9.10.2013

Wzrost- zmiany ilościowe, rozwój- coś więcej

2 kluczowe pytania: skąd się bierze wzrost gospodarczy? Dlaczego jedne kraje są biedne, podczas gdy inne są bogate?

GŁÓD, WOJNY, CHOROBY- granice wzrostu

Pojęcie rozwoju

Rozwój- proces wielowymiarowy, obejmujący reorganizację i reorientację całego systemu społeczno-ekonomicznego. Obok zmian w dochodzie narodowym i produkcji, obejmuje także zmiany instytucjonalne, społeczne, administracyjne, zmiany stosunków społecznych i typów zachowań, w tym ewolucję nawyków i przekonań.

Rozwój jest pojęciem szerszym niż WZROST.

Podstawowe cele rozwoju

- zwiększenie produkcji i szersza dystrybucja podstawowych dóbr podtrzymujących życie

- poprawa poziomu życia przez osiągnięcie nie tylko wyższych dochodów, ale i większej liczby miejsc pracy, wzrostu konsumpcji oraz bezpośredniego wytwarzania wartości kulturowych i humanitarnych

- rozszerzenie zakresu ekonomicznego i społecznego wyboru dla jednostek i narodów, przez uwolnienie ich od poddaństwa i zależności wobec innych ludzi i narodów (upodmiotowienie)

Ekonomia rozwoju- dyscyplina ekonomii zajmująca się badaniem istoty oraz przyczyn masowego ubóstwa jak również czynników, kierunków i narzędzi pobudzania rozwoju krajów słabiej rozwiniętych (KSR).

Polska jest krajem rozwiniętym.

W ujęciu uniwersalnym, odnosi się do wszystkich krajów świata, niezależnie od poziomu ich zaawansowania gospodarczego.

Podstawowe cele:

1. krótkookresowy- ograniczenie ubóstwa

2. długookresowy- wskazanie pomysłów jak dogonić kraje rozwinięte

Przyczyny wyodrębniania się ekonomii rozwoju:

- dostrzeżenie rosnących dysproporcji rozwojowych i głębokich różnic ekonomiczno-społecznych między KWR i KSR

- konieczność wyeliminowania groźby światowej „eksplozji demograficznej”, braku żywności

- powojenne sukcesy w odbudowie ze zniszczeń krajów Europy Zachodniej (plan Marshalla) inspiracją do podjęcia międzynarodowych działań by przyśpieszyć rozwój KSR

- nieadekwatność ortodoksyjnych modeli wzrostu i teorii ekonomicznych

- nasilenie się frustracji społecznej w KSR wskutek niepowodzeń w zakresie praktycznego pokonania zacofania.

Ewolucja ekonomii rozwoju

- początek- druga połowa lat 40 XX wieku

- wyodrębnienie się ekonomii rozwoju jako odrębnej dziedziny badawczej- lata 50 XX w.

1947r. publikacja „ Uprzemysłowienie terenów zacofanych” K. Mandelbaum „ The industrialization of Backward Areas”

Od lat 50 do połowy 70 dominujące kierunki badawcze:

- nawiązywanie do dorobku ekonomii neoklasycznej ( modele wzrostu kumulatywnego i ortodoksyjne teorie rozwoju akcentujące kluczową rolę niedoboru kapitału, ilości siły roboczej, wyboru technik produkcji i metod…)

Lata 80- kryzys ekonomii rozwoju, gdyż nie osiągnięto:

- widocznej poprawy rozwoju gospodarczego

- postępu w sferze dobrobytu społecznego w krajach rozwijających się

- „efektu skapywania bogactwa” na kraje biedne

Lata 80- wzrost znaczenia liberalnych koncepcji rozwojowych

Konsensus waszyngtoński- ogłoszony przez J. Williamsona w 1989r. porozumienie 3 instytucji: Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Banku Światowego i Departamentu Skarbu USA. Zestaw zaleceń będących kanonem właściwej polityki gospodarczej zalecanej krajom borykającym się z problemami ekonomicznymi lub stojącym w obliczu konieczności dokonania przekształceń transformacyjnych.

3 filary konsensusu waszyngtońskiego:

- dyscyplina budżetowa

- prywatyzacja

- liberalizacja- ograniczanie roli państwa

16.10.2013

Pierwotnie kierowany do krajów Ameryki Łacińskiej.

Które z działań nie pasuje do konsensusu waszyngtońskiego?

Pierwotne zalecenia konsensusu waszyngtońskiego:

1. zachowanie dyscypliny budżetowej- zdrowe finanse publiczne

2. ukierunkowanie wydatków publicznych na dziedziny, w których można osiągnąć wysoką efektywność i które są źródłem poprawy struktury podziału dochodu (np. edukacja, opieka zdrowotna, infrastruktura)

3. przeprowadzenie reform podatkowych w celu obniżenia krańcowych stóp podatkowych oraz rozszerzenia bazy podatkowej

4. liberalizacja rynków finansowych

5. utrzymanie stabilnego kursu walutowego na poziomie zapewniającym rozwój eksportu i konkurencyjność gospodarki

6. liberalizacja handlu w tym odejście od ograniczeń ilościowych na rzecz systematycznie redukowanych taryf celnych

7. zniesienie barier dla zagranicznych inwestycji bezpośrednich

8. prywatyzacja majątku państwowego- zmiana struktury własności, własność prywatna jest lepiej zarządzana

9. deregulacja rynków w celu ułatwienia wejścia na rynek i wsparcia konkurencji

10. zagwarantowanie praw własności

Wykład 2: Podstawowe mierniki wzrostu, rozwoju i zacofania. Zróżnicowanie społeczno- gospodarcze współczesnego świata

Wzrost gospodarczy

- wzrost produkcji (towarów i usług), konsumpcji i potencjału produkcyjnego ( poprawa relacji ilościowych), który prowadzi do zwiększania ich ilości przypadających przeciętnie na każdego mieszkańca danego kraju

- zwiększanie globalnej wartości produkcji dóbr wytwarzanych w danej gospodarce w określonym czasie ( najczęściej 1 roku), wyrażane w PKB (% lub PKB per capita)

- zmiany ilościowe, odzwierciedlające wzrost realnej wartości produkcji

Rodzaje wzrostu gospodarczego

Rozróżnienie między wzrostem ekstensywnym a intensywnym i w jakich krajach ( ekstensywny- Rosja, intensywny- USA, Japonia)

Wzrost ekstensywny- gdy wzrost produkcji wynika jedynie ze wzrostu nakładów czynników produkcji, bez poprawy efektywności, np. Rosja

Wzrost intensywny- wzrost realnej produkcji wynika nie tylko ze wzrostu nakładów, ale również efektywności

Kryterium równowaga:

- wzrost zrównoważony- zachowane są podstawowe warunki równowagi ogólnej ( podaż globalna= popyt globalny)

- wzrost niezrównoważony- nie ma równowagi

Gospodarka rynkowa- podaż globalna > popyt globalny

Gospodarka centralnie planowana- podaż globalna < popyt globalny ( permanentne niedobory)

Mierniki wzrostu gospodarczego

- PKB (GDP)

- PKB per capita- stopa życiowa ludności

- PKB per capita PPP- wg parytetu siły nabywczej- purchasing power parity ( z uwzględnieniem cen)

2013r. 75-80 bilionów $ PKB całego świata, trend rosnący. Znaczenie USA w globalnym PKB zmniejsza się, a wzrasta znaczenie Chin.

GDP current prices 2012

1. USA 16 bilionów $

2. Chiny 8 b $

3. Japonia 5,9 b $

4. Niemcy 3,4 b $

5. Francja 2,6 b $

24. Polska 490 miliardów $

GDP based on PPP valuation

1. USA 16 b $

2. Chiny 12 b $

3. Indie 4,7 b $

4. Japonia 4,57 b $

5. Niemcy 3 b $

21. Polska 0,8 b $

Kongo- najbiedniejsze państwo świata

Najbogatsze państwa świata GDP per capita : Luksemburg, Katar, Norwegia, Szwajcaria, Australia.

184. Kongo- 231 $ per capita

Dysproporcje (podział na bogatą północ i biedne południe)

- pod względem poziomu bogactwa 80:20

- pod względem liczby ludności 15:85

80% światowego PKB pochodzi z bogatej północy.

Ubóstwo

- specyficzna indywidualna sytuacja niedoboru lub swoisty fenomen wprawdzie relatywnie jednorodnych, ale zarazem zmarginalizowanych grup społecznych

- wg Banku Światowego ubóstwo to niemożność osiągnięcia minimalnego standardu życiowego

GRANICA UBÓSTWA- 1$ DZIENNIE

Przyczyny ubóstwa:

- teoria skażonych charakterów- ułomności indywidualne

- teoria ograniczonych możliwości- splot wydarzeń poza kontrolą jednostki (pochodzeniem ograniczony dostęp do edukacji)

- teoria wielkiego brata- winny jest rząd i jego restrykcyjna polityka gospodarcza

Mierniki ubóstwa:

- indeks luki dochodowej- różnica między granicą ubóstwa a otrzymywanym dochodem

- indeks Daltona- średnia odległość dochodu ekwiwalentnego gospodarstw ubogich od granicy ubóstwa

- wskaźnik zagrożenia ubóstwem

- współczynnik Giniego ( wsk. Nierówności społecznej)- kojarzyć z krzywą Lorenza, pokazuje nierówność w dochodach danego społeczeństwa. Jeśli rośnie to różnice w dochodach w społeczeństwie rosną.

Stosunek dochodów 20 najbogatszych krajów do dochodów 20 państw najbiedniejszych wynosił - latach 1960–1962 jak 54:1 - w latach 2000–2002 relacja ta wynosiła 121:1.

Kryterium granicy ubóstwa absolutnego stosowane przez Bank Światowy- 1$ na osobę dziennie

W 2001r łączna populacja żyjąca poniżej tego progu wynosiła ok. 1,2mld osób. Najwięcej w Afryce Subsaharyjskiej.

Głód na świecie

Co 3,6sekundy ktoś umiera z głodu. Ok. 815 mln ludzi w świecie cierpi głód i niedożywienie.

