Wspólna polityka

bezpieczeństwa

i obrony

Unii Europejskiej

Eunika Stempel

II Bezpieczeństwo Narodowe

GENEZA

Bezpieczeństwo Europy Zachodniej po II wojnie

światowej było nierozerwalnie związane z

Sojuszem Północnoatlantyckim, powołanym

Traktatem Północnoatlantyckim, podpisanym

4 kwietnia 1949 r. w Waszyngtonie. W ramach

Sojuszu podejmowano decyzje polityczne i

wojskowe dotyczące bezpieczeństwa w

Europie, ale równie˝ w całym świecie. Unia

Zachodnioeuropejska (UZE), która powstała

na mocy Traktatu Brukselskiego 17 marca

1948 r. (zmienionego w 1954 r.), nie uzyskała

podobnego znaczenia ze względu na jej

instytucjonalne i operacyjne

podporządkowanie strukturom Sojuszu.

„Zimna wojna” skupiała państwa

zachodnioeuropejskie wokół ich

amerykańskiego sojusznika i nie zachęcała do

podejmowania działań na własną rękę.



Lata dziewięćdziesiąte XX wieku

przyniosły ogromne zmiany w

stosunkach międzynarodowych i

zaowocowały między innymi nowym

postrzeganiem bezpieczeństwa

europejskiego.



Rozpad Związku Radzieckiego i

związanego z nim bloku państw

wyeliminował w praktyce groźbę

zmasowanego ataku na wszystkich

frontach europejskich NATO. Konflikt

zbrojny w skali globalnej stał się z

końcem „zimnej wojny” mało

prawdopodobny, a większego znaczenia

nabrały konflikty lokalne



Rozpad Jugosławii stał się przyczyną wybuchu

konfliktów, które mogły grozić destabilizacją

całej Europy. Jeszcze inny problem stanowiło

zjednoczenie Niemiec. Niektórzy członkowie

Wspólnot obawiali się, iż dążyć będą one do

odgrywania większej roli w polityce

międzynarodowej, szczególnie w Europie

Środkowej. Zapobiec temu miało ściślejsze ich

związanie z konstrukcją europejską.



Uwarunkowania te stały się impulsem do

dyskusji we Wspólnocie Europejskiej nad

ustanowieniem unii politycznej, która

doprowadziła do powołania Unii Europejskiej ze

Wspólną Polityką Zagraniczna i

Bezpieczeństwa jako jednym z jej filarów.

W Traktacie o Unii Europejskiej

(podpisanym w Maastricht 7 lutego

1992 r.) stwierdzono, że:



Wspólna polityka zagraniczna i

bezpieczeństwa obejmuje wszystkie te

kwestie, które są związane z

bezpieczeństwem Unii Europejskiej łącznie

z docelowym określeniem wspólnej

polityki obronnej, która mogłaby z czasem

prowadzić do wspólnej obrony



Jako instytucję odpowiedzialna za

realizację polityki bezpieczeństwa UE

wyznaczono Unię Zachodnioeuropejską.

Członkowie UE zdefiniowali podstawowe

cele Wspólnej Polityki Zagranicznej i

Bezpieczeństwa, którymi są:



ochrona wspólnych wartości, podstawowych

interesów i niezależności państw członkowskich



umacnianie bezpieczeństwa Unii Europejskiej i

poszczególnych jej członków



umacnianie bezpieczeństwa kontynentu i

wspieranie współpracy międzynarodowej



ugruntowanie i rozwijanie demokracji i rządów

prawa oraz poszanowania praw człowieka i

podstawowych wolności obywatelskich.



popieranie współpracy międzynarodowej



państwa europejskie chcą zajmować wspólne

stanowisko w sprawach światowej polityki,a

umacniając tożsamość na arenie

międzynarodowej zwiększać swoją rolę w sferze

bezpieczeństwa.



Prace prowadzone w tym czasie na forum Rady

Ministerialnej Unii Zachodnioeuropejskiej

(UZE) zaowocowały poszerzeniem kompetencji

UZE o realizacje tzw. zadań petersberskich1, a

także przewidywały wzmocnienie struktur

obronnych w wyniku budowy zdolności

operacyjnych UZE, rozwój współpracy w

dziedzinie uzbrojenia i bezpiecznych dostaw

broni, budowa sprawnego systemu

odstraszania atomowego i oczywiście proces

kontrolowania zbrojeń.



Postanowienia dotyczyły również projektu

utworzenia Forces Answerable to WEU

(FAWEU), czyli „sił podlegających Unii

Zachodnioeuropejskiej”.



FAWEU miały być utworzone spośród

wydzielonych przez państwa

członkowskie narodowych sił

konwencjonalnych. W ten sposób

każde z państw członkowskich miałoby

realny udział w tworzeniu „armii

europejskiej”. W listopadzie 1993 roku

UZE zatwierdziła raport o strukturze

sił podlegających tej organizacji i

jednocześnie podzieliła je na :

narodowe - jednostki desygnowane

przez państwa członkowskie, które

mogą być wykorzystywane przez UZE

do realizacji zadań.

wielonarodowe - jednostki

międzynarodowe będące w procesie

tworzenia lub już utworzone,

przeznaczone do wspólnych misji,

wśród których wyróżnić możemy:

Korpus Europejski (Eurokorpus)

Dywizję Wielonarodową

Brytyjsko-Holenderskie Siły Amfibijne,

Lądowe siły szybkiego reagowania w

rejonie Morza Śródziemnego EUROFOR

Morskie siły szybkiego reagowania

EUROMARFOR

Wielonarodowe Siły Lądowe.

