Samorządność – współudział w decydowaniu o wspólnych sprawach i wykonywaniu przez nich konkretnych działań zgodnych z podjętą wcześniej decyzją ( przygotowanie dzieci i młodzieży do rozważnego korzystania z zakresu swobód obywatelskich)
Samorządność w procesie wychowania sprzyja:
- uczeniu się demokratycznych form współżycia społecznego i organizowania się na zasadzie stowarzyszenia ludzi równych wobec prawa;
- kształtowaniu się postaw świadczących o gotowości do zachowań prospołecznych, bezinteresownych świadczeń i pracy dla innych ludzi;
- głębszemu pojmowaniu odpowiedzialności moralnej, znaczenia prawdziwego autorytetu, prawa do odrębności przekonań, tolerancji dla innych, zdolności do empatii i rozwijania tzw. wyższych uczuć;
- zapewnieniu poczucia godności i wolności osobistej jako osób prywatnych i jako członków grupy;
- zapewnieniu poczucia bezpieczeństwa, m.in. dzięki istnieniu mechanizmów samoobronnych grupy wobec zagrożeń z zewnątrz
Należycie rozwijana samorządność jest skutecznym antidotum wobec wszelkich tendencji do manipulowania dziećmi i młodzieżą, zmniejsza antagonizmy między nimi a wychowawcami; dopomaga w usuwaniu tzw. drugiego nurtu w życiu szkolnym lub zakładowym; ułatwia zajmowanie przez wychowanków w miarę wysokiej pozycji w grupie, a także pobudza do identyfikowania się z jej celami i zadaniami oraz wyzwala u nich coraz większą aktywność i samodzielność.
Czynniki warunkujące rozwój samorządności:
Zadania – konkretne, na miarę możliwości dzieci i młodzieży wypływające z ich osobistych zainteresowań i potrzeb
stopniowe zwiększanie zakresu współudziału - w decydowaniu o swoich sprawach i działaniu dla wspólnych celów;
włączanie do samorządnej działalności całej społeczności dziecięcej i młodzieżowej;
dbałość o zapewnienie dynamicznego rozwoju samorządności
Samorząd:
sposób niezorganizowany – grupa rówieśnicza
w ramach ściśle określonych form organizacyjnych
Przejawy samorządowej działalności:
organizowanie czasu wolnego
samopomoc koleżeńska – materialna lub moralna
współodpowiedzialność za określony ład i porządek
regulowanie zatargów koleżeńskich
koła zainteresowań
Niebezpieczeństwa zagrażające samorządności:
nadmiar podniet
nadmiar aktywności i odpowiedzialności wychowanków,
zaniedbywanie opieki nad samorządem ze strony wychowawcy,
przekształcanie się grupy działaczy samorządu w klikę,
osiąganie rzeczowych wyników kosztem strat wychowawczych,
nadmiar ingerencji wychowawczej ze strony wychowawcy
zadowalanie się doraźnymi i czysto zewnętrznymi efektami
niebezpieczeństwo blagi społecznej,
zasklepianie się w samym sobie
Środowiska wychowawcze
Rodzina
Funkcje:
prokreacyjna – zapewnienie ciągłości biologicznej oraz zaspokojenie potrzeb seksualnych
zarobkowa – decyduje o zaspokojeniu niezbędnych środków utrzymania rodziny
usługowo – opiekuńcza – w stosunku do członków rodziny (opieka i wychowanie)
socjalizująca – przekazywanie dzieciom języka, wzorów kulturowych, norm moralnych, obyczajowych
psychologiczna – wymiana emocjonalna lub ekspresja uczuć, rozumienia i uznania; zapewnienie członkom rodziny zdrowia psychicznego
Podział rodzin:
pełna
rozbita
zrekonstruowana
zdezorganizowana
zdemoralizowana
zastępcza
Postawy przyczyniające się do błędów wychowawczych:
postawa nadmiernie chroniąca dziecko
postawa przesadnej koncentracji uczuciowej na dziecku
postawa nadmiernego dystansu lub niechęci (wrogość)
Grupa rówieśnicza - stanowi niewielką liczbę osób pozostających ze sobą w bezpośrednich kontaktach i mających poczucie swej odrębności grupowej oraz wspólnie podzielane wartości
Charakterystyczną cechą nieformalnych grup rówieśniczych jest spontaniczny sposób ich powstawania, nie są świadomie i celowo organizowane. Powstają w wyniku wzajemnego poznania i porozumienia się, czyli w warunkach interakcji ; osoby o podobnych upodobaniach i zainter. Nieformalne grupy rówieśnicze są złożone przeważnie z dzieci lub młodzieży mieszkających w bliskim sąsiedztwie
Procesy i zjawiska grupowe:
cele i normy grupowe – wspólna zabawa, przebywanie razem, rozmowy i dyskusje, potrzeba odczuwanych psychospołecznych i konkretnych sytuacji życiowych; normy – własne przepisy określające sposób zachowywania się, nie są przez nikogo spisane
struktura społeczna – każdy zajmuje inną pozycję
przywództwo - przywódca ma największy wpływ na zachowanie członków grupy, wyłania się w sposób naturalny
spoistość - wzajemne oddziaływanie na siebie członków gr.
Podział grup rówieśniczych:
dziecięce grupy zabawowe – 7- 10 lat; zaspokojenie potrzeby wspólnego bawienia się, charakter przelotny
paczki(klitki) – szkoła podstawowa, średnia; wspólne zainteresowania, poglądy, względna trwałość i silna więź
gang (banda) – dzieci zaniedbani wychowawczo przed rodziców, nie akceptowani przez rówieśników w szkole; zróżnicowany układ pozycji i ról; silne więzi między członkami gr. i poczucie solidarności; stały konflikt z dorosłymi i wrogi stosunek wobec innych gr. rówieśniczych; członkostwo rekompensuje braki bezpieczeństwa, przynależności i uznania
Szkoła – dzieci i młodzież zdobywają doświadczenia, wiedzę, uczą się współżycia i współdziałania z innymi. Szkoła ułatwia rozwijanie i pogłębianie przekonań i postaw w sferze społecznej, moralnej, ideowej, religijnej. Realizacja tych celów i zadań jest możliwa przede wszystkim dzięki spełnianiu
przez szkołę trzech podstawowych funkcji - dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, czyli dzięki przekazywaniu wiedzy z różnych dziedzin (funkcja dydaktyczna); dzięki kształtowaniu postaw społeczno-moralnych i ideowych (funkcja wychowawcza); dzięki zaspokajaniu potrzeb niezbędnych dla prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego uczniów (funkcja opiekuńcza).
