Metodologia badań społecznych

dr A. Krajewska

• 15 godzin wykładów ; listy obecności

• zaliczenie pisemne - (ost. żółty poniedziałek – 30 stycznia)

Literatura podmiotu:

• Babbie E., Badania społeczne w praktyce, PWN,

• Palka S.

• Nowak

• Rubacha K.

Wykład 1 – 14.10.2013:

• Źródła filozoficzne w orientacji poznawczych w badaniach naukowych – ogólne założenia ontologiczne i epistemologiczne.

• Pojęcie, kryteria klasyfikacji i struktura nauki. Pojęcie, metody i metodologii badań społecznych.

• Metodologiczne podstawy współczesnych nauk społecznych – geneza orientacji poznawczej pozytywistycznej i humnanistycznej.

ŹRÓDŁA FILOZOFICZNE ORIENTACJI POZNAWCZYCH W BADANIACH NAUKOWYCH:

Działy filozofii wg przedstawicieli Akademii Platońskiej:

ONTOLOGIA – nauka o bycie, podstawowy dział filozofii, zajmuje się: 1. teorią bytu; 2. charakter rzeczywistości; 3. struktura rzeczywistości.

EPISTEMOLOGIA – nauka o poznaniu, teoria poznania, zajmuje się poznaniem ludzkim, analizą procesów poznawczych umożliwiających zdobywanie wiedzy.

AKSJOLOGIA – nauka o wartościach.

ONTOLOGIA – nauka o bycie, o rzeczywistości

Stanowisko ontologiczne:

IDEALIZM REALIZM

Idealizm obiektywny Realizm ontologiczny

- jedynym istniejącym bytem jest idea, duch; - przeciwstawny idealizmowi; rzeczywistość istnieje

byt istnieje niezależnie od rzeczywistości ma- obiektywnie, jest zewnętrzna w stosunku do

terialnej, która jest jego tworem, pochodną . poznającego podmiotu.

Idealizm subiektywny

- istnienie rzeczywistości to wrażenia,

myśli istniejące w podmiocie

EPISTEMOLOGIA – nauka o poznaniu, zajmuje się:

• Istota, cele, przedmiot, treści, procesy, metody, warunki, rezultaty, kryteria poznania;

• Struktura, źródła poznania, znaczenie dla teorii i praktyki

• Uwarunkowania historyczne, społeczne i psychologiczne

Stanowiska w teorii poznania:

IDEALIZM REALIZM

Idealizm teoriopoznawczy Realizm teoriopoznawczy -

(immanentny) – rzeczywistość istnieje tylko przedmioty istnieją niezależnie od spostrzegają-

w myśli podmiotu; podmiot w poznaniu tkwi cego go umysłu ludzkiego; istnieje obiektywny

we własnych przeżyciach, wrażeniach porządek rzeczywistości, a człowiek ma

możliwość jej poznawania.

Kierunki w teorii poznania – metody poznawania rzeczywistości:

1. EMPIRYZM – wywodzi poznanie ludzkie z doświadczenia zmysłowego zwenętrznego lub wewnętrznego.

• Empiryzm genetyczny – związany z określeniem pochodzenia, genezy wiedzy – pojęć, sądów, teorii, czyli ze źródłami wiedzy.

• Wersja radykalna - podstawą wiedzy jest doświadczenie;

• Wersja umiarkowana – doświadczenie jest źródłem wiedzy określonego rodzaju, ale istnieją też inne – niezwiązane z doświadczeniem;

• Empiryzm metodologiczny (aposterioryzm) – związany z określaniem spodobu osiągania wiedzy, jej weryfikacji.

• Wersja radykalna – tylko metody doświadczalne są podstawą do oceny wartości poznawczej twierdzeń i teorii;

• Wersja umiarkowana – obok wiedzy empirycznej istnieje wiedza nieempiryczna.

1. RACJONALIZM – wywodzi poznanie ludzkie z rozumu, przyznaje rozumowi główną lub wyłączną rolę w procesie poznania; neguje znaczenie innych źródeł wiedzy.

Aktualnie:

Przyjmuje się umiarkowane wersje empiryzmu genetycznego i metodologicznego

Badacze poznają rzeczywistość społeczną, pedagogiczną przez doświadczenia, prowadzą badania empiryczne, ilościowe i jakościowe.

