Operacjonalizacja celów kształcenia
Układając program kształcenia nauczyciel musi określić ogólne cele wychowawcze i dydaktyczne. Cele te jednak są jak sama nazwa wskazuje ogólne i określają tylko to do czego zmierzają nauczyciele w swej pracy dydaktycznej. Na ich podstawie jednak nie możemy wiedzieć jakie poszczególne umiejętności uczeń powinien w drodze nauczania i wychowania osiągnąć. Do tego właśnie służyć mają cele szczegółowe, czyli tzw. Cele operacyjne.
Poprzez Operacjonalizacja celów dydaktycznych wychowawczych rozumiemy uszczegółowienie celów ogólnych.
Należy w jak najprostszej formie określić umiejętności jakie uczeń powinien posiąść.
Cele operacyjne winny być sprawdzalne, rzeczowe, podlegające obserwacji, ujęte w czasie i dostosowane do możliwości uczniów.
W formułowaniu celów operacyjnych należy:
-unikanie sloganów – uczeń wie, potrafi, rozumie, zdaje sobie sprawę – nie są sprawdzalne.
-unikać literackiego koloryzowania; stosować najprostsze formy
-formułowane je tak, by można było zaobserwować na podstawie wykonywanych czynności czy uczeń osiągną cele główne
Robert Mager podaje swój przepis na konstruowanie celów operacyjnych.
Sugeruje on by przy tworzeniu celu szczegółowego:
-mieć w pamięci cel ogólny
-określić czynności które będą świadczyły o tym, iż uczeń osiągną cel główny
-uwzględnić warunki niezbędne do wykonania danych czynności
-używać czasowników dokonanych
-wziąć pod uwagę podmiotowość ucznia jego możliwości i ograniczenia.
Ustalić kryteria na podstawie który nastąpi ocena czy cel został osiągnięty i w jakim stopniu.
Według Magera cele powinny zawierać 3 elementy:
Opis zachowania ucznia – co uczeń wykona lub jakie działania ucznia nauczyciel uzna za dowód osiągnięcia celu.
Sytuację sprawdzenia – warunki, w których należy spodziewać się działania ucznia lub w których będzie ono obserwowane
Kryteria osiągnięć – standard lub poziom wykonania uznany za wystarczający
Cele formułowane jako kierunki dążeń pedagogicznych nazywamy celami ogólnymi, natomiast cele formułowane jako zamierzone osiągnięcia – celami operacyjnymi wg. Niemierko
Według Niemierko(1997) Operacjonalizacja celów: cele ogólne powinny ulegać następującym zmianom:
-sprecyzowaniu
-uszczegółowieniu
-konkretyzacji
-upodmiotowieniu osiągającego cel – cel powinien opierać się na inwencji, osobistym wkładzie i pełnej odpowiedzialności jednostki oraz Stanowic dla niej pewną określoną wartość
5 zasad operacjonalizacji sformułowanych przez Niemierko, jako przestrogi dydaktyczne:
ZASADA 1 Poszanowanie osobowości wychowanka – nie ignorować prawa ucznia do zajmowania własnego stanowiska w wielu kwestiach i do przeżywania uczuć zgodnie ze stanowiskiem.
ZASADA 2 Umiar w uszczegółowianiu – uszczegółowienie nie może być prowadzone Az do poziomu pojedynczych wiadomości i jednostkowych zastosowań umiejętności.
ZASADA 3 Zachowanie celu ogólnego zachowane w pamięci - okaże się przydatny jak uogólnienie celów operacyjnych
ZASADA 4Otwartość zbioru celów operacyjnych – życie przynosi możliwości realizacji celu ogólnego w nowy sposób, dlatego zbiór celów operacyjnych nigdy nie powinien być traktowany jako zamknięty, ostateczny, należy wykorzystać nieoczekiwane, wartościowe inicjatywy uczniów.
ZASADA 5 Pełna realizacja celów operacyjnych – Operacjonalizacja jest bardzo pracochłonna ale nie może zadowolić wyłącznie etapem planowania bez zamiaru pełnej realizacji
Budowa celów
Cel szczegółowy=zadanie+kryterium
Zadanie =działanie + treść + warunek
Działanie jest opisem zadania które ma być wykonane jest wyrażone i zapisane za pomocą czasownika operacyjnego
Treść wyraża przedmiot temat lub materiał w stosunku do którego działanie powinno być wykonane
Warunek to opisane okoliczności w jakich działanie przebiega ma mieć miejsce dane i ograniczenia
Kryterium to określenie poziomu wymagań. Określenie akceptowanego poziomu wykonania który jest oczekiwany od uczącego się.
Warunek kryterium
Słuchacz potrafi pobrać 5 mililitrów próbki krwi żylnej, zgodnie z zasadami aseptyki
Działanie treść
Działanie warunek treść
Uczeń powinien rozpoznać na przednio-tylnym zdjęciu RTG klatki piersiowej obecność lub nieobecność zacienień miąższu płucnego o średnicy większej niż 2 cm w 80% przypadków
kryterium
Udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadku komunikacyjnym.
Cel ogólny: uczeń wie jak zachować się podczas wypadku komunikacyjnego i jak udzielić podstawowej pomocy medycznej.
Cele szczegółowe: uczeń wie w jaki sposób zabezpieczyć miejsce wypadku i prawidłowo wezwać pogotowie
uczeń wie jak zabezpieczyć miejsce wypadku (ustawić trójkąt ostrzegawczy, swój samochód i samochody innych)
uczeń wie jak zadbać o własne bezpieczeństwo w czasie udzielania pomocy
uczeń potrafi wykonać opatrunek słaniający, uciskowy, założyć temblak, opaskę uciskową
uczeń potrafi nawiązać kontakt z poszkodowanym
uczeń wie jak prawidłowo sprawdzić oddech i krążenie
uczeń umie prawidłowo wykonać resuscytację zgodnie z zasadami KRR
uczeń umie zaopatrzyć złamania (otwarte, zamknięte)
uczeń umie zatamować krwotoki
uczeń umie prawidłowo zabezpieczyć szyjny odcinek kręgosłupa
uczeń wie jak i kiedy w sposób niezagrażający życiu i zdrowiu wydostać rannych z samochodu