POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE I SĄDOWOADMINISTRACYJNE

(Egzamin pisemny obejmuje: postępowanie administracyjne-ogólne i podatkowe,

postępowanie sądowo administracyjne, postępowanie egzekucyjne w administracji.

Egzamin w formie opisowej: 3 pytania-90 minut).

	POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE (ogólne i podatkowe)

Część pierwsza

ZAGADNIENIA OGÓLNE

Rozdział I: Funkcje prawa o postępowaniu administracyjnym i prawa o postępowaniu sądowo administracyjnym.

1. J. Wróblewski wyróżnia następujące ujęcia funkcji prawa (na najwyższym szczeblu):

a)funkcje podstawowe – do których zalicza się funkcje prawa rozumiane jako „następstwa działania prawa rozpatrywane z punktu widzenia realizacji funkcji państwa określonych ze względu na jego stosunek do klas społecznych i społeczeństwa jako całości”;

b)funkcje pochodne – są to podstawowe kierunki działania prawa, służące realizacji funkcji podstawowych;

c)funkcje techniczne – są to środki, za pomocą których są realizowane funkcje podstawowe i funkcje pochodne.

1. Natomiast na niższym szczeblu abstrakcji (funkcje prawa procesowego w dogmatyce tegoż prawa bada się wyłącznie na tym szczeblu) wyróżnia się także trzy funkcje prawa:

a)funkcję ochronną – która polega na zagwarantowaniu przestrzegania prawa przez zastosowanie środków przymusu. Przejawia się ona również w ochronie określonych wartości przez: a)ochronę interesów ogólnospołecznych; b)ochronę interesów indywidualnych; c)zapewnienie dodatkowych uprawnień „stronie słabszej”;

b)funkcję organizacyjną – w szerokim ujęciu – polega na „tworzeniu pewnych form życia zbiorowego i określeniu ich struktury, na zarządzaniu i organizacji różnych dziedzin życia społecznego, przez co przyczynia się do zapewnienia ładu i porządku w społeczeństwie. Ta funkcja polega również na zapewnieniu właściwego i sprawnego, a więc skutecznego działania różnych instytucji oraz jednostek (osób fizycznych) w zakresie wykonywanych przez nie zadań”;

c)funkcję wychowawczą – która „polega na kształceniu pozytywnych postaw wobec prawa – i to zarówno wobec prawa traktowanego jako wartość samoistna, sama w sobie (ład społeczny, legalność, praworządność i związana z tym pewność prawa i przewidywalność wyników jego stosowania), jak i wobec poszczególnych norm prawnych, wyznaczających określone postępowanie i stanowiących wyraz preferencji i ochrony takich wartości, jak wolność, równość, godność osobista, trwałość rodziny, zdrowie, itp.

1. Same funkcje postępowania administracyjnego nie są jednolite:

- według niektórych autorów – podstawową funkcją postępowania administracyjnego jest zapewnienie realizacji materialnego prawa administracyjnego;

-według innych – podstawową funkcją postępowania administracyjnego jest ochrona interesu indywidualnego, ochrona interesu społecznego.

1. Występują właśnie poglądy wyróżniające cztery funkcje postępowania administracyjnego:

a)funkcję organizatorską – polega na usprawnieniu działalności administracji publicznej;

b)funkcję demokratyzacji – polega na zapewnieniu obywatelom udziału w załatwianiu konkretnych spraw;

c)funkcję wychowawczą – jest to funkcja zagwarantowania praworządności.

Należy odróżnić zadania od funkcji postępowania, bo „podstawowym zadaniem postępowania administracyjnego jest realizacja porządku prawnego, wyrażonego w przepisach administracyjnego prawa materialnego, przy wydawaniu konkretnych rozstrzygnięć organów administracyjnych”, a równocześnie postępowanie to wypełnia dwie funkcje:

-funkcja ochrony interesów(indywidualnych i społecznych)-synchronizacja interesu indywidualnego z interesem społecznym, czego wynikiem jest ustalenie słusznego interesu w konkretnej sprawie administracyjnej;

-zabezpieczenie jednolitego i sprawnego działania organów administracyjnych.

1. Rozpatrując funkcje prawa o postępowaniu administracyjnym i prawa o postępowaniu sądowo administracyjnym w płaszczyźnie społecznie pożądanych efektów działania, przyjmuje się, że prawo to pełni trzy podstawowe funkcje:

a)funkcję ochronną – która przejawia się (o czym mowa wyżej) w ochronie interesu indywidualnego oraz w ochronie interesu społecznego (szczególne znaczenie ma prawo o postępowaniu jako instrument ochrony interesu indywidualnego).

Funkcja ochronna interesu indywidualnego przejawia się dwojako:

-funkcja ochronna prawa o postępowaniu-polega na tym, że prawo reguluje sytuację prawną strony, a zatem określa jej prawa i obowiązki;

-funkcja ochronna interesu indywidualnego-przejawia się w nałożeniu na organy administracji publicznej obowiązku uwzględnienia interesu indywidualnego z urzędu.

Funkcja ochronna interesu społecznego-przejawia się w wielu instytucjach procesowych (np.: -nałożenie na organy administracji publicznej obowiązku uwzględnienia interesu społecznego - art. 7 k.p.a.; -wprowadzenie instytucji udziału w postępowaniu administracyjnym organizacji społecznej na prawach strony – art. 31.1 k.p.a., itp.).

Omawiając funkcję ochronną prawa o postępowaniu, podkreśla się, że celem postępowania administracyjnego jest zapewnienie realizacji praw i prawnie chronionych interesów obywateli pozostających w zgodzie z interesem społecznym (interesem publicznym). Z zasady interes indywidualny nie pokrywa się z interesem społecznym (interesem publicznym).

Trzy relacje zachodzące pomiędzy interesem indywidualnym, a interesem społecznym (interesem publicznym):

1)mogą się one pokrywać, identyfikować;

2)interes indywidualny może być społecznie obojętny;

3)interesy te są sprzeczne, nawzajem się znoszą.

W sferze porządku prawnego funkcja ochronna przejawia się w zawarciu w prawie o postępowaniu systemu prewencyjnych i represyjnych gwarancji praworządności działania organów administracji publicznej.

1. Do gwarancji prewencyjnych - należy zaliczyć wszystkie instytucje procesowe służące ustaleniu stanu faktycznego sprawy, zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej jako podstawy zastosowania odpowiedniej normy prawa materialnego, i wydaniu na podstawie tych dwóch przesłanek prawidłowej decyzji.

2. Do gwarancji represyjnych – należy zaliczyć całokształt instytucji procesowych, które mają na celu wyeliminowanie z obrotu prawnego wadliwych decyzji lub postanowień. Na system instytucji represyjnych składa się:

1)weryfikacja decyzji w toku;

2)weryfikacja decyzji w nadzwyczajnych trybach postępowania administracyjnego.

