Przedmiotem ergonomii są zagadnienia związane z dostosowaniem maszyn, narzędzi i urządzeń stosowanych w procesie pracy oraz zagadnienia związane z materialnym środowiskiem i dostosowaniem tegoż środowiska do możliwości człowieka. Ergonomia jest dyscypliną wykorzystującą w sposób kompleksowy dorobek fizjologii pracy, higieny pracy, psychologii pracy oraz antropometrii.

ergon - praca; nomos - prawo, zasada.

W ergonomii przeważa pogląd, że obciążenie maszyn, urządzeń winno być większe, niż obciążenie człowieka. Jest to zgodne z tezami humanizacji pracy, które podkreślają że, przede wszystkim przed zmęczeniem należy chronić człowieka.

Obecnie dominuje pogląd, zgodny z zasadami że, powinno się zachować równowagę.

Przewaga człowieka nad maszyną przejawia się w tym, że potrafi on:

- wykrywać sygnały akustyczne i świetlne o słabej sile (inne również),

- organizować i odbierać sygnały akustyczne i świetlne o słabej sile (inne również),

- improwizować i stosować elastyczne metody pracy,

- gromadzić dane (informacje) przez długi okres czasu, i przypominać o istotnych faktach w dowolnej chwili,

- myśleć,

- rozwijać koncepcje i tworzyć nowe metody pracy.

Przewaga maszyny nad człowiekiem przejawia się w tym, że potrafi ona:

- szybko odpowiedzieć na otrzymany sygnał,

- zastosować wielką siłę w sposób dokładny, szybki i płynny,

- wykonywać zrutynizowane, powtarzalne czynności bezbłędnie,

- gromadzić informacje na krótko i szybko je wykasowywać,

- wykonywać szybkie obliczenia,

- wykonywać wiele czynności równocześnie.

Mimo szeregu zmian wynikających z eliminowania lub ograniczania niewłaściwych warunków pracy, zagrożenia nie zaniknęły, zmienił się jedynie ich rodzaj. Zaniknęły zagrożenia związane z nadmiernym obciążeniem fizycznym – dynamicznym.

Pojawiły się zagrożenia wynikające z pracy statycznej, rutyny, monotonii.

Ponadto pogłębiły się zagrożenia wynikające z wdrażania nowych technologii w środowisku pracy np. nadmierny hałas, promieniowanie ,itp.

W ostatnim dziesięcioleciu obserwujemy kolejne „rewolucje” w rozwiązaniach z zakresu organizacji pracy. Należą do nich:   

    Komputeryzacja - w zasadzie na każdym stanowisku pracy - zwiększająca możliwości sterowania, wprowadziła monotonię, nadmierne obciążenie wzroku, obciążenie statyczne.

    Naj... stress, - aby być. Koszt pracy (przede wszystkim psychiczny) jest zbyt duży dla wielu pracowników, co skutkuje uzależnieniami min. od alkoholu, narkotyków, leków.

    Karoszi - pracoholizm - skutkuje chorobami cywilizacyjnymi np. zawałem, nerwicami, chorobami psychicznymi itp.

Karōshi nie jest terminem czysto medycznym. To socjomedyczne określenie odnosi się do przypadków zgonów lub poważnych uszczerbków na zdrowiu spowodowanych schorzeniami krążeniowo-sercowymi (jak zawał mięśnia sercowego), których przyczyną jest sprzężenie nadciśnienie i miażdżyca z bardzo silnym przeciążeniem pracą.

Cechą wspólną dla przypadków karōshi jest zbyt dużo pracy i stres. W Japonii popularna jest praca wielogodzinna. We wszystkich przeanalizowanych przypadkach karōshi w Japonii w latach 1974 – 1990 śmierć dotykała osób pracujących ponad sześćdziesiąt godzin w tygodniu, mających ponad pięćdziesiąt nadgodzin w miesiącu i niewykorzystanych ponad połowy urlopów.

Rząd Japonii zapowiedział walkę z karōshi, lecz w społeczeństwie śmierć z przepracowania staje się dowodem na bycie człowiekiem sukcesu. Staje się modne posiadanie w rodzinie kogoś takiego. Tradycja japońska szanująca osoby lekceważące śmierć przyjmuje karōshi jako wyróżnienie dla rodziny, czego potwierdzeniem są niejako rządowe rekompensaty pieniężne – bardzo wysokie jak na ubezpieczenie. Karōshi nie dotyka szarych pracowników, ale przeważnie ludzi sukcesu. Obciążenie stresem jest bardzo istotnym czynnikiem. Ofiarą karōshi stał się nawet premier Japonii, Keizō Obuchi.

