MAKROEKONOMIA WYKŁADY

dr Józef Karpiński

Paradygmaty w makroekonomii

1. Paradygmat

• zestaw podstawowych założeń teoretycznych wykorzystywanych w szczegółowej, naukowej analizie rzeczywistości.

2. Alternatywne podejścia do gospodarki:

• podejście liberalne:

• głosi, że gospodarka rynkowa pozostawiona sama sobie funkcjonuje efektywnie, mechanizm rynkowy zapewnia optymalną alokację zasobów, a „niewidzialna ręka rynku” utrzymuje równowagę między popytem a podażą.

• uzyskało teoretyczną oprawę w postaci paradygmatu neoklasycznego pod koniec XIX wieku (A.Marshall 1890).

• podejście etatystyczne:

• głosi, że gospodarka rynkowa pozostawiona sama sobie funkcjonuje nieefektywnie, rynek nie zapewnia optymalnej alokacji zasobów i równowagi w gospodarce stąd państwo powinno ingerować w gospodarkę.

• uzyskało teoretyczną oprawę w postaci paradygmatu keynesowskiego w latach 30. XX wieku (J.M.Keynes 1936).

3. Podstawowe tezy paradygmatu neoklasycznego:

• Mechanizmy rządzące funkcjonowaniem gospodarki, jako całości są transpozycją (przełożeniem na większą skalę) mechanizmów rządzących zachowaniem pojedynczego podmiotu gospodarczego – indywidualizm poznawczy.

• Analiza ekonomiczna neoklasyków ma charakter zarówno krótko- jak i długookresowy. Prymat długiego okresu nad krótkim.

• Gospodarka jest doskonale konkurencyjna.

• Akceptacja prawa Say’a – „podaż stwarza dla siebie odpowiedni popyt”. Możliwa jest przejściowa nadprodukcja na pojedynczym rynku, ale nie ma problemu trwałej nierównowagi podażowej w całej gospodarce.

  • Pieniądz jest tylko pośrednikiem w wymianie towarów. [J.B.Say (1803)]

  • TOWAR PIENIĄDZ TOWAR

• Mechanizm rynkowy zapewnia utrzymanie permanentnej równowagi w gospodarce na poziomie potencjalnym dzięki idealnej elastyczności cen, płac i stopy procentowej. W gospodarce wolnokonkurencyjnej ceny, płace i stopy procentowe są „giętkie”.

• Poszczególne rynki (dóbr, pracy i pieniądza) pozostają w stanie względnej izolacji. Ewentualna, przejściowa nierównowaga na jednym rynku, np. dóbr, nie pociąga za sobą nierównowagi na innym rynku, np. pracy.

• Graficzny model ogólnej równowagi rynkowej według neoklasyków oparty jest na hipotezie pionowej krzywej podaży globalnej (AS) na poziomie potencjalnym.

  • Równowaga ogólna w gospodarce możliwa jest tylko przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych.

Legenda:

P – przeciętna cena towaru

Y – realny produkt krajowy (skorygowany o inflację)

AS – podaż globalna

Y max – produkt potencjalny (przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych)

AD – popyt globalny

Gospodarka samoczynnie utrzymuje się na poziomie równowagi (dzięki elastycznym cenom, płacom i stopie procentowej).

1. O poziomie produktu krajowego decydują czynniki podażowe (neoklasycy to ekonomia podaży).

2. Bezrobocie ma charakter dobrowolny.

3. Pieniądz jest neutralny w gospodarce, gdyż wskutek elastycznych cen, płac i stóp procentowych zmiany podaży pieniądza nie wpływają na wielkości realne, np. realny produkt krajowy i zatrudnienie.

Sektor realny i pieniężny są niezależne od siebie.

1. Ingerencja państwa w gospodarkę zwłaszcza w postaci polityki popytowej jest szkodliwa i zbyteczna.

Gospodarka samoczynnie utrzymuje się w stanie równowagi na poziomie potencjalnym.

Ewentualne zakłócenia i odchylenia od stanu równowagi są szybko korygowane przez mechanizm rynkowy.

4. Podstawowe cechy paradygmatu keynesowskiego:

1. Mechanizmy rządzące funkcjonowaniem gospodarki, jako całości nie są prostą transpozycją zachowania pojedynczych podmiotów ekonomicznych. Rynek, jako całość rządzi się innymi prawami, niż pojedynczy uczestnicy rynku.