Istotne znaczenie dla wzmocnienia WPZiB miał

Traktat Amsterdamski który, nadał Unii

kompetencje do realizacji misji petersberskich we

współpracy z UZE. Jednocześnie nie nadał

potrzebnego Unii zaplecza militarnego, a Unię

Zachodnioeuropejską pozostawił odrębną

instytucją.Jednym z najważniejszych ustaleń było

ustanowienie funkcji Wysokiego Przedstawiciela

do Spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i

Bezpieczeństwa, pełnionej przez Sekretarza

Generalnego Rady UE, którego zadania Traktat

Amsterdamski określił jako wspomaganie Rady „w

sprawach objętych wspólną polityką zagraniczną i

bezpieczeństwa, zwłaszcza przyczyniając się do

formułowania, opracowania i wprowadzania w

życie decyzji politycznych, a w stosownych

przypadkach, działając w imieniu Rady i na

zlecenie Prezydencji prowadząc dialog polityczny

ze stronami trzecimi”

WPBiO w Traktacie

Lizbońskim



Traktat Lizboński podkreśla, że wspólna

polityka bezpieczeństwa i obrony (WPBO)

stanowi integralną część wspólnej polityki

zagranicznej

i bezpieczeństwa. Jej celem ma być zapewnienie

Unii zdolności operacyjnej opartej na

środkach cywilnych i wojskowych, z których

UE może korzystać w przeprowadzanych poza

jej terytorium misjach utrzymania pokoju,

zapobiegania konfliktom i wzmacniania

międzynarodowego bezpieczeństwa, zgodnie

z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych,

w oparciu o zdolności zapewniane przez

Państwa Członkowskie.



Traktat Lizboński poszerza omawiany katalog

misji. Poza dotychczas zaliczanymi do niego

misjami humanitarnymi i ratunkowymi,

utrzymania pokoju oraz misjami

zbrojnymi służącymi zarządzaniu kryzysami,

w tym przywracaniu pokoju, Traktat Lizboński

uwzględnia także: wspólne działania

rozbrojeniowe, misje wojskowego doradztwa

i wsparcia, misje zapobiegania konfliktom i

operacje stabilizacji sytuacji po zakończeniu

konfliktów. Dodatkowo Traktat stwierdza, że

wszystkie misje podejmowane w ramach

WPBO mogą przyczyniać się do walki z

terroryzmem,

w tym poprzez wspieranie państw trzecich w

zwalczaniu terroryzmu na ich terytoriach

Traktat Lizboński precyzuje zobowiązania Państw

Członkowskich wynikające z uczestnictwa we

Wspólnej Polityce Bezpieczeństwa i Obrony. W celu jej

realizacji nakłada na nie obowiązek oddania do

dyspozycji Unii swoich zdolności cywilnych i

wojskowych, które umożliwią osiągnięcie celów

określonych przez Radę. Dodatkowo, umożliwia

przekazanie do dyspozycji WPBO sił wielonarodowych

powołanych wspólnie przez Państwa Członkowskie.

Jednocześnie Państwa Członkowskie zostały

zobowiązane do stopniowej poprawy swoich zdolności

wojskowych. Koordynacji tego procesu ma służyć

działalność Europejskiej Agencji Obrony; sama

Agencja funkcjonuje już od 2004 roku, natomiast

istotne wydaje się wpisanie jej roli oraz zadań do

uregulowań traktatowych.



Traktat Lizboński normuje również praktykę

wypełniania misji w ramach WPBO przez grupę

Państw Członkowskich, które wyrażą taką wolę i

dysponują zdolnościami wymaganymi dla tej

misji. W celu ochrony wartości Unii i służenia jej

interesom Rada może powierzyć im wykonanie

danej misji, w ramach Unii.

Za krok zmierzający w celu stworzenia wspólnych

sił zbrojnych w ramach UE może być uznana

wprowadzona Traktatem Lizbońskim możliwość

ustanowienia stałej współpracy strukturalnej w

ramach Unii przez Państwa Członkowskie, które

spełniają wyższe kryteria zdolności wojskowych i

które zaciągnęły w tej dziedzinie dalej idące

zobowiązania mając na względzie najbardziej

wymagające misje.



Jedną z najbardziej istotnych

zmian wprowadzonych

Traktatem wydaje się być

włączenie do niego tzw.

„klauzuli sojuszniczej”.

Zgodnie z nią, w przypadku

gdy jakiekolwiek Państwo

Członkowskie stanie się ofiarą

zbrojnej agresji na jego

terytorium, pozostałe Państwa

Członkowskie mają w stosunku

do niego obowiązek udzielenia

pomocy i wsparcia przy

zastosowaniu wszelkich

dostępnych im środków,

zgodnie z art. 51 Karty NZ.



Aby nie prowokować oskarżeń o

tworzenie NATO-bis, Traktat Lizboński

stanowi iż zobowiązania i współpraca w

omawianej dziedzinie pozostają zgodne

ze zobowiązaniami zaciągniętymi w

ramach Organizacji Traktatu

Północnoatlantyckiego, która – co

podkreślono expressis verbis –

pozostaje dla państw będących

członkami NATO podstawą ich

zbiorowej obrony i forum dla jej

wykonywania.

TABELA PORÓWNAWCZA MISJI POLICYJNYCH

TABELA PORÓWNAWCZA MISJI DORADCZYCH W SPRAWACH

PRAWNYCH/MISJI MONIOUJĄCYCH

TABELA PORÓWNAWCZA MISJI DORADCZYCH ORAZ MISJI

CYWILNO-WOJSKOWEGO WSPACIA