Nauka – pojęcie i kryteria klasyfikacji:

NAUKA

– Zasób obiektywnej wiedzy – system uzasadnionych twierdzeń i hipotez o przyrodzie i społeczeństwie lub człowieku, o związkach między nimi, genezie i rządzących między nimi prawidłowościach

T. Pilch

KRYTERIA KLASYFIKACJI NAUK:

• Przedmiot badań;

• Terminologia stosowana w nauce (język);

• Sposoby postępowania badawczego w nauce – metodologia badań;

• i inne

KLASYFIKACJA NAUK:

NAUKI

FORMALNE EMPIRYCZNE

LOGIKA MATEMATYKA PRZYRODNICZE SPOŁECZNE

- pedagogika - prawo

- psychologia - języko-

- ekonomia znawctwo

- historia

FIZYCZNE BIOLOGICZNE

POJĘCIE METODY I METODOLOGII BADAŃ SPOŁECZNYCH:

METODA, gr. Methodos – droga, sposób badania, systematycznie stosowany sposób postępowania prowadzący do założonego wyniku.

METODOLOGIA – w ogólnym ujęciu, to:

• nauka o nauce (metanauka), teoria sposobu zdobywania i budowy wiedzy o rzeczywistości

• nauka o metodach badań naukowych, o sposobach planowania, przeprowadzania badań i opracowywania ich wyników;

• teoria tworzenia nauki: pojęć, praw, teorii, co wymaga, min., opisywania, wyjaśniania, definiowania, klasyfikowania, sprawdzaniem, uzasadaniania twierdzeń, prognozowania;

• teoria doskonalenia metod poznawania i zmieniania rzeczywistości.

Ze względu na zakres stosowania wyróżnia się:

• METODOLOGIĘ OGÓLNĄ, która zajmuje się ogólnymi problemami metod i systemów naukowych;

• METODOLOGIE SZCZEGÓŁOWE, badające metody i systemy wybranych nauk, np.,

• Metodologia nauk społecznych:

• Metodologia badań pedagogiczych

• metodologia badań psychologicznych

• metodologia historii

• i inne

• Metodologia nauk przyrodniczych

ŹRÓDŁA ORIENTACJI POZNAWCZYCH W METODOLOGII BADAŃ SPOŁECZNYCH:

1. ORIENTACJA POZYTYWISTYCZNA

• Nawiązanie do pozytywizmu (XIX i XX):

Kier. fil, pojmujący naukę jako badanie faktów przy pomocy metod nauk przyrodniczych; hasła usunięcia z myślenia naukowego oderwanych od rzeczywistości sepekulacji.

• Rozwój neopozytywizmu (pierwsze dekady XX):

Nowa filozofia nauki, opracowana przez przedstawicieli Koła Wiedeńskiego (...)

Podstawowe założenia orientacji pozytywistycznej:

• Prawdziwą wiedzą jest jedynie wiedza oparta na doświadczeniu i sprowadzona do pojęć fizyki; walka z metafizyką;

• Nasilenie idei głoszącej jedność metodologiczną nauk, ta sama metodologia badania w naukach przyrodniczych i społecznych;

• Konieczność stosowania metodologii nauk przyrodniczych w badaniach w naukach społecznych; zastosowanie pomiaru, liczenia i odpowiednich procedur matematycznych i statystycznych.

Ten nurt przeważa nadal w metodologii nauk społecznych (w tym pedagogiki), nazywany jest orientacją przyrodniczą, pozytywistyczną, scjentystyczną.

1. ORIENTACJA HUMANISTYCZNA – ANTYPOZYTYWISTYCZNA

• Odpowiedź na orientację pozytywistyczną, rozwija się od XIX/XX;

• Jej źródła: prace W. DILTHEY’A, E. HUSSERLA (fen.), H. G. GADAMERA (herm.) oraz szkoły frakfurckiej:

Podstawowe założenia orientacji humanistycznej:

• Neguje dogmat pozytywizmu: wszystkie nauki mają tę samą naturę, dla wszystkich wzorem jest przyrodoznawstwo;

• Przeciwstawia się koncepcji jedności wiedzy ludzkiej, rozdziela nauki przyrodnicze od humanistycznych; „Cel przyrodoznawstwa – poznanie, humanistyki – rozumienie” (W. Dilthey);

• Nauki humanistycze potrzebują w badaniach odmiennego podejścia z powodu swej specyfiki – większej złożoności; Świat społeczny jest bardziej skomplikowany niż świat przyrodniczy – materii.