2. Analiza keynesowska jest konsekwentnie krótkookresowa. Prymat krótkiego okresu nad długim.

3. Gospodarka jest niedoskonale konkurencyjna.

4. Zdecydowane i jednoznaczne odrzucenie prawa Say’a – „podaż stwarza dla siebie odpowiedni popyt”. Wg Keynes’a popyt kreuje podaż (przynajmniej w krótkim okresie, w warunkach niepełnego wykorzystania czynników wytwórczych).

„W długim okresie wszyscy jesteśmy martwi”.(Keynes)

1. Mechanizm rynkowy nie zapewnia utrzymania permanentnej równowagi w gospodarce na poziomie potencjalnym wskutek sztywnych cen, płac i stopy procentowej. W gospodarce niedoskonale niekonkurencyjnej ceny i płace są „lepkie”.

Przyczyny sztywności cen i płac w gospodarce niedoskonale niekonkurencyjnej:

- państwo – wiele cen towarów jest poddana regulacji państwowej, są to ceny urzędowe, rząd ustala też płacę minimalną.

- monopole – wiele dziedzin gospodarki jest zmonopolizowanych w formie jawnej lub ukrytej. Strategia monopolu w obliczu malejącego popytu: zmniejszenie produkcji przy stabilnych cenach (zamiast obniżki cen).

- związki zawodowe – zawierają one z organizacjami przedsiębiorców długoterminowe umowy o pracę w wielu branżach, w których są określone stałe stawki płac na dany okres.

1. Poszczególne rynki (dóbr, pracy i pieniądza) są ze sobą wzajemnie powiązane. Nierównowaga na jednym rynku przenosi się na inne rynki, np. nadwyżka na rynku dóbr spowoduje nadwyżkę na rynku pracy.

2. Graficzny model ogólnej równowagi rynkowej wg Keynesa oparty jest o hipotezę krzywej podaży globalnej w kształcie odwróconej litery L.

W gospodarce możliwa jest równowaga między popytem a podażą przy niepełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych, wskutek sztywnych cen i płac.

Gospodarka jest z samej swej natury niestabilna i podlega nieregularnym wstrząsom. Zdestabilizowana gospodarka samoczynnie nie powraca szybko do stanu równowagi.

animal spirits – zwierzęce stadne nastroje (masy naśladują znane jednostki, VIP-y)

P – przeciętny poziom cen

Y – realny produkt krajowy

1. O poziomie produktu krajowego decydują czynniki popytowe (ekonomia Keynesowska to ekonomia popytu).

2. Bezrobocie ma charakter przymusowy.

3. Pieniądz jest aktywny w gospodarce wskutek sztywnych cen i płac. Zmiany podaży pieniądza wpływają na wielkości realne w gospodarce, np. realny produkt krajowy i zatrudnienie.

Sektor realny i pieniężny są powiązane wzajemnie.

1. Ingerencja państwa w gospodarkę, zwłaszcza w postaci polityki popytowej, jest potrzebna i skuteczna.

Rachunek produktu krajowego

1. Wyróżniamy pięć podstawowych wskaźników makroekonomicznych:

1. stopa wzrostu gospodarczego (stopa zmian produktu krajowego)

2. stopa inflacji

3. stopa bezrobocia

4. stan budżetu państwa (% udział salda sektora publicznego w produkcie krajowym)

5. stan bilansu płatniczego (% udział salda rachunku obrotów bieżących w produkcie krajowym)

Potrzebny jest optymalny punkt odniesienia (porównania) – Benchmark

2. Dwupodmiotowy model przepływów rzeczowych i pieniężnych w gospodarce rynkowej.

3. Efekty gospodarowania w skali makro można liczyć na trzy sposoby:

1. jako sumę wytworzonych finalnych produktów i usług (produkt krajowy - PK)

2. jako sumę pierwotnych dochodów właścicieli czynników wytwórczych (dochód narodowy – DN)

3. jako sumę wydatków podmiotów ekonomicznych na dobra wytworzone w gospodarce.

System rachunków narodowych

SNA – System of national accounts

Podstawowe założenia metody SNA

1. Każdy dobrowolnie sprzedany produkt i usługa pomnaża dobrobyt materialny społeczeństwa.

Miarą produktywności gospodarki może być, więc suma wydatków społeczeństwa na zakup produktów i usług.

1. Czynniki produkcji (praca, kapitał, ziemia) połączone przy pomocy określonej technologii pozwalają wytworzyć produkty i usługi.

Miarą narodowego dobrobytu może być, więc suma dochodów właścicieli czynników wytwórczych.

Podstawowe kategorie rachunku, produktu i dochodu narodowego w metodzie SNA

1. Produkt krajowy – wartość pieniężna w cenach rynkowych wszystkich produktów i usług finalnych wytworzonych w gospodarce w danym okresie.

