PREFEROWANE CELE ROLNICTWA w XX w. (w Europie Zach.)

1. Pocz .XXw- zwiększenie produkcji żywności niedobór żywności, niedobór żywności, efektem tego wzrasta podaż żywności, oraz koszty produkcji – obniżenie dochodów

2. 2 Poł. XXw.- mechanizacja produkcji rolniczej; zwiększenie skali produkcji, zwiększenie powierzchni gospodarstw, zmniejszenie zatrudnienia, migracje ze wsi do miast

3. Koniec XXw. konkurencja między gospodarstwami, identyfikacja genetyki i chemii i nadprodukcja żywności, wprowadza się limitowanie produkcji rolniczej i subsydiowanie

POSTĘP W ROLNICTWIE OSIĄGNIĘTO PRZEZ:

• przemysł środków produkcji (nawozy min, pestycydy, maszyny itp.)

• postęp hodowli mocnych odmian roślin i ras zwierząt

• nowoczesną organizację rolnictwa i rozwój jego infrastruktury

SKUTKI DLA ROLNICTWA:

• koncentracja ziemi, zwiększenie powierzchni gospodarstwa, chemizacja i technizacja procesów prod rolniczej

• specjalizacja prod rolniczej

Postęp może przynosić wiele korzyści, gdy jest racjonalnie umiarkowanie wykorzystywany; często obserwujemy negatywne następstwa przy gwałtownym szybkim wykorzystaniu postępu.

W rolnictwie w latach 70-80 XXw. Wyróżniono negatywne następstwa w sferze ekonomicznej, ekologicznej i społecznej.

NEGATYWNE NASTĘPSTWA

w sferze ekonomicznej:

• nadmierny wzrost kosztów prod rolniczej i konieczność jej subsydiowania

• nadprodukcja żywności i wynikające stąd koszty jej zagospodarowania

• spadek cen żywności i obniżenie opłacalności prod rolniczej

w sferze ekologicznej:

• wzrost skażenia środowiska lub potencjalne jego zagrożenie jako efekt masowego stosowania środków ochrony roślin

• zanieczyszczenie wód gruntowych i powierzchniowych przez stosowanie wysokich dawek nawozów mineralnych

• ubożenie gatunkowe przyrody

• uodpornienie się agrofagów na chemiczne środki ochrony roślin

w sferze społecznej:

• zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie

• migracje ludzi do miasta w poszukiwaniu pracy; przejmowanie miejskiego stylu życia; zanikanie tradycyjnej kultury wiejskiej

• wzrost nieuzasadnionych często wymagań konsumentów co do wytwarzanej żywności

Od 1980 zaczęto wyróżniać systemy rolnictwa (gospodarowania w gospodarstwach rolniczych)

SUSTAINABLE DEVELOPMENT (rozwój zrównoważony)-zapewnienie warunków dla rozwoju naszego, ale i następnych pokoleń; działalność gospodarstwa, która musi być kojarzona ze środowiskiem, aby nie naruszała jego równowagi wewnętrznej i stwarzała możliwość trwania oraz samoodnawiania się niektórych ekosystemów.

SUSTAINABLE AGRICULTURE (rolnictwo zrównoważone)- zdolne do trwałej produkcji żywności i nie degradujące innych ekosystemów (woda, powietrze)

SYSTEMY ROLNICTWA:

1. KONWENCJONALNE:

a) rolnictwo ekstensywne to rolnictwo niskonakładowe ( w obecnych warunkach nie ma szans):
* nawożenie głównie organiczne, bez nawozów min lub w ilościach minimalnych, stosowane w postaci popiołów, odchodów ptasich i surowców naturalnych odkwaszających
* słabe wyposażenie w sprzęt do uprawy roli i roślin
* słabo rozwinięta produkcja zwierzęca
* dobór gatunków roślin i zwierząt zależy od poziomu rozwoju społeczeństwa, warunków glebowo- klimatycznych a często decyduje o tym rynek zbytu
* zarówno plony roślin jak i efekty produkcji zwierzęcej (mleczność krów, nośność drobiu, przyrosty) są stosunkowo niskie
* degradacji ulega gleba

b) system intensywny (konwencjonalny, klasyczny, przemysłowy).
Rolnictwo to można określić jako sposób gospodarowania ukierunkowany na maksymalizację zysku (lub produkcji) osiąganego dzięki dużej wydajności roślin i zwierząt. Wydajność tę uzyskuje się w wyspecjalizowanych gospodarstwach stosujących technologie produkcji oparte na dużym zużyciu przemysłowych środków produkcji i małych nakładach robocizny
Ekstensywnie organizować- intensywnie produkować.