Rozwarstwianie dochodów

- w 1960 dochody najbiedniejszych 20% mieszkańców Ziemi stanowiły 1/30 dochodów najbogatszych 20%. Dziś to 1 do 74.

Największe zróżnicowanie mierzone współcześnie GINI występuje w Afryce (Zambia, Tanzania, Zimbabwe) i Ameryce Południowej ( Wenezuela, Ekwador, Brazylia). Najmniejsze zróżnicowanie w UE

Najwyższa wartość GINI w Europie- Rosja, 2. Ukraina

W ciągu 100 lat dysproporcje rozwojowe wzrosły.

23.10.2013

Rozwój gospodarczy

- jest pojęciem szerszym niż wzrost gosp.

- obejmuje proces ilościowych oraz jakościowych zmian w gospodarce

Rozwój gospodarczy nie może istnieć bez wzrostu. Wzrost bez rozwoju tak.

Mierniki rozwoju gospodarczego:

- PKB, PNB, DNB per capita

- HDI- Human Development Index ( wskaźnik rozwoju społecznego)

- HPI- Human Poverty Index (wskaźnik ubóstwa społecznego)

Różnice między HPI1 i HPI2

Inne mierniki: stopa inwestycji, dynamika inw., struktura inw., liczba wynalazków, licencji, patentów, liczba lekarzy, studentów

HDI- Human Development Index:

- wskaźnik rozwoju społecznego

- syntetyczny miernik opisujący poziom rozwoju społecznego zbudowany z 3 wskaźników cząstkowych: poziom życia ludności, oczekiwana długość życia, dostępność edukacji (2/3 poziom alfabetyzacji, 1/3 wskaźników solaryzacji na poziomie podstawowym, średnim i wyższym)

- od 1993r. sporządzany jest przez UNDP (agenda ONZ ds. rozwoju)

Najwyższy HDI: Norwegia, Australia, USA, 39. Polska. Najniższy: Nigeria, Kongo.

HPI- wskaźnik ubóstwa społecznego

HPI1- dla KRS HPI2- dla krajów rozwiniętych

HPI1:- odsetek ludności o oczekiwanej długości życia poniżej 40l.

- wskaźnik analfabetyzmu wśród dorosłych

- odsetek ludności bez dostępu do wody pitnej i służby zdrowia oraz odsetek dzieci do lat 5 z niedowagą

HPI2: - odsetek ludności o oczekiwanej długości życia poniżej 60l.

- wskaźnik analfabetyzmu wśród dorosłych

- odsetek ludności pozostający bez pracy przez rok ( bezrobocie długotrwałe)

- odsetek ludności żyjącej poniżej poziomu ubóstwa

HPI1 (najgorsza sytuacja im wyżej): Mali, Burkina Faso, Czad. Niger

HPI2 ( im wyżej to lepiej): Szwecja, Norwegia, Holandia, Finlandia, Dania, Niemcy

Oczekiwana długość życia (2007): Andora 82,3, Makao 82,3, San Marino 81,8, Angola 37,6, Suazi 32,2

Charakterystyka krajów rozwijających się według M. Todaro

- eksplozja demograficzna przy niskiej przeciętnej długości życia

- dominacja sektora rolniczego przy słabym rozwoju przemysłu

- niski poziom PKB per capita

- niski popyt wewnętrzny

- niedorozwój infrastruktury technicznej i społecznej

- zacofanie technologiczne ( niska wydajność pracy)

- rosnące zadłużenie ( niekorzystne terms of trade)

- niewielki procentowy udział handlu zagranicznego w tworzeniu PKB

- niski poziom wykształcenia i analfabetyzm społeczeństwa

Temat: Wybrane teorie wzrostu gospodarczego

Wzrost gospodarczy wg A. Smitha (1723-1790)

- o wzroście gosp. kraju decyduje praca produkcyjna ( tzn. praca tworząca dobra materialne społecznie użyteczne)

- potencjał produkcyjny kraju w zakresie pracy produkcyjnej zależy od:

• Bezwzględnej liczby ludności

• Relacji ludności zaangażowanej w pracę produkcyjną do ludności nie wykonującej tej pracy

• Siły produkcyjnej pracy (wydajność pracy)

- zwiększenie siły produkcyjnej pracy tkwi w podziale pracy (specjalizacja).

Rola państwa w gospodarce jako nocnego stróża, im mniej państwa w gospodarce tym lepiej, stoi na straży zasad gry ( policja, wymiar sprawiedliwości).

Międzynarodowy podział pracy: niech każdy produkuje to w czym jest najlepszy

- wzrost gospodarczy zależy także od akumulacji kapitału i od stopy oszczędności.

Stopa oszczędności zależy od:

• Absolutnego poziomu zysków

• Różnica między faktyczną stopą zysku ® w czasie t, a pewnym jej minimalnym, akceptowanym poziomem r*, rekompensującym ryzyko podejmowania wszelkiej działalności produkcyjnej

- w długim okresie proces akumulacji kapitału wskazuje tendencję malejącą prowadząc do obniżenia tempa wzrostu gosp.

Przyczyny i skutki malejącej akumulacji kapitału:

- wzrost ilości kapitału wywołuje konkurencję między kapitalistami co prowadzi do spadku stopy zysku r

- wzrost ilości kapitału prowadzi do konkurencji w zakresie dostępu do relatywnie coraz rzadszej siły roboczej, co podnosi płace jednostkowe

- spadek stopy zysku r powoduje wzrost podaży kapitału pożyczkowego, z czego wynika wzrost kapitału produkcyjnego pociągający spadek stopy zysku r

- skutek- stan stagnacji sekularnej, poziom bogactwa (PKB) adekwatnego do wyposażenia w zasoby czynników produkcji

Wpływ postępu technicznego na wzrost gospodarczy wg Smitha

- postęp techniczny traktowany był egzogenicznie, jako zmienna niezależna

Wzrost gospodarczy wg Smitha

Bogactwo narodu

(ilość towarów materialnych)

Siła produkcyjna pracy Odsetek osób

(produkcyjność pracy) zatrudnionych produkcyjnie

Podział pracy

Rozległość rynku

Akumulacja kapitału

Wzrost gospodarczy wg D. Ricardo (1772-1823)

- w swoim modelu przedstawił 3 grupy społeczne: kapitalistów, pracowników i właścicieli ziemskich. Kapitaliści alokują zasoby, oszczędzają i inwestują (generują wzrost gosp.), a właściciele ziemscy- pasożyty!!!

Teoria renty gruntowej

-renta gruntowa jest dochodem, który uzyskuje właściciel ziemski, a jej wysokość zależy od zmieniającego się popytu na ziemię ( podaż ziemi= constans)

Teoria stanu stacjonarnego:

-w sektorze rolnym działa prawo malejących przychodów krańcowych. W długim okresie malejące przychody w rolnictwie nie są równoważone rosnącymi przychodami w pozostałych sektorach, w efekcie tempo wzrostu gosp. Maleje, prowadząc gospodarkę do stanu stacjonarnego

-istotną rolę w kształtowaniu wzrostu gospodarczego pełni teoria płacy, zatrudnienia i ludności

Granice wzrostu: głód, choroby, wojny

Teoria płac Ricarda

- w długim okresie, ceny odzwierciedlają koszty produkcji i tym samym są cenami naturalnymi

- jeżeli płace= naturalnej cenie pracy to są one utrzymywane na najniższym możliwym poziomie

- dobra sytuacja gospodarcza- wzrost płac ponad poziom minimalnej egzystencji robotników- redukcja kosztów produkcji ( zwolnienie pracowników, a ci którzy chcą pracować muszą zgodzić się na niższą płacę)

Rola kapitału we wzroście gospodarczym Ricardo

- kluczowa rola we wzroście gospodarczym- akumulacja kapitału

-stopa akumulacji kapitału zależy od:

• Wielkość produktu netto

• Skłonność do oszczędzania wśród kapitalistów

Pomoc państwa dla najuboższych wg Ricardo

- uważał, że za nędzny los odpowiedzialni są sami robotnicy, którzy powinni regulować swój przyrost naturalny

- opowiadał się przeciwko wszelkiej pomocy socjalnej dla najuboższych, bo powoduje ona pogorszenie losu robotników, ponieważ wpływa na zwiększenie ich liczby, a tym samym wzrost podaży rąk do pracy- obniżenie płacy

30.10.2013

Wzrost gospodarczy wg R. Solowa

- model Solowa dotyczy długookresowego wzrostu gospodarczego, jego źródeł i determinant

- wzrost produkcji (PKB) warunkowany jest przez: kapitał (K), pracę (L) i technologię (A)

Funkcja produkcji rosnąca w tempie malejącym Y= F(K,L,A) technologia- zmienna egzogeniczna

Wydajność pracy- y=Y/L- wielkość produkcji przypadająca na 1 pracującego

Uzbrojenie pracy- k=K/L

W tych modelach per capita znaczy na 1 pracującego

Pojęcie wzrostu zrównoważonego

- R. Solow wykazuje, że gospodarka „samoczynnie” osiąga stan wzrostu zrównoważonego ( steadyt state)

- wzrost zrównoważony to sytuacja, w której produkcja Y, ilość pracy L i kapitału K zwiększa się w tempie równym tempu wzrostu liczby ludności

- jeżeli wzrost jest zrównoważony, wielkość produkcji przypadająca na 1 pracującego y= Y/L oraz techniczne uzbrojenie pracy są stałe

Wg Solowa PKB per capita to produkcja przypadająca na : 1 zatrudnionego

y= Y/L- produkcja per capita

s*y- oszczędności per capita

s- skłonność do oszczędzania

delta K/L- rzeczywiste inwestycje per capita

Oszczędności per capita s*y są stałą częścią wielkości produkcji per capita y=Y/L wyznaczoną przez parametr s

Inwestycje per capita delta K/L są równe iloczynowi tempa wzrostu zatrudnienia n i technicznego uzbrojenia pracy K (delta K/LR=n*k), a n jest stałe.

