Kryteria diagnostyczne według WHO dla postaci czynnej i nieczynnej w RZS

Czynny RZS

1. uczucie porannej sztywnosci stawów;

2. ból przy ruchu lub wrazliwosc uciskowa minimum jednego stawu;

3. obrzek przynajmniej w jednym stawie;

4. obrzek innego przynajmniej jednego jeszcze stawu;

5. symetryczne obrzeki stawów z jednoczesnym zajeciem jednoimiennych stawów;

6. guzki podskórne nad wyniosłosciami stawów po stronie wyprostnej lub w okolicy

stawów

7. zmiany w RTG typowe dla RZS z odwapnieniem;

8. dodatni odczyn Wallera – Rossego tzw. czynnik reumatoidalny dodatni u 70 – 80%

chorych, czynnik ujemny nie wyklucza choroby

Jeżeli jest spełnione 5 – 6 kryteriów to rozpoznanie jest pewne, 7 – 8 kryteriów rozpoznanie

pewne klasyczne, 3 – 4 kryteria rozpoznanie prawdopodobne.

Nieczynny RZS

1. fakt przebycia w przeszłosci zapalenia stawów;

2. symetryczne zapalenie stawów obwodowych;

3. zmiany w RTG przynajmniej II stopnia RZS;

4. dodatni odczyn na obecnosc czynnika reumatoidalnego, zmiany w RTG wskazujace

na RZS;

Spełnione 3 – 4 kryteria rozpoznanie pewne. 2 kryteria rozpoznanie prawdopodobne.

Test Seyfrieda, czyli klasyfikacja stopnia uszkodzenia chrzastki stawowej oparta na

badaniu funkcjonalnym

I0 – sa ruchy czynne w pełnym biernym zakresie ruchu z obciążeniem mniejszym ni_

submaksymalne.

II0 – sa ruchy czynne w pełnym biernym zakresie ruchu bez oporu.

III0 – możliwy ruch czynny w odciażeniu w pełnym istniejacym biernym zakresie ruchu.

IV0 – nieznaczny ruch w warunkach odciażenia lub brak ruchu jakiegokolwiek.

Test ten używany jest głównie do oceny jednego stawu i nie daje on ogólnego obrazu.

RZS

Inne nazwy tej choroby to:

- gosciec przewlekle postepujacy,

- polyarthritis reumatoidea,

- r. z. s.

Jest to choroba zapalna, nieropna, uogólniona tkanki łacznej całego ustroju. Stawy obejmuje

najczesciej symetrycznie. Na pierwszy plan wysuwaja sie zmiany stawowe i zaniki

miesniowe, ale pózniej zmiany sa widoczne w całym organizmie.

Jest to choroba

przewlekle wystepujaca

z okresami zaostrzen

z okresami remisji.

Zmiany chorobowe wystepuja w wielu narzadach. Podkresla sie predyspozycje genetyczne i

predyspozycje płci żenskiej do zachorowania na te chorobe.

Obraz kliniczny i przebieg

Poczatek choroby może byc ostry, jak i powolny.

Pojawiaja sie stany :

- podgoraczkowe,

- pobolewania stawów i miesni,

- parestezje w konczynach,

- utrata łaknienia

- spadek masy ciała.

Sa bóle i obrzeki najczesciej małych stawów rak i stóp.

Zwykle sa zaatakowane w sposób symetryczny (do 3 m–cy objawy pojawiaja sie w stawie

symetrycznym).

Wyróżniamy 4 okresy choroby według Steinbrockera:

1. wczesny: ból, obrzek, pogrubienie zarysu stawów, sztywnosc poranna, w RTG nie ma

typowych zmian, może byc widoczna lekka osteoporoza;

2. zmiany umiarkowane: sa to w/w objawy plus zmiany okołostawowe: zaniki miesniowe,

głownie miesni miedzykostnych, glistowatych, czworogłowych uda, ruchomosc

ograniczona, w RTG wyrazna osteoporaoza, moga byc pierwsze objawy uszkodzenia

chrzastki;

3. zmiany zaawansowane: jest to okres najbardziej widoczny, sa trwałe uszkodzenia, w/w

objawy bardziej nasilone, zmiany w narzadach wewnetrznych, dochodzi do podwichniec

w stawach, takich stawów nie da sie ju_ wycwiczyc, w RTG wyrazna osteoporoza,

uszkodzenia chrzastki i kosci;

4. schyłkowa: w/w objawy plus zrosty włókniste i usztywnienie stawów.

