Myśl grecka c.d.

9 listopada 2010

08:50

1. Arystoteles

Najwybitniejszy z uczniów Platona (384-322). Pochodził ze Stagiry, nie był obywatelem Ateńskim. Był związany z Macedonią. Arystoteles starał się uzasadnić to co było w jego czasach, starał się to utrwalić.

338rok - Grecja zostaje pokonana przez Macedończyków, zostaje narzucone ich panowanie. Arystoteles był mistrzem Aleksandra Wielkiego ale rzucił to ze względu na to że Olek go wkurzał. Arystoteles z racji tego że tworzył dla elit, stworzył koncepcje pozytywną, afirmującą, zdroworozsądkowy optymizm. Widać u niego RACJONALIZM i EMPIRYZM, mówi wprost że trzeba zająć się faktami. Poznawać świat ZMYSŁAMI i doświadczeniem.

Stworzył koncepcje REALIZMU FILOZOFICZNEGO:

[Realizm filozoficzny jest założeniem ontologicznym ( nauka o bycie)]

1. Byt jest dwoisty

   1. Materia - czysta materia jest chaosem - np. cielesność

   1. Czynnik kształtujący - zwany formą - forma jest różnorodna, wieloaspektowa. - np. dusza.

Obiektem jest połączenie materii i czynnika kształtującego. Forma jest w samej rzeczy , sama nie jest jednolita, ma różne aspekty. Jak chcemy poznać świat, to musimy oglądać go w ruchu. Zmiana rzeczy to coś dzięki czemu możemy zaobserwować wielość form. Im bardziej się rozwijamy, im więcej zdolności z siebie wydajemy tym bardziej jesteśmy, potwierdzamy swoje istnienie, nasza dusza pokazuje swoje oblicze. Im więcej potrafię tym bardziej jestem.

 

Związek EPIKI i POLITYKI

Tworzył definicje, konceptualizował. Mało stworzył nowych rzeczy, raczej wyrafinował to co grecy do tej pory powiedzieli. Dokonał podziału na NAUKĘ i MNIEMANIE. Wśród nauk wyróżnił nauki demonstratywne(fizyka) oraz spekulatywne( te które wymagają pomyślunku) wśród spekulatywnych wyróżnił teoretyczne i praktyczne wśród praktycznych wyróżnił etykę i politykę. Przedmiotem polityki jest to co piękne i sprawiedliwe . Polityka to nauka praktyczna, człowiek postrzega zmiany zachodzące w polis i wykorzystuje jest. Fundament, środek, cel. Etyka jest fundamentem dla polityki i określa jednocześnie cel polityki. To środek aby przejść od teoretycznych założeń do wykonywania.

 

SPRAWIEDLIWOŚĆ

Jest punktem wyjścia. Ma znaczenie inne niż u Platona

3 znaczenia sprawiedliwości :

1. Najszersze - jest najważniejszą z cnót ; obejmuje wszystkie inne cnoty, polega na PRZESTRZEGANIU PRAWA ( nie tylko ustawy, ale i prawa moralnego, prawa natury ). Obowiązujące prawo służyć ma zachowaniu wspólnoty, kto przestrzega prawa ten potrafi żyć we wspólnocie. Cnota sprawiedliwości , przestrzegania prawa warunkuje trwanie człowieka w zbiorowości, to cnota życia zbiorowego.

1. Znaczenie polityczne - sprawiedliwość polityczna jest PRAWEM, o takim prawie możemy mówić wyłącznie w odniesieniu do grupy ludzi wolnych i równych i w takim ujęciu owa sprawiedliwość staje się kryterium do oceny tego co jest a co nie jest sprawiedliwe. Są dwie sprawiedliwości , to co sprawiedliwe wg ustawy i to co sprawiedliwe wg prawa natury.