Rzeczywista wielkość inwestycji per capita n*k jest równa oszczędnościom per capita s*y ( w gospodarce nie ma działalności państwa i handlu zagranicznego więc inwestycje=oszczędności

Gospodarka samoczynnie wchodzi na ścieżkę wzrostu zrównoważonego. Zachodzi jedno z dwojga

Albo k<k* i wtedy s*y>n*k co oznacza wzrost k

Albo k>k* i wtedy s*y<n*k co oznacza spadek k

Wnioski z modelu Solowa:

- nasycenie gospodarki kapitałem wyrażonym wielkością k= K/AL, AL praca efektywna, decyduje o wzroście gospodarczym per capita

- każde przejściowe odchylenie od tego tempa zostanie skorygowane

-wzrost ma charakter stabilny

Postęp techniczny w modelu Solowa- postrzega go jako zmienną egzogeniczną (zewnętrzną), żadne działania wewnątrz gospodarki nie mogą spowodować postępu technologicznego

Wzrost gospodarczy wg J.M. Keynesa

Podstawowe założenia:

- odrzucił założenie modelu klasycznego o giętkości cen i płac, twierdził, że są one lepkie (sztywne)

- odrzucił tezę o skuteczności działania mechanizmu rynkowego. Podważył prawo Saya ( że podaż generuje popyt)

- twierdził, że zawsze będą istnieć niewykorzystane zasoby w gospodarce, bo zagregowany popyt zawsze będzie ustalał się na poziomie niższym, odpowiadającym produkcji przy niepełnym wykorzystaniu wyników produkcji ( produkcja rzeczywista mniejsza niż produkcja potencjalna). Popyt nakręca podaż.

-aby pobudzać wzrost gospodarczy (wyjść z błędnego koła niedorozwoju) należy zwiększyć popyt (AD)

- państwo powinno prowadzić rozwiniętą działalność interwencjonistyczną

- teoretycznie pieniądze inwestowane w gospodarkę przez państwo nie zwiększają ogólnej ilości dostępnego kapitału na inwestycje, ponieważ pochodzą z podatków lub długów uszczuplających wolny kapitał inwestycyjny w rękach prywatnych

- działa jednak tzw mnożnik inwestycyjny

- pieniądz zainwestowany generuje w przyszłości wielokrotnie więcej pieniędzy na konsumpcję, które z kolei pobudzają następne inwestycje i tym samym wielkość produkcji

Narzędzia regulacji popytu Keynes

1. polityka fiskalno- budżetowa:

• Progresywne podatki

• Ulgi inwestycyjne dla przedsiębiorstw

• Wydatki rządowe na inwestycje publiczne

2. polityka pieniężna:

• Ekspansywna polityka pieniężna ( zwiększa podaż pieniądza w gospodarce)

3. polityka dochodowa (wentyl bezpieczeństwa)

• Administracyjna kontrola cen i płac

Model Keynesa a kraje słabo rozwinięte

- w KSR pierwotnym ograniczeniem wzrostu zatrudnienia i dochodów nie jest popyt, lecz najczęściej czynniki podażowe ( niska stopa oszczędności, brak wykwalifikowanych zasobów ludzkich, brak wykorzystania rozwiniętych technologii)

Model Harroda- Domara

- modelowa teoria wzrostu gospodarczego w oparciu o inwestycje

- powstała w latach 1939 (R.Harrod) 1946 (Domar)

Główne twierdzenie

- tempo wzrostu inwestycji zależy od skłonności do oszczędzania oraz produktywności inwestycji

$\frac{\mathbf{Y}}{\mathbf{Y}}\mathbf{=}\frac{\mathbf{Y}}{\mathbf{I}}\mathbf{\times}\frac{\mathbf{S}}{\mathbf{Y}}$ lub $\mathbf{g =}\frac{\mathbf{s}}{\mathbf{v}}$ Y-dochód lub produkcja, s- oszczędności, I- inwestycje,

$s = \frac{s}{y}$- stopa oszczędności

$v = \frac{I}{I}$- przyrostowy współczynnik kapitałochłonności

$g = \frac{Y}{Y}$- stopa wzrostu dochodu lub produkcji

Znaczenie kapitału w tym modelu

- kapitał (oszczędności, inwestycje) są traktowane jako strumień ( wartość przynosząca dochód) oraz jako czynnik produkcji

- z jednej strony inwestycje tworzą dochód (popyt) a z drugiej zwiększają zdolność produkcyjną gospodarki

- model H-D jest koncepcją wzrostu zrównoważonego zakładającego równość oszczędności i inwestycji (S=I)

- model H-D łączy podejście popytowe keynesistów z podażowym podejściem ekonomii klasycznej. Kluczowa wielkość w modelu H-D decydująca o wzroście gospodarczym to skłonność do oszczędzania.

Temat: wybrane teorie zacofania i rozwoju

Bariery rozwoju:

Brak, niedostępność lub niedobór czynników, które są niezbędne w procesie rozwoju gospodarczo-społecznego, jak również istnienie różnego rodzaju przeszkód, utrudniających ten rozwój.

Mogą występować:

- w metaskali ( w skali globalnej)

- w poszczególnych grupach krajów lub regionów świata

- w makroskali

- w mezoskali

- w mikroskali

Podstawowe rodzaje barier:

1. bariery naturalne: niedostatek surowców lub ich nieefektywna eksploatacja, zachwianie równowagi środowiska naturalnego, niemożność pełnego wyżywienia rosnącej liczby ludności w warunkach ograniczonej dostępności ziem uprawnych.

2. bariery technologiczne: ograniczenia mające swoje źródło w poziomie osiągniętego postępu naukowo- technicznego, zacofanie technologiczne, wykluczenie z procesów transferu technologii.

3. bariery ekonomiczne: niedorozwój infrastruktury, przestarzała struktura gospodarki, niedostatek kapitału finansowego, nieefektywne wykorzystanie potencjału czynników wytwórczych

4. bariery handlu zagranicznego i zadłużenia zewnętrznego: niezdolność gospodarki do produkcji wyrobów, na które byłby popyt na świecie, niekorzystne zmiany relacji cenowych w handlu zagranicznym (terms of trade), ograniczone zdolności płatnicze danego kraju.

5. bariery kapitału ludzkiego- brak siły roboczej o wystarczających kwalifikacjach, wymiar ilościowy- w sytuacji pełnego zatrudnienia przy szybszym wzroście nowych miejsc pracy w stosunku do przyrostu ludności zdolnej do pracy, wymiar kwalifikacyjny- struktura zawodowa zatrudnionych nie odpowiada strukturze istniejącego aparatu wytwórczego, wymiar alokacyjny- nierównomierne rozmieszczenie

6. bariery instytucjonalne: nadmierna biurokratyzacja, korupcja, zacofane stosunki społeczne, brak rządów prawa i poszanowania własności prywatnej

6.11.2013

Teoria rozwoju stadialnego wg W. Rostowa

Stadia: (umieć cechy każdego)

- stadium społeczeństwa tradycyjnego:

• Uzależnienie alokacji czynników produkcji od rozmieszczenia zasobów naturalnych ( słaba mobilność, brak potrzeby zmian)

• Gospodarka zdominowana przez produkcję na własne potrzeby, wymiana ograniczona do barteru

• Dominacja sektorów tradycyjnych, zwłaszcza słabo rozwiniętego rolnictwa

Produkcja opiera się na pracy, przy niewielkim wykorzystaniu kapitału - stadium przygotowania do startu (społeczeństwa przejściowe):

• Część ludności społeczeństw tradycyjnych ponosi ryzyko działalności gospodarczej i inicjuje proces zmian

• Następuje przejście z rękodzielnictwa do systemu manufakturowego

• Rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej (handel)

• Spada umieralność, rośnie liczebność populacji, upowszechnia się edukacja (w pewnych warstwach społecznych)

• Nowe wynalazki, technologie, rozwój banków

- Stadium startu (pchnięcia)

• Pierwsze stadium gospodarki kapitalistycznej- rozpoczynają się gwałtowne przemiany społeczne i gospodarcze

• Powstaje klasa przedsiębiorców kapitalistycznych oraz menedżerów

• Zmiany w strukturze produkcji ( wzrost znaczenia przemysłu przetwórczego)

• Manufaktury zastępowane fabrykami ( I faza industrializacji kapitalistycznej)

• W przemyśle szybko rosną zyski, które są dalej inwestowane

- Stadium dojrzałości gospodarczej- większość krajów rozwiniętych:

• Wzrost gospodarczy stymulowany przez czynniki endogeniczne

• Gospodarka oparta na dominacji przemysłu, nowoczesnych technologii oraz eksploatacji środowiska naturalnego

• Większą rolę w gospodarce odgrywa handel zagraniczny

• Rośnie PKB per capita

- stadium masowej konsumpcji:

• Rozwój produkcji masowej

• Większość społeczeństwa osiąga wysoki standard życia

• Powstaje państwo dobrobytu (welfere state)

Lata 40/50 XX w.- ekonomiści koncentrowali się na wyjaśnieniu charakteru zacofania i niedorozwoju KSR- badanie przyczyn zacofania i czynników je utrwalających szukano 1 głównego czynnika

Koncepcja „zaklętego kręgu ubóstwa” R. Nurksego (1907-1959)

Pionier badań nad KSR – ESTOŃSKI ekonomista Ragnar Nurkse

Opublikował w 1952r. „ Some aspects of Capital Accumulation in Underdeveloped Areas”

- Główne źródło zacofania KSR- niedobór własnych kapitałów (oszczędności ze źródeł wewnętrznych, niezbędnych do inwestycji)

Istota koncepcji zaklętego (błędnego) koła ubóstwa

- czynniki powodujące ubóstwo tworzą swoisty łańcuch zależności

- układają się w krąg przyczynowości- każdy z czynników ubóstwa jest zależny od czynnika, który go poprzedza

Dwa kręgi:

1 krąg- stagnacja po stronie podaży kapitału w KSR

2 krąg- wyjaśnia przyczyny stanu niskiego popytu na kapitał w KSR

I krąg Nurksego

Niedostateczna podaż kapitału

Niska zdolność do oszczędzania Niska wydajność pracy

Niski poziom realnych dochodów ludności

II krąg Nurksego (krąg niskiego popytu na kapitał)

