Wspólna polityka
bezpieczeństwa
i obrony
Unii Europejskiej

Eunika Stempel
II Bezpieczeństwo Narodowe

GENEZA

Bezpieczeństwo Europy Zachodniej po II wojnie
światowej było nierozerwalnie związane z
Sojuszem Północnoatlantyckim, powołanym
Traktatem Północnoatlantyckim, podpisanym 4
kwietnia 1949 r. w Waszyngtonie. W ramach
Sojuszu podejmowano decyzje polityczne i
wojskowe dotyczące bezpieczeństwa w
Europie, ale równie˝ w całym świecie. Unia
Zachodnioeuropejska (UZE), która powstała na
mocy Traktatu Brukselskiego 17 marca 1948 r.
(zmienionego w 1954 r.), nie uzyskała
podobnego znaczenia ze względu na jej
instytucjonalne i operacyjne podporządkowanie
strukturom Sojuszu. „Zimna wojna” skupiała
państwa zachodnioeuropejskie wokół ich
amerykańskiego sojusznika i nie zachęcała do
podejmowania działań na własną rękę.



Lata dziewięćdziesiąte XX wieku
przyniosły ogromne zmiany w
stosunkach międzynarodowych i
zaowocowały między innymi nowym
postrzeganiem bezpieczeństwa
europejskiego.



Rozpad Związku Radzieckiego i
związanego z nim bloku państw
wyeliminował w praktyce groźbę
zmasowanego ataku na wszystkich
frontach europejskich NATO.
Konflikt zbrojny w skali globalnej
stał się z końcem „zimnej wojny”
mało prawdopodobny, a większego
znaczenia nabrały konflikty lokalne



Rozpad Jugosławii stał się przyczyną
wybuchu konfliktów, które mogły grozić
destabilizacją całej Europy. Jeszcze inny
problem stanowiło zjednoczenie Niemiec.
Niektórzy członkowie Wspólnot obawiali
się, iż dążyć będą one do odgrywania
większej roli w polityce
międzynarodowej, szczególnie w Europie
Środkowej. Zapobiec temu miało
ściślejsze ich związanie z konstrukcją
europejską.



Uwarunkowania te stały się impulsem do
dyskusji we Wspólnocie Europejskiej nad
ustanowieniem unii politycznej, która
doprowadziła do powołania Unii
Europejskiej ze Wspólną Polityką
Zagraniczna i Bezpieczeństwa jako
jednym z jej filarów.

W Traktacie o Unii Europejskiej
(podpisanym w Maastricht 7 lutego
1992 r.) stwierdzono, że:



Wspólna polityka zagraniczna i
bezpieczeństwa obejmuje wszystkie te
kwestie, które są związane z
bezpieczeństwem Unii Europejskiej
łącznie z docelowym określeniem
wspólnej polityki obronnej, która
mogłaby z czasem prowadzić do
wspólnej obrony



Jako instytucję odpowiedzialna za
realizację polityki bezpieczeństwa UE
wyznaczono Unię
Zachodnioeuropejską.

Członkowie UE zdefiniowali podstawowe
cele Wspólnej Polityki Zagranicznej i
Bezpieczeństwa, którymi są:



ochrona wspólnych wartości, podstawowych

interesów i niezależności państw członkowskich



umacnianie bezpieczeństwa Unii Europejskiej i
poszczególnych jej członków



umacnianie bezpieczeństwa kontynentu i
wspieranie współpracy międzynarodowej



ugruntowanie i rozwijanie demokracji i rządów
prawa oraz poszanowania praw człowieka i
podstawowych wolności obywatelskich.



popieranie współpracy międzynarodowej



państwa europejskie chcą zajmować wspólne
stanowisko w sprawach światowej polityki,a
umacniając tożsamość na arenie
międzynarodowej zwiększać swoją rolę w sferze
bezpieczeństwa.



Prace prowadzone w tym czasie na
forum Rady Ministerialnej Unii
Zachodnioeuropejskiej (UZE)
zaowocowały poszerzeniem
kompetencji UZE o realizacje tzw.
zadań petersberskich1, a także
przewidywały wzmocnienie struktur
obronnych w wyniku budowy zdolności
operacyjnych UZE, rozwój współpracy
w dziedzinie uzbrojenia i bezpiecznych
dostaw broni, budowa sprawnego
systemu odstraszania atomowego i
oczywiście proces kontrolowania
zbrojeń.



Postanowienia dotyczyły również
projektu utworzenia Forces Answerable
to WEU (FAWEU), czyli „sił
podlegających Unii
Zachodnioeuropejskiej”.



FAWEU miały być utworzone
spośród wydzielonych przez
państwa członkowskie narodowych
sił konwencjonalnych. W ten sposób
każde z państw członkowskich
miałoby realny udział w tworzeniu
„armii europejskiej”. W listopadzie
1993 roku UZE zatwierdziła raport o
strukturze sił podlegających tej
organizacji i jednocześnie podzieliła
je na :
narodowe - jednostki desygnowane
przez państwa członkowskie, które
mogą być wykorzystywane przez
UZE do realizacji zadań.

wielonarodowe - jednostki
międzynarodowe będące w
procesie tworzenia lub już
utworzone, przeznaczone do
wspólnych misji, wśród których
wyróżnić możemy:
Korpus Europejski (Eurokorpus)
Dywizję Wielonarodową
Brytyjsko-Holenderskie Siły
Amfibijne,
Lądowe siły szybkiego reagowania
w rejonie Morza Śródziemnego
EUROFOR
Morskie siły szybkiego reagowania
EUROMARFOR
Wielonarodowe Siły Lądowe.

