1.Co to jest procykliczność akcji kredytowej banku – patrz pyt 21
Procykliczność polega na wzmacnianiu cyklicznych wahań koniunkturalnych.
Dzieje się tak ponieważ w okresach dobrej koniunktury banki udzielają coraz więcej kredytów, a gdy następuje recesja gwałtownie ograniczają udzielanie kredytów.

2.Agencje ratingowe (szczególnie ich sposób finansowania)
Firmy zajmujące się oceną wiarygodności kredytowej podmiotów pożyczających pieniądze: spółek, funduszy, banków, organizacji i rządów państw, a także oceną samych instrumentów dłużnych.
Agencje ratingowe są finansowane przez inwestorów oraz spółki, które zlecają im przyznanie ratingu.
-Problem konfliktu interesów.
-Problem niedostatecznej konkurencji.
-Propozycje rozwiązania tych problemów.

Agencja ratingowa (ang. credit rating agency) – firma zajmująca się oceną wiarygodności kredytowej podmiotów pożyczających pieniądze: spółek, funduszy, banków, organizacji i rządów państw, a także oceną samych instrumentów dłużnych.

W wyniku oceny przyznawany jest im rating, będący miarą ryzyka związanego z inwestycją w oceniane papiery dłużne. Agencja ratingowa wystawia w ten sposób swoją opinię, co do stabilności podmiotu pożyczającego, czyli ryzyka jego niewypłacalności, popierając tę opinię odpowiednimi argumentami oraz swoją reputacją. W razie bankructwa wysoko ocenionej firmy agencja nie oddaje pieniędzy obligatiariuszom. Agencje ratingowe odgrywają ważną rolę w świecie inwestycyjnym, gdyż rating stał się podstawowym wskaźnikiem oceny inwestycji dłużnej.

Rynek agencji ratingowych jest zdominowany przez kilka wielkich firm działających w skali całego świata. W Stanach Zjednoczonych 5 firm ratingowych uzyskało status Nationally Recognized Statistical Rating Organization, który jest przyznawany przez United States Securities and Exchange Commission. Są to: Fitch Ratings, Moody's, Standard & Poor's, A. M. Best i Dominion Bond Rating Service. Lista ta jest tożsama z największymi graczami na tym rynku w skali światowej. Oprócz tego na rynku działa kilka firm i instytucji, które pełnią rolę narodowych agencji ratingowych w swoich krajach, np. Japan Credit Rating Agency, czy Malaysian Rating Corporation. Ich oceny wiarygodności kredytowej mają jednak mniejszą wagę w skali międzynarodowej, choć stanowią lokalnie przeciwwagę dla ratingów publikowanych przez "amerykańską piątkę".

3. Strefa Euro – wspólne polityki

Unia walutowa nie może sprawnie funkcjonować bez unii fiskalnej lub przynajmniej bardzo skutecznej koordynacji polityki fiskalnej.

Tym bardziej, że strefa euro tylko w ograniczonym stopniu spełnia klasyczne kryteria optymalnego obszaru walutowego (elastyczność cen i płac – zwłaszcza w dół oraz mobilność siły roboczej)

Wszystkie państwa członkowskie UE stanowią część Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW), którą można określić jako zaawansowane stadium integracji gospodarczej opartej o wspólny rynek. Wiąże się ona ze ścisłą koordynacją polityki gospodarczej i fiskalnej oraz, w przypadku krajów spełniających określone warunki, wspólną polityką pieniężną i jedną walutą – euro

Kryzys zadłużeniowy w strefie euro –cechy charakterystyczne

• Kryzys w krajach wysoko rozwiniętych i to należących do strefy euro.

• Zadłużenie powstało przede wszystkim w wyniku emisji obligacji (głównie skarbowych).

• Zasięg i pełne konsekwencje kryzysu nie są jeszcze znane.

• Dotychczasową fazę kryzysu udaje się jak dotąd opanowywać dzięki znacznej pomocy finansowej Unii Europejskiej i MFW.

• Strukturalnie wysokie zadłużenie publiczne i zbyt ekspansywna polityka fiskalna (przede wszystkim w Grecji i we Włoszech).

• Systematyczne pogarszanie się konkurencyjności międzynarodowej po przystąpieniu do strefy euro bądź w wyniku niedostatków realnej konwergencji (Grecja, Portugalia, Włochy) bądź w następstwie niekontrolowanej ekspansji kredytowej i bąbli spekulacyjnych (Hiszpania i Irlandia).

• Zbyt długie niedostrzeganie problemów przez agencje raitingowe i uczestników rynków finansowych.

• Globalny kryzys finansowy, który doprowadził do recesji gospodarczej oraz uczulił uczestników rynków finansowych na wszelkie przejawy nierównowagi.

• Otwarty kryzys wystąpił, jak dotąd w Grecji od początku 2010 r. , w Irlandii od listopada 2010 r. i w Portugalii od wiosny 2011.

• Kraje te zmuszone były do skorzystania z pomocy finansowej Unii Europejskiej i Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

• Pakiety finansowe dla tych krajów wyniosły: dla Grecji dwa razy po ok.110 mld EUR (w 2010 i 2011r), dla Irlandii 85 mld EUR i dla Portugalii 78 mld EUR. Struktura tych pakietów jest taka, że 70-75% środków pochodzi z Unii Europejskiej, a pozostałe 20-25% z MFW.

• Zagrożone jednak są także Hiszpania i Włochy, a być może nawet i Belgia.

• Pierwszy pakiet pomocowy dla Grecji wymagał obejścia obowiązujących w strefie euro reguł, które wykluczały udzielanie przez UGW pomocy finansowej krajom członkowskim.

• Następnie jednak wobec zagrożeń dla innych krajów strefy euro, stworzono , ex ante, mechanizmy zapewniające niezbędne finansowanie w takich sytuacjach kryzysowych. Obecnie jest to Europejski Fundusz Stabilizacyjny (EFSF European Financial Stability Facility), który zostanie zastąpiony od 2013 r. przez Europejski Mechanizm Stabilizacyjny (ESM).

• Wciąż nie ma jednak pewności czy kryzys zadłużeniowy w Irlandii i w Portugalii został już definitywnie zażegnany., a w przypadku Grecji dotychczasowe posunięcia okazały się ewidentnie niewystarczające.

• Dlatego też 26 października 2011 r. przywódcy krajów strefy euro przedstawili kolejny plan ratunkowy dla Grecji. Główne jego punkty to:

- redukcja o 50% długu Grecji wobec wierzycieli prywatnych (banków), przy czy ma ona mieć charakter dobrowolny;

- istotne dokapitalizowanie banków w strefie euro;

- zwiększenie zasobów EFSF z obecnych 440 mld EUR do ponad 1 bln EUR.

Nie są jednak jeszcze znane szczegóły tego planu, co utrudnia jego ocenę.

• Wielu ekonomistów uważa, że UE reaguje na kryzys za późno i zbyt mało zdecydowanie. Dotyczy to również i najnowszego planu antykryzysowego.

• Tym samym twierdzą oni, że nawet jeśli plan się powiedzie, to pozwoli on jedynie „kupić czas”, aby uratować takie kluczowe dla strefy euro kraje jak Hiszpania i Włochy, podczas gdy los Grecji (a być może i Portugalii) jest już przesądzony i prędzej czy później będzie ona musiała ogłosić niewypłacalność i wystąpić ze strefy euro.

• Niepowodzenie planu antykryzysowego oznaczać może natomiast rozpad strefy euro.

• Unia walutowa nie może sprawnie funkcjonować bez unii fiskalnej lub przynajmniej bardzo skutecznej koordynacji polityki fiskalnej.