Rozważając jeszcze funkcje prawa o postępowaniu sądowo administracyjnym w płaszczyźnie pożądanych skutków społecznych, należy również wskazać na:

1)funkcję ochronną interesu indywidualnego - prawo to gwarantuje jednostce możliwość prawną ochrony interesu prawnego przez kontrolę zgodności z prawem działania, bezczynności lub przewlekłości organu administracji publicznej. Prawo to określa uprawnienia i obowiązki jednostki w postępowaniu sądowo-administracyjnym;

2)funkcję ochronną interesu społecznego – jest to zapewnienie możliwości podjęcia postępowania sądowo-administracyjnego nie tylko na żądanie jednostki chroniącej własny interes prawny, ale też na podstawie skargi prokuratora, organizacji społecznej, organu nadzoru, które to podmioty mają chronić bądź obiektywny porządek prawny, bądź interes społeczny;

3)funkcja ochronna porządku prawnego – może być również rozpatrywana jako element systemu gwarancji prewencyjnych i represyjnych.

b)funkcję porządkującą (po funkcji ochronnej wyróżniamy) – prawo o postępowaniu reguluje tutaj ciąg czynności procesowych organów orzekających i innych podmiotów postępowania podejmowanych w celu rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy będącej przedmiotem procesu. Więc prawo o postępowaniu reguluje ciąg czynności procesowych, wyznaczając kolejność czynności procesowych, porządkuje działalność organów i wszystkich pozostałych podmiotów postępowania;

c)funkcję instrumentalną – prawo o postępowaniu przejawia się w tym, że kształtuje się proces tak, aby stał się sprawnym narzędziem działania organów orzekających w osiągnięciu celu procesu.

Rozdział II: Zasady podstawowe postępowania administracyjnego oraz postępowania sądowo administracyjnego.

1. Zasady postępowania administracyjnego:

I)Zasady naczelne:

a)wywodzone z Konstytucji RP:

-zasada demokratycznego państwa prawnego(art. 2)-traktowana jako źródło dwóch zasad: *prawa do procesu(w którym jednostka może bronić swojego interesu prawnego w toku prawnie uregulowanej procedury): i *prawa do sądu(która zapewnia niezależną i niezawisłą kontrolę działania i przypadków bezczynności administracji publicznej);

-zasada praworządności(art. 7)-traktowana jako jednolitość podstaw prawnych działania całej administracji publicznej, jak również ustalenie rozumienia pojęcia prawa i jego źródeł;

-zasada proporcjonalności(art. 31 ust. 1)-tę zasadę odnosimy do zakresu i granic stosowania prawa, która służy ograniczeniu do niezbędnych granic uciążliwości ingerencji administracyjnej w sferę praw jednostki;

-zasada równości wobec prawa(art. 32 ust. 1)-nakłada obowiązek jednakowego traktowania wszystkich podmiotów znajdujących się w tej samej sytuacji bez tworzenia nieuzasadnionych przywilejów czy też ich dyskryminacji;

-prawo do sprawiedliwego, jawnego i szybkiego procesu(art. 45 ust. 1);

-prawo do ochrony dóbr osobistych(art. 51);

-prawo wnoszenia petycji, skarg i wniosków do organów władzy publicznej(art. 63);

-zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego(art. 78).

b)wywodzone z art. 6 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności:

-prawo do procesu przed organem administracyjnym, a następnie sporu w procesie przed sądem;

-prawo do załatwienia sprawy w szybkim terminie(rozsądnym);

-prawo do uzyskania szybkiej i wyczerpującej informacji prawnej;

-prawo do realnych możliwości obrony swoich praw i interesów;

-prawo do czynnego udziału w postępowaniu osobistym lub przez pełnomocnika.

II)Zasady ogólne:

A)Zasady idei stosowania prawa:

1)pierwotne:

a)praworządności działania organu administracji publicznej i dbałości o praworządne działanie stron i uczestników postępowania(art. 6 i 7 ab initio)-organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa;

b)prawdy obiektywnej(art. 7 in media)-w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli;

c)uwzględniania w postępowaniu i załatwianiu spraw interesu społecznego i słusznego interesu jednostki(art. 7 in fine)-jest pod względem legislacyjnym zbudowana z dwóch zwrotów odsyłających. Pierwszy to klauzula odsyłająca o charakterze generalnym, wprowadzająca jako wartość uwzględnianą w stosowaniu prawa interes społeczny, a drugi stanowi odesłanie szacunkowe wymagające oceny słuszności interesu obywatela;

d)czynnego udziału stron w postępowaniu (art. 10 oraz art. 7 in media)-art. 10 ust. 1-organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Art. 10 ust. 2-organy administracji publicznej mogą odstąpić od zasady wyżej określonej tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną. Art. 10 ust. 3-organ administracji publicznej obowiązany jest utrwalić w aktach sprawy, w drodze adnotacji, przyczyny odstąpienia od zasady określonej w paragrafie 1.

2)pochodne:

a)zaufania uczestników postępowania do organów państwa(art. 8 ab initio)-organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej;

b)dwuinstancyjności postępowania(art. 15)-postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Zasada ta została utrwalona w art. 78 Konstytucji RP, a jej istotą jest zapewnienie stronom prawa do dwukrotnego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej, co jest też ważnym elementem gwarancyjnym w stosunku do konstytucyjnej zasady proporcjonalności(art. 31 ust. 3 Konstytucji RP);

c)trwałości decyzji administracyjnej(art. 16 ust. 1)-decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie postępowania administracyjnego lub ustawach szczególnych. DECYZJE OSTATECZNE-to decyzje wydane w I instancji i niezaskarżone odwołaniem w terminie albo z uchybieniem terminowi oraz decyzje organu odwoławczego załatwiające sprawę co do istoty. Tym decyzjom służy cecha trwałości, a jej skutkiem jest domniemanie legalności i mocy obowiązującej oraz dopuszczalności zmiany lub uchylenia wyłącznie w ustawowo określonym trybie i przez właściwy do tego organ administracji publicznej;

d)sądowej kontroli decyzji administracyjnych(art. 16 ust. 2)-decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych ustawach.

B)Zasady kultury administrowania oraz techniczno-procesowe:

1)kultury administrowania:

a)przekonywania(art. 11)-ten artykuł stanowi o wyjaśnianiu zasadności przesłanek „organy administracji publicznej powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możności doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu”;

b)udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom(art. 9 zdanie pierwsze) oraz niezbędnej informacji prawnej stronom i uczestnikom postępowania(art. 9 zdanie drugie)-ZDANIE PIERWSZE TEGOŻ ARTYKUŁU-organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. ZDANIE DRUGIE TEGOŻ ARTYKUŁU-organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek;

c)ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron(art. 13)-art. 13.1-sprawy, w których uczestniczą strony o spornych interesach, mogą być załatwiane w drodze ugody sporządzonej przed organem administracji publicznej(ugoda administracyjna). Art.13.2-organ administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w sprawie, powinien w tych przypadkach podejmować czynności skłaniające strony do zawarcia ugody.