Internat - stanowi miejsce zamieszkania, wyżywienia, pracy i wypoczynku młodzieży uczącej się w szkołach, wraz z organizowaną tam działalnością opiekuńczo-wychowawczą
Świetlice szkolne- zapewnienie uczniom godziwego spędzania czasu wolnego między zakończeniem zajęć lekcyjnych a ich powrotem do domu lub między wcześniejszym przyjściem do szkoły a rozpoczęciem lekcji; podczas przebywania w świetlicy umożliwia się uczniom odrabianie lekcji, udział w zajęciach relaksacyjnych i korzystanie z pożywienia; uczęszczają w szczególności uczniowie
w młodszym wieku szkolnym, których oboje rodzice pracują, oraz sieroty i półsieroty
Środowisko lokalne - obok rodziny najważniejszy czynnik socjalizacji, nieodłączny i nieuchronny element otoczenia życia jednostki, cały system instytucji służących organizacji życia zbiorowego, ma sens terytorialny, demograficzny, instytucjonalny, kulturowy i regulacyjny, to gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycje wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowości do wspólnego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa
Cechy środowiska:
poczucie odrębności i izolacji
jednolitość zawodowa i ekonomiczna
tożsamość etniczna i kulturowa
Błędy wychowawcze i ich skutki w wychowaniu i rozwoju dziecka
Błędy:
Rygoryzm: bezwzględne egzekwowanie wykonywania poleceń, pedanteria (sztywność) ocen; stawianie wymagań bardzo dokładnie określonych, nie pozostawiających swobody: ścisłe kontrolowanie postępowania dziecka (egzekwowanie posłuszeństwa).
Agresja: atak słowny, fizyczny lub symboliczny, zagrażający lub poniżający w stosunku do dziecka.
Hamowanie aktywności: przerywanie, zakazywanie aktywności własnej dziecka przez fizyczne lub symboliczne zachowanie własne, zmienianie bez racjonalnych przyczyn rodzaju aktywności dziecka
Obojętność: obserwowany dystans do spraw dziecka i do niego osobiście; okazywanie braku zainteresowania dla jego aktywności.
Eksponowanie siebie: koncentrowanie uwagi dziecka na walorach wychowawcy, potrzebach, odczuciach wtórnych do aktualnych potrzeb o odczuć dziecka; chęć imponowania, wyróżniania się, obrażanie się.
Uleganie (bezradność): spełnianie zachcianek dziecka, rezygnowanie z wymagań stawianych dziecku; demonstrowanie własnej bezradności wobec dziecka.
Zastępowanie (wyręczanie): bez oczekiwania na wyniki pracy dziecka, zastępowanie go w działaniu, przejmowanie jego zadań, aktywności.
Idealizacja dziecka, utożsamianie się z nim jako najwyższym dobrem: ciągłe zajmowanie się dzieckiem, jego sprawami; czynności zabezpieczające przed możliwym, nawet nie bezpośrednim, niebezpieczeństwem, a równocześnie przed zachowaniem dziecka niezgodnym z idealnym wzorem, np. bardzo grzecznego dziecka; afektacja w stosunku do dziecka; brak krytycyzmu, co rzutuje na maksymalizację ocen pozytywnych.
Niekonsekwencja: przemienność zachowań błędnych zaliczanych do różnych kategorii błędów.
Skutki:
Skutki poszczególnych błędów wychowawczych mogą objawiać się w postaci:
obniżonej orientacji podmiotowej: zagrożenie, lęk, spadek nastroju, poczucie winy (agresja);
podporządkowanie się z lęku przed wychowawcą,
zaniżenie samooceny,
spadek nastroju (hamowanie aktywności);
brak wiary w siebie, „żebranie o uczucie” (obojętność); poczucie winy (bezradność),
operacyjnego wzrostu orientacji podmiotowej: ucieczka, izolacja, agresja wobec wychowawcy (agresja);
bunt, agresja, obrażanie się, izolacja (hamowanie aktywności)
poczucie własnej przewagi, krytyka wychowawcy (bezradność)
zaburzenie orientacji podmiotowej dziecka rozumianej jako aktywność sprawcza, na która składają się: tendencja do działania, poszukiwania, optymizmu, zaufania do siebie i własnej wartości oraz poczucia związku przyczynowego między samodzielnym działaniem a zdarzeniami dzięki aktywności własnej
zaburzenie orientacji podmiotowej ma negatywny wpływ na przebieg rozwoju dziecka
Wychowanie – działalność w której jeden czł. stara się zmienić drugiego czł. (Konarzewski) wszelkie Zamierzone działania w formie interakcji społ. mające na celu wywołanie trwałych pożądanych zmian w osobowości ludzi (Muszyński).
Durkheim – jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te które nie dojrzały jeszcze do życia społ.
Znaniecki – to funkcje życia społ. oznacza organizację gr. Społ. wynikającą z dążenia do przedłużenia trwania, zapewnienia jej rozwoju.
Szczepański – to intentancjonalne kształtowanie osobowości dokonywane w ramach stosunku wychowawczego między wychowawcą a wychowankiem wg przyjętego w gr. ideału wychowawczego.
Zadania:
obejmuje zespół działań służących kształtowaniu osobowości czł. i wspomaganiu rozwojowi osobowości;
oba rodzaje działań mają równorzędne znaczenie; wychowanie odnosi się do sfery fizycznej, moralnej, estetycznej, służy kształtowaniu postaw wychowanków i formowaniu ich systemów wartości.
Łobocki – jako proces jest utożsamiany z oddziaływaniem na psychikę i zachowanie czł. Przez wywieranie wpływu na zmiany czy przeobrażenia w osobowości o zachowaniu, zwłaszcza opinii i przekonań o otaczającym świecie oraz postaw wobec ludzi samych siebie i wartości.
