Analiza fizykochemiczna moczu

Wykrywanie składników chemicznych moczu normalnego:

Mocznik

Mocznik jest ostatecznym produktem przemiany białek u ssaków, który jest wydalany z organizmu z moczem. Głównym miejscem jego biosyntezy jest wątroba. Cząsteczka mocznika jest wytwarzana z amoniaku i dwutlenku węgla przy udziale wysokoenergetycznego ATP. Źródłem amoniaku są procesy dezaminacji aminokwasów, zaś źródłem CO2 procesy dekarboksylacja Biosynteza mocznika jest przetwarzaniem silnie toksycznego amoniaku w mniej toksyczny produkt odpadowy. Proces ten jest złożony i odbywa się w tzw. cyklu mocznikowym.

Wykonanie

Do próbki moczu wprowadzić roztwór kwasu azotowego (iii) (uzyskany przez zmieszanie azotanu (!!!) sodu z kwasem solnym). Mocznik rozparła się z utworzeniem azotu i dwutlenku węgla, wydzielających się w postaci banieczek gazu.

Amoniak

Amoniak w 40% pochodzi z dezaminacji aminokwasów, a w 60% z dezaminacji glutaminy. Jest on wydalany z moczem w ilości około 0,6 g n dobę w miejsce zatrzymywanych w ustroju jonów sodowych i potasowych. Poziom amoniaku wzrasta w kwasicy, a spada w alkalozie.

Wykazanie obecności amoniaku

Amoniak wydziela się z soli amonowych po wprowadzeniu zasady NaOH.

Wykonanie

2 ml moczu zalkalizować 2 M NaOH w obecności fenoloftaleiny. Następnie mieszaninę ogrzewać i uwalnianie się amoniaku obserwować za pomocą zmian barwy zwilżonego papierka lakmusowego trzymanego u wylotu probówki.

Wykrywanie patologicznych składników moczu

1, Białka

W chorobach nerek biedka osocza (zwłaszcza albuminy) przechodzą przez kłębuszki nerkowe i są wydalane z moczem, (proteinuria). W ostrych stanach zapalnych kłębków nerkowych lub miedniczek nerkowych następuje umiarkowany wzrost ilości białka w moczu. Największe ilości białka wydalane są w zespołach nerczycowych. Oprócz białkomoczu, wywołanego chorobami nerek, występują też białkomocze przejściowe, związane z niedostatecznym ukrwieniem nerek, np. po zimnej kąpieli. Białkomocz pojawiający się bez zmian chorobowych w nerce występuje wówczas, gdy w osoczu pojawiają się białka patologiczne, o małych masach cząsteczkowych, przesączające się przez filtr nerkowy. Jest to tzw. białkomocz przednerkowy, wywołany obecnością we krwi mioglobiny (po zmiażdżeniu mięśni) lub nawet hemoglobiny (w tym ku nadmiernej hydrolizy krwinek czerwonych).

Wszystkie reakcje służące do wykrycia białka w moczu czynników strąceniowych białka działaniem wysokiej temperatury, kwasów lub innych denaturujących.

Próba zagotowania

Wykonanie

Do moczu dodać kilka kropel kwasu octowego i zagotować. Białko wytrąca się w postaci białego, kłaczkowatego osadu.

b) Odczyn z kwasem sulfosalicylowym

Kwas sulfosalicylowy jest jednym z najczęściej rutynowo stosowanych odczynników strącających białko. Wykazuje stosunkowo dużą czułość reakcji, co pozwala na wykrycie białka w stężeniu 0,015% (15 mg/dl).

Wykonanie

Do 2 ml moczu dodawać kroplami 20% roztwór kwasu sulfosalicylowego. Powstając« zmętnienie lub lekka opalescencja roztworu wskazuje na obecność białka.

c) Próba ze stężonym kwasem azotowym (V) (odczyn Hellera)

Stężony kwas azotowy jest jednym z odczynników strącających białko. Na granicy zetknięcia moczu z kwasem azotowym powstaje żółtawo podbarwiony pierścień. Żółkwi podbarwienie jest wynikiem nitrowania aminokwasów aromatycznych (prób ksantoproteinowa).

