*Komunalizacja – przekazanie własności podmiotów prywatnych albo własności Skarbu Państwa jednostkom samorządu terytorialnego.

*W 1990 część majątku Skarbu Państwa przeszła na gminy z mocy prawa, ze wskazania i na wniosek.

Komunalizacja weszła w życie wraz z ustawą o samorządzie terytorialnym i pracownikach samorządowych dnia 10 maja 1990 roku. Miało to miejsce 27 maja.

Na mocy tej ustawy wszelkie mienia państwowe nalezące do:

- rad narodowych i organów administracji państwowej pierwszego stopnia;

- przedsiębiorstw państwowych i zakładów, których założycielami są powyższe organy;

Stały się mieniem właściwym gminy.

Podobnie było w przypadku mienia użyteczności publicznej – jeżeli znajdowało się ono w granicach danego miasta – stawało się mieniem miasta np. tak jak w przypadku Warszawy, Krakowa i Łodzi. Wyjątek stanowiły mienia należące do rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego – owe mienia zostały przekazane gminom i związkom gmin ale pod warunkiem, że były one niezbędne do wykonywania ich zadań.

Jeżeli dana gmina w przeciągu roku nie przejmie mienia, wówczas wojewoda występuje do sądu o wyznaczenie jego zarządcy. Nie każde mienie spełniające powyższe warunki może zostać przekazane. Istnieją pewne wyjątki. Mienie nie staje się mieniem komunalnym jeśli:

- służy wykonywaniu publicznych należących do właściwych organów administracji rzadowej, sądów i władzy państwa,

- należy do przedsiębiorstw państwowych lub jednostek organów wykonujących zadania o charakterze ogólnopolskim lub ponad wojewódzkim,

- należących do Państwowego Funduszu Ziemi.

Owe mienia nazywamy nieprzekazalnymi Istnieje również pojęcie mienia nieuwłaszczalnego. Uwłaszczeniu nie podlegają m.in. własności Koscioła, związków wyznaniowych, konsulatów oraz przedstawicielstwa dyplomatycznego. Nabycie majątku na podstawie owej ustawy z dnia 10 maja 1990 roku nastepowało nieodpłatnie, jednakże gminy były zobowiązane do powołania specjalnej komisji, która w okresie do 3 miesięcy od jej powstania sporządzi spis inwentaryzacyjny, a następnie przekaże go wojewodom. Wojewoda wydaje decyzje w sprawie stwierdzenia nabycia mienia z mocy prawa. Roszczenia cywilnoprawne związane z nabyciem mienia mogą być dochodzone przed sądem.

Podstawą wpisu do księgi wieczystej stanowi prawomocna decyzja stwierdzająca nabycie mienia komunalnego, którą w okresie do 30 dni od jej uprawomocnienia przesyła się do notariusza. Wpis do księgi wieczystej jest wolny od opłat sądowych.

Wraz z uprawomocnieniem się owej ustawy pojawiło się nowe pojęcie – przedsiębiorstwo komunalne. Jest to przedsiębiorstwo państwowe dla którego funkcję organu założycielskiego pełnią terenowe organy administracji państwowej. Rada Ministrów może dokonać podziału danego przedsiębiorstwa przed komunalizacją jeżeli jest on konieczny. Prawa i obowiązki wynikające z użytkowania wieczystego przechodzą na odpowiednie im jednostki komunalne.

Przydatne pojęcia:

Księgi wieczyste – rejestr publiczny, który przedstawia stan prawny nieruchomości. Pozwala autorytatywnie ustalić, komu i jakie przysługują prawa do danej nieruchomości.

Inwentaryzacja - ogół czynności rachunkowych zmierzających do sporządzenia szczegółowego spisu z natury składników majątkowych i źródeł ich pochodzenia na określony dzień. Inwentaryzacja polega na ustaleniu za pomocą spisu faktycznego stanu wszystkich rzeczowych i pieniężnych składników majątkowych, jak też wyjaśnienie różnic pomiędzy stanem stwierdzonym podczas inwentaryzacji (rzeczywistym) a stanem wynikającym z ewidencji księgowej.

Uwłaszczenie - przekazanie osobie prawnej bądź fizycznej prawa własności do mienia skarbu państwa, komunalnego lub spółdzielczego.