1)Pojęcie wychowanie określa się jako świadomie ograniczoną działalność społ., której celem jest wywołanie zmian w osobowości czł. 2) zmiany te obejmują: stronę poznawczo – instumentalną związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętności oddziaływania na nią; stronę aksjologiczną – polega na kształtowaniu stosunku czł. Do świata i ludzi, przekonań, wartości, postaw, systemu wartości i celu życia.
To całość zamierzonych oddziaływań środowiska społ. przyrodniczego na jednostkę, trwające całe życie.
Wychowanie naturalne – pod wpływem środowiska, w którym jednostka funkcjonuje, tj. rodzina, kontakty społ., obyczaje, religia
Wychowanie instytucjonalne – celowe, planowe oddziaływanie instytucji wychowujących tj. przedszkola, szkoły, domy dziecka
Osobowość:
To wew. System regulacji, pozwalający na adaptację i wew. Integrację myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym (poczucie stabilności)
Osobowość jest definiowana także jako charakterystyczny względnie trwały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno – przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nimi w interakcje
Kształcenie:
To zarówno proces nauczania jak i uczenia się
To całość poczynań umożliwiających jednostce uzyskanie wiedzy o przyrodzie, kulturze, społeczeństwie, a także osiągnięcie wszechstronnego rozwoju osobowości, rozwijania uzdolnień, zainteresowań, ogólnej sprawności umysłowej i fizycznej
To ogół procesów i czynności umożliwiających ludziom:
Poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury oraz udział w ich przetwarzaniu
Osiągnięcie wszechstronnego rozwoju sprawności fizycznych lub umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań światopoglądowych i postaw
Zdobywanie pożądanych kwalifikacji zawodowych
Funkcje:
Poznawcza – dostarcza czł. Wiedzy o świecie i o nim samym
Praktyczna – polega na zdobywaniu umiejętności potrzebnych do spożytkowania tej wiedzy
Koncepcja kształcenia ustawicznego (całożyciowego)
Polega na stwarzaniu czł warunków do nieustannego doskonalenia swojej osobowości, określania celów i dróg tego doskonalenia oraz kierunków przemian w dziedzinie oświaty, umożliwiających mu zajęcie właściwego miejsca w dzisiejszej nowoczesnej rzeczywistości
Samokształcenie
Samodzielne (lub z pomocą) przyswajanie wiedzy, ale również kształtowanie własnych postaw i przekonań (samowychowanie)
Ma wymiar samodzielnej aktywności wychowawczej (samowychowa.) i kształtującej (samokształcenie) skierowanej na samego siebie w celu pełnego rozwoju osobowości
System kształcenia
Tworzą w każdym społeczeństwie specjalnie powołane instytucje do organizowania i regulowania procesów poznania świata przez czł i procesów własnego rozwoju; instytucje te to szkoła, placówka oświatowa
Różnice między wychowaniem a kształceniem
Wychowanie – oddziałuje na osobowość wychowanka, na jego potrzeby, emocje, motywacje, relacje międzyludzkie
Kształcenie – zasadniczo dotyczy poznawczej sfery psychiki ludzkiej
Nauczanie
To działalność nauczyciela o charakterze planowej, celowej pracy ukierunkowanej na wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności i nawyki oraz rozwijanie ich zdolności
Nauczanie związane jest z uczeniem się, obydwa pojęcia tworzą wspólne pojęcie kształtowania
Nauczanie jest działalnością intencjonalną, znaczy to, że jego intencją jest wywoływanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów, stąd też niektórzy dydaktycy określają nauczanie jako kierowanie uczeniem się , jest to jednak określenie niepełne, pomija bowiem inne cechy nauczania
Szeroko rozumiane nauczanie umożliwia uczniom nie tylko zdobywanie wiadomości, umiejętności i nawyków oraz rozwinięcia zdolności i zainteresowań, lecz także ukształtowanie przekonań i postaw oraz trwałych dyspozycji do uczenia się; tak więc nauczanie wiąże się z kształceniem i wychowaniem
Nauczanie i uczenie się jest przedmiotem badań dydaktycznych
Uczenie się:
Dla celów pedagogicznych przydatna jest teoria obejmująca wszystkie rodzaje uczenia się ( uczenie się wiadomości, nabywanie umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, rozwoju zdolności i przekonań)
Jak i sposoby ( uczenie się przez próby i błędy, naśladownictwo – uczenie się przez odkrywanie, przez działanie)
Warunki uczenie się ( wiek, środowisko, motywy, bodźce, zdolności) i jego rezultaty (przyrost wiedzy i sprawności, rozwój uzdolnień i postaw, transfer)
Teoria behawioralna
Filozoficzna podstawa analizy zachowania czł., która wykrywa czynniki środowiskowe wpływające na zachowanie się i uczenie
Skrajny(Watson): bodźce – rzeczy, zdarzenia, ludzie w środowisku; reakcje – zachowanie jednostki – oddziaływanie na środowisko i dokonywanie w nich zmian R=f(s) – reakcja funkcją od bodźca
Analiza bodźców – przewidywanie reakcji; bodźce – zmienne niezależne
Analiza reakcji – zespół specyficznych bodźców; reakcje – zmienne zależne
Wychowanie – bezpośrednie oddziaływanie wychowawcy na wychowanka 9 kierowanie jego rozwojem. Przy odebraniu prawa do własnej aktywności i samodzielności)
Teoria ta usprawiedliwia manipulację i indoktrynację
Wersja umiarkowana(Hull, Sears, Dollard, Bandura)
teoria uczenia się społecznego – zwraca uwagę na społ. aspekt kształtowania się osobowości tj. bodźce i wzmocnienia społ.; uwzględnienie istnienia zmiennych pośredniczących między obserwowanymi bodźcami
B-Zp-R (Zp-zmienne pośredniczące)
Założenia: wszystkie reakcje są nabyte i podlegają procesowi uczenia się; nieliczne reakcje podlegają czynnikom dziedzicznym i rozwojowi
Modelowanie zachowania (warunkowanie instrumentalne) – Naczelna zasada behawioryzmu