2.ORGANICZNE (EKOLOGICZNE); ang. ekological agriculture (farming)
*System oparty o gospodarkę naturalną,

*wykorzystujący zdobycze wiedzy w zakresie uwarunkowań ekologicznych i biologicznych produkcji rolniczej, wykluczający stosowanie przemysłowych (syntetycznych) środków podstawowych i wspomagających tj. pestycydy oraz nawozy min w prod roślinnej, jak również pasze przemysłowe, antybiotyki itp. w chowie i hodowli zwierząt.

*Gospodarstwa te są zwykle wielokierunkowe, z chowem zwierząt, uprawą roślin polowych i ogrodniczych. *system charakteryzujący się dużą pracochłonnością i oszczędną gospodarką energetyczną.

3. ROLNICTWO INTEGROWANE (integrated agriculture; farming)- zwane zrównoważonym, zharmonizowanym

*system prowadzenia gospodarstwa rolniczego oparty o zasadę zintegrowanej prod rośl i zwierz, charakteryzującej się optymalizacją oraz równowagą nakładów i efektów.

*Jest to system wykorzystujący w harmonijny sposób postęp techniczny i biol w uprawie roślin i chowie zwierz. *Gwarantuje on ochronę środowiska przed skażeniami i zanieczyszczeniami przez stosowane środki chem oraz odpady gospodarcze.

*Prowadzenie gospodarstwa w tym systemie wyklucza monokulturową uprawę roślin i wielkostadny, intensywny chów zwierząt.

Odmianą systemu integrowanego jest system sustainable (zachowawczy) ukierunkowany na ochronę gleby przed degradacją i zachowanie naturalnego krajobrazu obszarów wiejskich

TRZY TYPY GOSPODARSTW ROLNYCH UKIERUNKOWANYCH NA POLOWĄ PROD ROŚLINNĄ:

1. Intensywne:
   * specjalistyczne bez inwentarza lub z intensywną produkcją fermową (drób, trzoda, bukaty)
   * nawozy organiczne w niewielkiej ilości z zakupu lub własnej fermy jako uzupełnienie nawożenia mineralnego
   * nie muszą występować trwałe użytki zielone

2. Zintegrowane
   * wielokierunkowe z prod rośl i zwierz; prod rośl jest podstawą towarowości gospodarstwa
   * utrzymywana jest obsada 2-3 gat zwierząt- zapewnia to dopływ nawozów org
   * występują trwałe użytki zielone- uzupełnienie polowej produkcji pasz objętościowych

* nawożenie org-min dostosowane do potrzeb roślin

1. Organiczne
   * wielokierunkowe z obsadą kilku gat zwierząt

*zawsze jest produkcja roślinna i zwierzęca; produkcja zwierzęca w takiej ilości że mamy zapewnioną własną paszę
*tylko nawozy organiczne i naturalne - pochodzące z własnego gospodarstwa (wyjątkowo zakupione w innych gospodarstwach organicznych
* konieczne trwałe użytki zielone w ilości dostosowanej do obsady inwentarza
*utrzymuje się kilka gatunków zwierząt ( >3gat) a w produkcji polowej należy wprowadzać warzywa i zioła

SIEW, PIELĘGNACJA I ZBIÓR W RÓŻNYCH TYPACH GOSPODARSTW:

1. INTENSYWNE:

a) Materiał siewny: zaprawiony otoczkowany preparowany itp. o wysokim stopniu kwalifikacji, wyłącznie odmiany intensywne

b) Siew zmienna rozstawa rzędów, ścieżki technologiczne
c) Nawożenie: nawozy mineralne sztuczne w wysokich dawkach, często stosowane na zapas, nawozy organiczne są uzupełnieniem nawozów mineralnych. Zawsze stosuje się nawożenie dolistne

d) pielęgnacja: podstawą jest pielęgnacja chemiczna a uzupełnieniem mechaniczna, można stosować wszystkie dopuszczone środki chemiczne ochrony roślin

e) Zbiór: jednoetapowy z przyoraniem plonów ubocznych

f) Zmianowanie: uproszczone do 2-3 gatunków roślin w gospodarstwie lub specjalistyczne np. zbożowe, okopowe z udziałem ponad 70% tej grupy roślin

h) Międzyplony: Uprawiane dla poprawy stanowiska głównie gat. z rodziny traw lub krzyżowych