Słabe bodźce do inwestowania
(niski popyt na kapitał)

Niewielka siła nabywcza, bo niski Niedostateczne zastosowanie
poziom realnych dochodów ludności kapitału w procesie produkcji

Niska wydajność pracy

Wyjście z zaklętego kręgu ubóstwa

Niezbędne inwestycje kapitału umożliwią:

- wzrost wydajności pracy

- zwiększenie produkcji

- wzrost dochodów ludności

ALE R. Nurkse zakładał, że:

- kraje rozwijające się same nie będą w stanie zapoczątkować wychodzenia z kręgu biedy i zacofania

- będzie to możliwe tylko pod warunkiem napływu kapitału zagranicznego (np. w ramach pomocy krajów rozwiniętych)

Krytyka koncepcji Nurksego:

- doświadczenia rozwojowe azjatyckich krajów nowouprzemysłowionych (Korea Płd, Tajwan, Singapur,) sukcesy gospodarcze dzięki mobilizacji wewnętrznej akumulacji kapitału

- doświadczenia części krajów OPEC ( Algieria, Iran, Irak, Wenezuela) bardzo duże środki finansowe (przezwyciężone bariery niedostatecznej podaży kapitału), a mimo to brak wyjścia z niedorozwoju ( monokultura gospodarcza)

- sam dopływ kapitału zagranicznego nie jest wystarczającym bodźcem do rozwoju

Teoria niskiej wydajności pracy B. Knalla

Zaklęty krąg ubóstwa wg Knalla

Niska wydajność pracy

Niskie wykształcenie ogólne i niskie Niskie dochody ludności
kwalifikacje zawodowe

Bieda i zacofanie

Brak środków na rozwój oświaty

U Nurksego niska wydajność pracy bo brak kapitału

U Knalla niska wydajność pracy bo niski stopień wyedukowania społeczeństwa

Krytyka teorii Knalla

- analiza wydatków na oświatę i edukację przez pryzmat doświadczeń krajów bogatych (rozwiniętych)

- niekompletność analizy (pominięcie innych ważnych czynników wytwórczych oraz uwarunkowań społeczno-instytucjonalnych rozwoju)

Teoria zacofania (ubóstwa) E. Gennage

Względnie wysoka konsumpcja

Niski poziom dochodu narodowego Niski poziom oszczędności ze źródeł wewnętrznych

Niedostateczne rozmiary inwestycji niskie rozmiary akumulacji kapitałow.

Krytyka:

- wadliwy charakter analizy sytuacji gospodarczej krajów rozwijających się przez pryzmat niepowtarzalnych doświadczeń historycznych krajów rozwiniętych (Anglia, Francja, Niemcy)

- niekompletność analizy ( podobnie jak w koncepcji B. Knalla)

Teoria systemu quasi-stałej równowagi (eksplozji demograficznej) H. Leibensteina (1922-1994)

- główny problem- eksplozja demograficzna

- nawiązuje do dorobku ekonomii klasycznej (A. Smitha, D. Ricardo, T. Malthusa)

- główne źródło zacofania krajów rozwijających się- powojenna eksplozja demograficzna ( gwałtowne podwyższenie stopy przyrostu naturalnego- zmniejszenie stopy śmiertelności, zwiększenie stopy urodzeń)

- zwiększenie dochodów ludności lepsze wyżywienie i kondycja eksplozja demograficzna

- eksplozja demograficzna dalszy podział i rozdrobnienie gospodarstw rolnych i zbyt ekstensywne wykorzystanie użytków rolnych spadek ich urodzajności zmniejszenie produkcji rolnej

- dochód narodowy będzie utrzymywać się na podobnym poziomie, bo w innych sektorach gospodarki będą występować tendencje prorozwojowe

- stąd nazwa- teoria systemu quasi-stałej równowagi

Teoria ekonomicznych i pozaekonomicznych czynników niedorozwoju ( teoria zacofania i niedorozwoju) M. Todaro

- wykorzystuje doświadczenia wcześniejszych ekonomistów

- schemat składa się z 2 głównych części składowych :

• Niedorozwój ( górny prostokąt)

• Zacofanie (dolny)

Czynniki i przyczyny

NIEDOROZWÓJ:

-niskie dochody ( ten element zarazem wiąże niedorozwój z zacofaniem)

- niska wydajność pracy (ograniczone możliwości kształcenia+ słabe zdrowie i wyżywienie+ identyczne czynniki jak przy bezrobociu)

- wysokie bezrobocie i niepełne zatrudnienie ( po stronie podaży- wysoka stopa przyrostu naturalnego)

ZACOFANIE:

- niski poziom życia jako kluczowy element zacofania

- niska samoocena ludzi i jej główne przejawy

- ograniczona wolność

Teoria dependencji (zależności)

- teoria zależności rozwoju krajów rozwijających się od centrum gospodarki światowej

- H. Singer, P. Prebish, A.G. Frank, I. Wallerstein

- sytuacja ekonomiczna w KSR zdeterminowana jest wyłącznie przez rozwój krajów bogatych, tworzących centrum gospodarki światowej

- rozwój krajów bogatych nie byłby możliwy bez eksploatacji

Teoria systemów- światów Wallersteina

Oparta o model „rdzeń-peryferia”

Zakłada istnienie:

1. rdzeń:

• Kraje najwyżej rozwinięte ( USA, Kanada, kraje Europy Zachodniej i Północnej, Japonia)

• Cechuje go wysoki poziom rozwoju społeczno- gospodarczego

• Stanowi źródło innowacyjności technologicznej i nowych wzorców kulturowych dla reszty świata

• Odgrywa ważną rolę polityczną dzięki wyraźnej przewadze ekonomicznej

• Wytwarzają 49% światowego PKB, generują 78% światowego eksportu, 95% kapitału inwestycyjnego, 97% wydatków na R&D

2. Semiperyferie:

• Podupadające kraje rdzenia+ szybko rozwijające się kraje peryferii aspirujące do niego

• Kraje Europy Południowej i Europa Środkowo- Wschodnia, kraje Azji Południowo- Wschodniej

• Główny bodziec rozwoju- kapitał napływający z rdzenia oraz wewnętrzne, konkurencyjne czynniki produkcji (tani kapitał ludzki)

• Istota- podporządkowanie rdzeniowi

3. Peryferie:

• Kraje w stagnacji, niski poziom rozwoju gospodarczego i poziom życia

• Dominują tradycyjne sektory: rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo

• Mocno zadłużone, niestabilne politycznie

• 3 grupy: 1. Kraje postradzieckie+ Mongolia i Laos, 2. Kraje Ameryki Środkowej i Południowej, 3. Kraje Afryki Subsaharyjskiej

4. Państwa tła:

• Funkcjonują na marginesie wydarzeń politycznych, ekonomicznych i społecznych

• Kraje strefy głodu, cofające się w rozwoju, np. Afganistan, Kambodża, Etiopia, Somalia

13.11.2013

Teoria wzrostu zrównoważonego P.N. Rosensteina- Rodana (teoria wielkiego pchnięcia)

- zakłada, że do rozpoczęcia procesów rozwojowych niezbędny jest pewien minimalny poziom zasobów

- zakłada niepodzielność inwestycji- konieczność równoczesnej realizacji projektów inwestycyjnych w wielu gałęziach

- dzięki dużym inwestycjom dokonywanym w wielu powiązanych ze sobą gałęziach możliwe jest uzyskanie tzw. korzyści zewnętrznych z racji zwiększonego popytu ze strony innych gałęzi na towary wytwarzane przez daną gałąź

- umożliwia to lepsze wykorzystanie mocy produkcyjnych i obniżenie kosztów przeciętnych

- w 1961r. P.N. Rosenstein- Rodan zaproponował utworzenie światowego systemu pomocy dla krajów rozwijających się

- miałyby on formę podatku dochodowego dla krajów wysoko rozwiniętych, naliczanego od realnego PKB

- zaproponował stworzenie instytucji koordynującej rozdział środków- Międzynarodowy Sąd Sprawiedliwości Ekonomicznej ( nie udało się to)

USA największy światowy donator

Teoria niezrównoważonego wzrostu A. O. Hirshmana

- wzrost (a tym samym rozwój) gospodarczy- konsekwencja reakcji gospodarki na pojawiające się bodźce w postaci braków i ograniczeń

- rozwój jednego sektora stwarza popyt na produkty innego i stymuluje jego rozwój ( odniesienie do teorii P.N. Rosensteina- Rodana)

- z powodu braku podstawowych czynników produkcji ( w tym kapitału) kraje rozwijające się nie są w stanie realizować inwestycji pozwalających na równoległą rozbudowę wielu gałęzi

Teoria biegunów wzrostu- F. Perroux

- punkt wyjścia- teoria grawitacji

- istnieją „jednostki wiodące”- bieguny wzrostu, które rozwijają się szybciej niż inne obszary

- rozwój gospodarczy ma charakter spolaryzowany ( rozwinął to twierdzenie G. Myrdal- model rozwoju spolaryzowanego)

Teoria gospodarki dualnej:

- zakłada podwójny charakter społeczeństw KSR i nierównomierny postęp techniczny oraz cywilizacyjny

- postęp obejmuje tylko wąskie regiony geograficzne ( duże ośrodki miejskie) oraz pewne wąskie grupy ludności (nierównomierny rozwój)

- tym samym tworzą się enklawy (wyspy) dobrobytu i nowoczesności na „oceanie nędzy i tradycji”

Różne nazewnictwo

- sektor nowoczesny i tradycyjny ( w modelu rozwoju gospodarki dualnej)

- sektor kapitalistyczny i sektor gospodarki naturalnej ( inaczej przedkapitalistycznej)

- sektor formalny i nieformalny (pracownicy są sami sobie pracodawcami, towary słabe i tanie dla osób biednych)

- sektor zorganizowany (przemysł) i sektor niezorganizowany( rolnictwo)

Czynniki wzrostu i rozwoju w teorii rozwoju dualnego- migracja nadwyżki siły roboczej z rolnictwa do przemysłu.