• Tym bardziej, że strefa euro tylko w ograniczonym stopniu spełnia klasyczne kryteria optymalnego obszaru walutowego (elastyczność cen i płac – zwłaszcza w dół oraz mobilność siły roboczej)

4.Hipoteza pamięci instytucjonalnej
Trzy szczeble:
-Pracownicy banków,
-Kierownictwo banków,
-Zewnętrzni interesariusze (wierzyciele, udziałowcy, nadzorcy).

Im dalej od kryzysu tym każdy z nich jest mniej ostrożny. Dochodzi do tego no w pracownikach i kierownictwu gdyż większość z nich jest zatrudniana w końcowej fazie kryzysu albo już po kryzysie, są mało wyszkoleni, nie zauważaja sygnałów kryzysowych, nie wiedza jak sobie radzić z kryzysem.

5.Kryzysy walutowe (przyczyny poszczególnych generacji (pierwszej, drugiej i trzeciej generacji oraz generacji eklektycznej, szczególnie kryzysy drugiej generacji i kryzys funta brytyjskiego)
Kryzysy walutowe są szczególnie trudne do przewidzenia w porównaniu z innymi kryzysami.
Kryzysy walutowe pierwszej generacji (Paul Krugman) - kanoniczne:
-powodowane przez sprzeczność między nierozważna (zbyt ekspansywną) polityką gospodarczą, a polityką stałego kursu walutowego. Są zatem typowymi kryzysami „zawinionymi” przez władze danego kraju bo ich podstawową przyczyną jest podejmowanie przez rządy nadmiernego ryzyka i od pewnego momentu już nieuniknionymi.
- W przypadku kryzysów pierwszej generacji przyczyną podejmowanie nadmiernego ryzyka przez rządy.
- Do klasycznych kryzysów pierwszej generacji zalicza się kryzysy:
- w Meksyku w 1982 r.
- w Argentynie w latach 1978-1981.
- Wiele cech kryzysów pierwszej generacji miały i niektóre późniejsze kryzysy jak np.:
– w Brazylii w 1999 r.

Kryzysy walutowe drugiej generacji (Maurice Obstfeld):
- Stanowią pod wieloma względami przeciwieństwo kryzysów pierwszej generacji.
- Po pierwsze, są one „niezawinione”, gdyż ich główna przyczyna ma charakter zewnętrzny. Jest nią atak spekulacyjny przeprowadzony pomimo „zdrowej” polityki gospodarczej prowadzonej w danym kraju.
- Po drugie, wybuch kryzysu nie jest tym samym nieunikniony.
- Spekulanci zdecydują się na taki atak, jeśli sądzą, że władze danego kraju mogą zrezygnować z utrzymania kursu waluty na dotychczasowym poziomie, gdyby zagrażało to realizacji innych celów, zwłaszcza takich jak wysoki wzrost gospodarczy czy niskie bezrobocie.
- Najbardziej znany przykład:
-kryzysy w latach 1992-1993 w kilku krajach Europy Zachodniej (Wielkiej Brytanii, Włoszech, Hiszpanii, Portugalii i Francji) należących do mechanizmu kursowego ERM.

ERM- system kursów stałych, w której uczestniczyły kraje chcące unii walutowej. Waluty były zze sobą powiązane . Do kryzysu przyczyniło się zjednoczenie Niemiec i recesja która dotknęła całą Europę zachodnią.
W Niemczech zwiększyła się inflacja, wprowadzono płynny kurs, był atak spekulacyjny- skup franków

Kryzys systemu, który miał miejsce w 1992r. zaowocował dewaluacją lira, funta brytyjskiego, pesety hiszpańskiej, eskudo portugalskiego i funta irlandzkiego.

Ponadto zawieszono udział lira i funta brytyjskiego w mechanizmie kursowym.

Przyczyną kryzysu było skumulowanie istniejących różnic w wynikach gospodarczych (głównie inflacji), specyficzna polityka banku centralnego Niemiec stosującego politykę wysokich stóp procentowych co wymuszało takie same działania na innych krajach. Ponadto problemy z ratyfikacją Traktatu z Maastricht spowodowały, iż oczekiwano zaprzestania stabilizacji.

Skutkami tego kryzysu było rozszerzenie przedziału dopuszczalnych wahań do ±15 % (2 sierpnia 1993r.), a także podjęcie decyzji o konieczności utworzenia ponadnarodowej instytucji, która będzie podejmować decyzje w sprawie polityki pieniężnej. Tym silniejsze stało się dążenie do utworzenia unii gospodarczej i walutowej.

- Pokazanie mechanizmu takiego kryzysu na przykładzie kryzysu funta brytyjskiego w 1992 r.
Kryzysy walutowe trzeciej generacji:
- przyczyny wewnętrzne, ale natury mikroekonomicznej:
1. słabości sektora przedsiębiorstw (niedokapitalizowanie, brak właściwego nadzoru właścicielskiego, złe zarządzanie, nieformalne powiązania z instytucjami finansowymi i instytucjami finansowymi)
2. słabości sektora bankowego (niedokapitalizowanie, brak właściwego nadzoru, złe zarządzanie)
3. W przypadku kryzysów trzeciej generacji przyczyną podejmowanie nadmiernego ryzyka przez banki i przedsiębiorstwa.
- Najbardziej typowe przykłady:
kryzysy w krajach Azji Południowo-Wschodniej (Tajlandia, Korea Płd., Malezja, Indonezja) w latach 1997-1998.
Mechanizm takiego kryzysu na przykładzie Korei Płd:
- nadmierne ryzyko podejmowane przez przedsiębiorstwa dążące do ekspansji finansowanej kredytami bankowym;
- pokusa nadużycia (ang. moral hazard);
- nadmierne ryzyko podejmowane przez banki udzielające takich kredytów i co gorsza refinansujących się głównie zagranicą, co było możliwe dzięki liberalizacji dewizowej i wysokiej wiarygodności kredytowej Korei;
- także problem pokusy nadużycia.
Eklektyczne kryzysy walutowe:
Łączą cechy modeli różnych generacji, bądź charakteryzują się całkiem specyficznymi cechami.
Eklektyczne kryzysy walutowe – wybrane przykłady

Rosja (1998) – połączenie cech kryzysu pierwszej i trzeciej generacji.

- duży deficyt

- słabość sektora przedsiębiorstw i bankowego.

Przedsiębiorstwa- przeprowadzano prywatyzacje- wszyscy obywatele za niewielką sumę otrzymywali książeczki uprawniające do posiadania prywatyzowanego majątku. Nie wzięto pod uwagę badań, zę nie więcej niż 20% społeczeństwa chce być właścicielami

Efekt- odsprzedaż udziałów

Argentyna (2001-2002) – specyfika nadmiernego ryzyka podejmowanego przez władze wiązała się przyjętym systemem kursowym (izba walutowa) i niedostosowaniem do niego odpowiednio polityki makroekonomicznej (zwłaszcza fiskalnej).