Wzmocnienia pozytywne (pochwała, uznanie, nagroda) – w chwili wystąpienia zachowań pożądanych, zwiększenie tendencji do powtórzenia spontanicznie lub celowo zaistniałych reakcji
Wzmacniania negatywne (naganna, kara) – w chwili wystąpienia zachowań niepożądanych w celu ich wyeliminowania; wada – reakcje niepożądane- brak eliminacji niepożądanego zachowania (wytłumienie lub zahamowanie na jakiś czas, ewentualne przyjęcie aspołecznych form zachowań trudniejszych do wykrycia)
Teoria humanistyczna
Maslow, Rogers, Peris, Dąbrowski
Założenia:
Czł. Jednostka aktywna i samodzielna
Czł. Jest podmiotem działania, odpowiedzialnym za kierowanie własnym życiem i zdolnym do decydowania o własnym losie
Jednostka ludzka ma prawo i obowiązek ponoszenia odpowiedzialności za własny rozwój oraz aktualizowanie drzemiących w niej możliwości
Może i powinna ona świadomie wpływać na coraz bardziej dojrzały i pełny kształt swojego życia efekt taki uzyskuje dzięki procesowi samorealizacji stanowiący wrodzone cechy dziecka
Zadania pedagoga:
Pomoc w odkryciu i wykorzystaniu własnego potencjału poprzez stworzenie odpowiedzialnych warunków sprzyjających samorealizacji
Nie wolno ingerować w sposób bezpośredni w formie pouczania, namawiania lub doradzania
Pedagogika humanistyczna:
nawiązuje bezpośrednio do założeń psychologii humanistycznej
wychowanie wg jej założeń jest niedyrektywnym postępowaniem z wychowankiem tzn. wychowawca nie narzuca niczego i nie wymusza posłuszeństwa, a ułatwia wychowankom rozwój emocjonalny, umysłowy i społeczny przez ich akceptację i rozumienie empatyczne oraz zachowuje się wobec nich w sposób autentyczny
krytyka teorii humanistycznej: nadmierne skupianie uwagi na jednostce w oderwaniu od kontekstu społecznego; bezstresowe wychowanie odrzucające wszelkie zew. wpływ środowiska na kształtowaniu osobowości jednostki
Teoria psychospołeczna
typowym ich przedst.. Sullivan
łączy ich przekonanie, że na kształtowanie osobowości szczególny wpływ mają nie tyle czynniki biologiczne ile warunkowania społeczne
czł. Jest istotą społeczną związaną integralnie z innymi ludźmi i od nich w dużej mierze zależą
o jego zachowaniu decyduje sytuacja społeczna z jaką się spotyka
jedną z podst. teorii psychospoł. jest teoria interpersonalna, zakładająca że głównym czynnikiem rozwoju człowieka są stosunki interpersonalne
od stopnia zażyłości lub dezintegracji stosunków interpersonalnych zależy nie tylko doraźne postępowanie jednostki, ale także sposób widzenia przez nią innych ludzi i siebie samej
wychowanie polega na odpowiednim organizowaniu współżycia i współdziałania dzieci, młodzieży i dorosłych czyli na zabieganiu o poprawne stosunki interpersonalne o interakcje w formie porozumiewania słownego i bezsłownego
Podstawowe związki wychowania z opieką
Opieka – zaspokajanie potrzeb czł któremu trudno by było samemu je zaspokoić albo nie ma takiej możliwości
Radlińska – twórczyni pedagogiki społecznej
Jeśli wychowanie przebiega w dobrych warunkach opieka nie jest potrzebna, natomiast gdy rodzina nie wywiązuje się ze swoich obowiązków wychowawczych – należy się opieka np. dysfunkcje fizyczne, choroby
Wychowaniu towarzyszy opieka; opieka może przerodzić się w nadopiekuńczość
Odpowiednie wychowanie to opieka wychowawcza (rodzina, dom dziecka) i opieka towarzysząca
Opieka jest związana z działalnością (polityczną) społeczną, gospodarką, ekonomią i z prawem – ustaw o pomocy społecznej z 2004 r.
Związki opieki i wychowania:
Zaspokajanie potrzeb fizjologicznych (ubranie, posiłek)
Zapewnienie bezpieczeństwa (np. odpowiednie mieszkanie, aby było ciepło)
Organizowanie czasu wolnego
Zapewnienie zdrowia
Ma wpływ na rezultat wychowania
Akceptacja i kontakty z rówieśnikami
Waloryzowanie wartości opieki wartościami wychowania – intencja nauczycieli
Niezamierzone skutki to nadopiekuńczość i ślepa miłość rodzicielska. Opieka powinna uefektywniać wychowanie a wychowanie powinno wzbogacać opiekę.
Pedagogika w kontekście nauk o wychowaniu wg Kawuli
1 kryterium celow dzialalnosci edukacyjnej: cele moga dot formowania sie zdolnosci zyciowych czl tym obszarem rzeczywistosci edukacyjnej zajmuje sie subdyscyplina pedagogiki- teoria wychowania z bardziej szczegolowymi teoriami wychowanai estetycznego, moralnego, seksulanego, fiz itd. (dydaktyka)
2 kryterium metodologiczne - mowa o ukierunkowaniu metod pedagogiki naukowej na dwa obszary o zróżnicowanym stopniu ogolnosciu: - pedagogfika ogolna wraz z metodologia pedagogiki czyli nauka o metodach badan pedagogicznych oraz hist wychowania - p spoleczna
3 kryterium rozwojowe - szereguje ono kolejno subdyscypliny pedagogiczne odpowiadajace roznym okresom i etapom zycia czl poddanego oddzialywaniom edukacyjnym: - pedagogika prenatalna - p wieku wczesniodzierdziecego - p wieku przedszkolnego - p wieku wczesnoszkolnego - p dzieci i mlodziezy - p doroslych (andragogika) - p ludzi w wieku poprodukcyjnym (geragogika, gerantologia)
4 kryterium dewiacji defektow rozwojowych czl- -w mysl tego kryt wyrozniona zostala pedagogika specjalna ze swoimi dyscyplinami szczegolowymi: * digofrenopedagogika (edukacja osob uposledzonych umyslowo) * surdopedagogika ( edukacja osob gluchych i niedoslyszacych) * tyflopedagogika ( edukacja osob newidomych i niedowidzacych) * pedagogika rewalidacyjna (edukacja osob chorych i niepelnosprawnych)
5 kryterium instytucjonalne mowimy o p przedszkolnej, szkolnej , szkoly wyzszej. na tym obszarze pedagodzy zajmuja sie badaniem organizacji szkolnictwa, monitoruja \wprowadzane tam innowacje , krytycznie analizuja programy szkolen itd.
