Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II

w Białej Podlaskiej

Psychologia- ćwiczenia

Temat: Cukrzyca t. II- problemy psychologiczne i uczucia towarzyszące tej chorobie

Opracowała : Krystyna Więcaszek

Licencjat pomostowy I semestr gr. C₂

_{Nr alb.12359}

Cukrzyca

Cukrzyca to choroba, w której stwierdza się trwały, podwyższony poziom glukozy we krwi. Wyróżniamy 2 główne rodzaje cukrzycy:

Cukrzyca typu I (insulinozależna) – występuje z reguły u osób młodych. Przyczyną zbyt wysokiego stężenia glukozy we krwi jest brak lub znaczny niedobór insuliny – hormonu, który umożliwia wnikanie glukozy z krwi do komórek. Przyczyną tego deficytu jest zazwyczaj zniszczenie komórek β trzustki przez własny układ odpornościowy pacjenta (tzw. cukrzyca autoimmunologiczna).
Cukrzyca typu II (insulinoniezależna) – obserwowana zwykle u osób dorosłych lub otyłych. Tutaj przyczyną są anomalie w wydzielaniu insuliny lub jej słaba interakcja z receptorami na komórkach.

Istnieje jeszcze cukrzyca typu III (zbiorcza nazwa cukrzyc związanych z innymi schorzeniami) oraz cukrzyca typu IV (mogąca wystąpić przejściowo u kobiet ciężarnych).

Na cukrzycę choruje około 5% ludzi. W grupie chorych cukrzyca typu I występuje w 8% przypadków, a typu II – aż w 90% przypadków. Liczba zachorowań na cukrzycę typu drugiego rośnie w ostatnich latach gwałtownie. Można ją nazwać chorobą cywilizacyjną.

Przyczyną niszczenia komórek β trzustki w cukrzycy typu I są pewne predyspozycje genetyczne połączone z czynnikami środowiskowymi (jak np. infekcja wirusem świnki, różyczki lub mononukleozy zakaźnej). W przypadku cukrzycy typu II, oprócz predyspozycji genetycznych, znaczącą rolę grają takie czynniki jak: niezdrowa dieta i brak aktywności fizycznej.

Objawy cukrzycy mają związek z podwyższonym stężeniem glukozy we krwi i niskim – w komórkach. Są to przede wszystkim:

zwiększone pragnienie, zwiększone wydalanie moczu,
cukier w moczu (przy stężeniu glukozy we krwi powyżej 180 mg%), ciała ketonowe we krwi i w moczu (komórki nie dostają glukozy, więc intensywnie spalają tłuszcze, czego efektem jest obfitość ciał ketonowych), zwiększony apetyt, senność i osłabienie, chudnięcie,
rozdrażnienie, nieostre widzenie. Objawy te mają zdecydowanie większe natężenie w przypadku cukrzycy typu I.

Leczenie cukrzycy typu I to przede wszystkim podawanie brakującej insuliny do krwiobiegu. W przyszłości planuje się leczenie tego schorzenia przez przeszczepy wysepek trzustkowych i zastosowanie komórek macierzystych.

W przypadku cukrzycy typu II zadowalającą poprawę daje stosowanie zdrowej diety, ubogiej w glukozę i tłuszcze nasycone, oraz wysiłek fizyczny. Czasami podaje się też doustne leki przeciwcukrzycowe, które hamują uwalnianie glukozy z wątroby lub zwiększają wrażliwość receptorów insuliny.

Cukrzyca nieleczona lub leczona niesystematycznie może prowadzić do powikłań, a nawet śmierci. Takimi powikłaniami są np. kwasica ketonowa, odwodnienie komórek organizmu, zaćma, uszkodzenie nerek i miażdżyca.