Okres choroby dobiera sie według najbardziej zajetego stawu.

Skóra jest :

- chłodna,

- wilgotna

- scienczała co najwyrazniej zaznacza sie w obrebie palców rak.

Zapalenie scian naczyn prowadzi do sinicy palców, rumienia dłoniowego i parestezji.

Czestym objawem RZS jest wysiekowe zapalenie opłucnej.

Tu także powstaja guzki reumatoidalne, które ulegaja martwicy z wytworzeniem jam.

W układzie nerwowym dochodzi do objawów zwiazanych z uciskiem ziarniny reumatoidalnej

na nerwy obwodowe do ucisków na korzenie nerwowe i parestezji.

Objawem ze strony układu krwiotwórczego to najczesciej niedokrwistosc normobarwliwa lub

niedobarwliwa.

Wezły chłonne powiekszone, tak_e powiekszona sledziona z równoczesnym spadkiem liczby

krwinek białych.

Objawy ze strony wezłów chłonnych i sledziony w RZS nazywamy zespołem Felty’ego.

Zniekształcenia

Stawy rak

Typowy poczatek RZS objawia sie bólami i symetrycznymi obrzekami stawów sródreczno -

paliczkowych i miedzypaliczkowych bliższych, gł. II i III palca.

Potem proces zapalny obejmuje pozostałe stawy sródreczno – paliczkowe i

miedzypaliczkowe bliższe. Stawy te sa bolesne samoistnie i przy ruchach, ich obrysy

grubieja. Stawy miedzypaliczkowe maja kształt wrzecionowaty. Skóra rak staje sie cienka i

potliwa, wczesnie pojawiaja sie zaniki miesni miedzykostnych grzbietowych i glistowatych

oraz miesni kłebu kciuka i kłebika palca małego. Z czasem powstaja typowe dla RZS

zniekształcenia rak z zaburzeniem stabilnosci stawów i przemieszczeniami sciegien.

Zniekształcenia typowe dla rak to:

palce butonierki, od II – V, jest to zgiecie w stawach miedzypaliczkowych bliższych

a wyprost w miedzypaliczkowych dalszych, zmiany nie do wycwiczenia, rozdziela sie

sciegno miesnia prostownika długiego palców nad stawem miedzypaliczkowym

bliższym i oba jego włókna przechodza na strone dłoniowa wywołujac zgiecie w

kciuku, zniekształcenie powstaje szybko, dochodzi do zgiecia w stawach sródreczno –

paliczkowych a do wyprostu w stawach miedzypaliczkowych,

palce łabedzia szyjka, ze wzgledu na przykurcz miesni miedzykostnych dochodzi do

Wyprostu w stawach międzypaliczkowych bliższych a zgięcia w stawach

Międzypaliczkowych dalszych, jako wtórna zmiana mięśnia zginacza długiego palców,

odchylenie odłokciowe palców w stawach śródręczno – paliczkowych od II – V ze

względu na zsuwanie sie Ściegien poprzedzone podwichnieciami. Dlatego cwiczymy

ruchy w strone kciuka,

podwichniecia lub zwichniecia w stawach sródreczno – paliczkowych palców II – V

zespół głowy kosci łokciowej, dochodzi do grzbietowego podwichniecia głowy,

utrudniona jest supinacja i pronacja,

zespół ciesni nadgarstka

podwichniecie paliczka dalszego wzgledem bli_szego w kciuku tzw. kaczy dziób,

czemu czesto towarzyszy przeprost w stawie sródreczno – paliczkowym,

Stawy łokciowe

Zmiany zapalne w tych stawach wystepuja za zwyczaj w pózniejszych okresach RZS.

Czasami pojawiaja sie duże zniszczenia powierzchni stawowych, czesto z utrwalonym

przykurczem. Przykurcz w zgieciu do 90o jest korzystniejszy funkcjonalnie od przykurczu w

wyproscie. Duży wysiek w stawie moze uciskac nerw łokciowy i pojawiaja sie wtedy

parestezje i bóle z obszaru unerwionego. Czasami pojawiaja sie porażenia miesni objawiajace

sie niemożnoscia odwodzenia i przywodzenia palców. Cie_sze uszkodzenia nerwu

łokciowego powoduja reke szponowata. W okolicy stawu łokciowego na tylnej powierzchni

przedramienia umiejscawiaja sie guzki reumatoidalne.

