KONSTYTUCJA:

Constituere (łac.)-ustanawiać, urządzać
Czynność organów państwowych zmierzająca do określenia ustroju politycznego. Była ona odróżniana od innych działań prawotwórczych polegających na tworzeniu ustaw zwykłych.
Constitutio- w średniowieczu reguły życia zakonnego

W wieku XVIII Monteskiusz używał terminu constitutio w dwóch znaczeniach:
a) faktyczny ustrój danego państwa
b) podstawowe zasady prawne ustroju politycznego.

Konstytucja materialna:
Trudno wskazać jeden formalny dokument. Pojęcie, które jest stosowane na określenie całokształtu norm prawnych mających za swój przedmiot ustrój polityczny państwa. Bez względu na charakter prawny tych norm oraz formę aktów prawnych, w których owe normy są zawarte. Mogą to być ustawy, uchwały parlamentu oraz zwyczajowe prawo konstytucyjne. „Konstytucja niepisana”- materialna.

Konstytucja formalna:
Oznacza ustawę zasadniczą zawierającą normy o najwyższej mocy prawnej regulujące podstawy ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego. Współcześnie jest to jeden pisany akt prawny, wyróżniony szczególną nazwą „konstytucja”. Jest on uchwalany przez powołany do tego organ i zmieniany w szczególnym trybie.

Konstytucja jest ustawą zasadniczą, ponieważ jest ona:
1) Zbiorem praw kardynalnych, które tworzą fundament ładu politycznego i społecznego. Prawa kardynalne gwarantują prawa i wolności obywatelom, a także są regułami wyznaczającymi pole działania władzy.
2) Zawiera podstawowe zasady dotyczące aksjologii prawa. Aksjologia- nauka o wartościach.
3) Zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów normatywnych, tzn. jest w tej hierarchii aktem nadrzędnym.

1776 – Konstytucja stanu Virginia
1788 Konstytucja USA
1791 konstytucja Polski z 3 maja
1791 Konstytucja Francji
1 sierpnia 1992 uchwalenie tzw. „małej konstytucji”
17 października 1992 podpisanie przez prezydenta RP Lecha Wałęsy, publikacja w dzienniku ustaw
2 kwietnia 1997 uchwalenie nowej konstytucji (przez zgromadzenie narodowe sejm i senat)
25 maja 1997 referendum (za 52,11%)
16 lipca 1997 podpisanie konstytucji przez prezydenta RP A. Kwaśniewskiego, publikacja w dzienniku ustaw

Konstytucja RP składa się z preambuły (uroczysty podniosły wstęp, mowa w nim wartościach, prawa, sprawiedliwości, piękna, dobra) i 13 rozdziałów w sumie 243 akty.

Rozdział I
W Rozdziale I Konstytucji, zatytułowanym "Rzeczpospolita" (art. 1 – 29) sformułowane zostały zasady rozstrzygające o kształcie ustrojowym państwa. Zawarte w nim unormowania stanowią niejako podsumowanie procesu demokratyzacji, jaki zaszedł w Polsce po 1989 roku. Konstytucja ustala w Rozdziale I katalog zasad, na których opiera się system polityczny, gospodarczy i społeczny państwa.

Art. 1 zasada dobra wspólnego
art. 2 zasada państwa demokratycznego/sprawiedliwości społecznej
art. 3 zasada państwa jednolitego
art. 4 zasada zwierzchności narodu
art. 5 zasada suwerenności narodu
art. 7. Działanie w granicach prawa
art. 8 konstytucja najwyższym aktem prawnym
art. 10 trójpodział władzy
art. 11 wolność zrzeszeń
art. 12 wyjątki dot. Art. 11
art. 18 małżeństwo
art. 20 gospodarka rynkowa
art. 21 dziedziczenie/wywłaszczenie
art. 25 wyznanie a)swoboda b)autonomia c) konkordat d)stosunki RP z innymi wyznaniami