Ryzyko- polityka kursowa

W Argentynie wcześniej była duża inflacja i nie umieli sobie z tym poradzić i dlatego podjęto to ryzyko. Zafiksowanie kursu. Udało się szybko obniżyć inflację, ale ten System Izby walutowej jest bardzo ryzykowny bo kraj rezygnuje z instrumentów makroekonomicznych (nie ma polityki pieniężnej). Musi być pewna elastyczność polityki fiskalnej- powinna być nadwyżka budżetowa żeby gdy wystąpią szoki móc się przed nimi bronić. W Argentynie był deficyt, ale sprowadzono go do poziomu 2%, ale sytuacja fiskalna powinna być jeszcze lepsza . W związku z tym system nie był od początku wiarygodny, w związku z tym np. oprocentowanie kredytów, które Argentyna zaciągnęła za granicą było duże. Jednak w 1998 roku był kryzys w Brazylii (główny rynek zbytu dla Argentyny) spowodował spadek eksportu, spadek kursu walutowego Brazylii, co spowodowało że towary z Argentyny były niekonkurencyjne. Wzrosły też stopy procentowe, spadły ceny głównych towarów eksportowanych przez Argentynę, co spowodowało wzrost deficytu. Argentyna nie miała pola do manewru żeby za pomocą polityki budżetowej ratować kraj.

Przypadki stosowania Izby Walutowej:

- aby opanować inflację

- żeby zbudować szybko wiarygodność BC.

Bezpośrednie przyczyny wybuchu kryzysu walutowego:
- Pogorszenie się koniunktury gospodarczej (działa w kryzysach wszystkich generacji: w I-szej powiększa deficyt budżetowy, w II zwiększa prawdopodobieństwo braku obrony kursu państwa, w III zaostrzają się problemy banków i przedsiębiorstw, które w okresie dobrej koniunktury podejmowały ryzykowne decyzje)
- Kryzys bankowy (zależność dwustronna: kryzys walutowy wywołuje kryzys bankowy, a kryzys bankowy powoduje kryzys walutowy)
- Destabilizacja sytuacji politycznej (zachęca do przeprowadzenia ataku spekulacyjnego na walutę krajową, np. Meksyk 1994 r.)
- Ujawnienie nieoczekiwanie niekorzystnych danych o gospodarce (przykłady – Meksyk [rezerwy walutowe z kilkudziesięciu miliardów zmalały do 2 mld], Tajlandia [rezerwy walutowe poszły na realizację zobowiązań terminowych], Korea Płd. [krótkoterminowe zadłużenie zagraniczne było większe niż rezerwy walutowe państwa]). Meksyk 1994 rok => denominacja bonów dolarach; wielkość rezerw walutowych była nieoczekiwanie niższa od denominowanych w dolarach bonów;

Tajlandia 1997 rok dane o rezerwach walutowych prezentują się dobrze, ale BC broni walutę za pomocą transakcji terminowych ‘ z późniejszym terminem wykupu , co nie wpływało na bieżąco na spadek rezerw które faktycznie były znacznie mniejsze niż było to ogłaszane;

Korea Południowa 1997rok => nagle do opinii publicznej wyciekły informacje o bardzo dużym zadłużeniu zagranicznym , znacznie przewyższającym rezerwy walutowe;
- „Zarażenie” się kryzysem walutowym – powoduje go kryzys w innym kraju, gł. sąsiednim (z którym są silne powiązania gospodarcze),ale nie koniecznie. Polega to na tym, że jeżeli nastąpi kryzys w innym kraju (np.Rosja)to firmy inwestycyjne wycofują kapitały (z Argentyny),aby pokryć straty. Czechy – Tajlandia, Brazylia - Rosja – państwa połączone przez przepływy kapitałów.

6.Co to jest recesja?
-Zjawisko makroekonomiczne polegające na znacznym zahamowaniu tempa wzrostu gospodarczego, skutkujące nawet spadkiem produktu krajowego brutto.
-Spadek PKB przez co najmniej dwa kolejne kwartały.
Przyczyny recesji:
-zła polityka pieniężna
-nadmierna lub niedostateczna ingerencja państwa w gospodarkę (w szczególności w system finansowy)
-niekiedy połączone z niską inflacją, a nawet deflacją

7.Co to jest CDO?

- zabezpieczenie emitowanych papierów wartościowych. Emtowane w kilku, najczęściej w trzech transzach:

• O najniższym poziomie ryzyka (senior tranche)

• O średnim poziomie ryzyka (mezzanine tranche)

• O najwyższym poziomie ryzyka (equity tranche)

CDO – (Collateralized Debt Obligations) instrumenty sekurytyzacji oparte na długu. Instrumenty CDO zabezpiecza się portfelem aktywów, do którego należą m.in. kredyty korporacyjne lub ustrukturyzowane zobowiązania finansowe. Połączone w portfel (podobnie jak w przypadku instrumentów MBO), zostają podzielone na nowe papiery wartościowe i są oferowane w transzach rozmaitym inwestorom. Wysokość płatności odsetkowych, kapitałowych oraz faktyczny moment wygaśnięcia zobowiązania determinowane są przez wyniki portfela obligacji stanowiącego zabezpieczenie instrumentów CDO. Tego typu instrumenty stanowią atrakcyjną alternatywę dla inwestorów, ponieważ oferują więcej możliwości wyboru poziomu ryzyka oraz żądanej stopy zwrotu w porównaniu do MBS, czy ABS.

Instrumenty CDO oferują bankom wiele korzyści:

• uwolnienie kapitału i w konsekwencji możliwość zwiększenia efektywności jego lokowania na rynku,

• zamianę aktywów o niskiej płynności, jakimi są kredyty, w płynne papiery wartościowe,

• zainteresowanie szerokiej grupy inwestorów, którzy cenią sobie możliwość wyboru różnych transz, odpowiadających ich indywidualnej awersji do ryzyka i żądanym stopom zwrotu.

8.Redukcja polskiego zadłużenia (wobec wierzycieli prywatnych i publicznych)
Porozumienie z klubem paryskim:
W kwietniu 1991 r. udało się uzyskać bezprecedensową redukcję aż o 50% naszego liczącego ok. 33 mld USD długu wobec wierzycieli publicznych.
W rzeczywistości porozumienie to było dość złożone, a redukcja długu dokonywana w dwóch etapach: w latach 1991 i 1994 ( przy czym drugi etap uwarunkowany był zrealizowaniem programu gospodarczego uzgodnionego z MFW).
Ponadto wierzyciele mogli wybierać między trzema opcjami
a) redukcja kapitału,
b) redukcja odsetek,
c) kapitalizacją odsetek i bardzo znacznym odroczeniem wszystkich płatności.
Każda z trzech opcji miała dawać taką sama redukcję długu w wyrażeniu wartości zaktualizowanej netto (Net Present Value).
-Konstrukcja porozumienia była taka, żeby umożliwić Polsce „wyrośnięcie z długu”.
-Niezależnie od opcji wybranej przez wierzycieli, przez pierwsze 3 lata nasze płatności ograniczały się do 20% pierwotnie należnych odsetek.
-Przez następnych 10 lat spłaty kapitału pozostawały bardzo ograniczone.
Porozumienie z klubem londyńskim:
-Jeszcze trudniejsze okazały się negocjacje z bankami komercyjnymi
-Ostatecznie porozumienie dotyczące wynoszącego już wtedy ponad 14 mld USD długu zawarte zostało dopiero we wrześniu 1994 r.
-Polska uzyskała redukcję długu (w wyrażeniu wartości zaktualizowanej netto) o 49,2%, a więc prawie taka samą jak w przypadku Klubu Paryskiego.
-Porozumienie to było jeszcze bardziej złożone niż porozumienie z Klubem Paryskim.
-Po pierwsze część długu (blisko 3,3 mld USD) została przez Polskę wykupiona ze znacznym dyskontem. Cena wykupu wynosiła 41 centów za 1 USD długu średnio i długo terminowego i 38 centów za 1 USD długu krótkoterminowego.
-Po drugie pozostała część długu została zastąpiona przez obligacje wyemitowane przez polski rząd (tzw. obligacje Brady’ego).
-Wierzyciele mieli wybór pomiędzy aż pięcioma rodzajami obligacji:
a) 30–letnie obligacje dyskontowe (Discount Bonds). Dyskonto wynosiło 45%, a kapitał tych obligacji był w pełni zabezpieczony zerokuponowymi obligacjami rządu amerykańskiego zakupionymi przez polski rząd i zdeponowanymi na specjalnym, zablokowanym rachunku.
b) 30-letnie obligacje parytetowe (Par Bonds) o obniżonym i stopniowo wzrastającym oprocentowaniu.
c) Pozostałe trzy rodzaje obligacji (25 –letnie obligacje restrukturyzacyjne, 20 letnie obligacje dla zaległości odsetkowych i 30 letnie obligacje dla kredytów rewolwingowych) miały zastosowanie do określonych części zadłużenia.
-Na sfinansowanie porozumienia z Klubem Londyńskim (zakup zerokuponowych amerykańskich obligacji skarbowych) Polska uzyskała kredyt od MFW
-Dopiero porozumienie z Klubem Londyńskim oznaczało uregulowanie naszych stosunków ze wszystkimi wierzycielami i umożliwiło Polsce powrót na międzynarodowe rynki finansowe.