Powrót tych koncepcji – lata 60 XX wieku;

Wykład 2 – 28.10.2013:

• Założenia filozoficzne – ontologiczne, epistemologiczne i metodologiczne orientacji pozytywistycznej (empiryczne badania ilościowe);

• Ranga teorii naukowych w badaniach ilościowych. Pojęcie, cechy i funkcje teorii naukowej;

ZAŁOŻENIA ONTOLOGICZNE, EPISTEMOLOGICZNE I METODOLOGICZNE

ORIENTACJI POZYTYWISTYCZNEJ W METODOLOGII

Empiryczne badania ilościowe:

1. Rzeczywistość jest jedna; istnieje rzeczywistość obiektywna, zewnętrzna wobec podmiotu poznającego, badacz jest w stanie ją poznawać, badając elementy składowe

2. Badacz może stać „poza” badaną rzeczywistością, być obserwatorem zwenętrznym, nieuczestniczącym w kontekście badanej rzeczywistości.

3. Możliwy jest do uzyskania obiektywizm poznawczy, a więc można docierać do prawdy; dążenie do standaryzacji, co ogranicza wpływ badacza, a nawet badanego na wyniki.

4. Badacz odwołuje się do wcześniej opracowanych teorii badanego procesu, zjawiska.

- ranga teorii...

1. Zachowania i działania ludzi i grup przebiegają wg stałych reguł, powtarzanych schematów, czyli rzeczywistość społeczna, pedagogiczna jest podobna do przyrodniczej, gdzie występują stałe reguły i powtarzalność zjawisk.

• można do badania zjawisk, faktów i procesów społ., ped. stosować metody nauk przyrodniczych – obserwacja, eksperyment.

• akceptuje się stanowisko monizmu metodologicznego, podstawową wartość mają metody badań stosowane w naukach ścisłych, przyrodniczych.

1. Badacz – np. pedagog, socjolog w poznawaniu rzeczywistości, faktów, zjawisk, procesów „zawiesza” wartościowaniem

• nie stosuje oceniania,

• jest neutralny aksjologicznie, „stosuje tylko mędrca szkiełko i oko”.

populacja – to ogół osobników lub osób...

grupa reprezentatywna - ...

1. Istnieje możliwość:

• Generalizowania wyjaśnień, uogólniania wyników na zdarzenia, procesy, zjawiska dokonujące się w różnych miejscach i czasie;

• Badanie próby reprezentacyjnej pozwala na orzekanie o całej populacji (z określonym poziomem prawdopodobieństwa).

1. Celem badań jest opis, wyjaśnianie, prognozowanie w zakresie badanych zjawisk i procesów, weryfikacja hipotez o związkach między badanymi elementami (zmiennymi), weryfikacja twierdzeń.

Wyjaśnianie (eksplantacja) służyć może odkrywaniu prawidłowości:

• Przyczynowo – skutkowych

(deterministycznych), np., związku między stosowaniem problemowych metod nauczania a aktywnością poznawczą;

• Korelacyjnych (współwystępowania), np., zróżnicowania form spędzania czasu wolnego ze względu na płeć.

1. Badania prowadzone są:

• Według określonych koncepcji, szczegółowych projektów,

• Problematyka przedstawiona od ogółu do szczegółu,

• Zmienne precyzyjnie zdefiniowane, zoperacjonalizowane (dotyczą tego, co obserwowalne i mierzalne),

• Techniki i narzędzia badań wystandaryzowane.

1. W organizowaniu procesu badawczego uwzględnia się potrzeby metod statystycznych:

• kategoryzację narzędzi badawczych, statystyczny opis i analizę danych;

• badacz dokonuje pomiaru interesujących go zjawisk, faktów, procesów przy pomocy skali nominalnej, porządkowej, interwałowej. Skala ilorazowa w badaniach społecznych i pedagogicznych nie ma zastosowania.

1. Opracowanie wyników wymaga wykorzystania możliwości statystyki opisowej i indukcyjnej.

Istotne ograniczenia empirycznych badań ilościowych:

• Nieadekwatność do badana wielu problemów wymagających pogłębionego, zindywidualizowanego podejścia, np., intencje, motywy, wartości, przekonania.

• Eksponują pomiar, nie obejmują istotnego kontekstu; dostarczają opisu masowego, kosztem głębi i różnych odmienności.