Cukrzyca to wywołane różnymi przyczynami schorzenie metaboliczne, charakteryzujące się przewlekłym podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Osoby, które cierpią na to schorzenie nazywani są diabetykami. Przyczyną choroby jest defekt produkowania i działania insuliny. Insulina to główny hormon anaboliczny, niezbędny do prawidłowego metabolizmu węglowodanów, tłuszczów i białek. W wyniku braku insuliny wątroba nie przekształca odpowiedniej ilości glukozy w glikogen. Obecnie w Polsce ponad połowa chorych na cukrzycę to osoby w podeszłym wieku. Wśród chorych hospitalizowanych z powodu powikłań cukrzycy ponad 60 proc. stanowią pacjenci zbliżający się do 70. roku życia.
Cukrzyca nie jest chorobą jednolitą. Wyróżnia się kilka postaci choroby, z których najpowszechniejsze to typ 1 i typ 2. Cukrzyca typu 1 (dawniej nazywana insulinozależną lub typu dziecięcego). Jest spowodowana rzeczywistym brakiem insuliny na skutek uszkodzenia komórek. Choroba pojawia się najczęściej u dzieci i osób młodych, choć może się rozpocząć nawet po 80. roku życia. Leczenie wymaga stałego podawania insuliny. Zwykle przyczyną choroby jest uszkodzenie komórek ? przez własny układ odpornościowy. Cukrzyca typu 2 (dawniej nazywana insulinoniezależną). To najczęstsza postać cukrzycy. U chorych zaburzone jest zarówno działanie, jak i wydzielanie insuliny, przy czym dominującą rolę może odgrywać jedna lub druga nieprawidłowość. Chorzy są mało wrażliwi na działanie insuliny (insulinooporność). Dokładne przyczyny rozwoju tych zaburzeń nie są jeszcze poznane. Leczenie polega zazwyczaj na redukcji masy ciała, stosowaniu diety, wysiłku fizycznego oraz doustnych leków przeciwcukrzycowych, u części chorych po pewnym czasie trwania choroby konieczna jest insulinoterapia. Jest jeszcze tzw. Cukrzyca ciężarnych (typu 4) o której warto wspomnieć. Jest to przejściowe zaburzenie, rozpoznawane na podstawie podwyższonego stężenia glukozy we krwi oraz obecności glukozy w moczu, pojawiające się u zdrowych dotąd kobiet i ustępujące całkowicie po zakończeniu ciąży. Niemniej stanowi ono zagrożenie dla płodu i kobiety, a ponadto u 30-50% kobiet, u których stwierdzano cukrzycę ciężarnych, w ciągu najbliższych 15 lat rozwija się cukrzyca typu 2. Uważa się, że przyczyną cukrzycy ciężarnych są zmiany fizjologiczne związane z ciążą: insulinooporność wywołana przez hormony łożyskowe (laktogen - hormon wzrostu), zaburzenia wydzielania insuliny i zwiększone wydzielanie glukozy przez wątrobę.