Produkty i usługi finalne – to dobra zakupione przez ostatecznego użytkownika, tzn. niepodlegające dalszemu przetworzeniu lub odsprzedaży

Są to albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra kapitałowe, (ale tylko kapitał trwały, niepodlegający jednorazowej amortyzacji), nabywany przez przedsiębiorstwa.

PK nie obejmuje tzw. dóbr pośrednich, przeznaczonych do dalszej sprzedaży lub przetwarzania

W praktyce statystycy obliczają PK metodą wartości dodanej.

Wartość dodana przyrost wartości dóbr w wyniku procesu produkcji lub sprzedaży (amortyzacja, zysk)

Przychody ze sprzedaży – koszty materiałowe = wartość dodana w przedsiębiorstwie

PK to suma wartości dodanej we wszystkich przedsiębiorstwach w gospodarce.

• Produkt narodowy (społeczny) – wartość pieniężna w cenach rynkowych wszystkich dóbr finalnych wytworzonych w danym okresie przez czynniki wytwórcze będące własnością obywateli danego kraju (w kraju i zagranicą)

• Majątek narodowy i bogactwo narodowe

  • Majątek narodowy – zasoby wszystkich dóbr (konsumpcyjnych i kapitałowych) będących tworem pracy człowieka i znajdujące się na terenie danego kraju – bez względu na to, kiedy je wytworzono.

  • Bogactwo narodowe – zasoby dóbr konsumpcyjnych i czynników wytwórczych (praca, ziemia, kapitał) znajdujące się na terytorium danego kraju.

• nominalny i realny produkt krajowy (deflator PKB)

  • nominalny produkt krajowy – suma produktów i usług finalnych w cenach bieżących, wytworzonych w gospodarce w danym roku.

  • realny produkt krajowy – suma produktów i usług finalnych w cenach stałych (z roku bazowego) wy tworzonych w gospodarce w danym roku;

• produkt krajowy brutto i netto

  • produkt krajowy brutto – wartość pieniężna w cenach rynkowych wszystkich produktów i usług finalnych wytworzonych w gospodarce w danym roku (wartość dodana brutto).

  • produkt krajowy netto – produkt krajowy brutto pomniejszony o amortyzację – zużycie kapitału trwałego (wartość dodana netto).

  • amortyzacja – zmniejszenie wartości kapitału trwałego wskutek jego fizycznego i ekonomicznego zużycia.

• dochód narodowy i dyspozycyjne dochody osobiste

dochód narodowy - suma dochodów właścicieli czynników produkcji w danym kraju uzyskanych z tytułu działalności gospodarczej w danym okresie;

- to PKN pomniejszony o podatki pośrednie (VAT, akcyza, cło);

- to PKN w cenach czynników wytwórczych.

dyspozycyjne (rozporządzalne) dochody osobiste – dochód narodowy skorygowany o podatki bezpośrednie i transfery publiczne.

podatki bezpośrednie – podatki dochodowe płacone przez pracowników i przedsiębiorców.

transfery publiczne – wydatki budżetu państwa nie będące zapłatą za działalność gospodarczą (produkcja dóbr i świadczenie usług) na rzecz państwa.

• transfery na rzecz gospodarstw domowych (stypendia, zasiłki, becikowe)

• transfery na rzecz przedsiębiorstw (dotacje, subwencje)

• potencjalny i rzeczywisty produkt krajowy

potencjalny produkt krajowy – Y_MAX – wartość dóbr finalnych wytworzona w gospodarce przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych (przy naturalnej stopie bezrobocia).

rzeczywisty produkt krajowy – Y – wartość dóbr finalnych wytworzonych w gospodarce przy faktycznym (niepełnym) wykorzystaniu czynników wytwórczych).

W gospodarce jest równowaga między popytem a podażą w dwóch przypadkach:

1. jeśli wszystkie sektory są zrównoważone

0 = 0

2.jeśli nierównowaga w jednym sektorze jest kompensowana przez nierównowagę w innym sektorze

20 = 20

Gospodarka to zbiór naczyń połączonych. Nierównowaga, problemy w jednym sektorze generuje nierównowagę w innym sektorze. W gospodarce nie ma enklaw (coś się wali / kwitnie).

Wady PKB jako miernika produktywności gospodarki

PKB jest najlepszym miernikiem produktywności gospodarki, ale ma swoje wady:

• PK nie precyzyjnie uwzględnia dobra wytworzone w szarej strefie gospodarki

• PK nie obejmuje samoobsługi gospodarstw domowych.