6 kryterium problemowe . wyroznia sie subdyscypliny ze wzgeldu na typ problematyki edukacyjnej ktora sie zajmuja. wyroznia sie: pedagogike porownawcza - jesli bd to problematyka systemow edukacji w kraju i na swiecie - pedeutologie- w przypadku problemow dot zawodu nauczyciela
7 kryterium dziedzin dzialalnosci czl to nawiuazuje do rodzajow dzialalnosci czl. ktore pedagogika obejmuje swoim polem badawczym. bd to : ped pracy socjalnej . p opiekuncza
kryterium PAN
nauki pedagogiczne :
- dyscypliny podstawowe ( pedagogika ogolna, dydaktyka, teoria wychowanai) hist oswiaty i wychowana
- dyscypliny specjalistyczne( wyznaczone linia rtozwoju czl ) - teoria wychowania rodzinnego , t.w. przedszkolnego i wczsesnoszkolnego, p szkolna, zawodowa, szkoly wyzszej i pracy czl, doroslych itd
- inne dyscypliny pedagogiczne- pedagogika porownawcza, p oswiatowa, ekonomika oswiaty itd
- dyscypliny naukowe scisle powiązane z pedagogika- psychologia wychowania, socjologia wychowania, cybernetyka pedagogiczna, genontologia pedagogiczna
wychowanie moralne - odnosza sie do wartosci norm moralnych , idei, do wychowania estetycznego, obywatelskiego. uczy nas jak postepowac, oceniac, uczy nas odniesienia sie do poszanowanai tych norm, obyczajow.kazde wych zawi3era w sobie wartosci moralne ,etyczne. wych moralne wystepuje w kat opisowej.
I teoria opisowa - zwraca nam uwage jak postepowac, reagowac, poznawac, aby moc prezentowac, wyrazac opinie, poglady roznorodnich sytuacji
II wychowanie moralne w znaczeniu oceniajacym - porponuje pewna teorie , wiedze zawierajaca tresci zw z zasadami, normami, ktore sa przedstawione w stosunku do wychowankow, dzieci, mlodziezy.kiedy p-wne wartosci sa podwazone to bardzo latwo jest manipulowac jednostka, trzeba dbac o wych moralne. wych mor zacheca do ocenyu, poznawania.
III kategoria stopnia wrazliwosci moralnej nalezy zwracac uwage na zasady ktore odbiegaja od przyjetych ogolnie, zasad, norm, poniewaz w konsekwencji moga prowadzic do roznego rodzaju zachowan, ktore sa nieporzadane np, proby samobojcze. nie powonnismy w obawie przed zla opiniazajmowac odpowiedzialnosc swoich uczniow za to co robie, jezeli nie zwrocimy uwagi na to co robie jestesmy zobojetnieni. wychowanie moralne stawia okreslone wymagania przed nauczycielami, rodzicami, opiekunami. wych moralne ma stac sie uzyteczne. ma tradycje, pojaiwlo sie od momentu istnienia czl. w wych moral wartosc ma sczzegolne znaczenie. wartosc sama wsobie, jak i te wartosci uzewnetrznianai. w wych moral powinni uczestniczyc wszyscyu, nie da sie jej zaplanowac. efektywnosc owa uzewnetrznia sie w postawach, pogladach, opiniach, w postepowaniu. znaczacy udzial w tym wych maja wartosci kulturowe, spoleczne.
wychowanie patriotyczne jest to szczegolna dziedzina poniewaz kazde spoleczenstwo charakt pewna odmiennosc. mamy doczynienia z wielokulturowoscia, globalizacja, bratania sie. wych patrio jest to dziedzina w ktorej dysponujemy pewnym wianem. to wiano bramy, wznosimy, mozemy sie podzielic dla wspolnego dobra. wych patr zw jest z tozsamoscia narodowa i porzuceniem tozsamosci narodowej. pozwala nas to wyrozniac , ze jestesmy spolecnoscia okreslonego panstwa. wych patr jest to wych w milosci, przywiazanai do ojczyzny. celem jest rozbijanie gotowosci do poszanowanai , przywiazanaia do spoleczenstwa. do solidaryzmu. identyfikowanie sie z ta ojczyzna, spolecznoscia. w wych patr nalezy unikac przeksztalcen, nie moze byc racjonalistyczne szowinistyczne.
proces istota socjalizacji
zagadnienia:
- rzeczywistosc wychowawcza
- uczlowieczenie sie
- socjalozacja
- roznojakie ujecia istoty socjalizacji
- inkulturyzacja
- enkulturacja
- aklulturacja
- dyfuzja kulturowa
- socjalizacja:
* pierwotna
* wtorna
uczlowieczenie sie
czlowiek uczlowiecza sie funkcjonujac w okreslonej rzeczywiscosci spolecznej ktora odzdialuje na niego on zas sam wspoluczestniczy w jego ksztaltowaniu i przeksztalcaniu
socjalizacja - s kowalski
proces zachodzacy w okresie wczesnego rozwoju jednostki, jej dziecinstwa
socjalizacja;
- f znaniecki i f.f. powers to proces wchodzenia czy tez wzrastania wm kulture, polegajacy na poznawaniu i przyjmowaniu przez jednostke wzoriow kulturowych determinujacych sposob jej zachowanai, dokonujacy sie poprzez przyswaja nie okreslonych rol spolecznych wyznaczonych przez gr
- j szczepanski to "... czesc calkowitego wplywu srodowiska, ktora wprowadza jednostke do udzialu w zyciu spolecznym , uczy ja zachowanai wg przyjetych wzorow, uczy ja rozumienai kultury, czyni ja zdolna do utrzymywanai sie i wykonywanai okreslonych rol spolecznych
- a kloskowska " w procesie socjalizacji dokonuje sie w obrebie danych grup spolecznych, ptrzekazywanie i przyjmowanie ustalonych sposobow zachowania, norm, modeli oraz pewnego zasobu wiedzy odnoszacej sie do otaczajacej nas rzeczywistosci"
inkulturacja
proces wchodzenia w kulture, proces ksztaltowanai sie osobowosci, poprzez wchodzenie w kulture ksztaltuje sie nasza osobowosc
enkulturacja
proces trwajacego przez cale zycie jednostki wzrastania w kulture danego spol i nabywanai kompetencji kulturowej
akulturacja - transkulturacja
proces stopniowych, mniej lub bardziej gwaltownych i o roznym zakresie przeksztalcern polegajacyh glownie na adaptacji tresci obcych kultur do wlasnej kultury, czasem do eliminacji niektorych tresci rodzinnych, modyfikacji pozostalych skaldowych i tworzeniu tresci synkretycznych