ZNACZENIE TEORII W BADANIACH SPOŁECZYCH (ILOŚCIOWYCH):

Znajomość teorii:

• Umożliwia badaczowi precyzyjne rozumienie i dokładne rozpoznanie badanego procesu, zjawiska, stanu – jego złożoności, struktury, czynników sprzyjających i utrudniających występowanie, jego uwarunkowań;

• Umożliwia badaczowi przygotowanie narzędzi do badania wybranego procesu, zjawiska, stanu;

• Umożliwia dokładne wyjaśnienie wyników badań.

TEORIA NAUKOWA – pojęcie:

- System logicznie i rzeczowo powiązanych zdań (praw, twierdzeń) stanowiących próbę opisu i wyjaśnienia zjawisk, faktów i procesów określonej kategorii, czasem także ich przewidywania.

Cechy teorii:

• Uporządkowanie (usystematyzowanie), twórczy charakter (owocność), prostota i prawdziwość;

• Dokładność, wewnętrzna spójność (twierdzenia stanowią logiczne i rzeczowo powiązaną całość);

• Ogólność (szeroki zakres);

• Spawdzalność empiryczna;

• Zgodność z innymi teoriami.

FUNKCJE TEORII:

1. FUNKCJA GENERALIZUJĄCA – polega na odpowiednim połączeniu wchodzących w jej skład twierdzeń w logiczną całość, ujmujących opis, wyjaśnienie i uzasadnienie:

• Tym skuteczniej spełnia tę funkcję teoria, im trafniej opisuje, wyjaśnia i uzasadnia badane fakty, zjawiska;

• Opis jest bardziej pożyteczy teoret. i prakt., jeśli stanowi próbę uchwycenia badanych faktów lub zjawisk w ich wersji uogólnionej, wskazuje prawidłowości ich występowania;

• O wartości tej funkcji decyduje ujawnienie różnic i podobieństw między faktami, zjawiskami, wskazanie ich przyczyn, określenie warunków sprzyjających i utrudniających.

1. FUNKCJA KOMUNIKACYJNA – polega na dostarczaniu ważnych informacji o danym przedmiocie w sensownym języku, tj. Zrozumiałym przynajmniej przez specjalistów:

• Używanie pojęcia powinny być jednoznaczne – to samo znaczenie w różnych kontekstach, jasne, wyraźne – określające dokładnie swój zakres.

• Pojęcia używane w teoriach pedagogicznych nie są na ogół dostatecznie wyraźne, dlatego często istnieje potrzeba definiowania pojęć.

Szczególnie przydatne są:

• DEFINICJE KONTEKSTOWE – wskazujące znaczenie danego pojęcia poprzez włączanie go w różne konteksty zadaniowe.

• DEFINICJE OPERACYJNE – wyjaśniają znaczenie pojęcia poprzez przekształcenie abstrakcyjnego, teoretycznego pojęcia w coś konkretnego, możliwego do zaobserwowania i zmierzenia w empiryczym procesie badawczym.

Wykład 3 – 25.11.2013:

• Wykorzystanie teorii naukowych przy opracowywaniu kompetencji badań ilościowych oraz narzędzi badawczych

• Koncepcja badań ilościowych w pedagogice

• Struktura pracy promocyjnej

ZNACZENIE TEORII W BADANIACH SPOŁECZNYCH (ILOŚCIOWYCH):

Znajomość teorii:

• Umożliwia badaczowi precyzyjne rozumienie i dokładne rozpoznanie badanego procesu, zjawiska, startu – jego złożoności, struktury, czynników sprzyjających i utrudniających występowanie, jego uwarunkowań;

• Umożliwia badaczowi przygotowanie narzędzi do badania wybranego procesu, zjawiska, stanu;

• Umożliwia dokładne wyjaśnienie wyników badań.

Koncepcja badań (ilościowych) w naukach społecznych:

• OKREŚLENIE PODMIOTU BADAŃ

• OKREŚLENIE CELU BADAŃ

• SFORMUŁOWANIE PROBLEMÓW (zawsze) I HIPOTEZ BADAWCZYCH (czasem)

• kiedy (formułujemy hipotezy?)

• USZCZEGÓŁOWIENIE PROBLEMÓW I HIPOTEZ BADAWCZYCH

• USTALENIE ZMIENNYCH, DOBÓR WSKAŹNIKÓW DO ZMIENNYCH

• WYBÓR METODY I TECHNIK BADAWCZYCH, OPRACOWANIE NARZĘDZI

• USTALENIE TERENU BADAŃ I SPOSOBU DOBIORU PRÓBY

Sformułowanie problemów i hipotez badawczych:

• Sforumułowanie problemu głównego:

JAKIE JEST ODDZIAŁYWANIE ŚRODOWISKA RODZINNEGO NA POZIOM WYNIKÓW W NAUCE UCZNIÓW KL. V W ŚRODOWISKU MIEJSKIM?

jaka teoria?