• PK liczony wg oficjalnego kursu walutowego często nie uwzględnia różnic w sile nabywczej walut poszczególnych krajów

Wady PKB jako miernika dobrobytu społecznego

PKB jest złym miernikiem dobrobytu społecznego:

• poziom PK nie informuje o podziale DN między obywateli kraju.

• zadowolenie społeczeństwa zależy nie tylko od wielkości PK ale i od jego struktury towarowej.

• poziom PK nie informuje o ilości wolnego czasu do dyspozycji obywateli.

• poziom PK nie przesądza o stanie środowiska naturalnego.

Nierównowaga w gospodarce

1. Pojęcia wstępne

równowaga gospodarcza (rynkowa) nierównowaga podażowa nierównowaga popytowa równowaga ex ante równowaga ex post równowaga globalna równowaga cząstkowa

– stan zgodności między popytem a podażą na rynku (dóbr i czynników wytwórczych). - nadwyżka podaży nad popytem na rynku (dóbr i czynników wytwórczych). - nadwyżka popytu nad podażą na rynku (dóbr i czynników wytwórczych). - zgodność popytu powstałego wskutek potrzeb odczuwanych przed wejściem na rynek i podaży tam oferowanej - zgodność popytu i podaży po zawarciu transakcji kupna – sprzedaży. W teorii ekonomii pierwszoplanową rolę odgrywa analiza równowagi ex ante. - zgodność między zagregowanym popytem a zagregowaną podażą w gospodarce. - zgodność popytu i podaży na określonym segmencie rynku. Przykładowe typy segmentacji rynku: - branżowa - terytorialna

2. Mechanizm powstawania nierównowagi podażowej w gospodarce rynkowej.

Podstawowe cechy gospodarki rynkowej:

- prywatna własność kapitału

- rynkowa alokacja zasobów (przedsiębiorcy podejmują decyzje dotyczące

produkcji a konsumenci podejmują decyzje dotyczące konsumpcji i

zatrudnienia).

Gospodarka rynkowa charakteryzuje się nierównowagą podażową zwłaszcza na rynku czynników wytwórczych.

Wg Keynesa możliwa jest równowaga na rynku dóbr przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji (czyli przy nierównowadze podażowej na rynku czynników wytwórczych).

Celem przedsiębiorstw a w gospodarce rynkowej jest maksymalizacja zysku.

Zysk całkowity = Przychód całkowity – Koszt całkowity

NIERÓWNOWAGA PODAŻOWA <= GLOBALNA PODAŻ GLOBALNY POPYT

Jeśli wszyscy przedsiębiorcy maksymalizują zyski w ten sposób to w gospodarce maleje popyt a rośnie podaż i pojawia się nierównowaga podażowa.

Kluczowe założenie – dodatkowe zyski przedsiębiorców są zaoszczędzone.

Wg Keynesa oszczędności nie przekształcają się automatycznie w inwestycje. Skłonność do oszczędzania rośnie wraz ze wzrostem dochodu.

3. Mechanizm samopogłębiania się nierównowagi podażowej.

Pojawienie się pierwotnej nierównowagi podażowej uruchamia mechanizm samopogłębiania się nadwyżki podaży nad popytem

Przykładowe przyczyny samopogłębiania się nierównowagi podażowej:

- produkcja trwałych dóbr o wysokiej jakości

- produkcja towarów wielofunkcyjnych

- minimalizacja zapasów

- wzrost wydajności pracy w wyniku specjalizacji

- wzrost wydajności pracy wskutek bezrobocia

4. Mechanizm powstawania nierównowagi popytowej w gospodarce centralnie zarządzanej.

Podstawowe cechy gospodarki centralnie zarządzanej:

- publiczna własność kapitału

- centralnie zarządzana alokacja zasobów

Gospodarka centralnie zarządzana charakteryzuje się nierównowagą popytową.

Cel strategiczny (dyrektywa) przedsiębiorstwa – maksymalizacja prawdopodobieństwa wykonania planu.

Cel operacyjny (dyrektywa) przedsiębiorstwa – maksymalizacja rezerw czynników produkcji a zwłaszcza rezerw czynnika stanowiącego „wąskie gardło”.

NIERÓWNOWAGA < = GLOBALNA GLOBALNY POPYT

POPYTOPWA PODAŻ (zaopatrzeniowy)

Jeśli wszyscy dyrektorzy zwiększają w ten sposób prawdopodobieństwo wykonania planu to w gospodarce maleje podaż a rośnie popyt i pojawia się nierównowaga popytowa. ( Kluczowe założenie- stałe ceny)

Rząd obawiając się protestów społecznych utrzymuje stabilne ceny poniżej poziomu równowagi rynkowej.