2)techniczno-procesowe:

a)szybkości i prostoty postępowania(art. 12)-art. 12.1-organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Art. 12.2-sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwione niezwłocznie;

b)pisemności(art. 14)-art. 14.1-sprawy należy załatwiać w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, doręczanego środkami komunikacji elektronicznej. Art. 14.2-sprawy mogą być załatwiane ustnie, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie. Treść oraz istotne motywy takiego załatwienia powinny być utrwalone w aktach w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji.

1. Zasady ogólne Kodeksu postępowania administracyjnego stosowane odpowiednio w postępowaniu egzekucyjnym w administracji:

Postępowanie egzekucyjne jest prowadzone z zastosowaniem przymusu państwowego w celu wykonania obowiązków wynikających z decyzji lub postanowień organów administracji publicznej lub też ustanowionych bezpośrednio w przepisach prawa.

A)Zasady stosowane wprost w postępowaniu egzekucyjnym to:

a)zasada praworządności działania organu administracji publicznej i dbałości o praworządne działanie stron i uczestników postępowania;

b)zasada budzenia zaufania obywateli do organów państwa(przede wszystkim chodzi tutaj o skuteczność aktów i czynności organów administracji publicznej);

c)zasada ogólna szybkości i prostoty postępowania;

d)zasada ogólna pisemności.

B)Zasady, których nie można odnieść wprost do postępowania egzekucyjnego to:

a)zasada trwałości decyzji administracyjnej-nie odnosimy wprost, bo rozstrzygnięcia i stanowiska organu egzekucyjnego lub wierzyciela mają, zgodnie z art. 17.1 u.p.e.a., formę postanowienia;

b)zasada ogólna dwuinstancyjności postępowania-znajduje zastosowanie odpowiednie w postępowaniu egzekucyjnym, bo trzeba ją odnosić tylko do tych postanowień, na które z mocy wyraźnego przepisu ustawy służy zażalenie;

c)zasada ogólna sądowej kontroli decyzji administracyjnych-nie ma zastosowania wprost z tych samych przyczyn co zasada trwałości decyzji;

C)Zasady, które będą stosowane w postępowaniu egzekucyjnym z modyfikacjami niezbędnymi do przystosowania ich do tego postępowania to:

a)zasada prawdy obiektywnej-która obowiązuje w toku postępowania rozpoznawczego prowadzonego przez organ egzekucyjny tylko w odniesieniu do tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są związane z przymusowym wykonaniem obowiązków;

b)zasada ogólna uwzględniania w postępowaniu i przy rozstrzyganiu spraw interesu społecznego i słusznego interesu jednostki-która będzie stosowana odnośnie do stosowania przymusu wraz z niektórymi zasadami ogólnymi postępowania egzekucyjnego(np.: zastosowania najmniej uciążliwego środka egzekucyjnego, poszanowania minimum egzystencji zobowiązanego);

c)zasada ogólna udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom oraz niezbędnej informacji prawnej stronom i uczestnikom postępowania-będzie mogła być stosowana w toku postępowania egzekucyjnego w pełnym zakresie, ale jej stosowanie będzie musiało być ograniczone w postępowaniu zabezpieczającym, które służy zapobieżeniu działaniom zobowiązanego zmierzającym do udaremnienia egzekucji obowiązków;

d)zasada czynnego udziału stron w postępowaniu-będzie odnosiła się do wierzyciela i zobowiązanego z bardzo wyraźnym zróżnicowaniem ich pozycji ze względu na inny rodzaj służących im uprawnień i obowiązków w postępowaniu egzekucyjnym;

e)zasada przekonywania.

1. Zasady ogólne postępowania podatkowego:

A)Zasady idei stosowania prawa:

1)pierwotne:

a)praworządności(art. 120 o.p.)-odnosi się wyłącznie do elementarnego w państwie prawa obowiązku samego organu podatkowego-działania na podstawie prawa;

b)prawdy obiektywnej(art. 122 o.p.)-zasada ta obarcza organ podatkowy obowiązkiem pełnego wyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych sprawy, dających podstawy do jej załatwienia;

c)czynnego udziału stron w postępowaniu(art. 123.1 i 2 o.p.);

2)pochodne:

a)jawności postępowania dla jego stron(art. 129 o.p.)-jest sformułowana jako bezwzględnie obowiązująca. Wiąże się to z koniecznością ochrony wiadomości różnego rodzaju dotyczących działalności gospodarczej, tajemnicy przedsiębiorcy, sytuacji majątkowej i osobistej jednostki, w tym także mieszczą się informacje objęte tajemnicą skarbową chronioną zgodnie z przepisami art. 293-301 o.p.;

b)budzenia zaufania do organów podatkowych(art. 121.1 o.p.)-chodzi o to, ażeby zawsze czynności postępowania były prowadzone rzetelnie, a ustalenia w nich dokonywane ukazywały się jako wiarygodne i wolne od tendencyjności;

c)dwuinstancyjności postępowania(art. 127 o.p.)-w pełnej jej postaci, tzn.: przenoszenia sprawy do wyższej instancji w wyniku wniesienia odwołania, jest zapewniona tylko co do decyzji organów najniżej usytuowanych w strukturze organów podatkowych(urzędy skarbowe, urzędy celne, organy jednostek samorządu terytorialnego), a odwołania od nieostatecznych decyzji organów wyższego stopnia powodują tylko powtórne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ;

d)trwałości ostatecznych decyzji podatkowych(art. 128 o.p.).

B)Zasady kultury administrowania oraz techniczno-procesowe:

1)kultury administrowania:

a)przekonywania(art. 124 o.p.);

b)udzielania niezbędnej informacji prawnej w przedmiocie sprawy podatkowej(art. 121.2 o.p.)-zakres obowiązków organu podatkowego jest w treści przepisu ograniczony do udzielania informacji i wyjaśnień: -niezbędnych; -dotyczących przepisów prawa podatkowego; -pozostających w związku z konkretną sprawą rozpatrywaną w postępowaniu podatkowym;

2)techniczno-procesowe:

a)szybkości i prostoty postępowania(art. 125.1 i 2 o.p.);

b)pisemności(art. 126 o.p.)-obowiązująca w toku całego postępowania podatkowego, jest sformułowana jako dopuszczająca wyjątki z mocy przepisów szczególnych.

1. Zasady postępowania sądowo administracyjnego:

Zdaniem H. Mądrzaka można wymienić następujące zasady postępowania cywilnego rozpoznawczego:

„1)zasada równości (równouprawnienia) stron i uczestników postępowania;

2)zasada dyspozycyjności (rozporządzalności);

3)zasada kontradyktoryjności (sporności);

4)zasada koncentracji (skupienia) materiału procesowego;

5)zasada kierownictwa sędziowskiego;

6)zasada swobodnej oceny dowodów;

7)zasada bezpośredniości;

8)zasada ustności:

9)zasada umiarkowanego formalizmu procesowego”.

Do tego katalogu należy dołączyć zarówno wyróżnioną przez W. Broniewicza(jego katalog zasad postępowania cywilnego obejmuje 10 zasad naczelnych oraz 4 zasady wycinkowe):

-zasadę naczelną prawdy materialnej-musi być stosowana w granicach kognicji sądu administracyjnego wyznaczonej w art. 1.1 i 2 p.u.s.a. oraz w art. 3-5 p.p.s.a.