dysfuzja kulturowa
proces zmian kulturowych przebiegajacy w warunkach miedzykulturowegoi kontaktu, polegajacy na przenikaniu wytworow jednej kultury do drugiej i porwadzacy do kulturowych zapozyczen. w konsekwencji porwadzi do upodobnienia sie kulturowego
socjalizacja pierwotna
to piewrwszy, obejmujacy dziecinstwo i okres wczesnej mlodosci. w tym czasie jednostka przyswaja sobie glowne i podstawowe informacje oraz umiejetnosci potzrebne do sprawnego funkcjonowanai jej jako pelnoprawnego czlonka danej gr spolecznej
socjalizacja wtorna
wiek mlodzienczy i dorosly
edukacja
ogol oddzialywan sluzacych formowaniu sie zdolnosciu zyciowych czl
pedagogika ma :
- przedstawiac, wyjasniac, probowac rozumiec formy praktyki edukacyjnej
prawidlowosc rozwoju czl
diagnoza (satly elelment pedagogiki), pedagogika jest dziedzian ktora sklada sie z wielu subdyscyplin naukowych ( zajmuja sie one specjalistycznymi formami praktyki edukacyjnej - subdyscypliny)
Kultura popularna używany zamiennie jako kultura masowa, wiąże się z rozpowszechnianiem kultury poprzez urządzenia i instytucje, za pomocą których kierowane są pewne treści do bardzo licznej i zróżnicowanej publiczności. Zalicza się: wysokonakładową prasę, radio, telewizję, fonografię, kinematografię, książki i Internet. Media w większości pokazują młodym ludziom „jak żyć” i dostarczają wzorców zachowania. Muzyka i młodzieżowe czasopisma zawierają wyraźne przesłanie światopoglądowe, które nierzadko staje się budulcem tożsamości młodego pokolenia. Chodzi zwłaszcza o muzykę, a w szczególności jej treść.
Kultura popularna w coraz większym stopniu dominuje w życiu codziennym współczesnych społeczeństw więc niewątpliwie ma duży wpływ na młode pokolenie, na kształtowanie tożsamości młodzieży i jej styl życia. Niezwykła popularność i siła oddziaływania mediów audiowizualnych sprawia, że stały się one istotnym czynnikiem wychowawczym. Nie ma dziś prawie domu bez telewizora. Komputery stały się codziennością. Przekaźniki masowej kultury są widziane jako dodatkowy "wychowawca" młodego pokolenia, po wymienionej na pierwszym miejscu rodzinie oraz kościele i szkole. Psychologia społeczna odnotowuje w związku z tym zagadnieniem szereg niepokojących zjawisk. Fakt ogromnego wpływu mass mediów, zwłaszcza na młodego i niekrytycznego odbiorcę stanowi wyzwanie dla rodziców i osób odpowiedzialnych za kształtowanie młodego pokolenia. Nadmierne oglądanie telewizji przez dzieci prowadzi do ich niedostatecznej aktywności i nie tylko fizycznej, ale także społecznej i intelektualnej.
Pomimo licznych zalet edukacyjnych kultury popularnej nie można zapomnieć o jej negatywnym wpływie na społeczeństwo. Zagrożeniem dla rozwoju młodego człowieka są brutalne, nasycone wulgarnością programy, gry itp. Fakt, że młodzi ludzie na każdym kroku oglądają przemoc, gwałt, agresję, brutalność – ma wpływ na ich postawę. Istnieje przekonanie, że następstwem oglądania scen przemocy staje się emocjonalne i fizjologiczne przyzwyczajenie się do tego rodzaju obrazów. Człowiek uzależnia się od nich i z czasem wykazuje obojętną postawę w stosunku do okrucieństwa, zatraca moralną wrażliwość oraz dochodzi do wniosku, że zachowania agresywne są nieuniknione i usprawiedliwione.
Najważniejsze skutki psychologiczne i społeczne to: niepokój, lęk, stany depresyjne, rozdrażnienie, zaburzenie koncentracji uwagi pamięci, konflikty z otoczeniem, zanik więzi emocjonalnych z bliskimi osobami. Poprzez nałogową w wielu przypadkach konsumpcję środków masowego przekazu, wszechogarniającą pop kulturę, następuje przeciążenie dziecka dochodzącymi do niego bodźcami. Dochodzi do zahamowania rozwoju najcenniejszych cech dziecka takich jak ciekawość, wyobraźnia, zdziwienie światem oraz chęć jego poznania.
Zadaniem środowiska rodzinnego oraz szkoły powinno być przygotowanie młodego człowieka do prowadzenia kreatywnego stylu życia, samodzielnego myślenia i działania.
Zastanawiając się nad kierunkiem procesu wychowania w obliczu rozwoju kultury współczesnej, Z. Melosik podaje cztery możliwości:
świadome dążenie do zablokowania istniejących trendów kulturowych, w imię uznanych, tradycyjnych wartości kulturowych;
bezrefleksyjne dryfowanie wraz z szybko zmieniającą się kulturą;
akceptacja euforii supermarketu i bezkrytyczne ,,klikanie” w rzeczywistość, tak jak gdyby to była strona z Internetu;
negocjacja z młodzieżą kształtu rzeczywistości, w której wspólnie żyjemy a w szczególności kształtowanie w młodzieży nawyku świadomego podejmowania wyborów odnośnie do kształtu własnego ,,ja” .
Tylko czwarta możliwość daje pedagogom szansę na uczestnictwo w kształtowaniu tożsamości, marzeń i życia współczesnej młodzieży. Ale głównym problemem jest stosunek ludzi dorosłych do kultury popularnej. Ważna jest, żeby pedagodzy odeszli od przyjętego stanowiska ,,misjonarzy”, zakładając z góry swoją wyższość moralną, ponieważ taka postawa nie prowadzi do konstruktywnego działania pedagogicznego. Starając się wnieść w świadomość młodzieży to co moralne, właściwe, wartościowe często działa się przez strach i przymus. Doprowadza to do rozbieżności między doświadczeniami i oczekiwaniami młodego pokolenia a ofertą pedagogiczną, która jest przez nich odrzucana.