9.Jak rozpoczął się współczesny kryzys finansowy i co spowodowało jego zaostrzenie w 2008 roku?
Obecny kryzys trwa już ponad 4 lata, to jest od sierpnia 2007 roku.
-Zainicjowało go załamanie na amerykańskim rynku sub-standardowych kredytów hipotecznych, które, poprzez mechanizmy omówione w dalszej części wykładu, szybko przeniosło się na inne rynki finansowe.
W dotychczasowym przebiegu tego kryzysu można już wyraźnie wyodrębnić trzy fazy:
- pierwszą, która trwała do końca sierpnia 2008 r.
- drugą, od września 2008 r., kiedy to, po ogłoszeniu 14 września tego roku bankructwa amerykańskiego banku inwestycyjnego Lehman Brothers, kryzys zdecydowanie zaostrzył się .
- trzecią, od początku 2010 r. kiedy to rozpoczął się kryzys zadłużeniowy w strefie euro
Wystąpił chroniczny kryzys płynności na międzybankowych rynkach pieniężnych. Wynikał on z utraty wzajemnego zaufania uczestników tych rynków, ponieważ nikt do końca nie wiedział, co kto komu jest winien i czy jest w stanie oddać zaciągnięty dług. Sytuacja ta zmusiła banki centralne do wielokrotnego i dokonywanego na ogromną skalę zasilania banków w płynność.
- W tym okresie kryzys koncentrował się jeszcze przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych. Systematycznie zwiększała się tam liczba zagrożonych upadłością instytucji kredytowych , dochodząc w sierpniu 2008 r. do 117, a od początku tego roku do końca sierpnia zbankrutowało już 12 mniejszych banków komercyjnych . Poza Stanami Zjednoczonymi kryzys przejawiał się praktycznie tylko brakiem płynności na rynkach pieniężnych oraz spadkiem cen akcji na giełdach.
- Pomimo bardzo znacznych strat ujawnionych przez liczne duże instytucje finansowe praktycznie nie doszło do ich bankructw lub wymuszonych przejęć. Wyjątkami od tej reguły były tylko amerykański bank inwestycyjny Bear Stearns i brytyjski bank hipoteczny Northern Rock. Pomoc banków centralnych potrzebna była ze względu na problemy z płynnością, a nie wypłacalnością banków.
- Instytucje finansowe, które poniosły bardzo duże straty i pilnie potrzebowały dokapitalizowania były w stanie je uzyskać bez pomocy władz publicznych.
Kryzys zaostrzył się nie tylko w Stanach Zjednoczonych, ale rozprzestrzenił się na instytucje finansowe w innych krajach, w tym zwłaszcza w Europie. Liczne amerykańskie i europejskie duże instytucje finansowe zaczęły mieć problemy z wypłacalnością.

10.Teoria prof. Baumana
Fundamentalne przyczyny kryzysu- teoria prof. Zygmunta Baumana:
Dwie absolutnie podstawowe wartości bez których godne i sensowne ludzkie życie jest niemożliwe: wolność i bezpieczeństwo.
-Bezpieczeństwo bez wolności to zniewolenie.
-Wolność bez bezpieczeństwa to anarchia, nieustający niepokój i strach.
-Dopiero razem wartości te tworzą godziwe życie.
-Znalezienie złotego środka między wolnością i bezpieczeństwem okazuje się praktycznie niemożliwe.
-Dlatego też wahadło odchyla się nadmiernie to w jedną to w drugą stronę.
-Doświadczenia Wielkiego Kryzysu i II wojny światowej powodowały zwiększoną potrzebę bezpieczeństwa, co przełożyło się na znaczny stopień regulacji gospodarki po 1945 r.
-W miarę zacieranie się tych złych wspomnień, sztywny gorset regulacji wydawał się coraz bardziej krępujący dla ludzkiej przedsiębiorczości, co stało się motorem liberalizacji, deregulacji, prywatyzacji i globalizacji począwszy od lat 70’ ubiegłego wieku.
-Wahadło odchyliło się jednak zbyt daleko umożliwiając podejmowanie nadmiernego ryzyka, powstawanie spekulacyjnych megabąbli, a nawet występowanie ewidentnych nadużyć.

11.Ratowanie banków w czasie kryzysów bankowych (kiedy miało miejsce a kiedy nie)

- Wielki Kryzys w USA (1929 -1932).

- Kraje skandynawskie Norwegia, Finlandia, Szwecja (1987 – 1995).

- Japonia (od 1990 r.)

Kryzys bankowy w USA (1929 – 1933) - przyczyny

• Nadmierne ryzyko kredytowe.

• Nadmierne ryzyko w działalności inwestycyjnej innej niż udzielanie kredytów (zwłaszcza wobec braku rozdziału bankowości komercyjnej i inwestycyjnej).

• Krach giełdowy.

• Głęboka recesja a potem depresja gospodarcza.

Kryzys bankowy w USA (1929 – 1933) – specyfika

• Brak istotniejszej pomocy ze strony banku centralnego dla podtrzymania płynności sektora bankowego.

• Brak (aż do 1933) systemu gwarantowania depozytów.

• Rząd nie udzielał pomocy finansowej bankom zagrożonym upadłością.

• W rezultacie powyższych czynników doszło do masowych upadłości setek banków.

Kryzys bankowy w krajach skandynawskich (1987-1995) – przyczyny

• Podejmowanie przez banki nadmiernego ryzyka kredytowego.

• Pogorszenie koniunktury gospodarczej na przełomie lat 80’ i 90’ XX wieku

Kryzys bankowy w krajach skandynawskich (1987-1995) – przyczyny

• Nadmierna ekspansja kredytowa (finansująca przede wszystkim zakupy nieruchomości) była możliwa ze względu na niedostateczne regulacje ostrożnościowe nadzoru bankowego, nieadekwatne do daleko idącej deregulacji rynków finansowych i liberalizacji dewizowej w krajach skandynawskich w latach 80’ XX wieku.

Kryzys bankowy w krajach skandynawskich (1987-1995) – specyfika

• Państwa zaangażowały się w pomoc dla zagrożonych banków nie dopuszczając do ich upadłości.

• Skala tej pomocy była bardzo znaczna:

- w Norwegii 3,20% PKB

- w Finlandii 11,56% PKB

- w Szwecji 4,47% PKB

• Państwa występowały nie tylko w roli „ratowników”, ale i inwestorów. Formy wsparcia obejmowały m.in. udzielanie gwarancji kredytowych , tworzenie specjalnych spółek celowych przejmujących złe aktywa od banków oraz bezpośrednie wnoszenie kapitału.