Stawy barkowe

Zmiany zapalne w tych stawach pojawiaja sie u 30% chorych w pózniejszym okresie RZS.

Proces zapalny powoduje bóle i postepujace ograniczenie ruchu:

- odwodzenia,

- zginania

- rotacji zewnetrznej.

Z czasem dochodzi do przykurczu w przywiedzeniu i rotacji wewnetrznej.

Stawy stóp

Dochodzi do nastepujacych zniekształcen:

spłaszczenie sklepienia poprzecznego, dochodzi do podwichniecia podeszwowego

głów kosci sródstopia i grzbietowego paliczków. Zostaje przepchnieta poduszeczka

tłuszczowa pod palce nie chroniac głów kosci sródstopia, pod którymi tworza sie

bolesne modzele;

paluch koslawy

palce młoteczkowate

stopa konska, czemu sprzyja długotrwałe leżenie w łóżku ze stopami w zgieciu

podeszwowym;

zapalenie kaletek maziowych

Stawy kolanowe

Chory ustawia odbarczajaco konczyne w niewielkim zgieciu stawu kolanowego (350) i

wtórnie w zgieciu w stawie biodrowym, a stope ustawia konsko. W tej pozycji zwieksza sie

pojemnosc jamy stawu kolanowego.

Ustawienie to:

- zmniejsza napiecie miesnia czworogłowego uda

- wtórnie osłabia miesien posladkowy wielki.

Miesien brzuchaty łydki, zginacze stawu biodrowego i kolanowego ulegaja rozluznieniu.

Dłużej trwająca taka pozycja powoduje zanik mięśnia czworogłowego uda i przykurcze

Zginaczy uda, podudzia i trójgłowego łydki.

Uszkodzenie powierzchni stawowych, łękotek i więzadeł oraz rozciągniecie torebki stawowej

Co powoduje brak zwartości i stabilności stawu?

Charakterystyczne dla RZS jest podwichniecie tylno – boczne z rotacja zewnetrzna podudzi i

koslawoscia kolan.

Na kłykciach kosci udowej wtórnie powstaja zmiany zwyrodnieniowe, narosla kostne na

rzepce, co razem z uszkodzeniem łekotek może doprowadzic do mechanicznego

zablokowania stawu.

Stawy biodrowe

Zmiany zapalne pojawiaja sie u 30% chorych w pózniejszym okresie RZS.

Reakcja obronna na ból jest zgiecie i przywiedzenia uda. Z czasem dochodzi do zniszczenia

chrzastki stawowej, zniekształcen i wtórnych zmian zwyrodnieniowych. Może dojsc do

mechanicznego zablokowania stawu przez wolne ciała wenatrzstawowe oraz du_e osteofity.

Kregosłup

Obserwuje sie zmiany zapalne w obrebie kregosłupa szyjnego oraz zmiany krzywizn

kregosłupa w płaszczyznie strzałkowej. Skoliozy wystepuja rzadko.

Przebieg choroby

W miare postepu choroby zapalenie obejmuje coraz wieksza liczbe stawów od obwodu do

linii srodkowej ciała.

Oprócz uposledzenia narzadu ruchu pojawiaja sie zmiany w narzadach wewnetrznych,

głównie skrobiawica nerek.

Chorzy sa wyniszczeni, w okresie schyłkowym łatwo powstaja odleżyny łatwo ulegajace

zakażeniu. Znaczny wpływ na pogłebienie zniekształcen narzadu ruchu maja czynnosci

wykonywane w pozycjach przymusowych lub nieprawidłowych.

Należy unikac prac wymagajacych użycia duzej siły rak, obciażania palców w kierunku kosci

łokciowej, chwytów opuszkami palców, krojenia chleba nożem o cienkim trzonku, dzwigania

talerzy na tacy, czytajac ksiażke należy połozyc ja na pulpicie, przy zakrecaniu lub

odkrecaniu kurków należy używac specjalnych przyborów działajacych na zasadzie dzwigni,

przybory do pisania powinny byc pogrubione, to samo dotyczy szydełkowania i sztucców.