Model rozwoju gospodarki dualnej wg W.A. Lewisa

- opiera się na wykorzystaniu nadwyżek pracy występujących w rolnictwie

- wskutek niepełnego zatrudnienia i jałowego bezrobocia w sektorze rolnym w KSR istnieją duże nadwyżki siły roboczej, której produktywność krańcowa wynosi zero

- odpływ nadwyżki siły roboczej z rolnictwa nie przyczyni się do spadku produkcji w rolnictwie

- ludność wiejska migruje do miast, szuka pracy w przemyśle

- globalny produkt pracy w przemyśle dzieli się na 2 części na bieżące wynagrodzenia oraz inwestycje (zwiększanie zatrudnienia migrantów wiejskich)

- kiedy cała nadwyżka zasobów siły roboczej z rolnictwa zostanie zatrudniona w przemyśle, a migracja będzie kontynuowana, spowoduje to wzrost płacy w rolnictwie, zaś później wzrost płacy w przemyśle

- rolnictwo zacznie konkurować na rynku pracy z przemysłem, co przyczyni się do modernizacji i rozwoju

Krytyka teorii Lewisa:

- negacja prawdziwości założenia o krańcowej produktywności pracowników rolnych =0

- brak uwzględnienia wpływu przyrostu demograficznego na migrację

- nierealność założenia o skłonności przedsiębiorców do przeznaczenia całej ich nadwyżki na cele inwestycyjne (rezygnacja z konsumpcji)

- pomijanie przy analizie migracji nadwyżek pracowników z rolnictwa do przemysłu nie tylko kosztów transportu…

Wybrane teorie handlu międzynarodowego:
- doktryna merkantylizmu

- klasyczne teorie handlu międzynarodowego

• Teoria kosztów absolutnych ( teoria przewagi absolutnej)- A. Smith

• Teoria kosztów względnych ( teoria przewag komparatywnych)- Ricardo

- teoria obfitości

- alternatywne teorie

Merkantylizm ( zwolennicy dodatniego bilansu handlowego)

- na bazie bulionizmu: źródłem bogactwa państwa jest ilość posiadanego kruszcu, powiększanie zasobów bogactwa- przyczyna handlu między narodowego.

- dodatni bilans handlowy jest kluczem pomnażania bogactwa państwa (eksport>import)

- eksport surowców lub towarów nieprzetworzonych jest szkodliwy, ponieważ ich przetwarzanie w kraju w większym stopniu pomnaża jego bogactwo

- państwo musi ingerować w gospodarkę (wspierać eksport)

Teoria przewagi absolutnej A. Smitha (Praca)

- podstawą specjalizacji krajów jest występowanie bezwzględnych różnic w kosztach wytwarzania

- źródło bogactwa- rozmiary produkcji

- kraj powinien specjalizować się w produkcji tych towarów, które produkuje taniej niż inne kraje

- najbardziej korzystny wolny handel- międzynarodowy podział pracy

- przewagi absolutne mierzone pracą

Teoria przewag komparatywnych D. Ricardo

- podstawą specjalizacji krajów jest występowanie względnych różnic w kosztach wytwarzania

U Smitha- przewaga absolutna, u Ricardo- przewaga komparatywna

Teoria obfitości zasobów Heckschera- Ohlina (umieć całość)

- wskazuje na istniejące różnice w posiadanych zasobach czynników produkcji, wiążą się z tym ceny

- wiąże kierunki specjalizacji poszczególnych krajów z wielkością posiadanych przez nie zasobów czynników produkcji

- międzynarodowy podział pracy

- kraje rozwijające się specjalizują się w produkcji dóbr surowco i pracochłonnych

- co powinien wytwarzać kraj wg tej teorii: produkować dobra do którego wytwarzania wykorzystuje się względnie bardziej obficie występujący czynnik

- w warunkach wolnego handlu wymiana międzynarodowa prowadzi do wyrównywania się cen czynników produkcji między krajami

Kto będzie na ogół zwolennikiem wolnego handlu- posiadacze obfitego czynnika produkcji ( cena wzrasta)

Teoria luki technologicznej (opóźnienia naśladowczego) M. Poshera

- o możliwościach produkcji i eksportu wielu towarów decydują nie tylko posiadane zasoby pracy i kapitału, lecz także dostęp do technologii ich wytwarzania

- przyczyną istnienia handlu międzynarodowego może być występowanie odstępu czasowego między momentem rozpoczęcia produkcji określonego dobra w dwóch krajach

2 grupy krajów:

- innowatorzy- nowe produkty i rozwiązania technologiczne

- imitatorzy

Pierwszy kraj rozpoczyna produkcję-> (opóźnienie popytu) w 2 kraju popyt-> (opóźnienie reakcji) 2 kraj rozpoczyna produkcję

Teoria cyklu życia produktu R. Vernona

- faza standaryzacji dokonuje się często w krajach rozwijających się

- fazy życia produktu: innowacji, dojrzewania, standaryzacji

- teoria cyklu życia gałęzi Hirscha- na różnych etapach rozwoju gospodarczego różne gałęzie odgrywają różne role

20.11.2013

Teoria Prebisha

- tłumaczy ubóstwo krajów rozwijających się poprzez ich uczestnictwo w handlu międzynarodowym

- w długim okresie następuje stałe pogarszanie relacji cenowych surowców mineralnych i artykułów rolnych w stosunku do cen przemysłowych

- Recepta na rozwój dla krajów rozwijających się:

• Przesuwanie czynników produkcji z wytwarzania surowców na eksport w kierunku produkcji artykułów przemysłowych

• Wchodzenie w porozumienia kartelowe- podnoszenie cen eksportowanych dóbr

• Żądanie od krajów rozwiniętych pomocy gospodarczej oraz szerszego otwierania ich rynków jako swoistej rekompensaty.

Teoria wzrostu zubożającego Bhagwatiego

- zwiększenie produkcji i eksportu artykułu rolno-spożywczego lub surowca przez kraj, który dostarcza znaczną część całej światowej podaży tego towaru- przy niezmienionym popycie- może spowodować spadek cen światowych eksportowanego produktu

- pogorszenie terms of trade kraju- eksportera

Zmiana struktury produkcji a handel międzynarodowy

Strategia antyimportowa:

- zmniejszenie uzależnienia kraju od importu art. Przemysłowych

- podejmowanie ich produkcji na miejscu ( u siebie)

- protekcjonizm handlowy

- państwa Ameryki Płd i Śr ( Brazylia, Meksyk)

Strategia proeksportowa:

- duże otwarcie na handel międzynarodowy

- wspieranie produkcji art. Przemysłowych z przeznaczeniem na eksport ( nawet dumping)

- wysoki udział eksportu w obrotach handlowych

- państwa Azji Płd.- Wsch. ( Korea Płd., Singapur)

Globalizacja a handel międzynarodowy

- pojęcie globalizacja pojawiło się po raz pierwszy w The Economist w 1959r.

- proces integrowania się gospodarek, rynków dzięki rozszerzaniu, pogłębianiu oraz intensyfikowaniu powiązań ( handlowych, inwestycyjnych, kooperacyjnych, informacyjnych), które prowadzą do tworzenia się współzależności w wymiarze globalnym

Przyczyny globalizacji:

- postęp techniczny

- liberalizacja przepływów towarów, usług, kapitału i pracy w skali międzynarodowej

- postępujące procesy integracyjne w różnych częściach świata

- wzrost znaczenia korporacji transnarodowych

Zakres liberalizmu we współczesnym świecie na podstawie Indeksu Wolności Gospodarczej ( Heritage Foundation)

Eksport towarów: 1. Chiny, 2. USA

Import towarów: 1. USA, 2. Chiny

Razem z UE

Eksport: 1. UE, 2. Chiny, 3. USA

Import: 1. USA, 2. UE, 3. Chiny

Zakres usług (import i eksport): 1.USA

Eksport kraje rozwijające się: 1980r.- 34%, 2011- 47%

Eksport Chiny: 1980- 1%, 2011- 11%

Import kraje rozwijające się: 1980- 29%, 2011- 42%

Import Chiny: 1980- 1%, 2011-10%

Import USA: 1980- 12%, 2011- 13%

Eksport KRS: 1. Paliwa, 2. Ubrania, 3. Jedzenie

Termin BRIC/ BRICS

- w 2001r. Goldman Sachs sformułował termin BRICS odnoszący się do 4 państw KRS o największym potencjale ekonomicznym na świecie

- w 2003r. wg prognozy Goldman Sachs, ogłoszono, iż kraje te do 2050r. będą razem stanowiły… ( tego nie napisałam ,ale znalazłam coś takiego w necie-> BRICs economies together could be larger than the G6 in US dollar terms)

- Brazylia, Rosja, Indie, Chiny, RPA

Temat: Rola instytucji w rozwoju gospodarczym.

Przyczyny wzrostu zainteresowania instytucjami:

- niejasność co do przyczyn tzw. Wielkiej dywergencji, czyli zwiększania się dysproporcji w dochodach ( poziomie rozwoju) między krajami

- brak dostatecznego wyjaśnienia tych dysproporcji przy użyciu tradycyjnych modeli wzrostu

- różnorodność dróg reform gospodarczych i różny stopień ich powodzenia ( Estonia- Białoruś, Rosja- Chiny)

Pojęcie instytucji:

Wg D.C. Northa: instytucje są to zasady gry w społeczeństwie, a bardziej formalnie, to stworzone przez ludzi ograniczenia, które kształtują ludzkie interakcje. Tworzą strukturę bodźców w procesie wymiany (politycznym, społecznym, gospodarczym). Jedną z głównych ról instytucji jest ograniczanie.

Wg N. Acoccelli: jest to zbiór zasad regulujących w sposób trwały relacje w jakiejś grupie podmiotów (np. małżeństwo, wł. prywatna, rynek). Są to podmioty zaangażowane we wprowadzenie w życie zasad oraz potrzebne do tego zasoby (np. rząd, rodzina, mafia)

Klasyfikacja instytucji:

- instytucje formalne- administracja rządowa, sądy, policja, urzędy skarbowe, sądownictwo, instytucje finansowe

- instytucje nieformalne- ins. Funkcjonujące bez podstawy prawnej, niejako obok prawa, powstałe nierzadko spontanicznie.