Rozwój techniki nie rozwiązał problemów, przesunął jedynie punkt ciężkości z zagrożeń fizycznych na psychofizyczne i biologiczne.

W rozwiązywaniu problemów związanych z pracą akcentuje się przede wszystkim bezpieczeństwo człowieka pracującego (i rodziny).

Prawo do pracy w bezpiecznych warunkach zostało zaliczone do podstawowych praw obywatelskich, o których mówi Konstytucja i Kodeks Pracy.

Relacja między ergonomią a bezpieczeństwem wyraża się tym, że:

*   bezpieczeństwo pracy zapewnia ochronę życia pracownika,

*   ergonomia zapewnia ochronę jego zdrowia.

Spełnienie wymagań bezpieczeństwa pracy i ergonomii stopniowo przestaje być traktowane jako humanitarny gest dobrej woli, a staje się kategorią ekonomiczną.

Przepisy BHP:

- Względy socjalno zdrowotne

Zdrowie – jest stanem dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i socjalnego, socjalnego nie tylko brakiem chorób (definicja WHO)

Zdrowy pracownik + zdrowe środowisko = wyższa wydajność i efektywność pracy

- Względy ekonomiczne

obniżenie kosztów przedsiębiorstwa związanych z wypłatą odszkodowań za czasową lub stałą niezdolność do pracy

odszkodowania z tytułu utraty zdrowia i życia

obniżenie składek ZUS za pracownika

- Względy prawne

Każdy pracodawca zobowiązany jest chronić zdrowie i życie poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Pracodawca powinien:

- informować pracownika o ryzyku zawodowym

- tosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i urazom

-utrzymywać sprawność urządzenia

- przeprowadzać na swój koszt badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia i przechowywać je 40 lat

- kierować pracowników na badania profilaktyczne

- w razie stwierdzenia choroby przenieść pracownika do innej pracy

- zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach uciążliwych nieodpłatne posiłki i napoje

- zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno – sanitarne.

Niedocenianie a często lekceważenie bezpieczeństwa a tym bardziej higieny jest w naszych zakładach (również lub przede wszystkim w rolnictwie) procederem prawie nagminnym.

Niezrozumienie problemu wynika zarówno ze strony pracodawcy jak i pracownika. Konsekwencją lekceważenia problemu jest wyjątkowo wysoki wskaźnik wypadkowości przy pracy jak i wysoki odsetek chorób zawodowych. Ranga problemów związanych z wypadkami przy pracy wyraża się :

- liczbą urazów,

- kosztami leczenia,

- świadczeniami z tytułu chorób zawodowych i wypadków,

- kosztami zatrzymanych procesów technologicznych i uszkodzeń maszyn.

Rodzaje czynników zagrażających w środowisku pracy:

- szkodliwe – w wyniku ich oddziaływania może nastąpić pogorszenie stanu zdrowia człowieka (np. wydzielanie się toksyn)

- niebezpieczne – mogące powodować powstanie urazów

- uciążliwe – oddziaływanie ich może utrudnić pracę lub obniżyć zdolność do jej wykonywania, nie powoduje jednak trwałego pogorszenia stanu zdrowia.

Ryzyko zawodowe: prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń (zagrożeń) związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty oraz ich skutków dla zdrowia lub życia pracowników w postaci chorób zawodowych i wypadków przy pracy.

Wypadek przy pracy: nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.

Wypadek w drodze do lub z pracy: Wypadek w drodze do pracy lub z pracy to zdarzenie, które miało miejsce między miejscem zamieszkania a wykonywania pracy. Pracownikowi, który uległ takiemu wypadkowi, przysługują wynagrodzenie i zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne oraz renta z tytułu niezdolności do pracy, a rodzinie zmarłego renta rodzinna.

Choroba zawodowa jest chorobą spowodowaną działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy, określona w wykazie chorób zawodowych. Powstaje wskutek stałego przebywania ciała w niedogodnej pozycji, systematycznego wykonywania forsownych czynności lub regularnego przebywania w otoczeniu zawierającym czynniki szkodliwe dla zdrowia. Do czynników szkodliwych możemy zaliczyć: hałas, nieodpowiednie oświetlenie, zapylenie, promieniowanie, związki chemiczne, zwiększone obciążenie psychiczne i fizyczne.