Rehabilitacja w RZS

Jest elementem leczenia kompleksowego, obejmujacego:

farmakologie

fizykoterapie: przeciwbólowa i przeciwzapalna z czestymi zmianami,

wykorzystuje sie:

- ciepłolecznictwo,

- krioterapie,

- elektrolecznictwo,

- magnetoterapie,

- jonoforeze,

- masa_e,

- leczenie uzdrowiskowe

- kapiele solankowe i siarczkowo – siarkowodorowe.

-

Przeciwwskazana jest parafina i borowina;

psychoterapie

terapie zajeciowa: udowodnienie, że pewne ruchy sa możliwe, wykorzystuje sie

różne pracownie;

zaopatrzenie ortopedyczne: kule, stabilizatory stawów, aparaty

przeciwdeformacyjne, łuski;

leczenie chirurgiczne: likwidacja deformacji, przykurczy, czesta endoplastyka;

kinezyterapie: dostosowana do specyfiki choroby, dobór cwiczen zależy od stanu

pacjenta.

Rola rehabilitacji jest tak wycwiczyc pacjenta w okresie remisji by wykazywał jak

najwieksza wydolnosc.

Najczesciej stosujemy:

o cwiczenia w odciażeniu;

o cwiczenia izometryczne, tak by nie zwiekszac nacisku na powierzchnie

stawowe;

o wyciagi odbarczajace powierzchnie stawowe;

o cwiczenia bierne redresyjne z trakcja;

o cwiczenia ogólno – usprawniajace;

o cwiczenia zapobiegajace zniekształceniom rak i samoobsługi.

Nieodzownym warunkiem prawidłowych cwiczen jest nauczenie pacjenta rozluzniania

miesni. Dobór cwiczen jest indywidualny, cwiczenia prowadzone ostro_nie bez nadmiernego

obciażania narzadu ruchu. Dażymy do takiej sprawnosci miesni, która umożliwi

wykonywanie lekkiej pracy fizycznej

Zasady cwiczen terapeutycznych:

o działanie przeciwbólowe: podawanie leków przed cwiczeniami (0,5 – 3

godziny przed cwiczeniami);

o działanie rozluzniajace: pozycje;

o działanie odciażajace: cwiczenia w wodzie, podwieszenia.

Rehabilitacja w stanie ostrym: ze wzgledu na silny ból i toczacy sie stan zapalny w stawach

pacjent leży w łóżku. Wskazane jest jak najszybsze skrócenie stanu le_enia, podaje sie silne

leki przeciwzapalne i przeciwbólowe.

Chory powinien le_ec na twardym materacu, stosujemy pozycje przeciwprzukurczowe co jest

trudne ze wzgledu na odruchowe układanie sie pacjenta w pozycji przeciwbólowej. Wa_ne sa

czeste zmiany pozycji.

Pozycje ułożeniowe w ułozeniu na plecach to: nogi w lekkim odwiedzeniu, zabezpieczenie

przed rotacja zewnetrzna stawów biodrowych, kolana w lekkim zgieciu (100), stawy skokowe

w pozycji posredniej, zas konczyny górne sa w lekkim zgieciu i odwiedzeniu, stawy łokciowe

w lekkim zgieciu, reka w lekkim zgieciu dłoniowym, a w nia wkładamy cos rozpierajacego,

głowa w lekkim zgieciu do 300, a przy niewydolnosci kra_enia unoszone jest całe łó_ko.

Korzystne jest tak_e le_enie na brzuchu przez około 30 minut, stopy uło_one poza łó_ko, a w

le_eniu na boku układamy wałek miedzy nogi. U pacjentów z przykurczami stawów

biodrowych noge układamy na klinie, stopa jest w pozycji posredniej. Jesli jest przykurcz w

stawie kolanowym to unosimy tułów pacjenta do pozycji wyrównania przykurczu.

Stawów objetych zapaleniem nie ruszamy. Prowadzimy te_ nauke rozluzniania.

Rehabilitacja w okresie podostrym: zaczynamy od ruchów biernych chyba, _e pacjent jest

w stanie wykonywac cwiczenia samowspomagane, cwiczenia w odcia_eniu lub cwiczenia

czynne wolne pamietajac jednoczesnie o rozluznianiu miesni. Wykonujac cwiczenia bierne

odciagamy od siebie powierzchnie stawowe, wykonujemy kilka powtórzen w wolnym tempie

bez przekraczania granicy bólu. Stosujemy tak_e cwiczenia izometryczne. Pionizacja i nauka

chodu. Poza tym stosujemy cwiczenia oddechowe, cwiczenia izometryczne, rozluznianie

miesni, cwiczenia samowspomagane, cwiczenia w odcia_eniu z oporem celem wzmocnienia

miesni, cwiczenia czynne, czasami stosujemy redresje. Cwiczenia prowadzimy w pozycjach

izolowanych, unikac cwiczen w staniu.