Wykonanie

Do probówki wprowadzić 2 ml stężonego kwasu azotowego (w obecności asystenta a następnie ostrożnie, unikając zmieszania płynów, nawarstwić około 2 ml moczu. Na granic obydwu płynów wytrąca się białko w postaci żółto podbarwionego pierścienia.

PÓŁILOŚCIOWE OZNACZANIE ZAWARTOŚCI GLUKOZY W MOCZU TESTEM BENEDICTA

Zasada metody: Glukoza lub inne aldo- oraz ketocukry redukują siarczan miedziowy.

Stopień redukcji siarczanu miedziowego ujawnia się różnym odcienieu barw umożliwiając w ten sposób półilościowe oznaczenie glukozy. Odczynnik Benedicta nie j( redukowany przez kreatyninę ani kwas moczowy.

Odczynnik Benedicta

173g cytrynianu sodowego (NasC^HsOjr* IIH2O) oraz lOOg bezwodnego Na^C rozpuścić w około 600ml wody ciepłej lub gorącej. Roztwór ochłodzić i przesączyć do kol miarowej lOOOml roztworu zawierającego 17,3 g CuSO* * 5HjO. Końcową objętość roztworu uzupełnić wodą destylowana do 1000 ml.

Glukoza w warunkach fizjologicznych w wyniku ultrafiltracji przechodzi do przesączu kłębkowego, a następnie jest resorbowana zwrotnie przez komórki kanalików nerkowych. Próg nerkowy dla glukozy wynosi bowiem 160-180 mg/dl (9-10 mmol/1). ^stan

hiperglikemii (cukrzyca), gdy stężenie glukozy zwiększy się do ponad 10 mmol/1, następuje przekroczenie progu nerkowego i dochodzi do glukozurii. Niekiedy glukozuria może uwidoczniać się przy prawidłowym poziomie glukozy we krwi, wskutek obniżenie progu nerkowego, tj. upośledzenia resorpcji zwrotnej glukozy w kanalikach nerkowych.

Do wykrywania glukozy w moczu stosowane są najczęściej odczyny redukcyjne - Fehlinga lub Benedicta.

Odczyn Benedicta

W odczynie tym miedź również ulega redukcji ze stopnia utlenienia +2 do +1.

Do utworzenia kompleksu z wodorotlenkiem miedziowym zamiast winianu stosuje się cytrynian sodowy, a wodorotlenek sodowy zostaje zastąpiony węglanem sodowym. Odczyn Benedicta jest czulszy i bardziej swoisty od odczynu Fehlinga i lepiej nadaje się do wykrywania glukozy w moczu.

Wykonanie

Do 1,5 ml odczynnika Benedicta dodać 3 krople moczu, próbówkę wstawić na 2 minuty do wrzącej wodnej. W zależności os stężenia glukozy roztwór może przyjmować zabarwienie od pomarańczowego do różnych odcieni zielem.

Barwniki żółciowe

W schorzeniach wątroby i dróg żółciowych w moczu stwierdza się często składniki żółci — bilirubinę i kwasy żółciowe. Głównym barwnikiem żółciowym jest bilirubina, jeden z produktów biodegradacji hemoglobiny. Powstaje ona w następujący sposób:

Bilirubina związana z albuminami i (globulinami nie ulega filtracji kłębuszkowej i nie pojawia się w moczu, nawet jeżeli jej stężenie w osoczu ulegnie bardzo znacznemu podwyższeniu. W wątrobie następuje sprzęganie bilirubiny w pochodne jedno- i diglukuronidowe i w tej postaci bilirubina jest następnie wydzielana do dróg żółciowych. Przy zaburzeniu odpływu żółci do przewodu pokarmowego (w kamicy lub na skutek procesu nowotworowego) bilirubina związana z kwasem glikuronowym może pojawiać się w większej ilości w osoczu.