5. Mechanizm samopogłębiania się nierównowagi popytowej.

Pojawienie się pierwotnej nierównowagi popytowej uruchamia mechanizm samopogłębiania się nadwyżki popytu nad podażą – zaczyna działać dodatnie sprzężenie zwrotne (skutek wzmacnia przyczynę).

Przykładowe przyczyny samopogłębiania się nierównowagi popytowej:

- produkcja nietrwałych dóbr o niskiej jakości

- brak towarów wielofunkcyjnych

- maksymalizacja zapasów

- niska wydajność pracy w wyniku braku specjalizacji

- niska wydajność pracy wskutek braku bezrobocia

Wzrost gospodarczy

WZROST GOSPODARCZY to:

- proces zwiększania efektów działalności gospodarczej społeczeństwa kraju, wyrażający się w przyroście wytwarzanych produktów i usług.

- zmiany ilościowe w gospodarce.

- proces długookresowy

- wzrost produktu potencjalnego

• w ekonomii neoklasycznej – gospodarka samoczynnie osiąga równowagę na poziomie potencjalnym.

• w ekonomii keynesowskiej – wzrost w warunkach równowagi musi zapewnić państwo.

Szerszym pojęciem jest rozwój gospodarczy obejmujący oprócz zmian ilościowych podstawowych wielkości makroekonomicznych także zmiany jakościowe w strukturze własnościowej, rzeczowej i instytucjonalnej gospodarki.

Wyróżniamy dwa typy wzrostu gospodarczego:

wzrost ekstensywny – wzrost uzyskany przede wszystkim dzięki zwiększonym nakładom czynników wytwórczych.

wzrost intensywny - wzrost uzyskany przede wszystkim dzięki poprawie produktywności czynników wytwórczych.

Mierniki wzrostu gospodarczego:

- globalny produkt krajowy gospodarki

- produkt krajowy na 1 mieszkańca

Czynniki wzrostu gospodarczego

Podstawowe czynniki wytwórcze:

- siła robocza (zatrudnienie)

- kapitał rzeczowy (maszyny, narzędzia)

- ziemia (zasoby naturalne)

Produktywność czynników wytwórczych:

- wydajność pracy

- produktywność kapitału

- produktywność ziemi

1. Siła robocza (zatrudnienie) osoby zatrudnione w gospodarce lub ilość godzin przepracowanych przez osoby zatrudnione w gospodarce.

Determinanty:

- liczba ludności kraju

- struktura wiekowa populacji

- stopień aktywności zawodowej ludności

• ustawowe i rzeczywiste granice wieku produkcyjnego

• aktywizacja zawodowa kobiet

• stan zdrowia społeczeństwa

1. Kapitał rzeczowy środki będące wytworem pracy ludzkiej (budynki, maszyny, urządzenia), służące do wytwarzania produktów i świadczenia usług.

Determinanty:

• inwestycje – wydatki przedsiębiorstw na zakup dóbr kapitałowych

Źródła finansowania inwestycji:

- oszczędności (zyski) przedsiębiorstw

- oszczędności gospodarstw domowych (np. depozyty bankowe, obligacje przedsiębiorstw, akcje)

- oszczędności zagraniczne (zagraniczne inwestycje bezpośrednie FDI – foreign direct investment)

• amortyzacja – zmniejszenie wartości kapitału trwałego wskutek fizycznego i ekonomicznego zużycia.

• ziemia – zasoby naturalne, będące tworem przyrody wykorzystywane do produkcji dóbr, np. ziemia uprawna, tereny budowlane, woda, lasy, surowce mineralne, itp.

1. Wydajność pracy – wartość produkcji przypadająca na jednego zatrudnionego (w jednostce czasu).

Determinanty:

• techniczne uzbrojenie pracy (relacja kapitał – praca)

• wartość kapitału przypadająca na jednego zatrudnionego

• technologia produkcji

• kwalifikacje pracowników

• predyspozycje

• wiedza

• doświadczenie

• motywacja do pracy.

IV. Produktywność kapitału – wartość produkcji dóbr przypadająca na jednostkę kapitału.

Determinanty:

• technologia (postęp technologiczny) , własność kapitału ( publiczna i prywatna),

• alokacja branżowa kapitału

• struktura wydatków inwestycyjnych ,nakład pracy.