Można stosowac łagodne zabiegi fizykalne: ciepłe okłady, sollux, poduszka elektryczna.

Rehabilitacja w okresie remisji: stosujemy cwiczenia wolne wszystkich stawów, cwiczenia

w odciażeniu z oporem, cwiczenia samowspomagane, autoredresje, cwiczenia oddechowe,

cwiczenia izometryczne.

cwiczenia o charakterze przygotowania do operacji (cwiczenia izometryczne).

ZZSK

Zesztywniajace zapalenie stawów kregosłupa (choroba Betchereda, spondyloartritis

dycylopoetica) jest procesem zapalnym, przewlekłym, postepujacym z okresami zaostrzen i

długotrwałych remisji, rozpoczyna sie na ogół zmianami stawów krzy_owo – biodrowych,

nastepnie obejmuje drobne stawy kregosłupa, pierscienie włókniste, wiezadła kregosłupa

prowadzac do ograniczenia ruchomosci a nastepnie do całkowitego ich zesztywnienia.

Choroba wystepuje 9 razy czesciej u me_czyzn ni_ u kobiet. Choroba najczesciej rozpoczyna

sie miedzy 20 – 30 rokiem _ycia.

Etiologia

Etiologia choroby jest nieznana. Uwa_a sie, _e jest predysponowana genetycznie

Objawy

Poczatek choroby jest niezauwa_alny.

Wczesne objawy choroby to:

Tepy, głeboki ból w okolicy ledzwiowej promieniujacy do posladków

Nasilanie bólów w nocy i nad ranem

Bóle obustronne i nasilajace sie w spoczynku

Sztywnosc kregosłupa nad ranem.

Wczesne objawy choroby towarzyszace to:

Uczucie osłabienia

Stany podgoraczkowe

Spadek masy ciała

Brak apetytu

Meczliwosc

W miare rozwoju choroby dołaczaja sie objawy:

Bóle kregosłupa i klatki piersiowej

Nasilanie bólu klatki piersiowej podczas oddychania, ból promieniuje od kregosłupa

wzdłu_ _eber

Zmiana toru oddechowego na brzuszny

Ograniczenie a potem unieruchomienie odcinka szyjnego kregosłupa

Zajecie stawów obwodowych w formie ostrego zapalenia pojedynczego stawu,

najczesciej biodrowego, kolanowego, skokowego

Ból i obrzek okolicy stawów mostkowo – obojczykowych

Bóle piet.

W czasie zaostrzen choroby pojawiaja sie zmiany ogólne.

W badaniu przedmiotowym stwierdza sie:

Zniesienie lordozy ledzwiowej

Pogłebienie kifozy piersiowej

Bolesnosc w stawach krzy_owo biodrowych

Przesuniecie łopatek i barków do przodu

Pogłebienie lordozy szyjnej

Głowa przesunieta do przodu w skłonie w tył

Zawe_enie kregu widzenia na skutek ograniczenia ruchomosci kregosłupa, chory

obraca sie całym ciałem

Klatka piersiowa spłaszczona

Tendencja do usztywnienia w pozycji skłonu w przód.

W badaniu laboratoryjnym stwierdza sie:

Obecnosc antygenu HLA – B 27

Wzrost OB.

Niedokrwistosc

Przesuniecia w strukturach białkowych.

W badaniu RTG sa widoczne charakterystyczne zmiany zarostowe w stawach krzy_owo –

biodrowych, w kregosłupie, w przyczepach sciegien do miednicy i kosci pietowej. Zmiany w

stawach krzy_owo – biodrowych sa wczesne i symetryczne, szpara stawowa nierówna, zatarta

az do jej całkowitego zarosniecia. W kregosłupie widoczne sydesmofity i charakterystyczny

kij bambusowy.

U chorych na ZZSK sa tak_e zmiany w narzadach wewnetrznych i w oku. Najczesciej sa to

zaburzenia wentylacji płuc, czesto zapadaja na kamice nerkowa, czeste zapalenia teczówki.