-wycinkową zasadę zwrotu kosztów postępowania.

Rozdział III: Kodyfikacja polskiego prawa o postępowaniu administracyjnym na tle prawnoporównawczym.

Podstawy ukształtowania stałych form postępowania administracyjnego, które później utrwaliły się w ustawodawstwie, stworzyła praktyka sądów administracyjnych badających zarówno legalność decyzji administracyjnych, jak i poprawność postępowania organów administracyjnych.

1. Polskie kodyfikacje postępowania administracyjnego ogólnego:

I kodyfikacja – kodyfikacja postępowania administracyjnego w Polsce została dokonana w kilku stadiach, a przygotowania do niej podjęto wkrótce po odzyskaniu niepodległości. Pierwszym aktem prawnym, który porządkował tok instancji, była tymczasowa ustawa z 2 sierpnia 1919 roku o organizacji władz administracyjnych II instancji, a następnie została wydana ustawa z 3 grudnia 1920 roku o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze byłego Królestwa Galicji i Lodomerii z W. Ks. Krakowskim oraz na wchodzących w skład RP obszarach Spiszu i Orawy. Ustawa z 1919 roku wprost uregulowała zasady wnoszenia odwołań od decyzji wojewodów do ministrów, a tylko niepełne uregulowania obowiązywały co do odwołań od decyzji starostów.

Konstytucja marcowa w art. 71 ustanowiła zasadę dwuinstancyjności, a w art. 73 zapowiedziała ustawowe uregulowanie kontroli legalności decyzji administracyjnych przez sądy administracyjne z NTA na czele.

II kodyfikacja – rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 22 marca 1928 roku o postępowaniu administracyjnym obowiązywało aż do końca 1960 roku, wszakże wiele zmian prawodawczych wprowadzonych od 1944 roku, jak też zaniechanie reaktywowania sądownictwa administracyjnego ogólnego spowodowały osłabienie w praktyce roli tej kodyfikacji jako jedynego źródła prawnej regulacji postępowania administracyjnego.

W sprawach zobowiązań podatkowych wprowadzono nowe uregulowanie prawne dekretem z 16 maja 1946 roku o postępowaniu podatkowym.

Koniec 1957 roku Komisja Prawa Administracyjnego przy Zarządzie Głównym Zrzeszenia Prawników Polskich przygotowała wstępny projekt Kodeksu postępowania administracyjnego.

28 stycznia 1958 roku zarządzeniem nr 16 Prezesa Rady Ministrów z tegoż roku powołano Komisję do opracowania projektu przepisów o postępowaniu administracyjnym, która w kwietniu 1959 roku poddała pod publiczną dyskusję piątą redakcję projektu Kodeksu postępowania administracyjnego. Natomiast wersja ósma projektu, znacznie zmieniona w stosunku do projektu poddanego pod publiczną dyskusję, została uchwalona przez Radę Ministrów jako projekt rządowy. Komisja sejmowa zgłosiła do projektu 99 poprawek i z nimi została uchwalona ustawa z 14 czerwca 1960 roku – Kodeks postępowania administracyjnego, która weszła w życie 1 stycznia 1961 roku.

W k.p.a. uregulowano dwa różne postępowania:

- administracyjne ogólne;

- i w sprawach skarg i wniosków;

- unormowano też procesowe czynności prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa w sprawach indywidualnych.

Znaczące nowelizacje k.p.a.:

-pierwsza z większych nowelizacji k.p.a. była związana z następstwami reformy administracji terenowej z lat 1972-1975, a także z ratyfikacją przez Polskę 3 marca 1977 roku Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, który w art. 2 ust 3 lit. b i art. 14 ust. 1 stanowił o ochronie praw jednostki na drodze sądowej.

-kolejna nowela do k.p.a. stanowiła jeden z aktów prawnych towarzyszących przywróceniu w administracji publicznej instytucji samorządu terytorialnego. Ustawa z 24 maja 1990 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego rozszerzyła moc obowiązującą przepisów k.p.a. na organy samorządowe, gdy rozpatrują one administracyjne sprawy indywidualne własne lub zlecone, określiła miejsce organów samorządowych w toku instancji administracyjnych oraz w nadzwyczajnych trybach postępowania.

Dalsze fazy ewolucji uregulowań prawnych dotyczących postępowania administracyjnego i sądowo administracyjnego oraz sądowej kontroli administracji wyznaczają cztery ustawy:

a)ustawa z 12 października 1994 roku o samorządowych kolegiach odwoławczych, która nadawała kolegiom znacznie wyraźniejszy charakter organów orzeczniczych quasi-sądowych, o większej niż poprzednio niezależności organizacyjnej i osobowej, stanowiąca wprost o podległości składów w zakresie orzekania tylko prawu, wyposażająca kolegia w uprawnienie do wnoszenia pytań prawnych do NSA;

b)ustawa z 11 maja 1995 roku o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, która normowała strukturę i organizację NSA oraz postępowanie sądowoadministracyjne. Ustawa rozszerzyła zakres kontroli sądowej na nowe kategorie postanowień wydawanych w postępowaniu administracyjnym ogólnym i egzekucyjnym oraz na niektóre czynności materialno-technicze. Poszerzyła kompetencje NSA, a także ustanowiła środki dyscyplinujące organy administracji w wykonywaniu orzeczeń sądowych, a ponadto nowelizowała k.p.a.;

c)ustawa z 29 sierpnia 1997 roku ordynacja podatkowa, która stanowiła powrót do koncepcji sprzed nowelizacji z 1980 roku, przywracając szczególnie postępowanie w sprawach zobowiązań podatkowych, informacji i kontroli podatkowej, czynności sprawdzających, kontroli skarbowej oraz w sprawach celnych. Doszło do dekodyfikacji postępowania administracyjnego, rozdzielonego od tej pory na ogólne oraz szczególne;

d)ustawa z 29 grudnia 1998 roku o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa, która dostosowała przepisy k.p.a. do nowej struktury terenowej administracji publicznej wprowadzonej 1 stycznia 1999 roku. Ponadto ujednolicono terminologię k.p.a., dostosowano definicje legalne do nowej sytuacji, w pewnych kwestiach związanych z reformą zmieniono regulacje prawne, jak np.: odnośnie do rozstrzygania sporów o właściwość, itp.

Kolejne zmiany k.p.a. weszły w życie 1 stycznia 2004 roku w związku z reformą sądownictwa administracyjnego i dotyczyły przede wszystkim niektórych kwestii związanych z rozstrzyganiem sporów o właściwość pomiędzy organami administracji publicznej a sądami powszechnymi.

Istotne znaczenie dla ewolucji postępowania administracyjnego ma zamieszczenie w Konstytucji RP art. 78 stanowiącego o prawie do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w I instancji jako jednym ze środków ochrony wolności i praw.