• Sforumułowanie hipotezy głównej:

WYMAGA:

• Szczegółowego przeglądu literatury naukowej

• Zdefiniowania podstawowych pojęć występujących w problemie głównym

Dla potrzeb pracy (na podstawie literatury) można przyjąć:

• Środowisko rodzinne – pewien układ warunków, w których funkcjonuje rodzina, określony przez strukturę rodziny, jej warunki społeczno-ekonomiczne i kulturę pedagogiczną rodziców.

• Wyniki w nauce

Ujęcie hipotezy głównej:

W rezultacie analizy literatury przedmiotu badań i obserwacji własnych w badaniach przyjęto, że środowisko rodzinne oddziaływuje na poziom wyników w nauce uczniów kl. V, ponieważ oddziaływanie poszczególnych czynników określających je (1. struktury rodziny, 2. warunków społeczno-ekonomicznych, 3. kultury pedagogicznej rodziców) powoduje uzyskiwanie przez uczniów zróżnicowanych osiągnięć. Ich korzystny układ warunkuje wyniki wysokie, a niekorzystny – niskie.

Złożoność hipotezy głównej wynika ze złożoności definicji środowiska rodzinnego przyjętej dla potrzeb pracy.

Sformułowanie problemów szczegółowych:

Ze złożoności hipotezy głównej (ze złożoności przyjętej definicji środowiska rodzinnego) wynika, że można wyprowadzić z niej trzy problemy szczegółowe:

1. Jakie jest oddziaływanie struktury rodziny na poziom wyników w nauce uczniów kl. V w środowisku miejskim?

2. Jakie jest oddziaływanie warunków społeczno-ekonomicznych rodziny na poziom wyniów w nauce uczniów kl. V w środowisku miejskim?

3. Jakie jest oddziaływanie kultury pedagogicznej rodziców na poziom wyników w nauce uczniów kl. V w środowisku miejskim?

Sformułowanie hipotez szczegółowych:

WYMAGA:

Przeglądu literatury naukowej i zdefiniowania podstawowych pojęć występujących w problemach szczegółowych:

• Struktura rodziny, to układ i wzajemne relacje w rodzinie określone przez rodzaj rodziny, dzietność i pokoleniowość.

• Warunki społeczno-ekonomiczne rodziny, to jej sytuacja w zakresie społecznym (poziom wykształcenia rodziców, miejsce i rodzaj wykonywanej pracy) i ekonomicznym (średni dochód na osobę, sytuacja materialna, mieszkaniowa, w tym indywidualne warunki mieszkaniowe dziecka, standard mieszkania.

• Kultura pedagogiczna rodziców – postawa rodziców wobec nauki szkolnej dziecka, metody wychowania – nagradzania, karania, inne, organizowania czasu wolnego.

Określenie zmiennych i wskaźników:

ZMIENNA NIEZALEŻNA GŁÓWNA : ŚRODOWISKO RODZINNE

ZMIENNE NIEZALEŻNE SZCZEGÓŁOWE:

1. Struktura rodziny:

• Rodzaj rodziny (wskaźniki: rodzina pełna, rodzina niepełna)

• Liczba dzieci w rodzinie (wskaźniki: 1, 2, 3 i więcej)

• Pokoleniowość rodziny (wskaźniki: dwupokoleniowa, wielopokoleniowa)

1. Warunki społeczno-ekonomiczne rodziny:

• Warunki społeczne rodziny:

• Poziom wykształcenia matki i ojca (wskaźniki: podst., zawod, śr, wyższe)

• Rodzaj wykonywanej pracy (wskaźniki: pr. Umysłowa, pr. Fiz, handel, bezrobocie)

• ...

• Warunki ekonomiczne:

• Sytuacja materialna (wskaźniki: bdb, db, wystarczająca, zła)

• Indywidualne warunki mieszkaniowe dziecka (wskaźniki: własny pokój, miejsce do spania)

1. Kultura pedagogiczna rodziców:

• Postawa rodziców wobec nauki szkolnej:

• Podejmowanie kontaktów ze szkołą (wskaźniki... , .... , ... )

• Znajomość problemów dydakt. dziecka (wskaźniki... , .... , ... )

• ........ ...