• Dla uniknięcia wspierania akcjonariuszy banków przeżywających kłopoty przyjęto zasadę, że jakiekolwiek zaangażowanie kapitałowe państwa prowadzi do proporcjonalnej redukcji udziałów dotychczasowych akcjonariuszy.

Kryzys bankowy w krajach skandynawskich (1987-1995) – specyfika

• Posiadanie przez państwo akcji w bankach miało mieć charakter krótkoterminowy i służyć wyłącznie naprawie sytuacji tych banków. Warunkiem uzyskania pomocy państwa było dokonanie zaleconych działań restrukturyzacyjnych.

• Zamierzone cele zostały w znacznym stopniu osiągnięte. Udało się przywrócić rentowność sektora bankowego, a państwa odzyskały znaczną część zaangażowanych środków (w Szwecji ponad połowę) dzięki windykacji części należności przez spółki celowe i odsprzedaży udziałów państwa w bankach.

• Zarządzanie kryzysem było najskuteczniejsze w Szwecji, gdzie kryzys wystąpił najpóźniej i władze mogły wykorzystać doświadczenia krajów wcześniej dotkniętych kryzysem.

• Z doświadczeń krajów skandynawskich, a przede wszystkim Szwecji, korzystano w dużym stopniu podczas współczesnego globalnego kryzysu finansowego (zwłaszcza w Wielkiej Brytanii).

Możliwości i sposoby zapobiegania kryzysom bankowym

• Odpowiednie regulacje ostrożnościowe nadzoru bankowego w szczególności dotyczące:

- wymogów płynnościowych i kapitałowych,

- tworzenia rezerw (przykład Hiszpanii),

- kontroli nad operacjami pozabilansowymi

- stosowania dźwigni finansowej.

- niedopuszczania do nadmiernego udziału kredytów w walutach zagranicznych udzielanych podmiotom krajowym.

• Regulacje takie są szczególnie istotne w przypadku dużych, ważnych systemowo banków, ze względu na problem pokusy nadużycia („za duży żeby upaść”).

12.System gwarantowania depozytów

W Polsce utworzony został na podstawie Ustawy z dnia 14 grudnia 1994 roku. Jego działanie miało za zadanie stabilizację oraz podwyższenie wiarygodności sektora bankowego w społeczeństwie. Działalność rozpoczął w 1995 roku, jako instytucja o charakterze publiczno-prawnymZa podstawowe cele Funduszu przyjęto:· Ochronę depozytów osób fizycznych i prawnych,· Stworzenie systemowych możliwości udzielania pomocy finansowej bankom, mającym problemy z wypłacalnością, bądź ją utraciły,· Zapewnienie instytucjonalnych warunków monitorowania rozwoju sytuacji finansowej banków i podejmowania odpowiednich działań zapobiegawczych.System gwarantowania depozytów oparto na zasadach powszechności i obligatoryjności. Wszystkie banki z mocy prawa mają obowiązek uczestniczyć w systemie zarówno komercyjne jak i spółdzielcze. Pomoc udzielana bankom w przypadku utraty, bądź zagrożenia ich wypłacalności ma charakter uniwersalny, wszystkie banki są traktowane w podobny sposób.Działanie profilaktyczne Funduszu polega na udzielaniu bankom pożyczek, gwarancji i poręczeń na warunkach bardziej korzystnych od zwykle stosowanych przez banki.Zasada powszechności i obligatoryjności odnosi się również do zasad partycypacji banków w finansowaniu realizacji ustawowych zadań przez BFG.

Podstawowe informacje o systemie gwarantowania depozytów w Polsce

Polskie regulacje prawne dotyczące gwarantowania depozytów są zgodne z dyrektywą 94/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie systemów gwarancji depozytów zmienioną dyrektywą 2009/14/WE z dnia 11 marca 2009 r.

Depozyty zgromadzone we wszystkich bankach krajowych (tj. z siedzibą na terytorium RP) są chronione przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny w przypadku spełnienia warunku gwarancji (zawieszenia działalności banku i ustanowienia zarządu komisarycznego oraz złożenia wniosku 
o ogłoszenie jego upadłości) wypłaca środki gwarantowane do wysokości ustawowo określonej kwoty.

Wysokość gwarancji:

Kwota depozytów nieprzekraczająca równowartości w złotych 100 000 euro jest gwarantowana w całości.

Ochronie podlegają imienne depozyty złotowe i walutowe:

• osób fizycznych,

• osób prawnych, w tym jednostek samorządu terytorialnego,

• jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną,

• szkolnych kas oszczędnościowych i pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych.

Czyje depozyty nie podlegają ochronie?

• Skarbu Państwa,

• instytucji finansowych, m.in. takich jak: banki, firmy inwestycyjne, podmioty prowadzące działalność maklerską, podmioty świadczące usługi ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK),

• kadry zarządzającej bankiem oraz głównych właścicieli banku.

Zasady obliczania kwoty gwarantowanej:

• kwota gwarantowana obliczana jest od sumy środków pieniężnych ulokowanych na wszystkich rachunkach (np. lokatach terminowych, bieżących, oszczędnościowo-rozliczeniowych) jednej osoby w danym banku,

• w przypadku rachunku wspólnego każdemu ze współposiadaczy przysługuje odrębna kwota gwarancji.

W jakiej walucie wypłacane są środki gwarantowane?

Gwarancjami objęte są depozyty złotowe i walutowe. Niezależnie od waluty w jakiej nominowany jest depozyt, wypłata środków gwarantowanych następuje w złotych.

Czy można odzyskać tę część depozytów, która nie jest gwarantowana przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny?

Tak, stanowi ona nadal wierzytelność deponenta do banku. Po ogłoszeniu upadłości banku kwota ta może zostać odzyskana w wyniku podziału majątku upadłego banku w ramach postępowania upadłościowego. Deponent powinien zgłosić swoje wierzytelności sędziemu-komisarzowi w terminie wskazanym w postanowieniu sądu o ogłoszenie upadłości banku.

W przypadku nabycia upadłego banku przez inny bank, nowy właściciel przejmuje zobowiązania wobec posiadaczy rachunków bankowych.

Gdzie można odebrać kwoty gwarantowane?

Środki gwarantowane wypłacane są przez zarząd komisaryczny, podmiot uprawniony do reprezentacji* lub podmiot, z którym Zarząd Funduszu zawrze umowę o dokonanie wypłat środków gwarantowanych w miejscach i terminach podanych do wiadomości publicznej przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Po tym terminie wypłaty będą dokonywane przez Fundusz przez 5 lat od dnia zawieszenia działalności banku.

* dotyczy oddziału instytucji kredytowej, o ile przystąpiła ona do obowiązkowego systemu gwarantowania

13.Bąble spekulacyjne
Bąbel spekulacyjny-gwałtowny i ciągły (nadmierny) wzrost cen aktywów, który kreuje oczekiwania dalszego ich wzrostu, przyciągając tym samym nowych inwestorów. Bąbel jest główną przyczyną wybuchu kryzysu na rynkach nieruchomości.
-Najczęstszą bezpośrednią przyczyną kryzysu (pęknięcia bąbla spekulacyjnego) jest zmiana polityki pieniężnej na bardziej restrykcyjną (wzrost stóp procentowych).
Przyczyny powstawania bąbli spekulacyjnych na rynkach nieruchomości:
-Ekspansywna polityka pieniężna (niskie stopy procentowe).
-Dostępność dla banków (i innych instytucji finansowych udzielających kredytów hipotecznych) zagranicznych źródeł finansowania.
-Podejmowania nadmiernego ryzyka przez banki hipoteczne i inne instytucje udzielające kredyty hipoteczne.
Bańki spekulacyjne tworzą:
a) Fale optymizmu inwestorów
b) Szybki wzrost gospodarczy i niska inflacja (niskie stopy %)
-Akcje są bardziej atrakcyjne niż instrumenty dłużne
-Niskie st% zachęcają do inwestycji
-Niskie st% zachęcają do zaciągania kredytów (np. na zakup akcji)

14.Zalety i wady globalizacji rynków finansowych

Bezpośrednie przyczyny kryzysu
NEGATYWNE SKUTKI GLOBALIZACJI

• szybkie rozprzestrzenienie się na wszystkie główne światowe rynki finansowe kryzysu początkowo typowo lokalnego.