1. Kodyfikacja postępowania egzekucyjnego w administracji:

Prace nad projektem ustawy trwały dłużej niż nad projektem k.p.a., a ich rezultatem była ustawa z 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – unifikująca postępowanie przymusowe co do wykonania obowiązków pieniężnych i niepieniężnych oraz wiążąca w regulacji procesowej tę ustawę z k.p.a. przez odesłanie w kwestiach nieuregulowanych do odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu. Tę ustawę z 1966 roku wielokrotnie nowelizowano – pierwsza większa nowelizacja była związana z dwustopniowym podziałem administracyjnym kraju i reformą administracji terenowej z lat 1972-1975. Doniosłą zmianę wprowadzono nowelą z 1990 roku, która m.in.: zrównywała pozycję prawną wszystkich przedsiębiorców, wprowadziła organy samorządu terytorialnego do kręgu organów egzekucyjnych, zmieniała zasady egzekucji z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń emerytalnych i rentowych jak również z ruchomości, itp.

1. Ewolucja prawnej regulacji postępowania podatkowego:

a) ustawa z 15 marca 1934 roku – Ordynacja podatkowa – część ordynacji, zawierająca przepisy postępowania podatkowego, była niewielka. Regulowały one obowiązki i niewielkie uprawnienia podatnika. Organy skarbowe wydawały orzeczenia rozstrzygające o podatkach, a w kwestiach pozostałych wydawały postanowienia. Ordynacja stanowiła o właściwości w sprawach podatkowych organów skarbowych w I instancji, a w postępowaniu odwoławczym orzekały komisje odwoławcze reprezentujące różne grupy podatników. Ordynacja regulowała też zasady i tryb wznawiania postępowania wymiarowego.

b)ustawa z 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa – przepisami tej ustawy wyłączono spod mocy obowiązującej k.p.a. postępowanie w sprawach zobowiązań podatkowych, informacji podatkowej, kontroli podatkowej i czynności sprawdzających.

Ponadto rozciągnięto przepisy postępowania podatkowego na sprawy kontroli skarbowej.

Następnie odrębną ustawą z 12 grudnia 1997 roku o zmianie ustawy – Kodeks celny również rozciągnięto na sprawy celne przepisy postępowania podatkowego. W ten sposób ponownie wyodrębniono legislacyjnie zespół przepisów postępowania administracyjnego szczególnego. Tym samym, formalnie rzecz biorąc, nastąpiła dekodyfikacja postępowania administracyjnego z wyraźnych pobudek separatyzmu resortowego, ale pod względem merytorycznym związki postępowania podatkowego z postępowaniem administracyjnym ogólnym oraz przepisami k.p.a. są jednak nadal bardzo silne i ważne dla praktyki administracyjnej oraz orzecznictwa sądowego. Przede wszystkim przepisy dwóch działów k.p.a. są stosowane wprost w sprawach podatkowych, następnie do Ordynacji podatkowej przeniesiono wiele przepisów k.p.a. bez jakiejkolwiek zmiany, część przepisów k.p.a. włączono do jej tekstu z niewielkimi zmianami, pozostała część przepisów stanowi dopiero o specjalizacji tej szczególnej procedury administracyjnej.

Ordynację wielokrotnie zmieniano wkrótce po jej wejściu w życie, ale były to raczej doraźne korekty spowodowane zmianami innych przepisów prawnych oraz dostrzeżonymi lub ujawnionymi w praktyce niedostatkami regulacji prawnej.

Rozdział IV: Sądownictwo administracyjne oraz postępowanie sądowoadministracyjne w Polsce na tle prawnoporównawczym – HISTORIA od str. 71 do 86.

Rozdział V: Źródła prawa o postępowaniu administracyjnym i prawa o postępowaniu sądowoadministracyjnym.

1. Kodeks postępowania administracyjnego jako źródło prawa proceduralnego dla administracji publicznej:

Struktura źródeł prawa o postępowaniu administracyjnym jest prosta tylko z pozoru. Zakres stosowania tej ustawy oraz uregulowania w niej zawarte powodują, że nie jest to regulacja prawna wyczerpująca, nie obejmuje ona jednorodnej materii prawnej, a przepisy są stosowane wprost, jak też z zachowaniem odpowiedniości.

Taki właśnie stan prawny ma swoje zalety, tj.:

-możliwość stosowania przepisów zgodnie ze zmiennymi warunkami działania różnych organów państwowych oraz innych podmiotów;

-trwałość wielu przepisów prawnych, które nie wymagają większych zmian, nawet przy poważniejszych reorganizacjach administracji publicznej.

Jak i taki stan prawny ma swoje wady, tj.:

-zawiłość stanu prawnego, co ujawnia się w orzecznictwie sądowym, gdyż znaczna liczba przypadków uchylenia decyzji zaskarżonych do sądu administracyjnego jest powodowana naruszeniami przepisów postępowania administracyjnego.

Kodeks postępowania administracyjnego jest aktem legislacyjnym grupującym wiele regulacji prawnych odnoszących się do różniących się od siebie postępowań.

Trzeba wyróżnić zakres mocy obowiązującej k.p.a. w odniesieniu do:

-postępowania administracyjnego ogólnego (tzw.: jurysdykcyjnego);

-postępowań uproszczonych o charakterze administracyjnym (dotyczących: wydawania zaświadczeń przez organy administracji, skargi powszechnej, petycji, wniosku powszechnego);

-rozstrzygania sporów o właściwość pomiędzy organami w administracji publicznej (rządowej i samorządowej).

1. Zakres mocy obowiązującej Kodeksu postępowania administracyjnego:

Przepisem noweli do k.p.a. z 1990 roku zniesiono wyłączenie spod mocy obowiązującej k.p.a. postępowania w sprawach powszechnego obowiązku obrony, w sprawach należących do właściwości wojskowych organów administracji państwowej oraz w sprawach dyscyplinarnych.

Postępowanie w sprawach powszechnego obowiązku obrony kraju oraz przez organami administracji wojskowej było regulowane po części ustawami, a poza tym wieloma aktami prawnymi niskiej rangi, np.: zarządzeniami ministerialnymi.

W przepisach dyscyplinarnych często zamieszcza się postanowienia proceduralne i w ustawach, i w aktach wykonawczych, normując podstawowe kwestie w ustawach, a bardziej szczegółowe – w aktach wykonawczych, a ponadto zamieszcza się przepisy odsyłające.

1. Przesłanki stosowania przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w postępowaniu administracyjnym ogólnym, w sporach o właściwość i w postępowaniach uproszczonych:

Postępowanie administracyjne ogólne – w art. 1 pkt 1 w związku z pkt 2 k.p.a. określa się cztery przesłanki pozytywne stosowania przepisów o postępowaniu administracyjnym ogólnym, które muszą wystąpić łącznie, a mianowicie:

1. postępowanie w sprawie będzie prowadzić organ administracji publicznej;

2. sprawa pozostaje we właściwości tego organu;

3. sprawa ma charakter indywidualny;

4. przepisy dają podstawę do rozstrzygnięcia sprawy przez wydanie decyzji administracyjnej.