Rozdział II
Konstytucji normuje sytuację prawną obywateli, określając ich wolności, prawa, a także obowiązki względem państwa. Podkreśla się wyraźnie, iż wszyscy ludzie są równi wobec prawa. Zabrania się dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32), także ze względu na płeć (art. 33). Zapewnia się poszanowanie odrębności obywateli należących do mniejszości narodowych (art. 35). Konstytucja przyznaje obywatelom wolności i prawa osobiste (ochrona życia, wolność i nietykalność osobista, wolność od tortur, domniemanie niewinności, prawo do sprawiedliwego procesu, ochrony życia prywatnego, decydowania o życiu osobistym, wolność sumienia i religii, prawa dziecka i instytucja Rzecznika Praw Dziecka, prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, wolność myśli, zakaz cenzury prewencyjnej i koncesjonowania prasy), polityczne (prawo do uczestniczenia w zgromadzeniach, wolność zrzeszania się, prawo do uczestnictwa w życiu publicznym, decydowaniu o składzie instytucji władzy państwowej poprzez uczestnictwo w wyborach, prawo do składania petycji, skarg na działanie przedstawicieli władzy), a także ekonomiczne, socjalne i kulturalne (wśród nich prawo do własności, dziedziczenia, pracy, rodziny, godnego poziomu życia, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego, prawo do nauki i obowiązek szkolny, autonomia szkół wyższych, prawo dostępu do dóbr kultury, wolność badań naukowych i twórczości artystycznej, prawa konsumenta i lokatora).

Rozdział IV
Konstytucji mowa jest o strukturze, zasadach działania i kompetencjach obu izb polskiego parlamentu – Sejmu RP i Senatu RP. Artykuły rozdziału IV normują także zasady wyboru zasiadających w nich parlamentarzystów. Niektóre artykuły odnoszą się do obowiązków i praw, jakie ze względu na pełniony mandat posiadają posłowie i senatorowie. Mowa jest także o trybie pociągania posłów i senatorów do odpowiedzialności przed Trybunał Stanu. Artykuły rozdziału IV normują również procedury stanowienia prawa, wyraźnie wskazując podmioty, mające inicjatywę ustawodawczą oraz drogę, jaką powinien przebyć projekt ustawy do jego ostatecznego uchwalenia jako powszechnie obowiązującego aktu prawnego. Art. 125 określa ogólne zasady dotyczące instytucji referendum ogólnokrajowego .Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.

Art. 95 władza ustawodawcza
art. 96 i 97 ilość posłów i senatorów
art. 98 wybory
art. 99 wyborcy
art. 100 posłowie i senatorowie
art. 105 mandat posła
art. 118 inicjatywa ustawodawcza
art. 119 rozpatrywanie ustaw
art. 122 sejm a prezydent (podpisywanie ustaw)

Rozdział V Konstytucji
Dotyczy urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Określony zostaje tryb wyboru prezydenta i objęcia przez niego urzędu. Konstytucja wskazuje także na różne sytuacje, które pociągają za sobą przerwanie kadencji prezydenta, wyznaczając jednocześnie osoby mające sprawować obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej do czasu wyboru nowej głowy państwa. Art. 133 umiejscawia Prezydenta RP w polityce zagranicznej państwa ściśle wyznaczając zakres jego kompetencji i nakazując współdziałanie z Radą Ministrów.
Pozostałe artykuły rozdziału wymieniają kompetencje i prerogatywy prezydenta (art. 134, 136-144) oraz ograniczenia wynikające z pełnionej przez niego funkcji (art. 132). Art. 145 stanowi o warunkach postawienia prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

art. 126 Prezydent RP a)dbanie o konstytucje, b)działanie w zakresie konstytucji
art. 127 Wybór prezydenta RP (zasady)
art. 131 zastąpienie prezydenta
art. 133 prezydenta w stosunkach międzynarodowych
art. 137 Nadawanie obywatelstwa
art. 138 odznaczenia i ordery
art. 139 prawo łaski
art. 140 orędzia prezydenckie

Rozdział XI
Zwiera przepisy dotyczące stanów nadzwyczajnych, które według art. 228 mogą zostać wprowadzone w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające. Konstytucja zezwala na wprowadzenia takich stanów nadzwyczajnych jak stan wojenny, stan wyjątkowy oraz stan klęski żywiołowej. Określone zostają tryb ich wprowadzenia, możliwy czas ich trwania, zasady działania najwyższych władz publicznych w czasie stanu nadzwyczajnego, zakres ewentualnych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.

Rozdział XII
poświęcony jest procedurom związanym ze zmianą Konstytucji. Analiza poszczególnych artykułów pozwala określić Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako konstytucję sztywną z uwagi na różne utrudnienia, jakimi proces ten zostaje obwarowany. Szczególnie potraktowane zostają rozdziały I, II i XII Konstytucji, których zmiana może zależeć od zgody narodu, wyrażonej w ogólnonarodowym referendum zatwierdzającym.