1. Sprawiedliwość węższym ujęciu - jedna z cnót którą można by określić koncepcją środka ,polega na znalezieniu środka między wyrządzaniem a znoszeniem bezprawia . W takim ujęciu występuje w 2 funkcjach :

   1. Funkcja wyrównująca - opiera się na proporcji arytmetycznej, jest to pewna miara absolutna 1:1, 2:2. dotyczy dwóch sfer życia społecznego : stosunków umownych ( jeżeli coś sprzedajesz możesz liczyć na cenę adekwatną do wartości ) oraz karania ( każdemu należy odpłacić za jego czyn adekwatnie do niego, element woli nie wchodzi w grę )

   1. Funkcja rozdzielcza / dystrybutywna - dotyczy stosunków między jednostką a wspólnotą. Polega na rozdziale dóbr i ciężarów. Wchodzi tu w grę proporcja geometryczna, względna, czyli że należy brać pod uwagę status człowieka, jego zasługi.

SPRAWIEDLIWOŚĆ krótko :

Warunkuje trwanie wspólnoty

Podstawa oceny co jest sprawiedliwe co nie

Pozwala trwać ale i działać we wspólnocie ( jak karać, ile się komu należy i za co)

Określa relacje obywatela do polis, jednostki do wspólnoty

 

POGLĄDY SPOŁECZNE

Człowiek ma naturę rozumną i towarzyską, ale nie jest samowystarczalny. Nie ma człowieka jako jednostki. Najmniej liczną zbiorowością jest RODZINA , jest ona punktem wyjścia. Dominującą pozycję zajmuje ojciec. Występują różne relacje w rodzinie, każda z nich jest relacją władzy, opiera się na rozkazie. Arystoteles dochodzi do założenia że wydawanie rozkazów nie jest niczym złym, to jest konieczne i oczywiste. Władza ta ma charakter funkcjonalny, służy wykonaniu pewnych zadań. Tak samo jest w rządzeniu polis, jedni wykonują rozkazy inni muszą im podlegać ( jednak ulega to zmianie i Ci którzy podlegali mogą kiedyś rządzić). Arystoteles jest empirykiem, mówi że fakty są dobre i nie można ich wartościować.

Arystoteles jest zadeklarowanym zwolennikiem NIEWOLNICTWA. Niewolni z natury to barbarzyńcy, wolni z natury to grecy.

W grupie WOLNYCH byli m.in. pełnoletni mężczyźni którzy byli obywatelami. Musieli być to ludzie równi i wolni posiadający prawa polityczne.

 

POLIS

Polis jest wspólnotą naturalną, doskonałą i samowystarczalną, wspólnota osad powstałą ze względu na potrzeby życia i dla popierania najwyższego dobra. W naszej naturze jest to aby żyć z ludźmi, mamy taka potrzebę . Poza polis żyją tylko zwierzęta i bogowie. Ponad polis nie ma już nic. W skład polis wchodzą gminy, osady, polis gromadząc w sobie tą wielość nie jest częścią żadnej większej wspólnoty! Wspólnota samowystarczalna - człowiek wg greków nie jest samowystarczalny, potrzebuje on innych którzy będą w stanie świadczyć określone usługi, polis jest właśnie taką wspólnota w której człowiek ma dostęp do wszystkiego czego potrzebuje. Wspólnota polis zaspokoi wszystkie potrzeby i nie trzeba zwracać się na zewnątrz po pomoc. Bez względu na talent każdy jest potrzebny w takiej wspólnocie do wykonywania jakiejś funkcji. Polis musi mieć CEL ETYCZNY , tym celem jest najwyższe dobro czyli szczęście człowieka. Ma polegać na osiągnięciu cnót etycznych i intelektualnych. Owe cnoty mogą być w nas wykształcone kiedy żyjemy w polis ! Celem polis jest życie w szczęściu. Widać tu pewne utożsamienie między celem człowieka jako jednostki a celem polis.

