. Podzieliła je na 3 grupy:
Do 3 roku życia mówiły mało, a po 3 roku życia wszystko zaczęło rozwijać się prawidłowo;
Do 3 roku życia mowa rozwijała się niezbyt efektywnie, a po 3 roku życia zaczęły się problemy artykulacyjne
Dzieci, które przed 3 rokiem życia nic nie mówiły i po 3 roku życia nadal nie mówiły;
03.11.2014 r.
AFA-SKALA:
Można wykorzystać również do badania dyslalii;
W pierwszej próbie pokazujemy dziecku obrazki i prosimy, żeby je nazwało. Można nawiązać również rozmowę zadając dziecku pytania dotyczące obrazków;
Kolejna próba dotyczy czynności. Pytamy dziecko co robi osoba na obrazku;
Następna próba dotyczy przymiotników. Dziecko ma wskazać np. gdzie jest smutna dziewczynka, a gdzie wesołą;
Kolejna próba dotyczy przysłówków: pokaż gdzie jest…., czy dziecko ma daleko do domu, czy blisko?;
Próba badająca liczebniki (jedna kredka, kilka kredek);
Próba badające zaimki osobowe;
Nazywanie kolorów: rozumienie;
Powtarzanie głosek izolowanych, sylab, wyrazów;
Rozumienie poleceń (zrób to o co proszę: wstań, pokaż oko);
Rozumienie zdań. Mowa czynna – obrazek i pytania (pokaż kto niesie lody, kto robi zamek z piasku itd.);
Mowa czynna – historyjki obrazkowe (ułóż po kolei, pytania pomocnicze)
„Metody badania afazji” – Szumska:
Mowa opisowa ( opisywanie ilustracji);
Mowa dialogowa (odpowiadanie na pytania);
Zautomatyzowane ciągi słowne (dni tygodnia, miesiące, policz od 1 do 10);
Powtarzanie samogłosek, spółgłosek, sylab, prostych słów, trudnych słów, bezsensownych słów, zakres powtarzania słów, powtarzanie zdań;
Badanie nazywania przedmiotów, czynności, kolorów;
Badanie rozumienia mowy (rozumienie prostych poleceń, rozumienie złożonych poleceń, rozumienie konstrukcji gramatycznych, rozumienie nazw przedmiotów, nazw czynności, rozumienie nazw części ciała, części twarzy, części roweru);
Badanie czytania (czytanie liter, pojedynczych wyrazów, zdań);
Badanie pisania (litery, wyrazy, zdania, pismo spontaniczne);
Badanie liczenia;
Badanie orientacji przestrzennej;
Badanie pamięci (zapamiętywanie przedmiotów;
Badanie praksji (praksja oralna, praksja rąk)
17.11.2014
Kwestionariusz do badania dyzartrii – Tarczyński
Bada:
- oddychanie
- fonacja
- muskulatura twarzy
- diadokineza
- odruchy
- artykulacja
- prozodia
Monarchiński – ocena do badania dyzartrii
Badania odruchów – normy
Badanie głosu i fonacji
Badanie wysokości głosu, siły głosu
Badanie jakości głosu w toku mowy : wysokość, natężenie, intonacja,
Cechy patologiczne np. głos szorstki, zduszony
Badanie fizyczne artykulatorów ( wygląd artykulatorów, jaki mają kolor, brodawki, braki w uzębieniu, podniebienie, język przy mówieniu,)
Badanie warg i żuchwy, język w spoczynku i bez
Mini – mental state examination MMSE – kwestionariusz do badania osób, u których podejrzewa się demencje
Stosowany głównie przez psychologów
9 poleceń, można uzyskać 30 pkt
28 norma
24 -27 zaburzenia funkcji poznawczych
23 próg otępienia
22-20 mały stopień otępienia
19 – 10 średni stopień otępienie
9 – otępienie głębokie
Orientacja w czasie iw miejscu
Zapamiętywanie – powtórzenie 3 wyrazów, wypowiadamy je wolno