Są różne przyczyny pojawiania się cukrzycy. Między innymi zaawansowany wiek jest podstawową przyczyną pogarszania się tolerancji organizmu na glukozę, czyli początków cukrzycy typu II. U niektórych osób w miarę starzenia się stopniowo zanikają tzw. wyspy trzustkowe zawierające komórki beta, wytwarzające insulinę. Inną przyczyną może być spadek aktywności fizycznej (zwłaszcza u osób starszych), co powoduje zmniejszenie wykorzystania glukozy przez mięśnie. Pojawienie się insulinooporności może mieć związek ze starzeniem się. Inne przyczyny pojawienia się cukrzycy to uwarunkowania genetyczne, które przekazywane są blisko 20% chorych w rodzinach, w których występuje cukrzyca. Ponadto winowajcami są: otyłość oraz zmniejszenie masy mięśniowej, inne choroby, stresy fizyczne i emocjonalne, urazy, infekcje, przyjmowane leki (np. moczopędne). Jednak najistotniejszym czynnikiem przyspieszającym pojawienie się cukrzycy jest otyłość. Przy współistniejącej nadwadze insulina działa nieprawidłowo.
Podstawowym objawem cukrzycy jest podwyższenie stężenia glukozy we krwi. W zależności od zaawansowania choroby może ono występować jedynie po spożyciu węglowodanów lub niezależnie od niego. Zawartość cukru we krwi (glikemię) podaje się w miligramach na 100 ml krwi (mg%) lub w milimolach na litr (mmol/l). Niższe stężenie glukozy oznacza hipoglikemię, a wyższe oznacza:
- stan przedcukrzycowy (nieprawidłowa glikemia na czczo, nieprawidłowa tolerancja glukozy)
- cukrzycę, gdy: stężenie glukozy zmierzone o dowolnej porze doby przekracza 200 mg/dl, dwukrotnie poziom glukozy na czczo przekracza 126 mg/dl.
Jeżeli stężenie glukozy we krwi przekroczy próg nerkowy (zwykle ok. 160-180 mg%) pojawia się glukozuria (cukromocz), czyli wydalanie glukozy z moczem oraz wielomocz (poliuria) ? powyżej 3 l na dobę jest to kolejny powód do niepokoju o nasze zdrowie. Glukozuria powoduje olbrzymie pragnienie i wysychanie błon śluzowych skóry. Mogą również wystąpić nudności. Chory jest senny i zmęczony, mimo prób zaspokajania silnego głodu (polifagia) traci na wadze. Często chorzy tracą ostrość widzenia
Stężenie glukozy we krwi zmienia się bardzo dynamicznie. W związku z tym we wszystkich typach cukrzycy najlepsze wyniki leczenia osiąga się przy aktywnym udziale chorego w leczeniu. Odpowiedni tryb życia, insulinoterapia są to szanse na uniknięcie powikłań. Jedną z metod leczenia cukrzycy jest insulinoterapia. Jest podstawowym leczeniem dla osób chorych na cukrzycę typu 1, ma również zastosowanie u chorych na cukrzycę typu 2 oraz kobiet z cukrzycą ciążową. Polega ona na wstrzykiwaniu podskórnie gotowych preparatów insulinowych. Preparaty insuliny w normalnym leczeniu podaje się podskórnie, za pomocą strzykawki lub pena (pióra insulinowego). Istnieją również bezigłowe iniektory, obecnie trwają testy insuliny do inhalacji w aerozolu. Podawana insulina ma naśladować naturalny rytm wydzielania insuliny przez trzustkę oraz insulinę potrzebną do zrównoważenia posiłków. Tzw. intensywna insulinoterapia oznacza dostosowywanie na bieżąco przez chorego ilości insuliny do spożywanych posiłków, wysiłku fizycznego i innych czynników ? w odróżnieniu od terapii tradycyjnej, w której to posiłki i tryb życia są dostosowane do wstrzykiwanej insuliny. Innym sposobem leczenia tego schorzenia jest przyjmowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych. Stosowane są one w cukrzycy typu 2. Główne mechanizmy działania poszczególnych grup leków to fakt iż: zwiększają wydzielanie insuliny, hamują uwalnianie glukozy z wątroby, hamują uwalnianie glukozy z węglowodanów złożonych w jelicie, zmniejszają insulinooporność tkanek. Wysiłek fizyczny, dieta i odpowiedni tryb życia są również jednymi ze sposobów leczenia cukrzycy. W większości przypadków cukrzycę typu 2 daje się początkowo dobrze kontrolować za pomocą odpowiedniej diety (produkty o niskim indeksie glikemicznym złożone węglowodany, zmniejszona ilość tłuszczów nasyconych, więcej rozpuszczalnego błonnika) i wysiłku fizycznego. Ponieważ ten typ cukrzycy wiąże się zwykle z nadwagą, utrata wagi zwiększa wrażliwość na insulinę. W cukrzycy typu 1 ograniczenia dietetyczne nie są tak istotne. Poza koniecznością dopasowania dawek insuliny do spożywanych pokarmów (lub odwrotnie) zaleca się unikanie produktów o bardzo wysokim indeksie glikemicznym i produktów mogących przyspieszać rozwój powikłań (jak miażdżyca). Wysiłek fizyczny pomaga zapobiegać powikłaniom.

Strach/lęk

Zdiagnozowanie cukrzycy zazwyczaj wywołuje w rodzicach i dzieciach strach. Są to obawy o przyszłość, możliwe powikłania. Rodzice często boją się rosnącej odpowiedzialności i poradzenia sobie z codziennymi obowiązkami związanymi z cukrzycą. Dla wielu rodziców cukrzyca jest również poważnym obciążeniem finansowym, a konieczność połączenia pracy zawodowej z nowymi zadaniami może być początkowo trudna.

Lęki towarzyszące dzieciom mogą zmieniać się w zależności od wieku. Młodsze dzieci boją się przede wszystkim bólu związanego z badaniem poziomu cukru i zastrzykami. Starsze dzieci obawiają się odrzucenia ze strony rówieśników. U młodzieży często są to lęki związane ze znalezieniem chłopaka/dziewczyny, który zrozumie ich potrzeby oraz z przyszłością.

Wielu rodzicom i dzieciom całymi latami towarzyszy lęk przed hipoglikemią i obawa przed zostawieniem dziecka samego lub
pod opieką innych osób. Szkoła i nauczyciele powinni wyjść naprzeciw tym obawom. Dobra współpraca z rodziną ucznia, wykazanie zrozumienia dla jego potrzeb i rzetelne zdobywanie wiedzy powinno pomóc w pokonaniu wielu z tych lęków.