27.11.2013

Rola „dobrych” instytucji wg World Bank:

- pomoc w przekazywaniu info- mają wpływ na tworzenie, zbieranie, analizę, weryfikację oraz rozpowszechnianie info i wiedzy

- definiowanie i zabezpieczanie uprawnień własnościowych z kontraktów (m.in. konstytucja, system sądowniczy lub różne rozwiązania nieformalne)

- przyczynianie się do zwiększenia poziomu konkurencji ( lub zmniejszania), co wpływa na wzrost i rozwój gospodarczy

Fundamentalne czynniki wzrostu

Poziom dochodu

czynniki

Instytucje geograficzne Integracja gospodarcza

( sposób rządzenia) ( otwartość gospodarki)

Im bardziej otwarta gospodarka tym większa konkurencyjność. W kształtowaniu ścieżki wzrostu główną rolę odgrywają czynniki instytucjonalne, takie jak ochrona praw własności i rządy prawa, ponieważ to one stwarzają pewną strukturę bodźców kształtujących pewne zachowania jednostek. (D. Rodrik, A. Subramanian, E. Trebbi)

Relacje między instytucjami, kosztami transakcyjnymi oraz wzrostem gospodarczym wg J. Platje

Ramy instytucjonalne ułatwiające wzrost gospodarczy

Wzrost gospodarczy i zmiany technologiczne

Więcej transakcji

Wyższe (marginalne) koszty transakcyjne

Istniejące instytucje i struktury współrządzenia mogą funkcjonować w sposób wydajny jedynie przy określonej liczbie transakcji

Potrzebne stają się zmiany w instytucjach i strukturach współrządzenia aby obniżyć ( marginalne) koszty transakcyjne.

Koszty transakcyjne

- koszty obsługi działania systemu ekonomicznego lub wymiany ekonomicznej wewnątrz danego systemu, w tym koszty konieczne do podpisywania, zawierania i wypełniania kontraktów, koszty uzyskania info, negocjacji, pozyskiwania zaufania ( O. Williamson)

• R. Coase ( art. The Nature of the Firm 1937r.)- stworzył podwaliny kosztów transakcyjnych

• Jako pierwszy tego terminu użył K.J. Arrow definiując je jako koszty działania systemu gosp.

Koszty transakcyjne- koszty redukcji niepewności, czyli wszystkie koszty poszukiwania i zbierania info, jej przetwarzania, zawierania i monitorowania transakcji, egzekwowania zobowiązań. Są to koszty utrzymania systemu ekonomicznego w ruchu, czyli koszty dostarczenia dóbr i usług.

Koszty transakcyjne:

- ex ante- przygotowanie, negocjacja, zabezpieczenie umowy

- ex post- niedostosowanie umowy, renegocjacje

Gospodarcze i społeczne skutki słabych instytucji wg H. De Soto

- badania w KRS ( Filipiny, Haiti, Egipt, Peru)

- prowadzą do ukrywania oszczędności w sektorze nieformalnym- pomniejsza to akumulację kapitału dla celów inwestycyjnych

- podnoszą ryzyko prowadzenia działalności gosp. oraz wysokość kosztów transakcyjnych

- powodują wzrost biurokracji

- pogłębiają różnice dochodowe w społeczeństwie

Instytucje jako filar międzynarodowej konkurencyjności

Najlepsze gospodarki pod względem instytucji: 1. Finlandia 2. Nowa Zelandia 3. Singapur 4. Katar 5. Szwecja 6. Norwegia 7. Szwajcaria 8. Holandia 9. Hong Kong

Najgorsze: Wenezuela, Czad, Haiti, Argentyna,

Najbardziej konkurencyjna gospodarka: Szwajcaria

Indeks Wolności Gospodarczej: 1. Hong Kong, 2. Singapur, 3. Australia, 4. Nowa Zelandia

Represyjne gospodarki: Północna Korea, Kuba, Zimbabwe, Wenezuela

57. Polska

Corruption Perceptions Index najniższy: Dania, Finlandia, Nowa Zelandia, Szwecja. 41. Polska.

Najwyższy: Somalia, Korea Północna, Afganistan, Sudan

4.12.2013r.

Wzrost ludnościowy i jego konsekwencje dla rozwoju

Ponad 7 mld ludzi na świecie

Liczba ludności: 1. Chiny 2. Indie 3. USA 4. Indonezja 5. Brazylia 9. Rosja

W Kongo największy przyrost naturalny

Dynamika wzrostu liczby ludności w KSR jest zdecydowanie wyższa niż w krajach rozwiniętych. Wg prognoz w pierwszej połowie XXIw. Liczba ludności krajów rozwiniętych wzrośnie o 2%, zaś krajów rozwijających się o 73%

Geograficzna (przyrodnicza) funkcja produkcji

Q=f(H,P) Q- produkt, H- nakład czynnika ludzkiego, P- nakład czyn. geograficznego

P=Z+T Z- zasoby przyrody, podlegające przetworzeniu przez człowieka w procesie produkcji

T- terytorium na którym prowadzona jest działalność gospodarcza

Ekumena- część środowiska gdzie człowiek gospodaruje

Anekumena- nieprzyjazna dla człowieka część kuli ziemskiej

Subekumena- obszary gdzie człowiek gospodaruje okresowo

Teoria przyrodnicza K. Darwina (1859)

Każdy gatunek przyrodniczy, w tym człowiek, dąży do:

- zwiększania swojej liczebności (H->max)

- powiększania w związku z tym swojego terytorium kosztem innych gatunków (H^->T^)

- wykorzystywania w coraz większym stopniu zasobów przyrody (H^->Z^)

Zatem:

- wzrost liczby ludności oznacza wzrost wielkości wykorzystywanego czynnika geograficz. (H^->P^)

Determinizm/ indeterminizm geograficzny w ekonomii

Miarą stopnia zależności rozwoju ludzkości względem przyrody jest elastyczność produktu w stosunku do czynnika geograficznego:

- gdy elastyczność wynosi 1 (EQ(P)=1)- pełny determinizm ( wielkość produktu zależy całkowicie od czynnika geograficznego)

- gdy elastyczność wynosi 0- pełny indeterminizm ( czynnik geograficzny nie wpływa na wielkość produktu)

Są to skrajne podejścia.

Determinizm: T. Malthus, D.Ricardo

Indeterminizm: J.B.Say

Po środku: A. Smith, J.S. Mill

Hipoteza ludnościowa T. Malthusa

- pierwszy w ekonomii przejaw determinizmu geograficznego

- Istota zasady ludnościowej:

• Wzrost liczby ludzi prowadzi do wyczerpania się dostępnych zasobów przyrody (przyrost ludności w postępie geograficznym, a żywności arytmetycznym)->

• Pojawia się granica wzrostu gospodarczego w postaci biologicznego minimum egzystencji->

• Liczba ludności stabilizuje się ( a nawet zmniejsza)- działają tzw. Hamulce maltuzjańskie (wojny, głód, choroby)- pozytywne hamulce wzrostu ludności->

• Dopiero pojawienie się nowych technologii pozwala pozyskiwać dodatkowe zasoby przyrody i umożliwia wzrost liczby ludności

Zapobieganie katastrofie ludnościowej

- hamulce maltuzjańskie- wojny, głód, choroby

- hamulce prewencyjne- działania mające na celu ograniczenie wzrostu ludności (zachęcanie do późnego zawierania małżeństw, ograniczanie liczby ludności)

Hipoteza ludnościowa T. Malthusa

Wyczerpanie dostępnych zasobów Mniej żywności Minimum egzystencji

Hamulce maltuzjań.

Wzrost ludności Stan stacjonarny ludności

Więcej żywności Nowe technologie Autonomiczna inwencja

Teoria stanu stacjonarnego D. Ricardo

- najsilniejszy przejaw determinizmu geograficznego w ekonomii

- mówi, że istnieje obiektywna granica wzrostu gospodarczego, czyli maksymalny poziom produktu, którego nie można nigdy przekroczyć

- wraz z pozyskiwaniem dodatkowych zasobów przyrody przybliża się granica wzrostu gospodarczego

- stopniowo kurczy się produkt, zanika gospodarka rynkowa, a o podziale produktu decydują siły pozarynkowe ( podział oparty na przymusie)

Hipoteza ludnościowa A. Smitha

- wzrost ludności powoduje zmniejszenie zasobów żywności na osobę ( podobnie twierdził Malthus), ale jednocześnie uruchamia tworzenie coraz doskonalszych sposobów jej pozyskiwania

Indukowana interwencja Nowe technologie

Wzrost ludności Więcej żywności

Mniej żywności Minimum egzystencji

Poglądy J.B. Say’a

- zwolennik podejścia indeterministycznego

- uważał, iż przedsiębiorczość (kapitał ludzki) będzie w stanie skutecznie przezwyciężać potencjalne ograniczenia czynnika geograficznego ( kurczenie się terytorium na skutek wzrostu gęstości zatrudnienia oraz zasobów naturalnych)

11.12.2013

R. Solow a ricardiańska granica wzrostu (1956)

- Solow głosił tezę o oddalaniu się ricardiańskiej granicy wzrostu gospodarczego

- dzięki ludzkiej wiedzy powstają coraz bardziej produktywne czynniki wytwórcze ( kapitał)

Hipoteza ludnościowa M. Kremera (1993)

- jest uzasadnieniem teorii Solowa (obowiązującej do 1970r)

- czynnik geograficzny nie występuje jako granica wzrostu gospodarczego- ludzie są w stanie go przezwyciężyć, opanowując i wykorzystując

Większa gęstość zaludnienia Indukowana inwencja Nowe technologie

Wzrost ludności Więcej żywności Większy produkt

Teoria ludnościowa G. Beckera (1981,1993)

- wskazał na kształtujące się 2 światy (dualizm świata):

• Rozwinięty (bogaty) o niskim (zerowym) tempie przyrostu ludności- społeczeństwo nowoczesne

• Zacofany (uboższy) o wysokim i malejącym tempie przyrostu ludności- społeczeństwo tradycyjne

-większa zamożność niższe tempo przyrostu ludności

- bo większa możliwość indywidualnego oszczędzania, tym samym spadek znaczenia potomstwa jako zabezpieczenie na starość, a także lepsza opieka zdrowotna

Technologia i postęp techniczny w procesach wzrostu i rozwoju

- technologia- utożsamiana jest z wiedzą odnośnie możliwości wykorzystywania zasobów w procesie produkcyjnym do zaspokajania potrzeb. Określa proporcje, w jakich zasoby mają być ze sobą łączone.