 

USTRÓJ

Ustrój jest formą, ludzie to materia. Materia bez formy jest chaosem. Ustrój porządkuje stosunki międzyludzkie. Arystoteles jest empirykiem, twierdzi - nie ma ustroju idealnego, każdy musi być dopasowany do konkretnych warunków, trzeba do dopasować do faktów. Te fakty można by ukazać jako 2 kryteria :

1. Kryterium jakościowe - jakie kategorie ludzi można znaleźć w polis

   1. Bogactwo

   1. Wykształcenie

   1. Szlachetność

   1. Wolność

1. Kryterium ilościowe - jak duża jest ta polis i jak wielu jest wolnych/ niewolnych , biednych/bogatych

Należy przeanalizować oba kryteria i dobrać idealny ustrój. Na tej podstawie stwierdza że podstawowych podziałem jest demokracja i oligarchia. Potem dodaje że biorąc pod uwagę inne kryteria tworzy podział na ustroje monarchia/tyrania, arystokracja/oligarchia, demokracja/ochlokracja ( demagogia).

 

TEORIA PRZEWROTÓW POLITYCZNYCH

Źródłem przewrotu u Stagiryty jest naruszenie równowagi ustrojowej. Chodzi tutaj o utrzymanie równowagi między kryterium jakościowym i ilościowym. Źle dobrany model ustrojowy doprowadzi do przewrotu. Przewrót jest skutkiem popadnięcia w skrajność. Jak temu zapobiec ? Należy dopasować ustrój to stosunków społecznych. Zasadniczą przyczyną przewrotów jest ludzka ambicja człowieka( co jest skutkiem niedostosowania ustroju do stosunków społecznych ). Rewolucja pojawia się gdy pojawia się nowa siła, niezadowolona grupa społeczna, która nie ma dostępu do władzy. Fakty są kluczowe na nich należy się skupić.

< ZAJĘCIA KOLEJNE>

(Przyczyną przewrotu jest przesadzenie w stosowaniu zasady ustrojowej. Mówi że w praktyce przewrót ma miejsce wtedy gdy pojawia się nowa siła. Przyczyną jest najogólniej niezadowolenie, nie żyje im się dobrze. Dąży on do usunięcia powodów do niezadowolenia. Nieadekwatność ustroju do stosunków społecznych. Jeżeli ustrój jest źle dobrany do stosunków społecznych. Ustrój musi realizować interes najważniejszych grup społecznych, dzięki czemu będzie to stabilne, będą widzieli że mają udział we władzy. Uważa on że trzeba oprzeć się na stanie średnim - doktryna umiarkowania. )

 

MODEL POLIS ARYSTOTELESA

Ścisłe utożsamienie interesu jednostki i polis ( pojawia się cel etyczny - jest punktem wyjścia . Nie tworzy on nowego modelu , ale modyfikuje model polis która już istniała, ale jest podobny do 2 modelu z dialogu Platona. Model Arystotelesa opiera się na MIARKOWANEJ RÓŻNORODNOŚCI. Obywatelem jest ten który nie musi pracować na swoje utrzymanie, prawa polityczne posiadają tylko ci którzy są na tyle bogaci by nie pracować - elitaryzm. Cała ta wspólnota dzieli się na 3 grupy/ klasy w zależności od wieku:

Wojownicy ; urzędnicy; kapłani

PODSUMOWANIE

Tomasz z Akwinu modernizując doktrynę opierał się na Arystotelesie, do dziś jest podstawą nauczania kościoła. Jeżeli chodzi o wspólnoty świeckie do XVI wieku dobrze się trzymał, po XVI wieku ni jak nie mógł służyć jako uzasadnienie absolutyzmu.

Arystoteles stworzył katalog i półki dla całej mądrości greckiej, bez niego ciężko było by się w niej rozeznać.

Z Arystotelesem kończy się de facto polis grecka.

 

 

 

:NA MARGINESIE:

 

Absolutyzm - ujęcie podmiotowo subiektywizujące

• Suwerenność - władca - robi co chce

• Punktem wyjścia jest faktyczny potencjał

 

Ujęcie obiektywizująco przedmiotowe ( Arystotelesa )

• Jest urzędnik ale jego kompetencje , tryby i procedury są z góry ustalone ; jest to ujęcie władzy bezpiecznie dla ludzi

• Punktem wyjścia są kwalifikacje podmiotu / legitymacja demokratyczna