Organem administracyjnym będzie zarówno organ, który w rozumieniu przepisów ustrojowych należy do tej kategorii (organ administracji rządowej, organ samorządu terytorialnego), jak również taki, który nie został powołany do sprawowania administracji publicznej, lecz ma ustawowo zlecone ściśle określone władcze funkcje administracji publicznej i w wyniku tego działać będzie – tylko w wyznaczonych sprawach tak samo jak organ administracji publicznej.

Organ administracyjny ma być w sprawie:

-właściwy rzeczowo (co wynika z przepisów prawa materialnego);

-właściwy miejscowo i instancyjnie (na podstawie przepisów prawa materialnego, a w braku przepisów odrębnych – według zasad ustalonych w k.p.a.).

Postępowanie ma się toczyć w sprawie, którą znamionuje podwójna konkretność, tzn.: że jest to sprawa indywidualnie wskazanej osoby, w której należy rozstrzygnąć o konkretnie określonych prawach lub obowiązkach. Sprawa ta podlega rozstrzygnięciu przez wydanie decyzji administracyjnej, która jako władcze i jednostronne rozstrzygnięcie egzekwowane z zastosowaniem przymusu państwowego stanowi procesową formę indywidualnego aktu administracyjnego wydawanego wyłącznie na podstawie przepisów zawartych w aktach prawodawczych powszechnie obowiązujących.

Przesłanki negatywne stosowania przepisów postępowania administracyjnego ogólnego wynikają z treści wyłączeń, co jest unormowane w art. 3, a ponadto mogą je ustanowić przepisy ustaw późniejszych:

-spod mocy obowiązującej k.p.a. wyłączono bezwzględnie postępowanie w sprawach karnych skarbowych, co odnosi się tylko do przypadków jego prowadzenia przez organy administracyjne, a nie dotyczy w żadnym razie postępowania w tych sprawach przed sądem powszechnym;

-szczególną kategorię wyłączeń spod mocy obowiązującej k.p.a. ustanawia art. 4, albowiem stanowi się w nim, że przepisy kodeksowe nie mogą naruszać uprawnień wynikających z immunitetu dyplomatycznego i konsularnego, z umów międzynarodowych i zwyczajów międzynarodowych.

1. Zakres mocy obowiązującej przepisów postępowania podatkowego:

Zasadnicza część regulacji prawnej postępowania podatkowego jest zawarta w dziale IV (art. 120-271) ustawy z 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa. Przepisy postępowania podatkowego stosują organy określone w przepisach o.p. jako organy podatkowe (organy administracji skarbowej oraz organy samorządu terytorialnego), z mocy ustaw odrębnych organy kontroli skarbowej oraz organy administracji celnej, właściwe odpowiednio – w sprawach zobowiązań podatkowych (w tym podatków lokalnych) i kontroli skarbowej oraz w sprawach należności celnych i innych sprawach celnych. Do kręgu podmiotów tego postępowania należą:

-podatnicy;

-płatnicy;

-inkasenci należności podatkowych;

-oraz wszystkie inne osoby ponoszące odpowiedzialność za zaległości podatkowe, jak również za należności celne.

W ordynacji podatkowej zamieszczono wiele delegacji do wydania przepisów wykonawczych, m.in.: jest to delegacja do uregulowania właściwości miejscowej i w pewnym zakresie właściwości rzeczowej organów podatkowych oraz do unormowania trybu i właściwości do wydawania zaświadczeń oraz ich wzorów i ewidencji.

1. Zakres mocy obowiązującej przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji:

Ustawa z 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w art. 1 określa:

a)przedmiot regulacji prawnej – który obejmuje postępowanie organów egzekucyjnych i środki przymusu zapewniające wykonanie obowiązków przez zobowiązanych oraz zabezpieczenie wykonania obowiązków;

b)pod względem podmiotowym – ustawę stosują organy egzekucyjne, którymi są przede wszystkim organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego, a również inne ustawowo umocowane organy.

Przepisy ustawy odnoszą się do tych wszystkich podmiotów, na których spoczywają obowiązki egzekwowane przymusowo w trybie administracyjnym (zobowiązany); wyłączenie odnosi się tylko do osób korzystających z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych. Przedmiotem egzekucji są obowiązki pieniężne oraz niepieniężne powstałe w prawnym obrocie krajowym, a także obowiązki pieniężne związane z korzystaniem z funduszów europejskich, jak również objęte zakresem pomocy udzielania państwom obcym w dochodzeniu należności pieniężnych. Wyłączenie spod egzekucji administracyjnej niektórych obowiązków ma miejsce wtedy, gdy są one poddane egzekucji sądowej.

Ustawa z 1966 roku nie reguluje w pełnym zakresie wszystkich czynności postępowania egzekucyjnego, a zupełność regulacji procesowej zapewnia się przez odesłanie w kwestiach nieuregulowanych do stosowania odpowiedniego przepisu k.p.a.

1. Zakres mocy obowiązującej przepisów o postępowaniu sądowoadministracyjnym:

Ustawa z 30 sierpnia 2002 roku – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, która jako przedmiot rozpoznania wskazuje w art. 2 „sprawy sądowoadministracyjne”. Zakres właściwości rzeczowej tych spraw obejmuje akty i czynności administracji publicznej wyliczone w art. 3.2 pkt 1-8 p.p.s.a. oraz poddane kontroli sądowej z mocy ustaw szczególnych, z wyłączeniem spraw poddanych w zamkniętej enumeracji wyłączeń w art. 5 pkt 1-4 p.p.s.a.

Podmiotami biorącymi udział w postępowaniu przed sądami administracyjnymi obu instancji są strony, tzn.: skarżący oraz organ, którego działanie lub bezczynność zaskarżono, oraz uczestnicy postępowania na prawach strony. Przymus adwokacki lub radcowski obowiązuje tylko przy wnoszeniu skargi kasacyjnej, z dopuszczeniem do tej czynności doradców podatkowych i rzeczników patentowych w sprawach odpowiadających ich specjalności.

Rozdział VI: Pojęcie postępowania administracyjnego i sądowo administracyjnego, rodzaje, tryby, ich stadia i instytucje.

Proces administrowania – powinno się przez to rozumieć „ciąg działań organów administrujących w państwie w zakresie realizacji zadań administracji państwowej, np.: ciąg działań w zakresie organizacji usług, ciąg działań kontrolnych, koordynacyjnych itd.

Pojęcie to obejmuje kierunki działania administracji, regulowane zarówno prawem administracyjnym, ustrojowym, jak i prawem materialnym i proceduralnym”.

Procedura administracyjna – niektórzy autorzy rozumieją przez to „tryb załatwiania spraw administracyjnych przez organy administracyjne oraz przed sądami”.

Proces administracyjny – mianem tego określają oni „tryb załatwiania indywidualnych spraw administracyjnych przed sądami, a do załatwiania spraw administracyjnych przez organy administracyjne w formie zewnętrznego aktu administracyjnego rezerwują natomiast nazwę „jurysdykcyjne postępowanie administracyjne””.

Postępowanie administracyjne – przez to pojęcie będziemy rozumieć „regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy administracji publicznej oraz inne podmioty postępowania w celu rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej w formie decyzji administracyjnej, jak i ciąg czynności procesowych podjętych w celu weryfikacji decyzji administracyjnej”.