Postęp techniczny

- postęp techniczny- proces zmian rozwojowych techniki wyrażający się przez wprowadzenie do procesu produkcyjnego nowych, udoskonalonych maszyn, urządzeń, narzędzi i nowych technologii oraz przez wykorzystanie w sposób doskonalszy istniejących zasobów

- mieści się w nim także podejmowanie produkcji nowych wyrobów oraz doskonalenie dóbr już wytworzonych

Postęp techniczny a wzrost gospodarczy

Prowadzi do zwiększania efektywności gospodarki przez:

- wzrost wydajności pracy bez zmiany kapitałochłonności

- oszczędność surowców, materiałów czy energii

- wymuszone zmiany w strukturze kosztów produkcji, zatrudnienia, kwalifikacji pracowników, organizacji pracy

Technologia i postęp techniczny w KWR i KSR

- w krajach ubogich postęp techniczny odgrywa mniejszą rolę, może występować nawet regres. Ważniejsza jest praca.

- w krajach zamożnych postęp techniczny (wyrażony w kapitale) odgrywa kluczową rolę, w mniejszym stopniu- praca.

Pytanie na test: różnica między wzrostem ekstensywnym (wzrost zasobów) a intensywnym (wzrost efektywności)

Paradoks produktywności R. Solowa

-nie udowodniono dodatniej korelacji pomiędzy wysokością inwestycji w IT i produktywnością przedsiębiorstw

- Solow- „komputery widać wszędzie, poza statystykami produktywności”

- autor terminu „paradoks produktywności”, zgodnie z którym informatyzacja nie przyczynia się do wzrostu produktywności w innych dziedzinach gospodarki, a jedynie przyczynia się do rozwoju niej samej

Problemy z technologią we współczesnym świecie

- problem wysokich kosztów technologii

- p. z odpowiednią kulturą technologiczną

- p. nierównomiernego rozkładu wiedzy, technologii we współczesnym świecie

- p. absorpcji wiedzy i technologii w krajach słabo rozwiniętych

Gotowość technologiczna jako filar międzynarodowej konkurencyjności ( filar 9-17)

Najlepsze gospodarki pod względem gotowości technologicznej w GCR 2013-14

1. Szwecja 2.Luksemburg 3. Norwegia 4. Wielka Brytania 5. Dania 43. Polska 59. Rosja 85. Chiny

Najgorsze: Myanmar, Czad, Burundi, Malawi, Burkina Faso

Najbardziej zaawansowane technologicznie gospodarki : USA, Tajwan, Finlandia, Szwecja, Japonia, 43. Polska, 101. Czad

Global Innovation Index: 1. Szwajcaria 2. Szwecja 3. Wielka Brytania 4. Holandia 49. Polska 35. Chiny, 142 Jemen

Największe wydatki na research & development: USA, Chiny, Japonia

Największe wydatki na R&D jako % PKB: Izrael, Finlandia, Szwecja, Płd. Korea, Japonia, USA, Niemcy

18.12.2013

Inwestycje w kapitał ludzki ( edukacja, zdrowie) i ich konsekwencje dla rozwoju

LDC- less developer countries- kraje słabo rozwinięte

Za twórców teorii i pojęcia kapitału ludzkiego oraz inwestycji w człowieka uważani są T. W. Schultz oraz G.S. Becker, którzy w latach 60 XXw. Na stałe wprowadzili do literatury kapitał ludzki- cechy nabytej jakości populacji, które mają wartość i mogą być wzbogacone za pomocą odpowiedniego inwestowania ( T.W. Schultz)

Kapitał ludzki- ogólny poziom wiedzy człowieka przekładający się na produktywność (R. Lucas)

Kapitał ludzki- zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia, siły i energii witalnej zawarty w człowieku. Zasób ten stanowi uwarunkowany genetycznie określony potencjał, który można powiększać drogą inwestycji w człowieka ( S.R. Domański)

Kapitał ludzki w ekonomii

Kapitał ludzki wg Petty’ego (1623-1687)

- 1 raz jednostka ludzka została potraktowana jako element składowy kapitału trwałego przez W. Petty’ego

- „Tak na kapitał jak i człowieka ponosi się pewne wydatki, a z nich pochodzi zdolność świadczenia usług, którymi spłaca się te wydatki z zyskiem”

- wyodrębnił 4 czynniki wytwórcze: pracę, ziemię, kunszty (umiejętności), zasoby

- w teorii Petty’ego zasoby ludności stanowiły czynnik pracy kreujący bogactwo kraju (więcej ludzi-> lepsze warunki do wprowadzenia specjalizacji pracy-> wzrost bogactwa narodu)

- twierdził, że jeśli na takim samym obszarze mieszka w jednym kraju 8mln ludzi, a w drugim 4mln, to pierwszy kraj będzie bogatszy od drugiego więcej niż 2 razy.

Kapitał ludzki wg A. Smitha (1723-1790)

- praca jest źródłem powiększania bogactwa, podstawą zaś zwiększania jej ilości- akumulacja kapitału

- odmienność jego poglądów- oddzielnie traktowanie człowieka i kapitału trwałego w nim zawartego w postaci nagromadzonych umiejętności

- uważał, że produktywność pracowników posiadających umiejętności jest wyższa niż pracowników bez takich umiejętności i w konsekwencji opowiadał się za wyższymi zarobkami dla pierwszej grupy pracowników jako rezultat ich inwestycji w kapitał ludzki

(źródło bogactwa ( kruszce) u merkantylistów- było przejęte od bulionistów)

Kapitał ludzki wg Saya (indeterminista) (1767-1832)

- starał się połączyć poglądy W. Petty’ego oraz A. Smitha

- człowiek jako kapitał niematerialny

- problem gromadzenia wiedzy i umiejętności oraz rozwoju talentów pojawia się w kontekście nowego ujęcia pracy produkcyjnej= każda praca, która przynosi jakiś efekt, choćby był to efekt niematerialny

- „wykład, którego słucha student medycyny, jest produktem niematerialnym, ale konsumpcja tego produktu zwiększa zakres wiadomości studenta, a ta umiejętność indywidualna stanowi fundusz produkcyjny, rodzaj kapitału…”

Kapitał ludzki wg F. Lista (1789-1846)

- przyznał centralne miejsce wiedzy, umiejętnościom i zdolnościom gromadzonym przez jednostki w ciągu ich życia jako „narodowej zdolności wytwarzania”

- wymienione komponenty stanowią najpoważniejszy składnik narodowego zasobu kapitału, w większej części dziedziczonego z przeszłości i wynikającego z wykonanej pracy i samoograniczenia

Narodziny teorii kapitału ludzkiego

- zostały ogłoszone w 1960r. przez T.W.Schultza

- w październiku 1962r. ukazał się dodatkowy numer „ Journal of Political Economy” zatytułowany „Investment In Human Being”. Zawierał on m.in. wstępne rodziały monografii G.S. Beckera pt. : „Human Capital” z 1964r.

Inwestycje w kapitał ludzki wg Beckera i Schultza

- inwestycje w człowieka to ogół działań, które wpływają na przyszły pieniężny i fizyczny dochód przez powiększanie zasobów w ludziach. Przynoszą zwroty poniesionych nakładów w perspektywie długookresowej ( Becker)

- wiele z tego co nazywamy konsumpcją, stanowi inwestycje w kap.ludzki ( wydatki na wykształcenie, wyżywienie, ochronę zdrowia ) Schultz

- inwestycje w człowieka= efektem podejmowanych działań (nakładów) w ramach działalności ekonomicznej jest wzrost produktywności ( w innym przypadku jest to konsumpcja w celu zwiększenia przyjemności)

Wg T.W. Schultza

- zasób kapitału ludzkiego nie zmienia się wprost proporcjonalnie do potencjału demograficznego społeczeństwa ( aspekt ilościowy) i nie jest uzależniony od danych z góry genetycznych cech populacji ( od urodzenia bardziej utalentowanej czy zdrowszej)

- zasoby ludzkie posiadają nie tylko ilościowe, ale i jakościowe aspekty ( umiejętności, wiedzę i podobne atrybuty, które wpływają na ludzkie możliwości wykonywania pracy użytecznej)

Wg Beckera

- analizował zagadnienie inwestowania w wykształcenie oraz związane z tym koszty i efekty w odniesieniu do zjawiska bezrobocia

- dowodził tezy, że inwestycje w kapitał ludzki w dłuższej perspektywie się opłacają, ponieważ wpływają na przyszłe realne dochody, zwiększając szansę na zatrudnienie

- podstawowe rodzaje tych inwestycji:

• Wydatki na ochronę zdrowia, zwiększające długość życia i zwiększające poziom zdrowotności

• Na kształcenie w ramach sytemu edukacyjnego

• Na przyuczanie do zawodu i praktyki w przedsiębiorstwach

• Związane z migracją ludności w celu przystosowania się do nowych warunków zatrudnienia

• Na uzyskanie informacji zawodowych

• Na badania naukowe

Problematyka wyżywienia a kapitał ludzki

- wyżywienie wpływa na poziom możliwości produkcyjnych danego zasobu siły roboczej i efektywność gospodarowania kapitałem zainwestowanym w kształcenie ( Schultz)

Lepsze wyżywienie:

- prowadzi do spadku stopy śmiertelności, w efekcie czego wzrasta liczba dzieci dożywających wieku produkcyjnego, co z kolei wpływa na wydłużenie średniego czasu pracy

- zwiększa średnią zdolność do pracy ( mierzoną czasem pracy na os.), ponieważ lepiej odżywiony człowiek potrzebuje mniej czasu na regenerację organizmu, co przekłada się na zmniejszenie liczny przerw w pracy