• Metody nagradzania wychowawczego:

• Rodzaj stosowanych nagród:

- typu a (wskaźniki: zawsze, czasem, nigdy)

- typu b (wskaźniki: zawsze, czasem, nigdy)

- typu c (wskaźniki: zawsze, czasem, nigdy)

• Przyczyny nagradzania:

- ...

• Metody karania wychowawczego:

• Rodzaj stosowanych kar:

(...)

PRZEDMIOT BADAŃ:

- ?

CELE BADAŃ:

POZNAWCZY:

DESKRYPCYJNY (opis środowiska rodzinnego, warunków pedagogicznych rodziców)

EKSPLIKACYJNY - to wyjaśnienie (wyj. związków między strukturą rodziny a wynikami w nauce)

PROGNOSTYCZNY – wykazanie znaczenia oddziaływania środowiska rodzinnego na poziom wyników w nauce a także wskazanie tych czynników które oddziaływują na wyniki w nauce w największym stopniu oraz te, które oddziaływują względnie słabiej.

PRAKTYCZNY:

Struktura pracy promocyjnej:

Tytuł pracy

Wstęp (wprowadzenie)

1. Część literaturowa – Teoretyczne podstawy badań

Jej tytuł nawiązuje do tematu – stan bada / w literaturze; zawiera jeden lub więcej rozdziałów wraz z uszczegółowienieim zawartości.

1. Część metodologiczna – Metodologia badań własnych zawiera jeden rozdział wraz z uszczegółowieniemm, zwykle:

1. Podmiot i cele badań

2. Problemy i hipotezy (czasem) badawcze. Czasem – zmienne i wskaźniki

3. Metoda, techniki i narzędzia badawcz

4. Charakterystyka terenu i badanej próby

5. Organizacja i przebieg badań

1. Część empiryczna – prezentacja wyników badań własnych

Zawiera jeden rozbudowany rozdział z wieloma podrozdziałami lub kilka rozdziałów.

Zakończenie (podsumowanie)

***

Tytuł pracy = problem główny po zmianie na zdanie oznajmujące

Uwarunkowania rodzinne wyników w nauce uczniów kl V w środowisku miejskim.

Wstęp

Rozd. I. Środowisko rodzinne a wyniki w nauce uczniów – stan badań

1. Pojęcie rodziny, środowiska rodzinnego i wyników w nauce

2. Uwarunkowania rodzinne wynków w nauce

   1. Struktury rodziny

   2. Warunki społeczno – ekonomiczne rodziny

   3. Kultura pedagogiczna rodziców

Rozd. II. Metodologia badań własnych

1. Przedmiot i cele badań

2. Problemy i hipotezy (czasem) badawcze. Czasem – zmienne i wskaźniki

3. Metoda, techniki i narzędzia badawcze

4. Charakterystyka terenu i badanej próby

5. Organizacja i przebieg badań

Rodz. III. UWARUNKOWANIA RODZINNE WYNIKÓW W NAUCE UCZNIÓW KL. V SP W MIEJSCOWOŚCI X – BADANIA WŁASNE:

1. Struktura rodziny a wyniki w nauce uczniów kl. V

   1. Rodzaj rodziny

   2. Liczba dzieci w rodzinie

   3. Pokoleniowość rodziny

2. Warunki społeczno-ekonomiczne rodziny a wyniki w nauce uczniów kl. V

   1. Warunki społeczne rodziny

      1. ....................................

      2. ....................................

   2. Warunki ekonomiczne rodziny

      1. .................................... + dalsze uszczegółowienie

3. Kultura pedagogiczna rodziców a wyniki w nauce uczniów kl. V

   1. Postawa rodziców wobec nauki szkolnej

      1. ....................................

      2. .................................... + dalsze uszczegółowienie

   2. Metody wychowania

      1. ....................................

      2. .................................... + dalsze uszczegółowienie

      3. ....................................

      4. ....................................

PODSUMOWANIE (ZAKOŃCZENIE)

BIBLIOGRAFIA

SPIS TABEL

***

WSTĘP (WPROWADZENIE):

• Wprowadzenie w problematykę (geneza, źródła problemu, skąd pochodzi, gdzie jest usytuowany;

• Uzasadnienie znaczenia podjętego problemu, dlaczego jest ważny, z jakich względów – społecznych, pedagogicznych, z punktu widzenia losów indywidualnych jednostek ... ;

• Kto podejmował badania w tym zakresie (nazwiska znaczących badaczy), zakres podejmowanych problemów, ustalenia badawcze;

• Nawiązanie do tematu pracy, przdmiotu i celów badań własnych;

• Prezentacja zawartości pracy (co zawierają poszczególne rozdziały, Zakończenie, jakie spisy, co Aneksie).