2. ZINTEGROWANE
a) materiał siewny: zaprawiany, kupowany ze świadomością kwalifikacji, odmiany odporne na choroby, szkodniki dobrane do intensywności gospodarstwa

b) Siew: zmienna rozstawa rzędów, ścieżki technologiczne

c) )Nawożenie: nawożenie organiczne i naturalne pod rośliny o długim okresie wegetacyjnym, nawozy mineralne sztuczne stosowane są w dawkach zgodnych z potrzebami nawozowymi roślin i w miarę potrzeby stosuje się nawożenie dolistne, nawozy organiczne i naturalne pochodzą z własnego gospodarstwa lub zakupu

d) Pielęgnacja: podstawą są metody pośrednie i mechaniczna pielęgnacja, a w razie potrzeby interwencyjnie można stosować chemiczną pielęgnację

e) Zbiór: różne technologie zbioru jedno- i wieloetapowe ze zbiorem na paszę lub ściółkę plonów ubocznych

f) Zmianowanie: uproszczenie do 5-6 roślin z udziałem roślin motylkowych. Ukierunkowane na określoną grupę roślin ok. 60% roślin zbożowych w zmianowaniu

g)Międzyplony: uprawiane na paszę w ilości 1-2 pola głównie mieszanki z udziałem motylkowych

3. ORGANICZNE

a) Materiał siewny: nie zaprawiany, własny lub ze znanego źródła o określonych parametrach, odmiany nieintensywne

b) Siew: tradycyjny dostosowany do mechanicznej pielęgnacji zbioru

c) Nawożenie: Zakaz nawozów mineralnych sztucznych, można stosować tylko zmielone skały i minerały; jako uzupełnienie nawożenia nawozy organiczne i naturalne; nawozy org i nat są podstawą nawożenia w tym systemie i powinny być z własnego gospodarstwa (Ew. z innego organicznego)

d) Pielęgnacja: podstawą są metody pośrednie; z metod bezpośrednich: mechaniczne i biologiczne, środki ochrony roślin

e) Zbiór: tradycyjny wieloetapowy z oddzielnym zbiorem plonów ubocznych

f) Zmianowanie: Tradycyjne wielogatunkowe bez zdecydowanej przewagi jednego gatunku ok. 50% zbóż w zmianowaniu

h) Poplony: Uprawiane na paszę i przyoranie co najmniej 50% (co 2 rok) w strukturze zasiewów.; głównie mieszanki wielu roślin

SYSTEM INTENSYWNY A ŚRODOWISKO

*spadek grup mikroorganizmów glebowych w skutek stosowania środków ochrony roślin

*spadek urodzajności gleby spowodowany upraszczaniem zmianowań, niedostatkiem nawożenia organicznego, stosowaniem ciężkiej mechanizacji

* przenikanie poza system K i P, skażenie wód gruntowych azotami i eutrofizacja wód powierzchniowych

*zaburzenia w układzie wodno powietrznym gleb, ubytki substancji organicznej spowodowane stosowaniem ciężkich maszyn i głębokich orek.

*zakwaszanie gleb

*narastanie zachwaszczania poprzez stosowanie siewu bezpośredniego , uproszczeń w uprawie roli

* spadek wartości pokarmowej i paszowej produktów roślinnych

SYSTEMY ROLNICTWA

1. Intensywny:

*duże nakłady energii na paliwa, środki ochrony roślin, nawozy, sprzęt, intensywne odmiany, plony bliskie plonom „biologicznym”, minimalizacja pracy ludzkiej

*maksymalizacja produkcji przy minimalizacji pracochłonności

2. Integrowany:

*znaczne, ale zoptymalizowane nakłady energii na środki produkcji (selektywne, interwencyjne stosowanie pestycydów, nawozów itp.)