• kolejne „wtórne” wstrząsy, do których dochodziło na poszczególnych rynkach finansowych także pociągały za sobą prawie natychmiastowe i poważne reperkusje na innych, często bardzo odległych, rynkach.

• sprzyjające warunki dla występowania pokusy nadużycia (moral hazard) i to na różnych szczeblach: przede wszystkim nie bankowych instytucji finansowych udzielających kredytów hipotecznych na rynku subprime, ale najprawdopodobniej również i instytucji nadzorujących rynki finansowe w USA, a nawet polityków amerykańskich, za których przyzwoleniem rynek kredytów hipotecznych w tym kraju mógł tak funkcjonować. Skutki kryzysu lokalnego częściowo uderzają w lokalny kraj, w większości uderzają w inne rynki

• brak przejrzystości wielu rynków finansowych w następstwie po pierwsze stosowania niezwykle skomplikowanych i trudnych do wyceny instrumentów finansowych, a po drugie niedostatecznych wymogów ich ewidencjonowania. Obligacje CDO (sekurytyzacyjne) – nikt nie jest w stanie określić ryzyka tego instrumentu związanego z nimi ze względu na różnorodne oparcia kilkuset lub kilku tysięcy rodzajów kredytów. Obligacje CDO2 (do kwadratu) oparte na różnych obligacjach CDO – jeszcze bardziej skomplikowane i nieprzejrzyste. Banki przestały udzielać sobie kredytów ponieważ sprawozdania nie dawały pełnego obrazu sytuacji.

KORZYŚCI Z GLOBALIZACJI:

• optymalizacja zasobów w skali całej gospodarki swiatowej np. oszczędności Australii mogą być efektywniejsze w Korei co potem jest wykorzystane do rozwoju gospodarki Australii

• poprawa płynności w krajach wysoko rozwiniętych niekoniecznie dobrze wpływa na rozwój tego kraju (może mieć złe skutki), w krajach rozwijających się (jak Polska) jest zjawiskiem pozytywnym

15.Jakie systemy kursu walutowego w największym stopniu zabezpieczają przed kryzysem walutowym a jakie w najbardziej zwiększają zagrożenie pojawienia się kryzysu walutowego?

• Teza iż należy wybierać skrajne rozwiązania kursowe:

- kurs całkowicie płynny

- lub kurs całkowicie usztywniony (ale w sposób wiarygodny)

• A unikać rozwiązań pośrednich (różnych odmian systemu kursu stałego, zwłaszcza z wąskim pasmem dopuszczalnych wahań).

• rodzajów kursów walutowych:

• a) kurs płynny- władze monetarne nie wyznaczają oficjalnego kursu walutowego. Kształtuje się on na rynku pod wpływem podaży i popytu i może się zmieniać bez ograniczeń. Odmiany kursu płynnego:

• - czysty- władze walutowe nie ingerują

• - sterowany, kierowany- władze zastrzegają możliwość wpływania na kurs. Mogą to robić, ale nie muszą.

• Narzędzia banku centralnego które wpływają na kurs waluty:

• - interwencje walutowe- jak BC chce wzmocnić walutę krajową to kupuje walutę krajową od banków i sprzedaje walutę zagraniczną

• - zmiana stóp procentowych- jak BC chce umocnić walutę krajową to podnosi stopy procentowe

• b) kurs stały- (w Polsce do 2000 roku)- BC wyznacza kurs oficjalny waluty krajowej w stosunku do jakiejś waluty światowej (np. euro) i przedział dopuszczalnych wahań kursu rynkowego. BC zobowiązuje się do obrony granic przedziału. Jak kurs zbliża się do którejś z granic przedziału:

• obniżenie kursu- dewaluacja

• podniesienie kursu- rewaluacja

• Parytet stały

• Parytet pełzający

• c) kurs sztywny- ustalany administracyjnie (nie zmienia)

• System Izby walutowej.

• Cechy wspólne sztywnego i stałego- władza wyznacza kurs, ale w sztywnym nie ma żadnych wahań.

• Jak to osiągnąć?

• BC musi się zobowiązać, że będzie bez ograniczeń kupować i sprzedawać walutę po ustalonym kursie. Efekt- skoro zawsze od banku centralnego można kupić i sprzedać to nie ma powodu żeby banki między sobą kupowały/sprzedawały po innym kursie.

• Cechy sztywnego:

• - władza wyznacza kurs, ale nie ma żadnych wahań

• - BC rezygnuje z prowadzenia polityki kursu walutowego i własnej polityki pieniężnej, bo podaż pieniądza zależy od zmian rezerw walutowych BC.

• Kurs stały z wyznaczoną granicą – nieduża marża wahań dla spekulantów – ryzyko jest ograniczone ponieważ spekulanci ponoszą tylko i wyłącznie koszty przeprowadzenia ataku bez osiągnięcia zysku

• Kurs płynny – całkowicie płynny kurs waha się w obie stroni co stanowi duże ryzyko straty ale także może przynieść duże zyski

• Kurs płynny jest utrudnieniem gdyż napływ kapitału o charakterze spekulacyjnym jest niewielki

• Kurs sztywny – izba walutowa lub unia walutowa; przy usztywnionym kursie gdy władze nie interweniują spekulanci nie atakują ( Argentyna – kurs był usztywniony niewiarygodnie)

16.Jakie czynniki wpłynęły na przebieg kryzysu w Polsce?

Przyczyny kryzysu głównie zewnętrzne. Chociaż i nam udało się wyprodukować rodzime toksyczne instrumenty takie jak:

• Opcje walutowe

• Swapy walutowo-procentowe (CIRS-y)

• Walutowe kredyty hipoteczne

Kryzys objął również Polskę, ponieważ Polska stanowi część globalnej gospodarki a także nasz region stał się dosyc nieoczekiwanie jednym z epicentrów kryzysu i mało kto chciał zauważyć, że sytuacja w Polsce i Czechach dosyć istotnie różniła się od innych krajów regionu. Z tych powodów transmisja impulsów kryzysowych do Polski następowała poprzez wszystkie możliwe kanały:

• Kanały finansowe – giełdę papierów wartościowych, rynek pieniężno-kredytowy, kurs walutowy

• Kanał realnej sfery gospodarki (głównie handlu zagranicznego)

Polska była jedynym krajem Unii Europejskiej i jednym z nielicznych w całej gospodarce światowej, w którym nie doszło do recesji a jedynie do znacznego spowolnienia wzrostu gospodarczego (z 6,8% w 2007r. i 5,0% w 2008r. do 1,7% w 2009r. ale już ok. 4% w 2010r i 2011r. Kryzysy w Polsce przebiegał stosunkowo łagodnie ponieważ w Polsce występowały:

• relatywnie mała otwartość polskiej gospodarki na wymianę z zagranicą

• „renta zacofania” polskiego sektora finansowego – polski sektor finansowy jest zacofany w stosunku do sektorów finansowych innych państw

