Literaturoznawstwo - (także: nauka o literaturze, wiedza o literaturze) – dyscyplina humanistyczna, której przedmiotem zainteresowania jest literatura, a przede wszystkim analiza poszczególnych utworów literackich oraz rekonstruowanie historycznoliterackich procesów. W obrębie literaturoznawstwa formułuje się także ogólne teorie oraz metodologie badań literackich.

Analiza utworu literackiego to inaczej jego rozbiór. Polega na badaniu pewnej całości, poprzez wyodrębnienie jej cech, części bądź składników.

Nauka o literaturze zajmuje się badaniami nad specyfiką utworu literackiego, jako dzieła sztuki, twórczością pisarzy, funkcjonowaniem literatury w czasie i przestrzeni, społecznym odbiorem tekstów literackich. Literaturoznawstwo z racji swojego podstawowego przedmiotu, jakim jest tekst wchodzi w rozliczne związki z pokrewnymi dyscyplinami humanistycznymi: lingwistyką, psychologią, historią, socjologią, filozofią.

Współczesna nauka o literaturze obejmuje: historie literatury, teorie literatury, metodologie badań literackich.

Historia literatury - opisuje przebieg procesu historyczno-literackiego i jego poszczególne etapy, np. czym było oświecenie, jego wpływa na romantyzm, bada twórczość indywidualnych pisarzy, opisuje prądy literackie, działające w ich obrębie grupy i szkoły literackie, bada zadania lit. pięknej historycznych, tzn. historia lit. Ujmuje dzieło lit. w jego społecznym i kulturowym kontekście, uwzględnia biografię pisarza, zajmuje się opisem życia literackiego i jego instytucji, bada dzieje poszczególnych literatur narodowych i je porównuje (komparatystyka), bada gatunki literackie.

Gatunki literackie - pewna liczba reguł kompozycyjnych, stylistycznych, często również i tematycznych, dotyczących budowy i wyposażenia językowego, a także treściowego tekstów literackich.

Gatunki wypowiedzi historycznoliterackich:

Synteza - dotyczy całej literatury albo poszczególnych epok.

Monografia - dotyczy twórczości wybranego pisarza, jakiejś grupy lit. lub poszczególnego pisma literackiego.

Nauki pomocnicze hist.-lit.:

Bibliografia - opisuje i systematyzuje utwory piśmiennictwa.

Tekstologia - bada różne warianty utworu, np. które się pojawiły w notatkach autora lub w innych publikacjach.

Teoria literatury – jej istotą jest uogólnienie wniosków wynikających z badań nas poszczególnymi utworami literackimi. W efekcie tych uogólnień teoria literatury tworzy idealne modele struktury utworu literackiego i formułuje prawidłowości rządzące tym procesem, tworzy kategorie, pojęcia i terminy, które wykorzystuje sama i które są wykorzystywane m.in. przez krytykę literacką. Części składowe dzieła literackiego – wątek, fabuła akcja.

Teoria literatury dzieli się na:

1) teoria dzieła literackiego (inaczej "poetyka")

2) teoria procesu historycznoliterackiego (inaczej "poetyka historyczna")

Poetyka - jest podstawowym działem teorii literatury, opisuje kanony literackości, czyli zespół cech pozwalających odróżnić tekst literacki od nieliterackiego np. fikcja, obrazowość, podwójna semantyka. Poetyka zajmuje się sposobem istnienia tekstu literackiego, formułuje i porządkuje zasady rządzące budową utworu literackiego.

Wyróżniamy:

Poetykę opisową -bada kategorie strukturalne w zakresie stylistyki, kompozycji ( bada środki językowe). Klasyfikuje formy literackie, ustala elementy konstruktywne dzieła literackiego.

Wersologie: opisuje sposoby funkcjonowania wiersza ( bada jego styl, elementy struktury)

Penologie: określa warunki podziału na gatunki, rodzaje literackie.

Poetyka historyczna –bada przemiany, jakim podlegają w czasie środki stylistyczne, normy literackie, reguły pisania, opisuje ich przekształcenia, bada reguły, które wynikają z manifestów, np. symbolizm, ustala jakie np. reguły konstrukcji tworzenia dzieł literackich da się wyprowadzić z praktyk pisarza, okresu, epoki literackiej.

Teoria procesu historyczno-literackiego –próbuje ustalić, jakim prawidłowościom podlega literatura w swoim historycznym rozwoju, ustala zasady periodyzacji historyczno literackie, prezentuje kryteria pozwalające wyodrębnić takie zjawiska jak okres literacki, prąd literacki itd.

Periodyzacja – umowny podział czasowy na epoki, lub okresy w historii literatury.

Metodologia badań lit. (teorie badań lit.) – jest to zespół metod określający sposób poznania interpretacji i oceny lit. czyli kierunki w badaniach lit.