Smutek

Smutek po diagnozie jest stanem naturalnym. Czasowe obniżenia nastroju towarzyszą wszystkim ludziom, a u młodych diabetyków mogą być związane z obawami towarzyszącymi chorobie. Jeżeli jednak zauważysz u ucznia przedłużające się stany depresyjne, koniecznie powinieneś porozmawiać o tym z rodzicami i zalecić kontakt ze specjalistą

Gniew/złość

Złość jest również naturalnym uczuciem towarzyszącym „świeżym” diabetykom, ale także pojawiającym się na innych etapach choroby, zwłaszcza w okresie dojrzewania.

Chorzy zadają sobie wtedy pytania: „Dlaczego ja?”, „Nie chcę tego robić!”.
Rodzice również mogą doświadczać gniewu: „Dlaczego to spotkało moje dziecko?”.

Złość mogą wywoływać również problemy w kontakcie ze szkołą, poczucie niezrozumienia potrzeb dziecka.

Wyparcie

W przypadku problemów niektóre osoby bagatelizują ich znaczenie lub udają, że sytuacja nie dotyczy ich albo że problem
wcale nie zaistniał. Młodzi diabetycy nie chcą czuć się wyróżniani z grupy, otaczani nadmierną opieką lub po prostu „inni”. Boją się, że będą postrzegani przez pryzmat choroby. Mogą również chcieć prowadzić „normalne” życie, a negowanie choroby ma im w tym pomóc. Może to jednak negatywnie wpłynąć na przebieg leczenia, a przedłużające się zaniedbania, wynikające z braku systematycznej samokontroli, mogą doprowadzić do komplikacji.

Poczucie winy

- Muszę być zły, skoro zachorowałem - myślą niektórzy młodzi diabetycy.
- To moja wina, źle dbałam/dbałem o dziecko – obwiniają się ich rodzice.

W wielu środowiskach pokutuje przekonanie, że choroba może być karą za winy, za złe zachowanie. Dlatego nigdy nie należy łączyć mówienia na temat choroby z wartościującymi ocenami – wyniki nie powinny być „dobre” albo „złe”. Nie należy również wpędzać dziecka w poczucie winy z powodu zjedzenia np. słodyczy, na które miało wielką ochotę, a wszyscy jego koledzy jedli.

Szkoła powinna wyjść naprzeciw tym obawom i lękom. Uczniowie z cukrzycą mają równe prawo dostępu do edukacji jak ich zdrowi rówieśnicy. Obowiązkiem placówek oświatowych jest również zapewnienie im poczucia bezpieczeństwa i właściwej opieki. Dzięki prawidłowemu leczeniu i opiece mogą funkcjonować tak samo jak inne dzieci. Indywidualny tok nauczania, proponowany przez niektóre szkoły, nie jest właściwym rozwiązaniem dla dziecka z cukrzycą, jeżeli nie występują inne problemy zdrowotne, uniemożliwiające edukację w warunkach szkolnych.

Właściwe zrozumienie tych negatywnych emocji, które mogą pojawić się w przypadku cukrzycy ze strony grona pedagogicznego jest niezmiernie ważne. Pozwala to na ułatwienie dziecku funkcjonowania w środowisku szkolnym i poprawę
jego kontaktu z rówieśnikami. Niektóre z tych emocji mogą również pojawić się u nauczycieli w związku z obawami przed
niesprostaniem zadaniu, które przed nimi stanęło. Rozpoznanie u siebie takich emocji pozwoli na wyeliminowanie zachowań,
które mogą stanowić zagrożenie dla dziecka, jakie zostało powierzone medycznej opiece.

Dla wielu chorych z cukrzycą typu 2 zmiana stylu życia, a zwłaszcza sposobu odżywiania, wystarcza, by zlikwidować objawy i opanować chorobę. Niestety, cierpiącym na tę chorobę będą zdarzać się chwile, w których konieczna okaże się dodatkowa pomoc w utrzymywaniu odpowiedniego poziomu glukozy we krwi. Potrzeba taka będzie się pojawiać w sytuacjach stresowych lub dla złagodzenia nieprzyjemnych, bolesnych i złożonych dolegliwości związanych z powikłaniami cukrzycowymi.