V. Produktywność ziemi – wartość produkcji dóbr przypadająca na jednostkę niektórych rodzajów czynnika ziemi, np. plony na 1ha ziemi.

Determinanty:

• nakłady pracy i kapitału

• technologia

• klimat

Modele wzrostu gospodarczego.

Model uproszczony obraz rzeczywistości gospodarczej; to wzory matematyczne pokazujące zależność między czynnikami wzrostu gospodarczego a wzrostem gospodarczym.

Koszty i granice wzrostu gospodarczego.

Przykładowe koszty ekologiczne wzrostu gospodarczego:

- efekt cieplarniany

- kwaśne deszcze

- dziura ozonowa

- wycinanie lasów tropikalnych

- wyczerpywanie się złóż surowców przemysłowych

- zaśmiecanie środowiska naturalnego

- wyczerpywanie się zasobów wody pitnej.

Przykładowe koszty społeczne wzrosty gospodarczego:

- przeludnienie Ziemi

- życie w ciągłym pośpiechu

- „zalew potopem” informacji (najczęściej bezwartościowej)

- choroby cywilizacyjne

- marginalizacja starszych ludzi

- zanik solidaryzmu społecznego (osłabienie tradycyjnych więzi międzyludzkich).

CYKLE KONIUNKTURALNE

1. ZMIANY PRZEBIEGU CYKLU :

• Klasyczny cykl koniunkturalny- czas trwania przeciętnie 8-12 lat, występowanie wszystkich 4 faz cyklu, niewielka amplituda wahań koniunkturalnych ( słabe konsekwencje makroekonomiczne) – PROBLEM:spadek dochodów( nędza)

KRYZYS W USA- WIELKI KRYZYS- bardzo silna amplituda wahań koniunkturalnych i bardzo silne konsekwencje makroekonomiczne dla gospodarki

Spadek koniunktury przypomina jedna z 3 liter:

V- szybki spadek, szybki wzrost

U- wolny spadek, wolny wzrost

W- najgorsza opcja( spadek-wzrost-spadek)

• Współczesny cykl koniunkturalny- skrócenie czasu trwania cyklu( 5-6 lat), zanik faz statycznych cyklu( depresja i rozkwit), dominacja „lepszej fazy cyklu”

• We wszystkich fazach dynamicznych występuje WYSOKA INFLACJA

STAGFLACJA- stagnacja + inflacja

• OLIGOPOLIZACJA- rynek towarów przemysłowych

• Interwencjonizm Państwa na rynek towarów rolnych

• Ekspansywna Polityka Monetarna w celu ratowania koniunktury( zwiększenie podaży pieniądza)

SKUTEK: INFLACJA

• Wysokie bezrobocie nie jest koniunkturalne ( Bezrobocie strukturalne- zmienia się zapotrzebowanie na rynku pracy, a ludzie nie potrafią się przekwalifikować)

• We wszystkich fazach utrzymuje się wysoki deficyt budżetowy- wysokie bezrobocie oraz życie ponad stan Państwa zwiększa DŁUG PUBLICZNY

• Nowy wielki kryzys finansowo-gospodarczy od 2008r.

2. MIERNIKI CYKLU KONIUNKTURALNEGO

• Mierniki współbierne- na bieżąco informacja o stanie koniunktury

• PKB

• Produkcja przemysłowa

• Sprzedaż w handlu detalicznym

• Mierniki pilotujące- z wyprzedzeniem informacji o zmianie koniunktury

• Poziom cen akcji na giełdzie

• Sprzedaż samochodów

• Inwestycje mieszkaniowe

• Mierniki regulujące -z opóźnieniem na zmiany koniunktury

• Przeciętna płaca realna oraz stopa bezrobocia

• Bazowe stopy%

3. TEORIE WYJAŚNIAJĄCE PRZYCZYNY CYKLU KONIUNKTURALNEGO

1. Teorie podażowe- teorie meteorologiczne( cykl jest skutkiem aktywności Słońca)

2. Teoria realnego cyklu koniunkturalnego- cykl to skutek nieregularnych szoków podażowych( zwłaszcza szoków technologicznych)zakładają stan równowagi między popytem a podażą w gospodarce

Przed wyborami rząd prowadzi EKSPANY na politykę fiskalną zwiększając popyt globalny i nakręcającą koniunkturę czyli zwiększa wydatki budżetowe i zmniejsza wydatki a równocześnie Bank Centralny prowadzi EKSPANSYWNA politykę monetarną zwiększającą popyt globalny i nakręcając koniunkturę ( obniża stopy % i zwiększa podaż pieniądza)