• Duże zdolności adaptacyjne polskich przedsiębiorstw (zwłaszcza prywatnych)

• Znaczne, przejściowe, osłabienie się złotego pod koniec 2008r i w pierwszej połowie 2009r. osłabienie PLN jest korzystne do pewnych granic – przekroczenie prowadzi do kryzysu walutowego

• Faktyczna (wbrew oficjalnym deklaracjom) dość ekspansywna polityka fiskalna zarówno przed kryzysem jak i w jego trakcie

• Rynki finansowe nie są zdolne do samoregulacji – wniosek z obecnego kryzysu

17.Symptomy kryzysów walutowych
Kryzys walutowy- Z kryzysem walutowym mamy do czynienia, gdy zarówno obywatele danego kraju jak i cudzoziemcy tracą zaufanie do stabilności kursu waluty danego kraju. Aby ograniczyć straty, wszyscy oni starają się jak najszybciej pozbyć takiej waluty, wymieniając ją – często w sposób paniczny- na inne waluty.
Symptomy:
– gwałtowny i silny spadek kursu waluty krajowej (ewentualnie w postaci dewaluacji)
– bardzo znaczny wzrost krajowych stóp procentowych, zwłaszcza krótkoterminowych
– drastyczne zmniejszenie się rezerw walutowych

Symptomy- wyjaśnienie:

1. rodzaje kursów walutowych:

a) kurs płynny- władze monetarne nie wyznaczają oficjalnego kursu walutowego. Kształtuje się on na rynku pod wpływem podaży i popytu i może się zmieniać bez ograniczeń. Odmiany kursu płynnego:

- czysty- władze walutowe nie ingerują

- sterowany, kierowany- władze zastrzegają możliwość wpływania na kurs. Mogą to robić, ale nie muszą.

Narzędzia banku centralnego które wpływają na kurs waluty:

- interwencje walutowe- jak BC chce wzmocnić walutę krajową to kupuje walutę krajową od banków i sprzedaje walutę zagraniczną

- zmiana stóp procentowych- jak BC chce umocnić walutę krajową to podnosi stopy procentowe

b) kurs stały- (w Polsce do 2000 roku)- BC wyznacza kurs oficjalny waluty krajowej w stosunku do jakiejś waluty światowej (np. euro) i przedział dopuszczalnych wahań kursu rynkowego. BC zobowiązuje się do obrony granic przedziału. Jak kurs zbliża się do którejś z granic przedziału:

obniżenie kursu- dewaluacja

podniesienie kursu- rewaluacja

Parytet stały

Parytet pełzający

c) kurs sztywny- ustalany administracyjnie (nie zmienia)

System Izby walutowej.

Cechy wspólne sztywnego i stałego- władza wyznacza kurs, ale w sztywnym nie ma żadnych wahań.

Jak to osiągnąć?

BC musi się zobowiązać, że będzie bez ograniczeń kupować i sprzedawać walutę po ustalonym kursie. Efekt- skoro zawsze od banku centralnego można kupić i sprzedać to nie ma powodu żeby banki między sobą kupowały/sprzedawały po innym kursie.

Cechy sztywnego:

- władza wyznacza kurs, ale nie ma żadnych wahań

- BC rezygnuje z prowadzenia polityki kursu walutowego i własnej polityki pieniężnej, bo podaż pieniądza zależy od zmian rezerw walutowych BC.

2. atak spekulacyjny i sposób jego przeprowadzania

Atak spekulacyjny- operacje prowadzone przez uczestników rynku walutowego (fundusze hedgingowe) żeby zarobić na doprowadzeniu do załamania kursu walutowego jakiegoś kraju. Najczęściej przeprowadzony w krajach które stosują system kursów stałych. Podmiot, który chce przeprowadzić atak musi zaciągnąć pożyczkę (krótkoterminową) w walucie krajowej i sprzedaż ją na rynku kasowym za euro. Jeżeli atak się uda to ten, kto przeprowadza atak odkupuje walutę danego kraju tylko po niższym kursie i zwraca pożyczkę.

3. przyczyny wzrostu stóp procentowych i zmniejszenia się rezerw walutowych w czasie kryzysu walutowego.

Dlaczego krótkoterminowe stopy procentowe wzrastają jak jest kryzys walutowy? Bo:

- z rynku odpływa kapitał

- bc w obronie przed atakiem spekulacyjnym podnosi krótkoterminowe stopy procentowe

Dlaczego spadają rezerwy walutowe- bo bank centralny interweniuje żeby bronić kursu. Trace rezerwy walutowe sprzedając je.

18.Kryzys w strefie Euro (jakie kraje już objął)
Kryzys zadłużeniowy w strefie euro – cechy charakterystyczne:
-Kryzys w krajach wysoko rozwiniętych i to należących do strefy euro.
-Zadłużenie powstało przede wszystkim w wyniku emisji obligacji (głównie skarbowych).
-Zasięg i pełne konsekwencje kryzysu nie są jeszcze znane.
-Dotychczasową fazę kryzysu udaje się jak dotąd opanowywać dzięki znacznej pomocy finansowej Unii Europejskiej i MFW.
Kryzys objął:
Grecja, Irlandia, Portugalia

19.Sekurytyzacja – definicja
-Proces, w którym dłużne papiery wartościowe (tkj. obligacje, certyfikaty inwestycyjne) są sprzedawane bezpośrednio inwestorom.
-Proces emisji papierów wartościowych, które zabezpieczone są przez grupę wyselekcjonowanych aktywów.
-Zmuszenie pośredników – banku inicjującego sekurytyzację i banków inwestycyjnych do zatrzymania części wyemitowanych papierów wartościowych.
-Wprowadzenie jednolitych standardów dla sekurytyzacji tak aby móc porównywać poszczególne emisje.
-Ograniczenie lub zakaz szczególnie złożonych form sekurytyzacji (CDO a zwłaszcza CDO do kwadratu czy do trzeciej potęgi) w przypadku których prawidłowa ocena ryzyka jest praktycznie niemożliwa.
-Lepszy nadzór nad jakością udzielanych kredytów, aby wyeliminować takie kredyty, które od początku do sekurytyzacji w ogóle się nie nadawały.

20.Akcelerator finansowy (co się składa na niego)

Akcelerator finansowy obrazuje sprzężenie zwrotne między zmianami stanu koniunktury i wielkością akcji kredytowej banków
Cykliczne zmiany:
-Wartości zastawów,
-Wartości netto firm ubiegających się o kredyt.
-Współczynnika adekwatności kapitałowej banków.