- zwiększa naturalną odporność organizmu i sprzyja szybszemu powrotowi do zdrowia, skracając okres nieobecności w pracy wywołany chorobą

- wpływa na możliwości pracy umysłowej i zdolności percepcji

Kongo- największy problem z głodem, najbiedniejsze państwo świata

Kapitał ludzki w modelach wzrostu endogenicznego

- teoria wzrostu endogenicznego zapoczątkowana przez P. Romera(1986) i R.E. Lucasa (1988)

- modele wzr. Endogen. Różnią się między sobą czynnikiem odpowiedzialnym za wzrost kapitału:

• Grupa I- źródło wzrostu- akumulacja kapitału fizycznego

• Grupa II- źr. Wzr.- działalność naukowo-badawcza

• Grupa III- źr.wzr.- wyłącznie czynnik kapitału ludzkiego, komplementarny wobec kapitału fizycznego

Modele I typu

- RJ Barro w modelu I typu wykazuje się silną ujemną korelację między wzrostem gospodarczym a podatkami

- wpływ rządu na długookresowy wzrost jest wg nich możliwy wyłącznie gdy wspiera oszczędności i akumulację kapitału

- RJ Barro- podniesienie poziomu zdrowia, wydatków na jego ochronę, przyczynia się do zwiększonej stopy wzrostu gospodarczego

Modele II typu

- źródła długofalowego wzrostu upatrują w działalności naukowo- badawczej

- główne przyczyny szybszego rozwoju to postęp techniczny oraz rozwój kapitału ( ludzkiego lub fizycznego)

- wg nich szybszy wzrost osiągany jest w kraju w którym liczba naukowców rośnie szybciej

Modele III typu

- w modelach R. Lucasa główna przyczyna wzrostu- produktywność w sektorze edukacyjnym

- modele Lucasa traktują kapitał ludzki jako podstawowy czynnik wzrostu gospodarczego

- przyspieszony wzrost gospodarczy-> nabywanie wiedzy i doświadczeń

8.01.2013

Międzynarodowa pomoc rozwojowa

ODA- Official Development Assistance- Oficjalna Pomoc Rozwojowa

Pojęcie pomocy rozwojowej:

- pomoc świadczona przez państwa oraz organizacje międzynarodowe w formie finansowej, materialnej czy doradczej na rzecz krajów słabiej rozwiniętych (LDCs)

- cel pomocy rozwojowej: redukcja ubóstwa, promocja zrównoważonego rozwoju, wsparcie reform demokratycznych i rządów prawa, przestrzeganie praw człowieka, rozwój społeczeństwa obywatelskiego, wsparcie wzrostu gospodarczego, zapobieganie konfliktom oraz promocja bezpieczeństwa globalnego

ODA:

- przepływy finansowe w postaci dotacji i pożyczek przekazanych instytucjom sektora publicznego krajów rozwijających się, wspierające przede wszystkim rozwój gospodarczy i budowanie dobrobytu w tych krajach

- pożyczki są liczone jako ODA tylko gdy zawierają komponent dotacji o wartości min. 25% wartości pomocy

- dodatkowo do ODA zalicza się pomoc techniczna. Dotacje, kredyty i pożyczki przeznaczone na cele militarne nie wliczają się do ODA

- kryterium uznania za ODA- kraj-biorca jest na liście ustalonej przez Komitet Pomocy Rozwojowej OECD ( Development Assistance Commitee DAC)

- na liście tej jest obecnie 148 krajów i terytoriów zamorskich

Rodzaje pomocy rozwojowej:

- Pomoc wiązana ( Tied Aid)- rodzaj pomocy, w ramach towarów lub usług w kraju, od którego państwo uzyskuje pomoc. Jest korzystna dla krajów świadczących pomoc, ponieważ ma ona pozytywny wpływ na ich gospodarkę

-pomoc nie-wiązana- (Untied Aid)- państwo otrzymujące pomoc nie jest zobligowane do wydawania środków pomocowych na zakup towarów i usług w kraju z którego otrzymało pomoc.

Kolejny podział to pomoc dwustronna i pomoc wielostronna.

Historia pomocy rozwojowej

Lata 1940-1950

- Koniec II wojny światowej- początek pomocy rozwojowej

- utworzono ramy instytucjonalne porządku międzynarodowego: ONZ i międzynarodowe instytucje finansowe z Bretton Woods

- ONZ ds. Pomocy i Odbudowy (UNRRA), Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju ( Bank Światowy) pierwsze zajęły się wspomaganiem krajów zniszczonych w czasie II WŚ.

- sukces planu odbudowy Europy Zachodniej, osiągnięty dzięki pomocy finansowej i technicznej USA, stał się modelem współpracy na rzecz rozwoju dla innych państw.

Lata 1951-1960

- stopniowy rozwój bilateralnych systemów pomocy- głównym dawcą pomocy rozwojowej były USA (2/3 całej pomocy)

- w warunkach „zimnej wojny” USA przekazywały pomoc krajom o największym znaczeniu strategicznym, zwłaszcza tym, co do których istniała obawa, że mogą przejść do obozu wroga

- Wielka Brytania i Francja również przekazywały znaczące środki, głównie dla swoich byłych kolonii. 1956r. blok Sowiecki zainicjował własne programy pomocowe

- uzyskanie niepodległości przez kolonie sprawiło, że postulaty mniej rozwiniętych państw stawały się coraz silniej obecne w życiu międzynarodowym

Lata 1961-1970

- rosła wielkość pomocy, ale brakowało odpowiednich strategii i koordynacji

- nowi dawcy pomocy- państwa skandynawskie

- ONZ powołało specjalną grupę ekspertów ( tzw. Komisję Pearsona), która zaproponowała działania sprzyjające przyspieszeniu tempa wzrostu w krajach słabiej rozwiniętych

- ONZ i międzynarodowe instytucje finansowe wraz z regionalnymi bankami rozwoju coraz bardziej zaczęły koncentrować się na problemach niedorozwoju na świecie

- Zgromadzenie ONZ w 1970r. zaleciło by państwa bogate przekazywały rocznie na pomoc rozwojową 0,7% swojego PKB

ODA netto- 1. Norwegia, 2. Luksemburg, 3. Szwecja, 4 Dania, 8 Finlandia

Lata 1971-1990

- dwa kryzysy naftowe lat 70 i recesja lat 80 XX w. Spowodowały zmniejszenie rozmiarów pomocy rozwojowej

- kryzys zadłużeniowy w wielu krajach coraz silniej zaczął pogarszać sytuację najuboższych mieszkańców

- najcięższa sytuacja w Afryce Subsaharyjskiej

- pojawiały się głosy krytyczne

Lata 1991-obecnie

- koniec „zimnej wojny” zmniejszył znaczenie motywów geostrategicznych udzielonej pomocy rozwojowej, pomoc ta przestała być elementem rywalizacji pomiędzy dwoma wrogimi blokami

- pojawili się nowi odbiorcy pomocy rozwojowej

- Deklaracja Milenijna

Uczestnicy pomocy rozwojowej:

- rządy donatorów i biorców

- organizacje międzynarodowe- ONZ, Bank Światowy, MFW, Komisja Europejska, OECD

- organizacje pozarządowe

- sektor prywatny

- społeczeństwo

Program Narodów Zjednoczonych ds. rozwoju- UNDP

- United Nations Development Programme

- agenda ONZ powołana w 1956r., która tworzy globalną sieć na rzecz rozwoju w 166 krajach świata

- cele: wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu, upowszechnienie demokratycznych form rządzenia, zapobieganie kryzysom i odbudowa, działanie na rzecz trwałego i zrównoważonego wzrostu

Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (International Development Association, IDA) 24.09.1960r.

- zaciągane kredyty nie są oprocentowane. Okres karencji 10lat, okres spłaty od 35 do 40lat. Roczne niewielkie opłaty: 0.75% opłata manipulacyjna, 0,5% opłata dodatkowa.

- z pomocy mogą korzystać wyłącznie państwa, których PKB per capita jest mniejszy niż określone minimum w skali roku ( w 2008r. 1065USD)

- cel: pomoc najbiedniejszym krajom świata.

W 2010r wg OECD pomoc bilateralna stanowiła 71,1% całej wysokości ODA, pomoc wielostronna- 28,9%.

- największymi krajami-donatorami OPR są USA 26,4%, Japonia 14,6%, Niemcy 9,1%, Francja 8,8%, W. Brytania 8,1%

- największymi instytucjami-donatorami są instytucje UE 35% pomocy wielostronnej, IDA, GFFATM oraz IMF

Beneficjenci IDA : Afryka Subsaharyjska 49%, Azja Płd 34%, Daleki Wschód 10%

IDA Borrowers: Indie, Nigeria, Pakistan, Wietnam

Milenijne cele rozwoju:

- określone na podstawie Deklaracji Milenijnej, została przyjęta przez 189państw 6.09.2000r. na szczycie ONZ w Nowym Jorku

- przyjęcie jej zostało poprzedzone prezentacją raportu sekretarza generalnego ONZ Kofiego Annana „ my narody świata: rola ONZ w XXIw”

- zawierała 8 celów milenijnych do zrealizowania do 2015r ( znać je):

• Likwidacja skrajnego ubóstwa i głodu

• Zapewnienie powszechnej edukacji na poziomie podstawowym

• Wspieranie równouprawnienia ze względu na płeć, wzmocnienie pozycji kobiet

• Ograniczenie umieralności dzieci

• Poprawa stanu zdrowia kobiet ciężarnych i matek

• Ograniczenie HIV/AIDS, malarii

• Zapewnienie równowagi ekologicznej

• Rozwój globalnego partnerstwa na rzecz rozwoju

Beneficjenci polskiej pomocy: partnerstwo wschodnie, Azja, Bliski Wschód

Wartość środków wydanych na pomoc rozwojową stanowiła 0,08% polskiego DNB

W 2011r. największy beneficjent- Białoruś 40,6mln, Afganistan 29,8mln PLN

W 2012 najwięcej Białoruś i Ukraina.