Po wyborach rząd prowadzi RESTRUKCYJNĄ politykę fiskalną ograniczającą popyt globalny i studzące koniunkturę zwiększa podatki i zmniejsza wydatki a równocześnie Bank Centralny prowadzi RESTRUKCYJNĄ politykę monetarną ograniczającą popyt globalny i studzącą koniunkturę ( podwyższa stopy% i zmniejsza popyt pieniądza)

4. WAHANIA GLOBALNEGO POPYTU INWESTYCYJNEGO

POPYT KONSUMPCJI- w miarę stabilny

Wydatki Rządu ( Państwa) stabilizują koniunkturę z wyjątkiem teorii cyklu politycznego

Wahania popytu zagranicznego odpowiadają tylko za transmisję wahań koniunktury w skali międzynarodowej.

CYKL KONIUNKTURALNY- skutek wzajemnego oddziaływania akceleratora i mrożnika

ZASADA AKCELERACJI- zmiany popytu konsumpcyjnego wywołują znacznie większą zmianę popytu inwestycyjnego

AKCELERATOR- liczba określająca o ile zmienił się popyt inwestycyjny jeśli popyt konsumpcyjny zmieni się o jednostkę

MROŻNIK- liczba określająca o ile zmieni się popyt globalny i produkt krajowy na poziomie równowagi jeśli popyt autonomiczny zmieni się o jednostkę.

BEZROBOCIE

1. BEZROBOCIE- osoby zarejestrowane jako chcące pracować, zdolne do pracy a nie mogące znaleźć pracy.

2.ZASÓB SIŁY ROBOCZEJ-( osoby zawodowo czynne)- ogólna liczba zatrudnionych w gospodarce oraz bezrobotnych. Jest to część ludności w wieku produkcyjnym gotowa do podjęcia się pracy.

3.ZATRUDNIENIE- osoby zatrudnione w gospodarce

4.MIERNIKI BEZROBOCIA:

• Mierniki absolutne- ( bezrobocie rejestrowane- Krajowy Urząd Pracy, bezrobocie BAEL- GUS)

• Mierniki względne- stopa bezrobocie rejestrowanego, stopa bezrobocia BAEL

STOPA BEZROBOCIA REJESTROWANEGO= bezrobotni rejestrowani / zasoby siły roboczej * 100 %

STOPA BEZROBOTNYCH BAEL= bezrobotni BAEL / zasób siły roboczej * 100 %

5. RODZAJE BEZROBOCIA:

• Podział wg sposobu przejawiania się:

• Bezrobocie jawne- są to osoby zarejestrowane jako chcące pracować, zdolne do pracy a nie mogące znaleźć pracy

• Bezrobocie ukryte- osoby nie pracujące zdolne do pracy chcące pracować ale nie zarejestrowane jako bezrobotne; są to osoby pracujące ale niepotrzebne

• Podział wg zgodności ze stanem faktycznym

• Faktyczne- osoby zarejestrowane jako chcące pracować, zdolne do pracy a nie mogące znaleźć pracy

• Pozorne(fikcyjne)- zarejestrowani bezrobotni pracujący na czarno; w rzeczywistości nie chcą oni pracować

• Podział wg przyczyn

• Bezrobocie frykcyjne- osoby czasowo pozostające bez pracy ze względu na zmianę miejsca zamieszkania;

• Bezrobocie strukturalne- osoby pozbawione pracy w skutek zmian strukturalnych w gospodarce- najczęściej w wyniku postępu technicznego i globalizacji

PRZYCZYNY WYSOKIEGO BEZROBOCIA STRUKTURALNEGO:

• Zmiany technologii, a więc zmiany strukturalne w gospodarce są tak szybkie że część ludzi nie nadąża ze zmianą kwalifikacji

• Współczesny postęp techniczny to wprowadzanie wysoko zaawansowanych technologii często wymagających od pracowników zbyt wysokich kwalifikacji( rozbudowana pomoc socjalna państwa zniechęca do przekwalifikowania się i podjęcia pracy

• Bezrobocie koniunkturalne ( keynesowskie)- osoby pozbawione pracy w skutek niedostacznego popytu globalnego w gospodarce w okresie recesji i depresji.