Pierwszą reakcją na rozpoznanie cukrzycy jest zazwyczaj bunt przeciw chorobie jako niesprawiedliwemu, złośliwemu zrządzeniu losu. Wiele osób kieruje się wtedy w sprawach leczniczych przede wszystkim emocjami. Zazwyczaj człowiek nie potrafi w tym momencie myśleć racjonalnie o swojej chorobie i adaptacji. Ta postawa w niedługim czasie przeradza się w agresję względem całego świata, walkę ze wszystkimi. Jest to naturalna obrona, odwet za krzywdę, jaką przynosi choroba. Kiedy te odruchy wyczerpią się, można przejść do rezygnacji. Jest to najtrudniejszy etap.

Dalszym, jest czas "targowania się" z lekarzem, każda decyzja jest przyjmowana wtedy z rezerwą, z przesadnym krytycyzmem. W końcu następuje etap przystosowania, etap twórczy dla pacjenta i najbardziej pożądany z punktu widzenia leczniczego.

Samopoczucie psychiczne

Dla wielu chorych z cukrzycą typu 2 zmiana stylu życia, a zwłaszcza sposobu odżywiania, wystarcza, by zlikwidować objawy i opanować chorobę. Niestety, cierpiącym na tę chorobę będą zdarzać się chwile, w których konieczna okaże się dodatkowa pomoc w utrzymywaniu odpowiedniego poziomu glukozy we krwi. Potrzeba taka będzie się pojawiać w sytuacjach stresowych lub dla złagodzenia nieprzyjemnych, bolesnych i złożonych dolegliwości związanych z powikłaniami cukrzycowymi.

Pierwszą reakcją na rozpoznanie cukrzycy jest zazwyczaj bunt przeciw chorobie jako niesprawiedliwemu, złośliwemu zrządzeniu losu. Wiele osób kieruje się wtedy w sprawach leczniczych przede wszystkim emocjami. Zazwyczaj człowiek nie potrafi w tym momencie myśleć racjonalnie o swojej chorobie i adaptacji. Ta postawa w niedługim czasie przeradza się w agresję względem całego świata, walkę ze wszystkimi. Jest to naturalna obrona, odwet za krzywdę, jaką przynosi choroba. Kiedy te odruchy wyczerpią się, można przejść do rezygnacji. Jest to najtrudniejszy etap.

Dalszym, jest czas "targowania się" z lekarzem, każda decyzja jest przyjmowana wtedy z rezerwą, z przesadnym krytycyzmem. W końcu następuje etap przystosowania, etap twórczy dla pacjenta i najbardziej pożądany z punktu widzenia leczniczego.

Jest to okres czynnej akceptacji, etap w którym chory staje się zdolny do analizowania informacji o chorobie i jej leczeniu. Im lepiej poznajemy zależności pomiędzy umysłem a ciałem, tym więcej pojawia się dowodów na to, że umysł wywiera głęboki wpływ na prawie każdą znaną chorobę. Uspokojenie swego wnętrza (umysłu) prowadzi do wyleczenia tego, co cielesne. Utrata harmonii wewnętrznej może w istotny sposób wpływać na rozwój cukrzycy, ponieważ hormony stresu mogą przyczynić się do wahań poziomu glukozy we krwi oraz do zaburzeń przepływu krwi przez skórę, co zmienia sposób przyswajania insuliny.

Stres jest sprawą bardzo indywidualną. Każdy z nas może inaczej reagować na różne okoliczności. Cukrzyca może jeszcze dodatkowo przyczyniać się do psychicznego napięcia wynikającego z różnych sytuacji życiowych. Ogólnie mówiąc, stres powoduje, że reagujemy tak, jakbyśmy w danej sytuacji chcieli się bronić. Możemy to przełożyć na działania pozytywne, wtedy stres dodaje nam energii i odgrywa rolę motywacyjną. Możemy też zareagować w sposób negatywny, nie potrafiąc się przystosować do wymagań zewnętrznych czy uwarunkowań wewnętrznych.