Uwaga i liczenie – odejmowanie od 100 po 7
Przypominanie – powtórzenie 3 zapamiętanych wcześniej wyrazów
Funkcje językowe
Powtarzanie zdań
Wykonywanie poleceń
Pokazywanie tekstu polecenia i prosimy by wykonał to co jest na kartce
Napisanie na kartce dowolnego zdania
Praksja konstrukcyjna – przerysować rysunek tak dokładnie jak jest to możliwe
Karta badania motoryki artykulacyjnej – Mińczakiewicz
12 prób dla języka i 12 prób dla warg
Skala punktowa:
3 pkt- jak wszystko wykonuje
2 pkt średniego stopnia
1 pkt nie potrafi wykonać większość
0 pkt – nie sprawność
Skala do badania kompetencji komunikacyjnej – Maria Kielar - Turska
Kompetencja poznawcza, lingwistyczna, wykonuje go osoba towarzysząca, 71 pytań
Parkinson – kwestionariusz do badania PSD
Ocena do 4 pkt
Ocena mowy – 0 pkt prawidłowa 1 – niewielkie zaburzenia
połykanie
pismo
ślinienie
czynności ruchowe
ekspresja mowy
wyraz twarzy
17.11.2014
Kwestionariusz do badania dyzartrii – Tarczyński
Bada:
- oddychanie
- fonacja
- muskulatura twarzy
- diadokineza
- odruchy
- artykulacja
- prozodia
Monarchiński – ocena do badania dyzartrii
Badania odruchów – normy
Badanie głosu i fonacji
Badanie wysokości głosu, siły głosu
Badanie jakości głosu w toku mowy : wysokość, natężenie, intonacja,
Cechy patologiczne np. głos szorstki, zduszony
Badanie fizyczne artykulatorów ( wygląd artykulatorów, jaki mają kolor, brodawki, braki w uzębieniu, podniebienie, język przy mówieniu,)
Badanie warg i żuchwy, język w spoczynku i bez
Mini – mental state examination MMSE – kwestionariusz do badania osób, u których podejrzewa się demencje
Stosowany głównie przez psychologów
9 poleceń, można uzyskać 30 pkt
28 norma
24 -27 zaburzenia funkcji poznawczych
23 próg otępienia
22-20 mały stopień otępienia
19 – 10 średni stopień otępienie
9 – otępienie głębokie
Orientacja w czasie iw miejscu
Zapamiętywanie – powtórzenie 3 wyrazów, wypowiadamy je wolno
Uwaga i liczenie – odejmowanie od 100 po 7
Przypominanie – powtórzenie 3 zapamiętanych wcześniej wyrazów
Funkcje językowe
Powtarzanie zdań
Wykonywanie poleceń
Pokazywanie tekstu polecenia i prosimy by wykonał to co jest na kartce
Napisanie na kartce dowolnego zdania
Praksja konstrukcyjna – przerysować rysunek tak dokładnie jak jest to możliwe
Karta badania motoryki artykulacyjnej – Mińczakiewicz
12 prób dla języka i 12 prób dla warg
Skala punktowa:
3 pkt- jak wszystko wykonuje
2 pkt średniego stopnia
1 pkt nie potrafi wykonać większość
0 pkt – nie sprawność
Skala do badania kompetencji komunikacyjnej – Maria Kielar - Turska
Kompetencja poznawcza, lingwistyczna, wykonuje go osoba towarzysząca, 71 pytań
Parkinson – kwestionariusz do badania PSD
Ocena do 4 pkt
Ocena mowy – 0 pkt prawidłowa 1 – niewielkie zaburzenia
połykanie
pismo
ślinienie
czynności ruchowe
ekspresja mowy
wyraz twarzy
08.12.201
W literaturze można spotkać się z ośmioma współczesnymi szkołami terapii osób z afazją
Pierwszą szkołą byłą szkoła dydaktyczna powstała w latach 60-70 XX wieku
U podłoża „ podejście tej szkół nie leżała żadna teoria odnosząca się do mechanizmów mózgowych funkcji psychicznych.