Bilirubina sprzężona z kwasem glikuronowym jest jednakże substancją progową i ulega filtracji kłębkowej, a w moczu pojawia się dopiero wówczas, gdy stężenie jej w osoczu przekracza 1,6-2,0 mg%. W żółtaczkach mechanicznych barwniki żółciowe przechodzą do moczu tylko wtedy, gdy w surowicy zwiększa się ilość bilirubiny sprzężonej z kwasem glukuronowym. Natomiast w żółtaczce hemolitycznej, mimo że wzrasta we krwi ilość bilirubiny związanej z białkiem, ta jednak nie przechodzi do moczu lub tylko w ograniczonym stopniu. Wyjątek stanowią choroby nerek przebiegające z białkomoczem, kiedy połączenia bilirubiny z białkami mogą się przesączać przez uszkodzoną nerkę.

Wykrywanie bilirubiny w moczu (odczyn Gmelina)

Bilirubinę w moczu wykrywamy, utleniając ją do zielonej biliwerdyny działaniem stężonego kwasu azotowego wchodzącym w skład odczynnika melina. Reakcję można wykonać w probówce, odwarstwiając mocz odczynnikiem Gmelina lub w modyfikacji w bibule.

Odczyn jest dodatni w wypadku stwierdzenia zielonego pierścienia.

Wykonanie

10 ml moczu zakwaszonego kilkoma kroplami rozcieńczonego HC1 przesączyć kilkakrotnie przez mały sączek. Po zakończeniu sączenia bibułę rozłożyć i nanieść na nią kroplę odczynnika Gmelina. Zaobserwować barwę tworzących się wokół kropli pierścieni. Obecność zielonego pierścienia biliwerdyny wskazuje na obecność w moczu bilirubiny jako jej prekursora.

Próba Rosina

Odczynnik: jodyna rozcieńczona alkoholem do barwy koniaku.

Nawarstwiamy mocz alkoholowym roztworem jodu. W razie obecności bilirubiny wystąpi w miejscu zetknięcia zielony pierścień.

Próba z błękitem metylenowym

Odczynnik: 0,20% roztwór wodny błękitu metylenowego.

Do 5 ml moczu dodajemy 3 krople roztworu błękitu metylenowego i mieszamy. Jeśli poziom bilirubiny w surowicy przekracza wartość progową, wystąpi w moczu zabarwienie zielone. Obecność bilirubiny w moczu dowodzi zaburzeń wątroby. Mocz prawidłowy nie zawiera bilirubiny. Przed pojawieniem się w moczu wzrasta bilirubina we krwi, skąd dostaje się do moczu po przekroczeniu pewnej wartości progowej.

Wykrywanie barwników żółciowych

Zasada metody:

W obecności barwników żółciowych pojawia się w warstwie żółci tęcza barw pochodząca produktów utleniania bilirubiny: biliwerdyna- zielona; bilicyjanina- niebieska; choleteina- żółta

Wykonanie:

Do probówki chemicznej dodaj 2ml odczynnika Gmelina, a następnie ostrożnie po ściankach probówki nawarstw taką samą objętość żółci.

Odczynniki:

1.żółć bydlęca

2. odczynnik Gmelina (lOOml stężonego HNO3 +1-2 kropel dymiącego HNO3)

WYNIKI:

BARWNIKI ŻÓŁCIOWE:

a) próba Rosina: brak zielonego pierścienia

b) próba z błękitem metylowym: brak zielonego zabarwienia

WNIOSKI:

Osoba której badaliśmy mocz jest zdrowa: nie ma w jej moczu bilirubiny, co oznacza że osoba ta ma zdrową wątrobę i drogi żółciowe.