• Bezrobocie klasyczne- osoby pozbawione pracy w skutek utrzymania płacy rozmyślnie powyżej poziomu równowagi na rynku oraz sztywnych umów pracy

• Bezrobocie sezonowe- są to osoby pozbawione pracy w skutek okresowego zaniku popytu na niektóre typy pracy

• Podział ze wzg. Na akceptację stanu pozostawania bez pracy:

• Bezrobocie dobrowolne( strukturalne, sezonowe, klasyczne)

• Bezrobocie przymusowe( koniunkturalne)

PRZYCZYNY BEZROBOCIA KLASYCZNEGO:

• Związki zawodowe

• Rząd ( płaca minimalna)

• Wielkie korporacje między narodowe i globalizacja rynku pracy

SPOSOBY WALKI Z BEZROBOCIEM:

• Bezrobocie frykcyjne- nic się nie robi

• Bezrobocie strukturalne- oddziaływanie na popyt przedsiębiorstw na pracę( dotacje, kredyty), oddziaływanie na podaż pracy( skrócenie czasu pracy)

• Bezrobocie koniunkturalne- ekspansywna polityka fiskalna, zwiększone wydatki budżetowe, zasiłki dla bezrobotnych

• Bezrobocie klasyczne- ograniczenie uprawnień związkowych w kwestiach płacowych

• Bezrobocie sezonowe- brak rozwiązania.

POLITYKA FISKALNA

1. POLITYKA FISKALNA – posługiwanie się przychodami i wydatkami budżetu.

2.CELE POLITYKI FISKALNEJ

• Funkcja tradycyjna- zebranie środków pieniężnych w celu sfinansowania podstawowych zadań państwa jako organizacji społ-politycz. : obrona kraju, porządek publiczny, administracja, infrastruktura godspod.

• Funkcja stabilizacyjna- posługiwania się instrumentami fiskalnymi w celu zmniejszenia amplitudy wahań cyklu koniunktury;

ZASADY POLITYKI STABILIZACYJNEJ:

• W okresie RECESJI i DEPRESJI czyli NIEDOSTATECZNEGO POPYTU GLOBALNEGO, władze gospodarcze powinny prowadzić EKSPANSYWNĄ POLITYKĘ FISKALNĄ- zwiekszać wydatki budżetowe oraz zmniejszać przychody podatkowe

• W okresie EKSPANSJI i ROZKWITU czyli NADMIERNEGO POPYTU GLOBALNEGO, grożącego przegrzaniem koniunktury i wysoką inflację, władzę powinny prowadzić RESTRYKCYJNĄ POLITYKĘ FISKALNĄ czyli zmniejszać wydatki i zwiększać przychody podatkowe

STABILOZACYJNA POLITYKA FISKALNA- jest skuteczna jeśli rząd prowadzi restrykcyjna polityke fiskalną w okresie rozkwitu i generuje nadwyżkę budżetową która może wykorzystać w okresie recesji doprowadzenia ekspansywnej polityki fiskalnej zapobiegając nadmiernemu deficytowi budżetowemu.

• Funkcja redystrybucyjna- wtórny podział dochodu narodowego między obywatelami przy pomocy instrumentów fiskalnych

Celem państwowej redystrybucji dochodów ludności jest zmniejszanie dysproporcji w poziomie zycia i zapewnienia min. egzystencji każdemu obywatelowi.

ARGUMENTY „ZA”- państwowo-redystrybucyjna

-koszty społeczne biedy( np.: protesty społeczne- strajki, rewolucja, demonstracje, przestępczość)

ARGUMENTY „ PRZECIW”

-redystrybucja zniechęca do działalności gospodarczych ( do pracy)

-redystrybucja ogranicza oszczędności które finansują inwestycje niezbędne dla licznego wzrostu gospodarczego

• Funkcja alokacyjna- redystrybucja dochodu narodowego między branżami gospod. i regionami kraju przy pomocy instrumentów fiskalnych

Celem jest kształtowanie odpowiedniej struktury gospod. poprzez stymulowanie rozwoju określonych branż i regionów

INSTRUMENTY FUNKCJI ALOKACYJNEJ:

-wysokie podatki nakładane na rentowne branże i bogate regiony i transfery dla nierentownych branż i biednych regionów

PRZYCZYNY REDYSTRYBUCJI MIĘDZYBRANŻOWE:

• Niektóre branże chociaż nierentowne są potrzebne ze wzg. Pozaekonomicznych ( rolnictwo, edukacja)

• Sposoby finansowania deficytu budżetowego- pożyczki krajowe i zagraniczne, dodatkowa emisja pieniądza

• Zalety finansowania deficytu budżetowego- dodatkowa emisja pieniądza, szybki i tani sposób finansowania deficytu budżetowego i jednorazowe rozwiązanie problemu

• Wady finansowania deficytu budżetowego- chwilowe rozwiązanie problemu, pieniądze trzeba oddać( dług publiczny), inflacja( najczęściej dochodowa)