Celem głównym tej szkol były powtórne nauczanie chorego z afazja, umiejętności językowych
Metody opierały się na intuicji i zdrowym rozsądku
Druga szkoła – szkoła modyfikacji zachowań
Oparta na tzn teorii behawioralnej czyli gdzie ponowne nauczanie języka polega na reedukacji
Podstawa teoretyczna szkoły to psychologia behawioralna Skinnera
Zgodnie z teoria warunkowania stworzona przez Skinnera wykorzystywano w terapii techniki wzmocnień oraz modelowania dla tworzenia określonych zachowań werbalnych.
Stworzenie metody maiły charakter pozytywny. Należało najpierw określić jakie zachowanie będą narzucane, oszacować możliwości i brak pacjenta, następnie zaproponować określonemu zestaw ćwiczeń
1.objawy
2. możliwości i ograniczenia
3. zaburzenia = metoda
4. efekt
Szkoła stymulacji
Powstałą w latach 40-50 XX wieku w USA. Twórca Weppman
W szkole za istotę afazji uważano brak dostępu do zachowanych u większości zdolności językowych.
Zadanie terapii polegało ba adekwatnej stymulacji, która pozwalałaby pacjentom odzyskać możliwość korzystania z umiejętności językowych
Szkoła reorganizacji
Twórca Luria
Założenia – teoria układów funkcjonalnych
Terapia polegała na przebudowie zaburzonego układu funkcji językowych, uszkodzone ogniwo układu należało zastąpić ogniwem nie uszkodzonym, które w drugim układzie nie uczestniczyło, bądź pełniło w nim inną rolę
Lunia opracował klasyfikację różnych form afazji oraz odpowiednio dostosowało zaburzeń metody rehabilitacji.
W każdym rodzaju afazji wyodrębnił tzn. defekt postawy czyli główną przyczynę zaburzeń.
Rehabilitacja polegała na wykorzystaniu nie naruszonych czynności mowy.
Szkoła pragmatyczna
Terapia w afazji dotyczyła procesów komunikacji a nie języka.
Celem terapii było doskonalenie zachowanych umiejętności porozumiewania się dla ominięcia problemów językowych.
Szkoła ta nie opierała się na podstawach teoretycznych. Podczas doboru ćwiczeń nieistotne wydawały się specyfiki zaburzeń językowych.
Do zachowanych funkcji zaliczano czynności prozodyczne mowy – akcent, intonacja, pauza, mimika, gest, rozumienie.
Szkoła neoklasyczna
Powstałą w latach 60 XX wieku twórca Goodglass i Geshwind
W terapii należało zdiagnozować afazję, jej rodzaj, głębokość, określić zachowanie i zaburzone elementy systemu językowego.
Wybór metody terapii zależał od grupy diagnostycznej, do której przypisano pacjenta.
Standardowe działania rehabilitacyjne należało uzupełnić i korygować w toku pracy, obserwując zachowania chorego i rezultaty dotychczasowych oddziaływań terapeutycznych.
Szkoła neurolingwistyczna
Terapia wykorzystywała teorie lingwistyczne
W szkole tej typu zaburzeń lingwistycznych łączono z topografią sieci uszkodzeń mózgu.
Wprowadzona ocena zaburzeń z uwzględnieniem takich problemów jak : abstrakcyjność – konkretność, znaczenie słów, synonimiczność- anatomiczność.
Zwrócono uwagę na specyfikę zaburzeń afatycznych w językach.
15.12.2014
Szkoła neuropsychologii poznawczej
Podstawa teoretyczna stały się złożone modli procesów przetwarzania językowego, skonstruowane w ramach badan ludzi zdrowych i wykorzystywane do analizy procesów językowych w afazji
W szkole przyjęto, że skutki uszkodzeń mózgu wynikają z budowy systemu poznawczego, którą istniała przed uszkodzeniem.
Uznano, ze budowa systemu poznawczego ma charakter modułowy, a reprezentacje modułowa posiadają miedzy innymi czynności mowy, pamięci, postrzegania.
Najbardziej złożone proces umysłowe wchodzą w skład tzw. procesora centralnego, który nie posiada cech modułowych
Stwierdzono, że problemu lokalizacji korowej modułów jest drugorzędny, a kwestią najistotniejszą pozostała prawidłowość przebiegu procesów poznawczych.