Istotne znaczenie dla wzmocnienia WPZiB miał

Traktat Amsterdamski który, nadał Unii
kompetencje do realizacji misji
petersberskich we współpracy z UZE.
Jednocześnie nie nadał potrzebnego Unii
zaplecza militarnego, a Unię
Zachodnioeuropejską pozostawił odrębną
instytucją.Jednym z najważniejszych ustaleń
było ustanowienie funkcji Wysokiego
Przedstawiciela do Spraw Wspólnej Polityki
Zagranicznej i Bezpieczeństwa, pełnionej
przez Sekretarza Generalnego Rady UE,
którego zadania Traktat Amsterdamski
określił jako wspomaganie Rady „w
sprawach objętych wspólną polityką
zagraniczną i bezpieczeństwa, zwłaszcza
przyczyniając się do formułowania,
opracowania i wprowadzania w życie decyzji
politycznych, a w stosownych przypadkach,
działając w imieniu Rady i na zlecenie
Prezydencji prowadząc dialog polityczny ze
stronami trzecimi”

WPBiO w Traktacie
Lizbońskim



Traktat Lizboński podkreśla, że
wspólna polityka bezpieczeństwa i
obrony (WPBO) stanowi integralną
część wspólnej polityki zagranicznej

i bezpieczeństwa. Jej celem ma być

zapewnienie Unii zdolności operacyjnej
opartej na środkach cywilnych i
wojskowych, z których UE może
korzystać w przeprowadzanych poza jej
terytorium misjach utrzymania pokoju,
zapobiegania konfliktom i wzmacniania
międzynarodowego bezpieczeństwa,
zgodnie

z zasadami Karty Narodów

Zjednoczonych,

w oparciu o zdolności zapewniane przez

Państwa Członkowskie.



Traktat Lizboński poszerza omawiany
katalog misji. Poza dotychczas
zaliczanymi do niego misjami
humanitarnymi i ratunkowymi,
utrzymania pokoju oraz misjami

zbrojnymi służącymi zarządzaniu

kryzysami,

w tym przywracaniu pokoju, Traktat

Lizboński uwzględnia także: wspólne
działania rozbrojeniowe, misje
wojskowego doradztwa i wsparcia,
misje zapobiegania konfliktom i
operacje stabilizacji sytuacji po
zakończeniu konfliktów. Dodatkowo
Traktat stwierdza, że wszystkie misje
podejmowane w ramach WPBO mogą
przyczyniać się do walki z terroryzmem,

w tym poprzez wspieranie państw

trzecich w zwalczaniu terroryzmu na
ich terytoriach

Traktat Lizboński precyzuje zobowiązania

Państw Członkowskich wynikające z
uczestnictwa we Wspólnej Polityce
Bezpieczeństwa i Obrony. W celu jej realizacji
nakłada na nie obowiązek oddania do
dyspozycji Unii swoich zdolności cywilnych i
wojskowych, które umożliwią osiągnięcie
celów określonych przez Radę. Dodatkowo,
umożliwia przekazanie do dyspozycji WPBO
sił wielonarodowych powołanych wspólnie
przez Państwa Członkowskie.

Jednocześnie Państwa Członkowskie zostały

zobowiązane do stopniowej poprawy swoich
zdolności wojskowych. Koordynacji tego
procesu ma służyć działalność Europejskiej
Agencji Obrony; sama Agencja funkcjonuje
już od 2004 roku, natomiast istotne wydaje
się wpisanie jej roli oraz zadań do
uregulowań traktatowych.



Traktat Lizboński normuje również
praktykę wypełniania misji w ramach
WPBO przez grupę Państw Członkowskich,
które wyrażą taką wolę i dysponują
zdolnościami wymaganymi dla tej misji. W
celu ochrony wartości Unii i służenia jej
interesom Rada może powierzyć im
wykonanie danej misji, w ramach Unii.

Za krok zmierzający w celu stworzenia

wspólnych sił zbrojnych w ramach UE może
być uznana wprowadzona Traktatem
Lizbońskim możliwość ustanowienia stałej
współpracy strukturalnej w ramach Unii
przez Państwa Członkowskie, które
spełniają wyższe kryteria zdolności
wojskowych i które zaciągnęły w tej
dziedzinie dalej idące zobowiązania mając
na względzie najbardziej wymagające
misje.



Jedną z najbardziej istotnych
zmian wprowadzonych
Traktatem wydaje się być
włączenie do niego tzw.
„klauzuli sojuszniczej”.
Zgodnie z nią, w przypadku
gdy jakiekolwiek Państwo
Członkowskie stanie się ofiarą
zbrojnej agresji na jego
terytorium, pozostałe Państwa
Członkowskie mają w stosunku
do niego obowiązek udzielenia
pomocy i wsparcia przy
zastosowaniu wszelkich
dostępnych im środków,
zgodnie z art. 51 Karty NZ.



Aby nie prowokować oskarżeń o
tworzenie NATO-bis, Traktat
Lizboński stanowi iż zobowiązania i
współpraca w omawianej dziedzinie
pozostają zgodne ze
zobowiązaniami zaciągniętymi w
ramach Organizacji Traktatu
Północnoatlantyckiego, która – co
podkreślono expressis verbis –
pozostaje dla państw będących
członkami NATO podstawą ich
zbiorowej obrony i forum dla jej
wykonywania.

TABELA PORÓWNAWCZA MISJI POLICYJNYCH

TABELA PORÓWNAWCZA MISJI DORADCZYCH W SPRAWACH

PRAWNYCH/MISJI MONIOUJĄCYCH

TABELA PORÓWNAWCZA MISJI DORADCZYCH ORAZ MISJI

CYWILNO-WOJSKOWEGO WSPACIA