Postaci ZZSK

Klasyczna – zajecie stawów biodrowo – krzy_owych i kregosłupa

Zajete sa stawy krzy_owo – biodrowe, stawy kregosłupa oraz stawy barkowe i

biodrowe

Zajete sa stawy biodrowo – krzy_owe, stawy kregosłupa, stawy łokciowe, stawy

kolanowe, stawy nadgarstkowe i stawy skokowe

Skandynawska – objete sa stawy biodrowo – krzy_owe, stawy biodrowe, stawy

kregosłupa, du_e stawy przykregosłupowe i drobne stawy rak i stóp.

Rzymskie kryteria diagnostyczne:

1. ból i sztywnosc w obrebie klatki piersiowej

2. ograniczenie ruchomosci odcinka ledzwiowego kregosłupa

3. ból i sztywnosc okolicy ledzwiowej utrzymujaca sie trwale powy_ej 3 miesiecy

4. ograniczenie ruchomosci klatki piersiowej

5. fakt przebycia w przeszłosci lub wystapienie obecnie z objawów zapalenia teczówki lub

jego nastepstw

6. objawy RTG obustronnych zmian stawów krzy_owo – biodrowych charakterystyczne dla

ZZSK

Nowojorskie kryteria diagnostyczne:

kryteria kliniczne:

1. ograniczenie ruchomosci odcinka ledzwiowego w 4 kierunkach

2. wywiady dotyczace bólu odcinka piersiowo – ledzwiowego, badz ledzwiowego

kregosłupa

3. ograniczenie ruchomosci oddechowej klatki piersiowej co najmniej do 2,5 cm

mierzone na poziomie 4 przestrzeni miedzy_ebrowej

kryteria radiologiczne zmian stawów krzy_owo – biodrowych:

0. bez zmian

1. podejrzenie obecnosci zmian

2. zmiany minimalne

3. zmiany zaawansowane

4. całkowite zesztywnienie

Pewne rozpoznanie stawiamy gdy:

gdy jest 3 lub 4 kryterium radiologiczne i jedno kliniczne

2 kryterium RTG i 1 kliniczne

2 kryterium RTG i 2 i 3 kliniczne

Prwdopodobne ZZSK jest gdy jest 3 lub 4 okres zmian RTG bez _adnego klinicznego.

Kryteria z Warszawskiego Instytutu Reumatologicznego wg Sadowskiej–Wróblewskiej:

1. obustronne zmiany radiologiczne w stawach krzy_owych polegajace na obecnosci

nad_erek, nierównomiernej szerokosci szpar z lub bez towzryszacych odczynów

sklerotycznych w czesciach przystawowych

2. obecnosc minimum 1 sydesmofitu

3. ograniczenie ruchomosci odcinka ledzwiowego poni_ej 3 cm

4. ograniczenie rozszerzalnosci oddechowej klatki piersiowej poni_ej 2,5 cm

Rozpoznanie jest pewne, gdy spełnione jest kryterium 1 i jedno z pozostałych.

Przebieg choroby

Przebieg z okresami zaostrzen i remisji. Moga byc jednoczesnie zajete ró_ne odcinki

kregosłupa. Nie mo_na przewidziec przebiegu choroby. Ró_ny jest postep choroby. U kobiet

łagodniejszy przebieg. Cia_a i poród nie maja wpływu na chorobe. Główna przyczyna

inwalidztwa jest zesztywnienie stawów biodrowych, zaburzenia wentylacji płuc, obni_enie

ostrosci wzroku oraz wyjatkowo uszkodzenia rdzenia kregowego jako nastepstwo

podwichniecia lub zwichniecia w stawie szczytowo – obrotowym.

Cele kinezyterapii:

maksymalne opóznienie procesu zesztywnienia z ukierunkowaniem sztywnienia w

pozycji wyprostnej

zachowanie zdolnosci wentylacyjnych dla zapewnienia wydolnosci kra_eniowo –

oddechowej

zachowanie samoobsługi i lokomocji

zapobieganie deformacjom, przykurczom i ich likwidacja

Stosuje sie:

gimnastyke poranna

własciwe cwiczenia lecznicze

cwiczenia w basenach

pływanie, głównie klasykiem na grzbiecie

gry sportowe

spacery na trasach o ró_nej długosci i ró_nych katach nachylenia.