Metody wychowania to systematycznie stosowane sposoby postępowania wychowawczego lub powtarzalne czynności zmierzające do urzeczywistnienia celów, jakie stawia sobie wychowawca (Łobocki)
Klasyfikacja:
-metody indywidualne i grupowe
-metody bezpośredniego i pośredniego oddziaływania wychowawczego;
-metody wpływu osobistego, sytuacyjnego i społecznego oraz metody kierowania samowychowaniem;
-metody strukturalne i sytuacyjne
METODY WYCHOWANIA
Metody oddziaływań indywidualnych:
metoda modelowania,
metoda zadaniowa
metoda perswazyjna
metoda nagradzania
Metody oddziaływań grupowych:
organizowania działalności zespołowej i samorządnej
metodę współdziałania uczniów w organizowaniu lekcji
METODY ODDZIAŁYWAŃ INDYWIDUALNYCH
Metoda modelowania- własnym przykład lub przez dawanie dobrego przykładu. Przez modelowanie rozumie on zarówno odwzorowywanie, czyli przyswajanie zaobserwowanych zachowań, jak również nabywanie nowych zachowań lub modyfikowanie zachowań dawniej już ujawnionych przez obserwatora.(A. Badura)
Metoda zadaniowa- polega ona na powierzaniu dzieciom i młodzieży konkretnych zadań, których wykonywanie —jak się zakłada —prowadzi zwrotnie do zmian ich zachowań i postaw pożądanych z wychowawczego punktu widzenia, a także do wzbogacania ich wiedzy i doświadczeń w określonej dziedzinie działalności. Zaliczana jest do oddziaływań pośrednich w przeciwieństwie do takich metod oddziaływań wychowawczych, jak perswazja, nagradzanie i karanie, które zalicza się do dyrektywnych (bezpośrednich) metod wychowania. Istotną jej cechą jest postawienie wychowanka wobec wymagań, wynikających z zaistniałej sytuacji.
Metoda perswazyjna- polega na uświadamianiu dzieciom i młodzieży różnych obowiązków i powinności, jakie mają wobec społeczeństwa, innych ludzi i samych siebie oraz na przypominaniu przysługujących im praw.
Metoda nagradzania- wzmacnianie pozytywne. Metoda ta polega na promowaniu zachowań pożądanych z wychowawczego punktu widzenia za pomocą udzielania pochwał lub przyznawania nagród. Pochwał udziela się w formie, ustnej lub pisemnej za pomocą wymownego gestu. Nagrody mają najczęściej charakter wzmocnień materialnych ale nie wyklucza się także tych o charakterze wzmocnień niematerialnych
Metoda karania- wzmocnienie negatywne. Jest ona sposobem oddziaływania wychowawczego za pomocą świadomie stosowanych kar, celem zapobieżenia powtórzenia przez chłopców i dziewczęta zachowań niezgodnych z obowiązującymi w życiu wartościami i normami.
METODY ODDZIAŁYWAŃ GRUPOWYCH
Metoda organizowania działalności zespołowej. Polega ona na tworzeniu w klasie szkolnej lub grupie wychowawczej kilkuosobowych zespołów, celem omówienia lub przedyskutowania interesujących dzieci i młodzież problemów oraz wykonania przez nich konkretnych zadań
Metoda organizowania działalności samorządowej. Polega na umożliwianiu im większego współudziału w decydowaniu o wspólnych sprawach i wykonywaniu przez nich konkretnych działań zgodnych z wcześniej decyzją.
Metoda współudziału uczniów w organizowaniu lekcji. Możliwa jest do zastosowania w ich planowaniu, przygotowywaniu, prowadzeniu i ocenianiu. Większy udział w organizowaniu lekcji sprzyja pogłębieniu pozytywnych postaw wśród uczniów, powoduje wzrost jedności stosunków społecznych, korzystnie wpływa na zmianę stosunku uczniów do nauki szkolnej, eliminuje rutynę zachowania nauczycieli i uczniów.
Techniki wychowawcze jako część składowa metody wychowania moralnego, polegającego na właściwym organizowaniu pracy i życia uczniów są środkami wychowawczymi, podporządkowanymi tej metodzie.
Rodzaje technik wychowawczych:
Narady wychowawcze - umożliwiają uczniowi, którego zachowanie się jest przedmiotem tego typu narady, poznanie siebie w świetle opinii, jaką mają o nim jego koledzy z klasy.
2. Techniki socjodramatyczne (socjodrama) - stanowią spontaniczne odegranie (udramatyzowanie) przez uczniów jakiegoś wydarzenia, sytuacji, ukazanie osoby w działaniu, a także odpowiednie przedyskutowanie przedstawionych improwizacji.
3. Techniki grupowe - stanowią swoisty sposób oddziaływań wychowawczych, zmierzających do zdyscyplinowania klasy.
4. Techniki psychoterapeutyczne:
psychodrama - polega na improwizowanym odgrywaniu określonych ról i udramatyzowanych zdarzeń.
psychogimnastka -polega na tym, że członkowie grupy wypowiadają się i komunikują niewerbalnie.
psychorysunek - polega na wykorzystaniu twórczo-kreacyjnej aktywnośc jak: rysowanie, malowanie, modelowanie.
muzykoterapia - polega na słuchaniu lub tworzeniu muzyki w celu leczniczym.
Autorytet opiera się na wzajemnym zaufaniu i szacunku, dzięki czemu uczniowie chętnie przyjmują rady nauczyciela, wykazuję tendencję do naśladowania i przyjmowania jego sugestii. Na autorytet wychowawcy składają się przede wszystkim cechy jego charakteru i osobowości, jak również talent pedagogiczny, przejawiający się w budzeniu zainteresowań i zapału do nauki, a także w obcowaniu z dziećmi. Autorytet pedagogiczny staje się koniecznym warunkiem właściwego przebiegu procesu edukacji.