*optymalizacja produkcji przy umiarkowanej pracochłonności

3. Organiczny:

* bardzo małe nakłady energii na paliwo, ograniczone na odmiany, eliminacja nakładów na pestycydy przemysłowe i nawozy min, znaczna pracochłonność

*minimalizacja nakładów energetycznych zewnętrznych (przemysłowych środków do produkcji

ROLNICTWO PRECYZYJNE- oznacza dążenie do stosowania właściwych zabiegów w odpowiednim miejscu i we właściwy sposób ( z dokładnością do 1m²), korzysta z wysoko rozwiniętych technologii

Narzędzia:

*automatyczne systemy gromadzenia danych

*system informacji geograficznej (GJS) do ich przetwarzania

*rozbudowane systemy i procedury komputerowej analizy danych i wspomagania decyzji produkcyjnych

*maszyny wyposażone w AI

ZOOHIGIENA- nauka o ochronie zdrowia zwierząt domowych, ich utrzymaniu, pielęgnacji

Zajmuję się;

*kształtowanie warunków środowiskowych , w których żyją zwierzęta w celu uczynienia ich przyjaznymi

*przygotowanie budynków do wymagań zdrowotnych zwierząt

*ustalanie norm i zasad utrzymania i pielęgnacji zwierząt w różnych warunkach gospodarowania

*ustalenie norm użytkowania, obciążenia zwierząt roboczych oraz zasady transportu zwierząt

*ustalanie zasad i sposobów pozyskiwania i utrzymania przy życiu zdrowego potomstwa

*ustalanie zasad ochrony zdrowia zwierząt i szerokiej profilaktyki zdrowotnej

*opracowanie zasad postępowania mającego na celu zabezpieczenie ludzi przed chorobami odzwierzęcymi

NA ZDROWIE I PRODUKTYWNOŚĆ ZWIERZĄT MAJĄ WPŁYW WARUNKI ŚRODOWISKOWE

Czynniki klimatyczne:

* Promienie słoneczne :

• ma istotny wpływ na fizjologię zwierząt ich odporność i rozrodczość (wpływ na rozwój kośćca, mięśni);

• jest źródłem ciepła,

• powoduje lepsze krążenie krwi w organiźmie,

• wpływa na szybkość rozmnażania komórek,

• poprawia odporność,

• działa bakteriobójczo,

• wpływa dodatnio na czynniki układu oddechowego i nerwowego
  ważne aby latem i zimą zwierzęta mogły przebywać na okólnikach

• nadmiar -> oparzenie skóry, pęcherze, osłabienie zwierząt

*Temperatura

• zwierzęta są dość odporne na zmiany temp. Zewnętrznej, potrafią przez pewien okres wytrzymać tak wysokie temp, jak i dość silne mrozy.

• Zwierzęta Przebywając cały rok na powietrzu przystosowują się dość łatwo do zmian temperatur

• Bardziej wrażliwe są zwierzęta młode i stale przebywające w pomieszczeniach.

• Stąd też temp pomieszczenia powinna być utrzymywana w stałych granicach i wynosić:

• dla bydła 8-16°,

• dla owiec 6-18°,

• dla trzody i drobiu 12-18°;

• bardzo młode cielęta 16-20°,

• prosięta i kurczęta 23-32°;

• Zbyt wysoka temperatura wydelikaca zwierzęta i w skutek przegrzania sprzyja przeziębieniom;

• zbyt niska- zmniejsza wydajność i hamuje przyrost wagi

*Wilgotność

• wpływa na zdrowie i samopoczucie zwierząt

• na okólnikach na wilgotność wpływają opady, w budynkach – parowania, (ilość pary wodnej zależy od: jej produkcji, przez zwierzęta i poziomu wentylacji pomieszczeń

• duża wilgotność jest niekorzystna dla zwierząt i gospodarki cieplnej, ma ujemny wpływ na same budynki - grzyb

• niska wilgotność utrudnia oddychanie , wysuszanie błon śluzowych

*Składniki zawarte w powietrzu

Rola powietrza jest rozpatrywana w aspektach:

1) skład chemiczny – w budynkach jest mniej odpowiadający przebywającym w nich zwierzętom niż na zewnątrz – więcej NH4, CO2, mniej 02 ( bardzo ważne wietrzenie), niebezpieczne Stężenie siarkowodoru (objawy chorobotwórcze powoduje)

2) zapylania i obecności w powietrzu szkodliwych drobnoustrojów

Ujemnie wpływa na warunki zoohigieny. Pyły unoszące się w powietrzu obniżają jakość mleka, są głównym środkiem przenoszenia drobnoustrojów. Drażnią błony śluzowe i układ oddechowy a opadając powodują zanieczyszczenie skóry utrudniając jej oddychanie.