ZAKOŃCZENIE (PODSUMOWANIE)

Zwykle zawiera:

• Nawiązanie do tematu, przedmiotu i celów badań,

• Informacja:

o wykorzystanej metodzie badawczej, technikach, narzędziach:

o tym kiedy, kogo i gdzie badano;

o stopniu weryfikacji hipotez (jeśli były formułowane).

• Wnioski z badań;

• Postulaty wynikające z badań – sugestie, propozycje pod adresem władz, instytucji, osób;

• Kierunki dalszych badań.

Wykład 4 – 09.12.2013:

• Założenia filozoficzno-ontologiczne, epistemologiczne i metodologiczne orientacji humanistycznej w metodologii badań społecznych (empiryczne badnia jakościowe);

• Ranga wyjaśniania i rozumienia w badaniach jakościowych. Hermeneutyka jako procedura osiągania rozumienia;

• Etyczny wymiar badań jakościowych.

Orientacja humanistyczna w metodologii badań społecznych – empiryczne badania jakościowe:

Rozwój – XIX/XX, powrót tych koncepcji lata 60 XX wieku:

• Sposoby empirycznego poznawania świata społecznego i jednostkowego opacowane w rezultacie:

• krytyki metodologii pozytywistycznej wypracowanej przez nauki przyrodnicze:

procedury badawcze nieadekwatne do badania złożoności

świata społecznego.

• poszukiwania innych sposobów poznawania świata, badania relacji człowieka ze światem, rozumienia świata społeczego.

• Sposoby diagnozowania i analizowania zjawisk w ich kontekście historyczno-społecznym i podmiotowym wykorzystujące m.in. podejście fenomenologiczne i hermeneutyczne.

Źródła teoretyczne badań jakościowych:

• Prace W. Dilthey’a,

• Fenomenologia (E. Husserl),

• Interakcjonizm (H. Blumer),

• Etnometodologia (H. Garnfinkel),

• Teoria krytyczna (J. Habermas),

• Konstruktywizm (A. Giddens).

W praktyce wymienione teorie i stanowiska często wzajemnie się uzupełniają, ale są także różnice:

• odwołują się do innych postaw definiowania świata społecznego;

• inaczej określają możliwości poznawcze człowieka;

• w innym kontekście umieszczają naukę, rolę badań i miejsce badacza w procesie poznania.

Podobieństwa:

• przekonanie o zmiennym, płynnym świecie społecznym danym człowiekowi w działaniu, w komunikacji, w doświadczeniu;

• świat i obecność w tym świecie są przedmiotem rozumienia, przeżywania i interpretowania.

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA OTNOLOGICZNE, EPISTEMOLOGICZNE I METODOLOGICZNE ORIENTACJI HUMANISTYCZNEJ W METODOLOGII

Empiryczne badania jakościowe:

1. Badacz nie stoi „poza” badną rzeczywistością, podmiot i przedmiot poznania są elementami wzajemnie uwarunkowanymi.

2. W badaniach niezbędne jest wartościowanie, a system przyjętych wartości ma znaczenie dla zrozumienia badanej rzeczywistości.

3. Wiedza nie jest tylko odkrywana, ale także jest konstruowana, badcz jest nastawiony na analizowanie rzeczywistości tworzonej i przekształconej przez aktywną działalność jednostek, nie odwołuje się do teorii.

4. Wyjaśnienie jest uzasadnione tylko do jednego miejsca i czasu, nie może uogólniać wyjśnień na całą populację i na różne punkty w czasie.

5. Podstawowymi kategoriami badawczymi jest rozumienie i interpretacja faktów, zjawisk, procesów, przeżyć.

Rozumienie jest pojmowane jako:

„wczuwanie się w treść cudzych przeżyć, pragnień, motywów postępowania, świat wartości innych ludzi, związane ze skłonnością do uznawania ich słuszności”.

(Filozofia, Leksykon PWN, Warszawa 2000, s. 291)

Interpretacja, to:

„tłumaczenie czynności lub wytworów ludzkich przez wskazywanie ich genezy i struktury”.

• W celu rozumienia sytuacji w taki sposób, jak czynią to osoby badane uwzględnia się kontekst badanych zjawisk (zachowania społecznego i jego otoczenia).