21.Procykliczność akcji kredytowej banku
Procykliczność polega na wzmacnianiu cyklicznych wahań koniunkturalnych.
Dzieje się tak ponieważ w okresach dobrej koniunktury banki udzielają coraz więcej kredytów, a gdy następuje recesja gwałtownie ograniczają udzielanie kredytów.
Koncepcja „cykli kredytowych” Hymana Minski’ego:
-Bezpośrednio po kryzysie banki prowadzą bardzo ostrożną politykę kredytową; kredyty otrzymują tylko te podmioty, co do których istnieje pewność, że spłacą zarówno odsetki jak i kapitał.
-Z czasem kredyty zaczynają być udzielane podmiotom, co do których banki są pewne jedynie że będą spłacać odsetki.
-Wreszcie, gdy wspomnienia ostatniego kryzysu są już odległe, kredyty mogą otrzymać nawet takie podmioty, co do których nie ma pewności, że będą zdolne do spłaty nie tylko kapitału, ale i odsetek. Tendencję taką może wzmacniać okres dobrej koniunktury gospodarczej.
Przyczyny procykliczności akcji kredytowej banków:
-Mechanizm akceleratora finansowego.
-Problem asymetrii informacji.
-Procykliczność zmian kryteriów udzielania kredytów (m.in. Hipoteza pamięci instytucjonalnej).
Dwie pierwsze przyczyny są akceptowane również i przez ekonomię neoklasyczną, gdyż nie są sprzeczne z teoria racjonalnych oczekiwań.
Czynniki wpływające na skalę procykliczności akcji kredytowej banków:
-Zakres i charakter regulacji instytucji kredytowych,
-Wielkość banków,
-Innowacje finansowe (sekurytyzacja i kredytowe instrumenty pochodne),
-Globalizacja międzybankowych rynków pieniężnych,
-Charakter oczekiwań (racjonalne czy adaptacyjne).
Przeciwdziałanie procykliczności akcji kredytowej banków i towarzyszącym jej bąblom spekulacyjnym na rynkach aktywów:
-Konieczne współdziałanie polityki monetarnej i polityki makroostrożnościowej (lub makrostabilizacyjnej)
-Instrumenty polityki makroostrożnościowej.
-Argumenty za i przeciw wykorzystywania polityki monetarnej.

22."Run na banki"- co to jest?
Inaczej panika bankowa, jest to wycofywanie depozytów. Są dwa rodzaje:
– jawny – gdzie klienci ustawiają się w kolejce do banku i wypłacają swoje depozyty
– ukryty – wycofywanie depozytów przez przedsiębiorstwa, ponieważ nie posiadają odpowiednich gwarancji depozytów (w Polsce do 50 tys EUR)

23. Kwestia utraty płynności przez rynki pieniężne w czasie obecnego kryzysu

W fazie pierwszej wystąpił chroniczny kryzys płynności na międzybankowych rynkach pieniężnych. Wynikał on z utraty wzajemnego zaufania uczestników tych rynków, ponieważ nikt do końca nie wiedział, co kto komu jest winien i czy jest w stanie oddać zaciągnięty dług. Sytuacja ta zmusiła banki centralne do wielokrotnego i dokonywanego na ogromną skalę zasilania banków w płynność.

- W tym okresie kryzys koncentrował się jeszcze przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych. Systematycznie zwiększała się tam liczba zagrożonych upadłością instytucji kredytowych , dochodząc w sierpniu 2008 r. do 117, a od początku tego roku do końca sierpnia zbankrutowało już 12 mniejszych banków komercyjnych . Poza Stanami Zjednoczonymi kryzys przejawiał się praktycznie tylko brakiem płynności na rynkach pieniężnych oraz spadkiem cen akcji na giełdach.

- Pomimo bardzo znacznych strat ujawnionych przez liczne duże instytucje finansowe praktycznie nie doszło do ich bankructw lub wymuszonych przejęć. Wyjątkami od tej reguły były tylko amerykański bank inwestycyjny Bear Stearns i brytyjski bank hipoteczny Northern Rock. Pomoc banków centralnych potrzebna była ze względu na problemy z płynnością, a nie wypłacalnością banków.

- Instytucje finansowe, które poniosły bardzo duże straty i pilnie potrzebowały dokapitalizowania były w stanie je uzyskać bez pomocy władz publicznych.

W fazie drugiej Kryzys zaostrzył się nie tylko w Stanach Zjednoczonych, ale rozprzestrzenił się na instytucje finansowe w innych krajach, w tym zwłaszcza w Europie. Liczne amerykańskie i europejskie duże instytucje finansowe zaczęły mieć problemy z wypłacalnością.

W pierwszej kolejności ofiarami kryzysu okazały się wielkie amerykańskie banki inwestycyjne, nie posiadające własnej bazy depozytowej i silnie uzależnione od finansowania zewnętrznego, często krótkoterminowego.

Spośród piątki wielkich amerykańskich banków inwestycyjnych dwa zostały przejęte przez banki komercyjne (Bear Stearns przez JP Morgan Chase – jeszcze w marcu 2008 r., a Merill Lynch przez Bank of America), a trzeci, Lehman Brothers, zmuszony został do ogłoszenia upadłości.

W połączeniu ze zgodą Rezerwy Federalnej na przekształcenie się dwóch pozostałych wielkich banków inwestycyjnych, Morgan Stanley i Goldman Sachs, w holdingi finansowe, oznacza to koniec amerykańskiej bankowości inwestycyjnej w takiej postaci, w jakiej istniała ona przez ostatnie 75 lat.
Kryzys płynności na rynkach pieniężnych zaostrzył się do tego stopnia, iż oprócz zasilania banków w płynność przez banki centralne wiele krajów zdecydowało się na wprowadzenie rządowych gwarancji dla pożyczek udzielanych sobie przez banki na rynku międzybankowym.

Ogromne środki publiczne przeznaczone zostały na ratowanie instytucji finansowych zagrożonych niewypłacalnością. Pakiety ratunkowe, idące już w biliony dolarów, obejmowały wykup „złych” aktywów, pomoc kredytową, a nawet przejściową nacjonalizację.

Do końca 2008 r. z pomocy Państwa skorzystać musiały tak znane instytucje finansowe jak:

- AIG (USA) - 85 mld USD i 150 mld USD;

• Fortis Bank (Holandia. Belgia, Luksemburg) - 11,2 mld EUR, a następnie przejściowa nacjonalizacja;

• Hypo Real Estate (Niemcy) - 50 mld EUR;

• Citigroup (USA) - 25 mld USD i 20 mld USD (plus gwarancje na ponad 300 mld USD);

• JP Morgan Chase (USA) - 25 mld USD;

• Bank of America (USA) - 20 mld USD;

• UBS (Szwajcaria) - 3,9 mld EUR;

• ING (Holandia) - 10 mld EUR;

• BNP Paribas (Francja) - 2,55 mld EUR.

W obawie przed ewentualną paniką bankową kilka krajów (Irlandia, Grecja, Niemcy, Austria) ogłosiło 100%-owe gwarancje rządowe dla wszystkich depozytów bankowych, a prawie wszystkie kraje znacznie zwiększyły kwoty depozytów objętych gwarancjami.

Drastyczny wzrost awersji do ryzyka i związane z tym masowe wycofywanie kapitału ze wszystkich tzw. rynków wschodzących sprawiło, że pomoc finansowa zaczęła być potrzebna już nie tylko poszczególnym instytucjom finansowym, ale całym krajom.

Amerykańska Rezerwa Federalna postawiła do dyspozycji 30 bln USD, w postaci swapów walutowych, czterem dużym gospodarkom wschodzącym: Meksykowi, Brazylii, Płd. Korei i Singapurowi .

W drugiej połowie października 2008 r. o pomoc finansową do Międzynarodowego Funduszu Walutowego zwróciły się Islandia, Białoruś, Ukraina, Węgry i Pakistan. W listopadzie podobnie postąpić musiała Łotwa, a w styczniu 2009 r. Serbia.

24.Rodzaje kryzysów finansowych.
Kryzysy finansowe- poważne załamanie systemu finansowego lub jego segmentu
Kryzysy finansowe dzielą się na:
– kryzysy walutowe (poważne załamanie się kursu walutowego)
– kryzysy bankowe (poważne załamanie się sektora bankowego)
– kryzysy giełdowe (poważne załamanie się kursów papierów wartościowych, przede wszystkim akcji)
– kryzysy zadłużeniowe (poważne trudności z obsługą zadłużenia zagranicznego)
– kryzysy na rynku nieruchomości (poważne załamanie się cen nieruchomości)