W doktrynie prawa międzynarodowego nadal funkcjonuje tradycyjny podział na nabycie pierwotne i wtórne. Nabycie pierwotne oznacza rozciągnięcie zwierzchnictwa na terytorium nie będące dotąd częścią innego podmiotu, natomiast nabycie wtórne oznacza nabycie terytorium innego państwa. Profesor Białocerkiewicz proponuje natomiast podział na umowne tj. cesja i pozaumowne sposoby nabycia terytorium tj. przyrost, zawłaszczenie, zasiedzenie, zawojowanie. Podkreśla, iż że państwo będące podmiotem prawa międzynarodowego ma nad terytorium podlegającym jego suwerenności władzę własną, pierwotną i suwerenności nad tym terytoriu nie może być nigdy przeniesiona z innego podmiotu prawa międzynarodowego na drugi. Zwraca tutaj uwagę na zawojowanie, które nie może być uznane za pierwotną formę nabycia terytorium, nawet jeżeli pierwotny nabywca został pozbawiony władztwa nad tym terytorium i przestał istnieć jako podmiot prawa międzynarodowego. Przez fakt zawojowania terytorium dawnego podmiotu, nie staje się ono ziemią niczyją.
Najczęściej w stosunkach międzynarodowych zmiany terytorialne następują w wyniku cesji. Na mocy umowy międzynarodowej następuje transfer terytorium, kiedy jedno państwo przestaje a drugie rozpoczyna wykonywań zwierzchnictwo nad przekazanym obszarem. Cesja terytorium może mieć miejsce w wyniku umowy kupna-sprzedaży, zamiany terytoriów , w wyniku plebiscytu, w traktacie pokojowym jako wynik przegranej wojny. Podmiotem cesji mogą być tylko państwa. Niezależnie od liczby stron umowy o cesji, ma ona charakter dwustronny. Elementy cesji. Do przeprowadzenia cesji niezbędne są dwa elementy : prawny, czyli zawarcie umowy zobowiązującej cedenta do opuszczenia terytorium oraz faktyczny, czyli realizacja tego zobowiązania i objęcie terytorium przez drugie państwo. Umowa o cesji legalizuje objęcie terytorium w posiadanie. Cesja nie jest uwarunkowana ani koniecznością przeprowadzenia plebiscytu, ani uznaniem cesji przez państwo trzecie. Uzasadniona jest interwencja państw trzecich tylko, gdy cedowane terytorium ma określony status prawny, zachowaniu, którego są zainteresowane inne podmioty. Przykładem cesji wzajemnej jest scedowanie przez ZSRR na Polskę części obszaru w rejonie Drohobycza w zamian za część terytorium Polski w rejonie województwa lubelskiego (umowa z 15.02.1951r.). Natomiast cesja odpłatna miała miejsce np. w przypadku sprzedaży Luizjany Stanom Zjednoczonym przez Francję. Przykładem cesji przeprowadzonej w wyniku plebiscytu jest plebiscyt przeprowadzony w 1921 r. w Polsce na Górnym Śląsku.
Kolejnym sposobem nabycia terytorium jest zawłaszczenie (okupacja), które następuje w sytuacji, w której państwo obejmuje w posiadanie fizyczne i mentalne terytorium nienależące do nikogo. Może przybierać dwie formy: zawłaszczenie res nullis, czyli terytorium, które nigdy do nikogo nie należało oraz zawłaszczenie rzeczy porzuconej, czyli terytorium, które należało do innego państwa, ale zostało porzucone i przez fakt długiego nie wykonywania zwierzchnictwa może być przedmiotem zawłaszczenia. Efektywna okupacja uzyskała swe ostateczne znaczenie w XIXw. kiedy ekspansja kolonialna skoncentrowała się w Afryce. Termin „efektywna okupacja” obejmuje dwa zakresy pojęciowe: po pierwsze wskazuje, że jest rzeczywista i faktyczna, a po drugie, że okupacja ta daje tytuł suwerenny i wywołuje określone skutki w prawie międzynarodowym. Istnieje warunek efektywności okupacji. Okupacja daje tytuł tylko wtedy, gdy terytorium podlega wyłącznej, efektywnej władzy państwa rządzącego. Efektywność zależy od dwóch czynników: charakteru okupowanego terytorium oraz stopnia, w jakim społeczność międzynarodowa jest nim zainteresowana. Efektywna okupacja straciła na znaczeniu współcześnie, w związku z zakazem i potępieniem kolonializmu.
Formą nabycia terytorium jest również zasiedzenie. Jest to nabycie suwerenności poprzez efektywne, trwałe wykonywanie kompetencji państwowych. Jednak działanie zasiedzenia jest ograniczone przez prawo międzynarodowe w wielu przypadkach np. okupacji wojskowej lub rezultatów wojny. Warunkiem zasiedzenia jest ciągłe i pokojowe wykonywanie praw suwerennych na danym terytorium oraz jedynie we własnym imieniu. 1
Terytorium państwa może być powiększone również wskutek działalności sił przyrody lub pracy człowieka. Przyrost jest sposobem nabycia terytorium, niewymagającym od państwa podjęcia żadnych specjalnych aktów. Przyrost wyraża się w naturalny sposób, kiedy np. powstaje nowa wyspa wskutek wybuchu podwodnego wulkanu (np. islandzka Surtsey) lub prąd morski usypuje tak dużo materiału wzdłuż wybrzeża, że tworzy mierzeję zamykającą zatokę (co ma powoli miejsce w Polsce).
Ostatnim sposobem nabycia terytorium jest zawojowanie. Do I wojny światowej, zawojowanie oznaczało legalny sposób nabycia terytorium. Warunkiem legalności była ostateczność (nic nie wróżyło zmiany tego stanu) i nieodwracalność (ostateczne zakończenie wojny). Z momentem kiedy prawo międzynarodowe wyeliminowało ius ad bellum , nawet całkowite zwycięstwo nad innym państwem i jednostronna deklaracja o zajęciu jego terytorium nie powoduje nabycia terytorium.2 Przyjęcie zakazu wojny w prawie międzynarodowym oznaczało koniec instytucji zawojowania.