ścielenie stanowisk, zadawanie silnie przesuszanej paszy, zamiatanie pomieszczeń, nieumiejętne czyszczenie zwierząt

3)ruchu powietrza ( urządzenia wentylacyjne)

• Korzystny wpływ na zootechnikę:

• Poprawia wentylacje

• Powoduje spadek zapylania

• Chłodzi nadmiernie nagrzane powietrze

• Obniża nadmierną wentylacje

• Źle wpływa na zdrowie zwierząt jeśli przeciągi są zbyt intensywne.

HIGIENA POMIESZCZEŃ INWENTARSKICH:

Budynki Powinny być suche, dostatecznie ciepłe, dobrze przewietrzone, przestronne, czyste i widne. Aby spełniać te wymagania, konieczne jest przestrzeganie pewnych zasad obowiązujących przy projektowaniu, budowie i użytkowaniu budynków inwentarskich:

1. odpowiednia lokalizacja budynków

2. zapewnienie prawidłowej izolacji termicznej

3. zapewnienie odpowiedniej wentylacji

4. właściwa kanalizacja, odpowiednie oświetlenie, wyposażenie w wybieg (tzw. okolnik)

5. przestrzeganie norm powierzchni

6. stała dbałość o czystość

7. przestrzeganie zasad dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji

Oprócz zasad zoohigieny obowiązujących w trakcie projektowania, budowy i eksploatacji budynków konieczna jest stała ochrona zwierząt przed niebezpieczeństwem pojawienia się niedomagań i chorób wynikających z braku właściwej troski o czystość pomieszczeń i odpowiednie warunki sanitarne.

Należy pamiętać, aby w pomieszczeniach przeznaczonych dla zwierząt:

• systematycznie bielić ściany wapnem, malować drzwi, futryny drewniane, wywietrzniki i części metalowe farbami olejnymi

• systematycznie myć okna, szorować elementy drewniane i metalowe środkiem dezynfekującym

• stosować okresowe zabiegi dezynfekcyjne ( bakterio i grzybobójcze)

• przeprowadzać dezynsekcję aby zniszczyć muchy i dokuczliwe owady

• przeprowadzać deratyzację (odszczurzanie)

• codziennie dezynfekować i myć żłoby i poidła oraz zlewać posadzki bieżącą wodą

HIGIENA UTRZYMANIA ZWIERZĄT

Bardzo istotny wpływ na zdrowie zwierząt ma ich odpowiednia pielęgnacja oraz przestrzeganie zasad higieny przy żywieniu i pojeniu. Te elementy zoohigieny, wraz z umiejętnością obchodzenia się ze zwierz stanowią istotną część codziennej obsługi zwierz. Istotna jest także higiena transportu, rozpłodu.

Wszystkie te czynniki i zbiegi, które powinien wykonywać hodowca czy użytkownik zwierząt, składają się na higienę utrzymania zwierząt

BIEŻĄCA PIELĘGNACJA ZWIERZ OBEJMUJE:

1. higienę skóry

2. pielęgnację kopyt u koni

3. pielęgnację racic u bydła

HIGIENA ŻYWIENIA: - Problemy z nią związane:

Bardzo ważne jest zachowanie w pomieszczeniach dla zwierz bezwzględnego spokoju w czasie ich karmienia. Kiedy nie denerwuje się zwierząt, lepiej trawią. Niemniej ważne jest przestrzeganie punktualności karmienia i zadawania karmy o tej samej porze. Często odstępstwa od tych zasad mogą być przyczyną chorób przewodu pokarmowego, gdyż np. podawanie paszy z opóźnieniem powoduje, że wygłodzone zwierz jedzą łapczywie.

Najpoważniejsze BŁĘDY PRZY KARMIENIU:

• skarmianie pasz o niewłaściwej jakości

• skarmianie pasz przeznaczonych dla zwierz innego gat lub wieku

• skarmianie pasz o niewłaściwych proporcjach białka, węglowodanów, tłuszczów oraz włókna surowego i suchej masy

• podawanie pasz zbyt gorących lub zimnych

• nagła zmiana rodzaju podawanych pasz (powoduje biegunki lub wzdęcia)

• przekarmianie lub niedokarmienie

• podawanie zbyt świeżego siana lub zboża

• podawanie w zbyt dużych ilościach ciężko strawnego ziarna roślin strączkowych

WODA DO PICIA musi być dostarczona zwierzętom w określonej ilości, powinna być czysta, świeża, nie skażona żadnymi substancjami chem czy zanieczyszczeniami biologicznymi