Rozpoznanie cukrzycy jest źródłem ogromnego stresu, ponieważ fakt zachorowania oznacza konieczność wprowadzenia dużych zmian w życiu. Choroba ta wymaga stałej uwagi i ciągłego kontrolowania. W związku z tak wielkim stresem nie ma nic dziwnego w tym, że chorzy na cukrzycę odczuwają głęboką frustrację i złość. Stres i wewnętrzny zamęt mogą przyczyniać się do pogorszenia stanu zdrowia. Chorzy na cukrzycę mogą czuć, że są uwięzieni w schemacie niedostatecznego panowania na chorobą i w emocjonalnym dołku. Warto więc, w terapii cukrzycy, zastosować metody łagodne, które mogą uspokoić umysł i przyczynić się do lepszego radzenia sobie z chorobą. Do tych metod można zaliczyć:
- trening autogenny ( forma medytacji z elementami autosugestii, angażująca zarówno ciało, jak i umysł)
- biosprzężenie ( metoda polegająca na monitorowaniu swoich reakcji za pomocą odpowiedniego sprzętu)
- poradnictwo ( opiera się na pomocy w identyfikowaniu i wyjaśnianiu problemów, a następnie zachęcaniu do podjęcia właściwych decyzji na przyszłość)
- hydroterapię (metoda obejmująca wszystkie działania terapeutyczne związane z wodą, łącznie z pływaniem)
- hipnoterapię (leczenie hipnozą)
- medytację (powszechna, sprawdzona metoda radzenia sobie z uczuciami napięcia i stresu. Może ona wprowadzać w stan głębokiej relaksacji i jasności umysłu. Może także poprawić jakość snu, zmniejszyć stres i poczucie strachu.)
- psychoterapię (jest to jeden z rodzajów poradnictwa, polegający na docieraniu do głęboko ukrytych problemów osobowości i dążeniu do ich rozwiązania)
- techniki relaksacyjne ( ich zadaniem jest doprowadzenie do poczucia głębokiego, wewnętrznego spokoju poprzez tak proste rzeczy jak:

• gorąca kąpiel

• rumiankowa herbata,

• usuwanie negatywnych myśli i zastępowanie ich pozytywnymi,

• wygospodarowanie czasu tylko dla siebie, poświęconego na spacer, rozmowę, słuchanie muzyki czyli tego, co sprawia przyjemność i wizualizację, polegającą na tworzeniu w wyobraźni obrazów, (które mają stymulować proces zdrowienia).

Jakie są zasady twórczej postawy wobec cukrzycy?
Nie zaprzeczaj w całości lub w części istnienia cukrzycy. Cukrzyca nie jest winą lub kalectwem - to zwykły fakt ! Zaakceptuj ten fakt, dogłębnie i praktycznie uznaj, że cukrzyca należy do Twojej szczególnej indywidualności. To Ty i Twoja cukrzyca znajdują się w ramach Twojej osobowości. Musisz ją doskonale poznać na co dzień, dużo nauczyć się. Nie ona zapanuje nad Tobą, ale Ty ją okiełznasz, w całości poddasz swojej wiedzy, umiejętnościom, woli i pełnej kontroli. Tak jak wiele innych osób.

Od Ciebie jedynie zależy, jak pewnie i jak dobrze będziesz się czuł. Pamiętaj, że masz wielu przyjaciół i sojuszników w Twojej woli pracy, praktycznego zniewolenia i opanowania cukrzycy. Zaliczana jest do nich Twoja wiedza o cukrzycy, Twój lekarz, pielęgniarka, nauka i technika, osiągnięcia na całym świecie, rodzina, przyjaciele, inne osoby z cukrzycą, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków lub inne grupy zrzeszające chorych na cukrzycę, społeczeństwo i jego instytucje. Na pewno możesz osiągnąć dobrą jakość życia, żyć tak długo jak wszyscy.
Nie lękaj się! Umiejętnie radź sobie ze stresem spowodowanym cukrzycą. Możesz cukrzycę skutecznie opanować, zniwelować jej szkodliwy wpływ, osiągnąć cele leczenia, jeśli będziesz inwestować w swoje zdrowie, w zapobieganie i leczenie przez edukację terapeutyczną, prowadzenie samokontroli, staranność, wytrwałość i cierpliwość, lojalność wobec siebie, Twojego zespołu leczniczego, rodziny, przyjaciół, odwagę i uzasadnioną nadzieję.
Wyniki obserwowania cukrzycy martwią, wywołują smutek, zgorzknienie, depresję, lęk. Są to złe uczucia - paraliżują chęć zrobienia czegokolwiek dla Twojego organizmu i zdrowia. Lęk wynika w dużej mierze z ignorancji, z braku wiedzy. Im więcej wiemy, tym mniej odczuwamy lęk. Poznaj więc absolutnie wszystkie objawy, powikłania i skutki cukrzycy. Będziesz wtedy wiedział wszystko. Nic więcej za Twoją cukrzycą nie będzie się już kryło. Odbierz jej aurę niewiadomego, sprowadź ją do rzeczywistych, poddających się kontroli wymiarów.
Dlatego odrzuć lęk, bądź odporny psychicznie i uczuciowo, planuj normalne życie!

źródło: Polskie Stowarzyszenie Diabetyków