• Są to badania „rozumiejące”, związane z odkrywaniem znaczeń, jakie badani przypisują faktom, zjawiskom.

1. Użyteczymi „narzędzami” poznania są:

• empatia, umiejętność wczucia się w sytuację badanej osoby;

• introspekcja;

• subiektywne podejście do badanej rzeczywistości:

co wiąże się z wnikaniem i analizą doświadczeń, które jak sądzi badacz – przeżyła badana osoba.

1. Nie stosuje się standaryzowanych metod, narzędzi:

• badacz nie przygotowuje narzędzi badawczych

• podstawowe metody badań jakościowych:

• obserwacja uczestnicząca,

• wywiad swobodny,

• analiza treści dokumentów osobistych,

• metoda biograficzna,

• badanie w działaniu.

1. Stosuje się niematematyczne sposoby analizy badanych faktów, zjawisk i procesów, bada się je w toku ich przebiegu, stosuje się otwarte sposoby gromadzenia danych.

2. Nie formułuje się hipotez, nie narzuca się z góry przyjętych schematów postępowania, które wytyczają kierunek badań.

3. Podmiotowe relacje między badaczem i badanymi:

• badany jest traktowany na równi z badaczem;

• przebieg wywiadu zależy od woli badanych;

• prawo zadawania pytań posiadają obie strony;

• badani mogą uczestniczyć w przygotowaniu relacji z badań.

1. Językiem badań i wyników może być język potoczny lub taki, jakim posługują się badani.

Badania jakościowe określane są również jako:

• naturalne, terenowe, etnograficznem uczestniczące;

• fenomenologiczne, hermeneutyczne, interpretacyjne;

• „miękkie”, „giętkie”, „wartościujące”.

RANGA ROZUMIENIA W BADANIACH JAKOŚCIOWYCH

Rozumienie –

Podstawowa kategoria w metodologicznej koncepcji hermeneutyki, cel w badaniach jakościowych; rozumienie różnych obszarów rzeczywistości, np. gestów, zachowań, przeżyć, doświadczeń, dzieł ludzkiej kultury (podstawy stworzył W. Dilthey).

HERMENEUTYKA JAKO PROCEDURA OSIĄGANIA ROZUMIENIA

Hermeneutyka –

• najogólniej sztuka tłumaczenia, objaśniania, umiejętność interpretacji wypowiedzi językowej ukierunkowana na jej zrozumienie;

• teoria precyzująca uwarunkowania i reguły wg których przebiega proces rozumienia;

• także filozofia rozumienia.

Podstawowe reguły hermeneutyki:

(M. Sawicki, Hemeneutyka pedagogiczna, Warszawa, 1996)

1. Zrozumieć część, szczegół można tylko przez całość (kontekst, horyzont świata ludzkiego).

2. Zrozumienie całości jest możliwe tylko po zrozumieniu szczegółu.

3. Każde rozumienie stanowi wynik przedrozumienia, czyli przeżycia, doświadczenia egzystencjalnego.

4. Rozumienie świata ludzkiego jest możliwe tylko, gdy mu się „oddamy”, będziemy w nim żyć i współtworzyć go.

5. Oddanie się światu ludzkiemu, współtworzenie go warunkowane jest jego rozumieniem.

6. Odsłanianie rzeczywistości, dzieł tworzonych przez innych stanowi podstawę odsłonięcia prawdy o nas samych.

7. Nasze istnienie jest współistnieniem z innymi i wpływa na rozumienie tych innych.

8. Rozumienie innych wpływa na rozumienie przez nas samych naszego istnienia.

ETYCZNY WYMIAR BADAŃ JAKOŚCIOWYCH

Możliwość wystąpienia sprzeczności między odważnym podejmowaniem badań i przekonaniem o potrzebie poszanowania godności badanych.

• Nadużywanie zaufania osób badanych:

• wnikanie w sprawy intymne, osobiste dotyczące np. „moralności, obyczajowości, przekonań religijnych, alkoholizmu, seksualności;

• badanie w/w kwestii wymaga taktu badacza i zgody badanych.

• badacz nie może być nieproszonym arbitrem.

• składanie badanym obietnic, których badacz nie może zrealizować.

• Wiarygodność, kompetencje i uczciwość badacza:

• znajomość metodologii badań;

• staranność w gromadzeniu materiału badawczego, unikanie tendencyjności;

• dociekliwość badacza.