Lekcja piąta: Funkcje i rozmieszczenie lasów
I Znaczenie gospodarcze lasów:
– rośnie rola drewna jako surowca w przemyśle celulozowo-papierniczym (Ostrołęka, Kostrzyn)
– meblarstwo (Swarzędz)
– budownictwo
– zmniejszenie ilości stref powodziowych w rolnictwie; naturalna bariera ochronna
– dostarczane są „owoce lasu”
– zużycie jako podkłady kolejowe i podpory w kopalniach (zmniejszyło się)
– pozyskiwanie drewna jako źródła energii (na ograniczoną skalę i niemal wyłącznie na wsi)
– gospodarka łowiecka (ostatnio rozwój za sprawą kapitałów zagranicznych)
II Przyrodnicza funkcja lasów:
– zwarta, wielowarstwowa roślinność ogranicza erozję gleb, chroniąc je przed nadmiernym nagrzewaniem i parowaniem; utrzymywanie spoistości gleb i zapobieganie przenoszeniu się piasku i powstawaniu wydm.
– regulacja stosunków wodnych, tzw. funkcja wodochronna; zwiększenie wilgotności powietrza
– regulacja ruchów mas powietrza
– poprawa składu chemicznego troposfery
– obszar intensywnej fotosyntezy
– miejsce życia dla różnych gatunków zwierząt i roślin
III Znaczenie socjalne
– obszar dogodny do pełnienia funkcji rekreacyjnej (rozbudowa i powstawanie wielu nowych ośrodków wypoczynkowych i sanatoriów)
– korzystne oddziaływanie na zdrowie człowieka
– walory turystyczne; uatrakcyjnienie krajobrazu
– inspiracje twórcze dla artystów
– znaczenie naukowe (rezerwaty i parki)
4) Rodzaje drzew w Polsce:
64, 3 % sosna
12, 7 % świerk
4, 5 % jodła
6, 0 % buk
5, 6 % dąb, klon, wiąz
3, 1 % brzoza
3, 0 % olcha
0, 4 % grab
0,4 % osika, topola, wierzba
-Lasy zajmują 27% powierzchni kraju, przy czym lesistość jest zróżnicowana przestrzennie
-Ogólna powierzchnia: 8813 tys. Ha lasów; 83% to lasy publiczne (własność Skarbu Państwa i gmin), 2% powierzchni leśnej stanowią parki.
-Skład gatunkowy charakteryzuje przewaga drzew iglastych. Ogromna przewaga sosny w krajowym drzewostanie to efekt dużej odporności i małych wymagań glebowo-klimatycznych i prowadzonych w XIX wieku na dużą skalę zalesień tym drzewem. Rozwój szkodników zmusza do stosowania środków chemicznych szkodliwych dla zwierzyny leśnej.
-O wartości gospodarczej lasów obok rodzaju drzewostanu decyduje wiek drzew. Polskie lasy są stosunkowo młode i nie posiadają drzew w pełni odpowiednich do wyrębu, tzn. powyżej 80 lat (takich jest niewiele ponad 17%).
-Monokulturowy charakter lasów ułatwia pozyskiwanie drewna, ale wpływa negatywnie na ich zdrowotność.
2) Czynniki rozmieszczenia lasów w Polsce:
– Zapotrzebowanie na użytki rolne i tereny pod zabudowę (Polska Centralna i Górny Śląsk)
– Rozwój przemysłu (Śląsk)
– Historyczne (rabunkowa gospodarka lub utrzymywanie dużych kompleksów leśnych jako tereny łowieckie na obszarach dawnych zaborów)
– Zróżnicowanie warunków klimatycznych, wodnych i rzeźby terenu
– Przeciwdziałanie spadku tempa odbudowy drzewostanu. Już od lat powojennych prowadzi się zalesianie terenów będących nieużytkami, bądź silnie eksploatowanych. W latach 1946-94 lesistość wzrosła do 28%, ale obecnie w porównaniu z rokiem 1980 ilość drzew sadzonych (w ciągu roku) na obszarach nowych zadrzewień spadła ponad 50%.
– Wprowadzenie zróżnicowania gatunkowego wśród drzewostanu. Da to możliwość zrezygnowania ze stosowania środków chemicznych w walce ze szkodnikami. Powstanie naturalna bariera działań prewencyjnych dla rozwoju takowych. Należy nadmienić, iż jednorodne drzewostany są znacznie mniej odporne na niszczenie przez ogień.
– Świadomość ogromnej wagi istnienia lasów dla człowieka w światopoglądzie pojedynczej jednostki. W samym roku 1998 zanotowano ponad 6000 pożarów lasów. Większość z nich została wywołana przez osoby wypoczywające na urlopach. Należy wykształcić w nowym pokoleniu Polaków zdolność do przewidywania konsekwencji własnego postępowania i brania odpowiedzialności za swoje czyny.
– Ochrona prawna dla obszarów wymagających zmian w strukturze wiekowej, bądź gatunkowej lasów, tak potrzebna, byłaby rozwiązaniem wręcz na skalę wejścia do UE.
– Inwestowanie większej ilości funduszy w rozwój technologii chroniących środowisko. Rozwój przemysłu stanowi poważne zagrożenie dla lasów. Zaledwie 10% ogólnej powierzchni stanowią obszary o zerowym stopniu uszkodzenia. Mylnie pojmowane oszczędności na oczyszczalniach i filtrach, doprowadziły do jeszcze większych nakładów pieniężnych.
– „Nowe Święta Bożego Narodzenia”, gdzie zamiast prawdziwej choinki stoi w domu ta sztuczna. Dzięki wzmożonemu importowi i upowszechnianiu się sztucznych drzewek zmniejszył się wyrąb choinek (z 920 tys. sztuk w roku 1980 do 272 tys. w roku 1994).
– Spowolnienie rozwoju łowiectwa. Organizowane są dochodowe polowania dla turystów zagranicznych i odłów żywych zwierząt na eksport. Budzi to protesty, zwłaszcza, gdy chodzi o gatunki zagrożone wyginięciem, tj. wilki, czy rysie.
Tak btw. mapki i wykresy do naszych spotkań wprowadzę od 6 lekcji.