Cele terapii osób z afazją:
Aruszewksi 1970 podzielił ciele terapeutyczne ułatwiające reintegrację psychiczną na trzy rodzaje:
- cele adaptacyjne, które polegają na przystosowaniu pacjenta do występujących trudności,
- cele kompensacyjne, które skupiają się na odbudowie utraconych funkcji,
- cele twórcze, które polegają na wytwarzaniu zdolności do nowych zachowań językowych.
Terapia a skuteczność
Według Maruszewskiego można wymienić następujące grupy czynników:
- wielkość uszkodzenia mózgu,
-cechy chorego,
Czas i metody reedukcji
Pąchalska doszukuje się innych czynników mających wpływ na przebieg rehabilitacji logopedycznej:
Wśród nich wyróżnia ona :
- etiologię,
- głębokość zaburzenia,
- czas trwania choroby,
- rodzaj afazji,
- stopień zaburzenia poszczególnych składników języka,
- ewolucję zespołów afatycznych,
- wiek, płeć,
Stopień asymetrii mózgowej,
- miejsce i rozmiar uszkodzenia mózgu
Zasady terapii logopedycznej osób z afazja :
Zasadą naczelną jest zasada dostosowania metod reedukcji do charakteru występujących u danego chorego zaburzeń.
Zasada możliwie najwcześniejszego podejmowania reedukcji.
Zasada wykorzystywania zachowanych możliwości chorego
Zasada postawy psychoterapeutycznej
Zasada „sukcesu”
Zasada pobudzenia i organizowania aktywności chorego
Zasada doboru właściwego materiału o zajec reedukacyjnych
Zasada elastyczności w ocenia rodzaju przyczyny i trudności chorego
Terapia zaburzeń ruchowych mowy
- przygotowanie systemu artykulacyjnego i oddechowego do czynności mowy
- ćwiczenia zautomatyzowanych ciągów słownych
- wykorzystywanie ciągów melodycznych – próba śpiewu
- powtarzanie słów i nazywanie obrazków
- uczenie posługiwania się czasownikami- ćwiczenia używania czasowników
- łączenie dwóch słów- rzeczownik i czasownik
-przeliterowanie słowa
-tworzenie zdań
- używanie słów w odpowiednim przypadku, a więc mowy gramatycznej (pomaga to pacjentowi zauważyć jaki jest związek między końcówka wyrazu a stanem czy sytuacją, wyrażanymi przez tę końcówkę
„Zapalam świeczkę (czym?) zapałką”
02.02.2015 r.
Terapia prowadzona wg metody krakowskiej obejmuje następujące elementy:
terapię słuchową w oparciu o program “Słucham I uczę się mówić”
stymulacja naśladowania mowy ze wsparciem Gestów Artykulacyjnych oraz Manualnego Torowania Głosek
Terapię funkcji wzrokowych;
Symultaniczno-Sekwencyjną Naukę czytania;
Budowanie kompetencji komunikacyjnej i językowej poprzez prowadzenie Dziennika wydarzeń;
Diagnozę dominacji stronnej umożliwiająca wybór dominującej ręki
Stymulację zabawy
Stymulację funkcji lewej półkuli mózgu;
terapię zachowań społecznych;
stymulację funkcji motorycznych i manualnych;
stymulację przetwarzania bodźców smakowych, zapachowych i dotykowych;
stymulację pamięci;
ćwiczenia kategoryzacji;
ćwiczenia myślenia sytuacyjnego i przyczynowo-skutkowego;
ćwiczenia myślenia przez analogię
Symultaniczno-Sekwencyjna Nauka Czytania
Składa się z dwóch elementów. Ćwiczeń wspomagających i właściwych zajęć czytania. DO nauki czytania przydają się książeczki z serii Kocham czytać.