Postępowanie sądowoadministracyjne – przez to pojęcie będziemy rozumieć „regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych sądu administracyjnego i innych podmiotów tego postępowania podjętych w celu rozstrzygnięcia sporu o zgodność z prawem działania bądź zaniechania działania przez organ wykonujący administrację publiczną”.

2. Rodzaje, tryb i stadia postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego:

Wyróżnia się dwa rodzaje postępowania administracyjnego:

a)postępowanie ogólne – regulowane jest przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego i jest postępowaniem, w którego trybie następuje rozpoznanie i rozstrzygnięcie większości spraw administracyjnych (np.: sprawy zmiany nazwiska, sprawy pozwoleń budowlanych, samowoli budowlanych, sprawy koncesji, zezwoleń, sprawy wywłaszczenia nieruchomości);

b)postępowanie szczególne – to postępowanie, w którego trybie następuje rozpoznanie i rozstrzygnięcie spraw określonego rodzaju (np.: postępowanie podatkowe, którego przedmiotem jest rozpoznanie i rozstrzygnięcie spraw podatkowych).

W postępowaniu administracyjnym ogólnym i szczególnym – podatkowym – wyróżniamy dwa tryby postępowania:

a)postępowanie główne – przedmiotem tego postępowania jest rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej w trybie i formie przewidzianych przez przepisy prawa procesowego zgodnie z przepisami prawa materialnego. W ramach postępowania głównego możemy wyróżnić postępowanie:

1)toczące się przed organem I instancji;

2)toczące się przed organem II instancji w razie wniesienia odwołania przez legitymowane podmioty postępowania administracyjnego.

b)postępowanie nadzwyczajne – inaczej zwane nadzwyczajnymi trybami postępowań – ich przedmiotem w przeciwieństwie do postępowania głównego, nie jest rozstrzygnięcie merytoryczne sprawy administracyjnej (podatkowej), lecz przeprowadzenie weryfikacji decyzji wydanej w postępowaniu głównym i z tego względu można im przypisać charakter „służebny”, albowiem byt prawny tych postępowań jest uzależniony od uprzedniego przeprowadzenia postępowania głównego, zakończonego wydaniem ostatecznej decyzji, a istotą postępowań nadzwyczajnych jest stworzenie gwarancji represyjnych zrealizowania celu postępowania głównego – wydania decyzji w pełni prawidłowej.

Na system nadzwyczajnych trybów postępowania uregulowanych w k.p.a. i w o.p. składają się:

1)postępowanie w sprawie wznowienia postępowania – celem tego postępowania jest stworzenie możliwości prawnej ponownego rozpoznania o rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej zakończonej decyzją ostateczną;

2)postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji – celem tego postępowania jest ustalenie, czy decyzja nie jest dotknięta kwalifikowaną wadą, przede wszystkim materialno prawną, wyliczoną wyczerpująco w art. 156.1 k.p.a. oraz art. 247.1 o.p., powodującą jej nieważność. Postępowanie to w razie ustalenia, że decyzja jest dotknięta wadą powodującą jej nieważność, kończy się w zasadzie wyeliminowaniem decyzji obrotu prawnego, bez merytorycznego rozstrzygania sprawy administracyjnej, do której odnosiła się weryfikowana decyzja;

3)postępowanie mające na celu, w przypadku wystąpienia wskazanych przepisami przesłanek, uchylenie, zmianę decyzji prawidłowej bądź dotkniętej wadami niekwalifikowanymi.

Zarówno w postępowaniu głównym, jak i w postępowaniach nadzwyczajnych wyróżniamy trzy stadia:

a)stadium wstępne – obejmujące czynności wszczęcia postępowania oraz czynności procesowe mające na celu zbadanie dopuszczalności wszczęcia postępowania w określonej sprawie;

b)stadium postępowania wyjaśniającego – obejmujące ciąg czynności procesowych, których celem jest ustalenie stanu faktycznego sprawy, dającego podstawę do zastosowania normy prawa materialnego;

c)stadium podjęcia decyzji – rozstrzygającej sprawę indywidualną konkretnej osoby, będącą przedmiotem postępowania.

W postępowaniu sądowoadministracyjnym możemy wyodrębnić następujące rodzaje postępowania:

1)ogólne postępowanie sądowoadministracyjne – w którego trybie rozpoznawane i rozstrzygane są różnego rodzaju skargi na działanie lub bezczynność organów wykonujących administrację publiczną (np.: skargi na decyzje, postanowienia, skargi na innego rodzaju akty, itp.);

2)odrębne postępowanie sądowoadministracyjne – w którego trybie rozpoznawane i rozstrzygane są spory o właściwość między jednostkami samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej;

3)postępowanie pomocnicze – do którego zaliczymy: postępowanie w sprawie nałożenia grzywny, postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt i postępowanie w sprawie podejmowania uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołuje rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, oraz podejmowanie uchwał zwierających rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej.

W ogólnym postępowaniu sądowoadministracyjnym wyróżniamy dwa tryby postępowania:

a)postępowanie główne (tryb główny) – jest on podejmowany na podstawie skargi uprawnionego podmiotu w celu rozpoznania i rozstrzygnięcia zgodności z prawem zaskarżonego działania, bezczynności lub przewlekłości organu wykonującego administrację publiczną;

b)postępowanie nadzwyczajne (tryb nadzwyczajny) – należy do niego:

1)wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego w razie wystąpienia przesłanek nieważności postępowania;

2)postępowanie w sprawie unieważnienia prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego;

3)postępowanie w sprawie stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz w określonym zakresie orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.

W ogólnym postępowaniu sądowoadministracyjnym wyróżniamy trzy stadia:

1)stadium wstępne – którego przedmiotem jest zbadanie przez sąd dopuszczalności skargi, prawidłowości wniesienia skargi (zachowanie terminu i innych wymagań formalnych skargi), a także ustalenie, czy usunięto braki formalne skargi, co pozwala na nadanie jej dalszego biegu;

2)stadium rozpoznawcze – którego przedmiotem jest rozpoznanie sprawy sądowoadministracyjnej;

3)stadium podjęcia orzeczenia – którego przedmiotem jest rozstrzygnięcie sprawy sądowoadministracyjnej przez podjęcie w sprawie wyroku uwzględniającego skargę lub nieuwzględniającego jej, albo postanowienia kończącego postępowanie (postanowienia o odrzuceniu skargi, postanowienia o umorzeniu postępowania).

3. Pojęcie instytucji procesowych i ich rodzaje:

Pojęcie instytucji jest używane w dwóch znaczeniach, na co wskazuje się w jego określeniu, które jest następujące: instytucja to „w znaczeniu potocznym termin używany często dla określenia faktów realnych dość różnorodnych, ale charakteryzowanych przez ideę kreacyjnej i organizacyjnej woli ludzkiej. Odróżnia się zwykle: instytucje-organy będące organizmami, których status i działanie są regulowane prawem, jak parlament lub rodzina; instytucje-mechanizmy będące wiązką reguł prawnych rządzących pewną instytucją-organem lub określoną sytuacją prawną, tak jak prawo rozwiązania parlamentu, małżeństwo lub odpowiedzialność cywilna.