Współczesnego nauczyciela, obok gruntownej i rzetelnej wiedzy, którą powinien nieustannie aktualizować i umiejętności metodycznych powinny charakteryzować specyficzne cechy osobowościowe do jakich należy zaliczyć miłość drugiego człowieka, kontaktowość, wyobraźnię. Cechy wzoru osobowości nauczyciela (wg Mysłakowskiego) :
Umiejętność kontaktu z młodzieżą
Czynna sympatia
Poszanowanie godności ludzkiej ucznia
Kredyt zaufania, jakim powinno obdarzać się młodzież
Sprawiedliwość
Zgodność między słowem a postępowaniem
Niezawodność
Umiejętność stawiania wymagań i konsekwencja w egzekwowani
Zadania nauczyciela, wychowawcy:
Humanistyczne podejście do dzieci i młodzieży
Umiejętność porozumiewania się z wychowankami
Poznanie ich w sposób obiektywny
Kreowanie rzeczywistości, w której będzie następował rozwój osobowości
Kształtowanie umiejętności do funkcjonowania w życiu społecznym- dialog, rozmowa, dzielenie się
Kształtowanie poprawnego widzenia własnej osoby co jest potrzebne do samorozwoju
Przygotowanie do tworzenia sytuacji i rozwiązywania problemów, reagowania na sytuacje trudne, problemy
Wydawanie obiektywnych ocen
Obraz nauczyciela ma niewątpliwie wpływ na funkcjonowanie dziecka w szkole. Jeśli ten obraz jest pozytywny, wpływa on na motywację dziecka do aktywnego uczestnictwa w zajęciach. Brak stresu pozwala dziecku na kreatywne podejście do stawianych mu zadań. Ma to swoje konsekwencje w radzeniu sobie z wymaganiami edukacyjnymi.
Nauczyciel musi wykazać wiele trudu, zarówno w kontaktach z uczniami, jak i ich rodzicami, aby był przez nich doceniany. Powinien nieustannie dbać o dobre relacje z dzieckiem i jego rodziną, o zacieśnianie więzi między nimi i ciągle dążyć do ich umacniania. Autorytet, jakim darzony jest nauczyciel przez swoich uczniów jest podstawą do tego, aby w oczach rodziców zdobyć zaufanie i szacunek. Aby współpraca z rodzicami przynosiła pożądane efekty, konieczne jest, aby taki nauczyciel:
dysponował wiedzą niezbędną do tego, aby w sposób kompetentny zajmować się poznawczo i praktycznie tą dziedziną działalności, jaką jest współpraca szkoły z rodziną;
posiadał umiejętność interpretacji zjawisk i procesów dotyczących stosunków rodzice-nauczyciele;
rozumiał funkcje i zadania oraz podstawowe role społeczne, w których umiejętność współdziałania może mieć zastosowanie;
reprezentując twórczy stosunek do pracy, dążył do rozszerzania sfery „możliwości”, poszukiwał rozwiązań, które pozwolą mu spełniać zadania odpowiednie do poziomu oczekiwań;
przekonany był o konieczności doskonalenia- reprezentowania postawy wyzwalającej aktywność rodziców. Doskonalił w rozumieniu współdziałania nauczycieli i rodziców, prowadząc do poszukiwania rozwiązań (satysfakcjonujących obie strony), rozwijał osobiste strategie uczenia się, przełamując stereotypy postaw, sporządzał projekty i plany działań, upatrując w sobie, ale także i w rodzicach główny czynnik sprawczy;
rozumiał, że głębsze poznanie partnerów interakcji (rodziców ucznia) zmienia charakter kontaktów społecznych- przede wszystkim pozytywnie;
potrafił nawiązać kontakt z rodzicami uczniów, był umiejętnym obserwatorem, stymulatorem, organizatorem, negocjatorem i animatorem w stosunkach z rodzicami, w czasie trwania wspólnych działań edukacyjnych
Wymienione kompetencje mogą się przyczynić do podniesienia jakości współpracy z rodzicami, a właściwe postawy wobec nich oraz wychowanków wspierać będą nauczycielski autorytet.
Istota wychowania i jego właściwości.
Wychowanie jako zjawisko społeczne oznacza, że występuje w zbiorowości człowieka i jest równocześnie funkcją życia społecznego. Tak rozumiane wychowanie cechuje:
-złożoność – odnosi się do zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań wychowania
-intencjonalność – dotyczy świadomości celów, jakie chce wychowawca realizować w wyniku organizowanej działalności wychowawczej
-interakcyjność – oznacza współdziałanie wychowawcy z wychowankiem, musi być charakter dwustronny
-relatywność – odnosi się do trudności w przewidywaniu skutków oddziaływań wychowawczych
-długotrwałość – oznacza, że każdy człowiek podlega przemianom własnej osobowości przez całe życie i wiąże się ta cecha wychowania z systematycznością, co ma doniosłe znaczenie dla ciągłego pogłębiania i przetrwania osiągniętych wyników. Brak systematyczności może doprowadzić do zaprzepaszczenia tego co już się osiągnęło, jak również do cofnięcia się w rozwoju społeczno – moralnym wychowanków.
Istnieją dwie funkcję, jakie spełnia wychowanie w rozwoju społeczeństwa:
-adaptacyjna
-twórcza
Podstawowe dziedziny wychowania:
-wychowanie przez naukę
-wychowanie przez pracę
-wychowanie przez sztukę
-wychowanie przez sport i wypoczynek
-wychowanie przez kolektyw
Istota socjalizacji, a wychowanie.
Socjalizacja to przygotowanie człowieka do życia w społeczeństwie poprzez udział w grupach społecznych i ich kulturze. Socjalizacja uczy współżycia ze społeczeństwem , pełnienia ról społecznych, norm , panowania nad emocjami popędami wpaja człowiekowi aspiracje daje mu kwalifikacje sprawności umiejętności techniczne. Prowadzi do konformizmu Socjalizacja pierwotna jest pierwszą fazą w której człowiek w swoim dzieciństwie staje się członkiem społeczeństwa w ramach wzajemnego oddziaływania dziecka i jego rodziców. Socjalizacja wtórna odnosi się do późniejszego procesu w którym jednostka uprzedni socjalizowana wchodzi w nowy etap konkretnego społeczeństwa. Każda socjalizacja jest wychowaniem ale nie każde wychowanie jest socjalizacja.
Wychowanie jest działaniem celowym zamierzonym i świadomie organizowanym. Socjalizacja jest dopasowaniem się osoby do społeczeństwa