Pierwsza część – 17 zeszytów – wprowadza wszystkie litery. Pierwszy zeszyt to samogłoski, drugi wyrażenia dźwiękonaśladowcze, kolejne to sylaby – każdy zeszyt to wprowadzenie dwóch paradygmatów. Kolejność:
3. Sylaby z P i M
4. Sylaby z B i L
5. Sylaby z F i W
6. Sylaby z T i D
7. Sylaby z S i Z
8. Sylaby z K i G
9. Sylaby z J i N
10. Sylaby z SZ, Ż, RZ
11. Sylaby z C i DZ
12. Sylaby z H, CH, Ł
13. Sylaby z CH, DŻ, DRZ
14. Sylaby z Ś, SI, Ź, ZI
15. Sylaby z Ć, CI i DŹ, DZI
16. Sylaby z Ń, NI i R
17. Sylaby z Ą, Ę
Druga część zeszytów od 18 do 30 to teksty do czytania, uporządkowane wg stopnia trudności.
Etapy nauki czytania sylab:
powtarzanie wypowiadanych przez dorosłego samogłosek lub sylab i pokaz zapisu graficznego;
rozumienie (rozpoznawanie) – wskazywanie przez dziecko wypowiadanej przez dorosłego samogłoski, sylaby, wyrazu;
nazywanie – samodzielne czytanie
Etapy nauki czytania sylab:
od samogłosek prymarnych do sylaby otwartej
od sylaby otwartej do pierwszych wyrazów
czytanie sylab zamkniętych
czytanie nowych sylab otwartych i zamkniętych
samodzielne czytanie tekstów
Dziecko przechodzi na wyższy etap dopiero po opanowaniu poprzedniego. Dzieci w wieku przedszkolnym uczą się na alfabecie drukowanym, wielkich liter.
Ważną częścią metody jest globalne rozpoznawanie wyrazów. Pełni ono dwie funkcje – stymuluje pamięć symultaniczną i oddziałuje motywacyjnie (dzieci dość szybko łapią graficzny obraz słów, szybko uczą się czytać w taki sposób, a jeśli coś się udaje to motywuje). Globalnie przedstawia się dzieciom rzeczowniki w mianowniku (imiona bliskich osób, nazw zwierząt, pokarmów itp.). W każdym wyrazie poznawanym globalnie należy wskazać sylaby z jakimi dziecko się zapoznało. Następny krok to tworzenie słownika poznanych słów – przenosimy na osobne kartoniki słowa wcześniej odczytane na drodze analizy i syntezy sylabowej – pierwszy etap nauki szybkiego czytania. Pomaga również zapamiętać prawidłowy zapis ortograficzny. Nauka czytania nie może być oderwana od ćwiczeń ogólnorozwojowych wspomagających naukę czytania:
stymulacja porządkowania świata od lewje do prawej;
ćwiczenia dużej i małej motoryki;
ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowej;
ćwiczenia szeregowania;
ćwiczenia kategoryzacji;
ćwiczenia pamięci symultanicznej (prawopółkulowej) i sekwencyjnej (lewopółkulowej).
Metoda Dobrego Startu – Marty Bogdanowicz
MDS przeznaczona jest dla dzieci od 2 do 10 lat. Ma zastosowanie w profilaktyce niepowodzeń szkolnych, diagnozowaniu ich przyczyn, korekcji zaburzeń i w edukacji. Metoda służy przygotowaniu dzieci w wieku przedszkolnym do nauki czytania i pisania. Służy także uczeniu liter i cyfr w pierwszej klasie. Dotyczy to zarówno dzieci o prawidłowym rozwoju, jak i dzieci z różnymi niepełnosprawnościami. Dzieci mają uczyć się łatwych wzorów, wzorów literopodobnych, liter i znaków, matematycznych.
W MDS występują 3 elementy:
element motoryczny to ćwiczenia ruchowe, ruchowo-słuchowe, a także ruchowo-słuchowo-wzrokowe czyli ruchy zharmonizowane z rytmem piosenki, wykonywanie podczas reprodukowania znaków graficznych;
element słuchowy to piosenki, wierszyki, zdania, wyrazy;
element wzrokowy to znaki graficzne (łatwe wzory, wzory literopodobne, litery i znaki matematyczne).