Chorzy wymagaja zaopatrzenia ortopedycznego z chwila pojawienia sie zmian zapalnych i

zesztywnienia jednego lub obu stawów biodrowych. Dla odcia_enia stosuje sie:

chodzenie przy balkoniku

kule pachowe

kule łokciowe

laski.

Niektórzy zalecaja noszenie gorsetów ortopedycznych do czasu wygasniecia choroby lub do

zakonczenia sztywnienia kregosłupa, zdejmujac go kilkakrotnie w ciagu dnia do cwiczen.

Chory nosiłby taki gorset nawet kilkadziesiat lat co w praktyce sie nie zdarza. Jest wielu

przeciwników gorsetów, uwa_aja oni, _e gorset jest konieczny u tych chorych, u których

mimo cwiczen szybko postepuje choroba i zmiany w postawie.u pozostałych wystarczy

systematyczna gimnastyka. Gorset gipsowy jest konieczny po zabiegu operacyjnym.

Czesto prowadzac cwiczenia dla zminejszenia bólów podaje sie leki przeciwbólowe. Dodaje

sie tak_e zabiegi fizykalne. W I okresie choroby nale_y utrzymac pełna ruchomosc

kregosłupa, stawów konczyn i klatki piersiowej, wzmacniamy tak_e miesnie. Du_y nacisk

kładziemy na cwiczenia oddechowe i staramy sie przywrócic ewentualnie utracony _ebrowy

tor oddychania.

Zapobiegajac niekorzystnym zmianom w postawie ciała wprowadzamy cwiczenia

wzmacniajace prostownik grzbietu oraz miesnie cofajace barki. Jesli pacjent jest młody

cwiczenia sa intensywne. Nie wolno stosowac cwiczen w postaci skoków i podskoków. U

starszych intensywnosc cwiczen mniejsza ze wzgledu na zaburzenia wentylacji i ewentualne

zmiany w układzie kra_enia.

Rehabilitacja w stanie ostrym ZZSK

Chory le_y w łó_ku. W le_eniu na wznak konieczne jest umieszczenie wałeczka pod

odcinkiem ledzwiowym kregosłupa, a uło_enie konczyn górnych nale_y czesto zmieniac. 2 –

3 razy dziennie pacjent powinien le_ec na brzuchu po 20 – 30 minut. Sa podawane leki

przeciwzapalne i przeciwbólowe. Koniecznie wykonujemy kilka razy dziennie cwiczenia

oddechowe, cwiczen izometrycznych, prostych cwiczen czynnych w le_eniu. Przy bardzo

ostrym stanie zapalnym w stawie nale_y go unieruchomic na 4 – 5 dni. Cwiczenia bierne sa

rzadko wykonywane u chorych na ZZSK, tylko u tych, którzy unikajaruchów w obawie przed

bólem. Je_eli w danym stawie rozpoczyna sie stan zapalny to natychmiast musimy

przeciwdziałac tworzacemu sie w nim przykurczowi poprzez odpowiednie uło_enie, wyciagi,

szyny korekcyjne, obcia_anie konczyn woreczkami z piaskiem.

Czas przebywania w łó_ku skracamy do minimum. Brak aktywnosci ruchowej sprzyja

pogłebianiu sie zmian. Fizykoterapia jest w tym czasie bardzo ograniczona, stosuje sie

własciwie tylko krioterapie, ewentualnie delikatny masa_ bardzo napietych miesni zwłaszcza

przykregosłupowych.

Rehabilitacja w okresie remisji

Stosuje sie cwiczenia wolne, które zapobiegaja ograniczeniu ruchów kregosłupa, jego

zmianom w krzywiznach fizjologicznych, oraz zapobiegaja ograniczeniom zakresu ruchów w

stawach. Jesli zmiany ju_ istnieja to cwiczenia te powoduja ich zmniejszenie. Cwiczenia te

Wykonuje sie w różnych płaszczyznach kręgosłupa z dynamicznym pogłębianiem nawet

Wspomaganym przez terapeutę. Pozycja do ćwiczeń dowolna. Dla zwiększenia ruchomości w

Danym odcinku stosujemy pozycje izolowana. W odcinku szyjnym duża ostrożność ze

Względu na możliwosc podwichniecia lub zwichnięcia w stawie szczytowo – obrotowym,

Unikamy skłonu w tył, wykonujemy tylko skłon w przód i powrót do pozycji zerowej.

Głównym sposobem usprawniania w ZZSK jest podwieszenie całkowite (pływające) tyłem

Lub na boku w UGUL – u. I – sza faza podwieszenia pierwsze 15 – 30 minut zawiera

Elementy redresji stawów biodrowych, barkowych i kręgosłupa do wyprostu w pozycji

Podwieszenia na plecach. Można stosować cieżarki. W II – giej fazie podwieszenia ćwiczymy

Ruchomość kręgosłupa we wszystkich płaszczyznach z rozruszaniem stawów biodrowych. W

III – ciej fazie podwieszamy na boku dając możliwosc ruchów kręgosłupa w płaszczyźnie

Strzałkowej. Pogłębianie ruchów uzyskujemy poprzez ruchy kończynami dolnymi i górnymi.

Uzupełnieniem podwieszenia całkowitego sa ćwiczenia w wodzie, bo w środowisku wodnym

Uzyskujemy odciażenie stawów, zmniejszenie napięcia mięsni, oraz zmniejszenie bólu przy

Ruchach.

Stosujemy w wodzie:

leżenie na plecach

elementy pływania głównie stylami grzbietowymi

jeśli to możliwe to pływanie na brzuchu

ćwiczenia z oporem poprzez szybkość ruchów i ustawienie kończyn lub płetwy.

Temperatura wody 300C, czas ćwiczeń w wodzie 20 – 30 minut.

Zwiększenie ruchomości kręgosłupa możemy także uzyskać poprzez podwieszenia

Częściowe:

chory leży na plecach, autostabilizacja obręczy barkowej poprzez chwyt np. za brzeg

Stołu, miednica i kończyny dolne podwieszone nad podłożem, pacjent przenosi

Kończyny w lewo i prawo w płaszczyźnie czołowej, uzyskujemy zwiększenie

Ruchomości kręgosłupa lędźwiowego

chory leży na plecach, nogi i miednica ustabilizowane pasem, tułów, głowa i

Kończyny górne podwieszone poza stołem, pacjent wykonuje ruchy w płaszczyźnie

Czołowej.

Ćwiczenia kończyn wykonujemy w pozycjach izolowanych, ćwiczymy dwa przeciwne ruchy

W stawie naprzemiennie. Można łączyć ruchy kończyn górnych i dolnych.

Rehabilitacja ogólno – kondycyjna w ZZSK jest ukierunkowana na:

wzmocnienie prostowników grzbietu, stawów kolanowych, stawów biodrowych,

karku; tempo ćwiczeń wolne, forma zadaniowa, najlepsze pozycje do ćwiczeń to

Leżenie przodem lub klęk podparty, najgorsza pozycja to lżenie tyłem

ćwiczenia oddechowe, w pierwszej fazie choroby angażujace tor piersiowy i

Poprawiające ruchomość klatki piersiowej, w drugiej fazie choroby ćwiczony jest już_

Tylko tor brzuszny

wzmacnianie mięsni w systemie bloczkowo – cieżarkowym lub na atlasie oraz

ćwiczenia izometryczne, głównie chodzi tu o prostowniki grzbietu i mięsnie brzucha,

Prostowniki stawów biodrowych, mięsnie ściągające łopatki.

Stosowane sa wyciągi:

leżenie przodem z wałkiem pod barkami, stabilizacja miednicy, podwieszki

wyciągowe za uda oraz podtrzymujące za podudzia. Redresja poprzez skracanie linek

siedząc, nogi spuszczone, maksymalne odchylenie tułowia do tyłu, stabilizacja ud do

podłoża, dwie linki podtrzymujące tułów na wysokości klatki piersiowej i głowy.

Elementem redresujacym jest masa tułowia. Wyciąg jest stosowany u osób, które nie

moga przyjac pozycji leżenia przodem. Redresja jest poprzez wydłużanie linek.

Programujac cwiczenia bierzemy pod uwage:

zaawansowanie choroby

uzdolnienia ruchowe

zainteresowania sportem

nabyte umiejetnosci sportowe chorych.

Przeciwwskazania:

skoki w dal

skoki w wzwyż_

jazda konna

wioslarstwo

pływanie klasykiem.

Wskazania:

kometka

ringo

tenis stołowy

pływanie na grzbiecie

turystyka piesza

spacery na nartach

pływanie motylkiem.