Przedmiot postępowania administracyjnego lub sądowoadministracyjnego musi być potraktowany jako instytucja ze względu na duży zespół przepisów prawnych, które się do niego odnoszą.

Status podmiotu, który może być stroną postępowania administracyjnego, można ustalić na podstawie przepisów prawa cywilnego określających zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, a pojęcie interesu prawnego musi być ukształtowane zgodnie z przepisami prawa materialnego administracyjnego lub finansowego.

Instytucją prawną – będzie pojęcie instancji administracyjnej i toku tych instancji.

Część druga

INSTYTUCJE PROCESOWE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Rozdział VII: Organ prowadzący postępowanie administracyjne.

Zdolność prawna organów administracji publicznej – przez to zagadnienie rozumiemy „zespół przesłanek decydujących o zdolności do podejmowania czynności procesowych i czynności materialnoprawnych w postępowaniu administracyjnym”.

1. Kompetencja ogólna organów administracji publicznej:

Ustanawia ją art. 1 pkt 1 i 2 k.p.a. – zgodnie z tymi przepisami zdolność prawną do prowadzenia postępowania administracyjnego mają organy administracji publicznej i inne podmioty, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w art. 1 pkt 1.

Organ administracji publicznej(art. 5.2 pkt 3) – rozumie się przez to ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty wymienione w art. 1 pkt 2 – czyli przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w pkt 1.

Art. 1 pkt 1 i 2 k.p.a. w związku z art. 5.2 k.p.a. przyznaje kompetencję ogólną:

1)organom administracji rządowej – który to system tych organów powołanych do prowadzenia postępowania administracyjnego obejmuje:

a)ministrów – na podstawie rozwiązania prawnego przyjętego w art. 5.2 pkt 4 k.p.a. w tym zakresie kompetencję ogólną ma Prezes Rady Ministrów i wiceprezesi Rady Ministrów pełniący funkcję ministra kierującego określonym działem administracji rządowej, ministrowie kierujący określonym działem administracji rządowej, przewodniczący komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, kierownicy centralnych lub nadzorowanych przez Prezesa Rady Ministrów lub właściwego ministra;

b)terenowe organy administracji rządowej:

-wojewodowie – zgodnie z art. 3 pkt 5 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, wojewodzie przysługuje domniemanie kompetencji w zakresie administracji rządowej w województwie. Według tego art. „wojewoda jest: organem administracji rządowej w województwie, do którego właściwości należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie niezastrzeżone w odrębnych ustawach do właściwości innych organów tej administracji”;

-organy rządowej administracji zespolonej w województwie, w tym kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży;

-organy niezespolonej administracji rządowej.

2)organom jednostek samorządu terytorialnego – określa art. 5.2 pkt 6, stanowiąc, że kompetencja ta przysługuje: organom gminy, powiatu, województwa, związków gmin, związków powiatów, wójtom, burmistrzom (prezydentom miast), starostom, marszałkom województw oraz kierownikom służb, inspekcji i straży działających w imieniu wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty lub marszałka województwa, a ponadto samorządowym kolegiom odwoławczym.

3)innym organom państwowym – gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w art. 1 pkt 1 k.p.a. (przykłady innych organów państwowych powołanych do prowadzenia orzecznictwa administracyjnego jest: Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej, Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, itp.;

4)inne podmioty – które na podstawie ustaw lub porozumień zostały powołane do załatwienia spraw indywidualnych w drodze decyzji (np.: okręgowe rady adwokackie).

Kompetencja ogólna do prowadzenia postępowania podatkowego w trybie unormowanym o.p. została przyznana:

1)naczelnikowi urzędu skarbowego, naczelnikowi urzędu celnego;

2)wójtowi, burmistrzowi (prezydentowi miasta), staroście, marszałkowi województwa;

3)dyrektorowi izby skarbowej, dyrektorowi izby celnej, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów są organami I instancji;

4)ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych w sprawach stwierdzenia nieważności decyzji, wznowienia postępowania, zmiany lub uchylenia decyzji lub stwierdzenia jej wygaśnięcia – z urzędu. Minister do spraw finansów publicznych jest właściwy w sprawach:

a)porozumień dotyczących ustalania cen transakcyjnych;

b)interpretacji przepisów prawa podatkowego;

c)informacji przekazanych przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe o założonych i zlikwidowanych rachunkach bankowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

1. Kompetencja szczególna organów administracji publicznej:

Wyznaczają dwie instytucję te kompetencje:

-właściwość;

-oraz wyłączenie ze sprawy.

Właściwość organów administracji publicznej – „właściwość” – przez to rozumiemy zdolność prawną organu do rozpoznawania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym.

Dwa rodzaje właściwości:

1)właściwość ustawową, tj.: wynikającą wprost z przepisu ustawy – wyróżniamy dwie właściwości – pkt a) i b) (art. 19 k.p.a. i art. 15 o.p.) oraz na podstawie przepisów prawa procesowego regulujących weryfikację decyzji w drodze administracyjnej wyróżniamy trzeci rodzaj właściwości – pkt c):

a)właściwość rzeczowa – jest to zdolność prawna organów administracji publicznej do rozpoznawania i załatwiania spraw danej kategorii. W k.p.a. jest wymieniona tylko z nazwy, dlatego co do jej ustalenia w sprawie – art. 20 odsyła do przepisów o zakresie działania organów administracji publicznej.

„Właściwość rzeczowa organów podatkowych” – ustala się według przepisów określających zakres ich działania. Zakres działania urzędów skarbowych i izb skarbowych reguluje ustawa z 21 czerwca 1996 roku o urzędach i izbach skarbowych, stanowiąc w art. 5 ust. 6: „do zakresu działania naczelników urzędów skarbowych należy: 1)ustalanie lub określanie i pobór podatkowych oraz niepodatkowych należności budżetowych, jak również innych należności, na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem podatków i należności budżetowych, których ustalanie lub określanie i pobór należy do innych organów; 2)rejestrowanie podatników oraz przyjmowanie deklaracji podatkowych.

Przy ustaleniu właściwości rzeczowej należy uwzględnić zakres zadań i terytorialny zasięg działania organów podatkowych, określonych na podstawie odrębnych przepisów o wprowadzeniu programów pilotażowych, o których mowa w art. 5 ust. 1a i 1b ustawy o urzędach i izbach skarbowych.

Wyznaczona przepisami ustaw materialnoprawnych właściwość organów administracji publicznej może być zmieniona w wyniku zawierania przewidzianych ustawami ustrojowymi porozumień. Według art. 20 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie: „wojewoda może powierzyć prowadzenie, w jego imieniu, niektórych spraw z zakresu swojej właściwości jednostkom samorządu terytorialnego lub organom innych samorządów działających na obszarze województwa, kierownikom państwowych i samorządowych osób prawnych oraz innych państwowych jednostek organizacyjnych funkcjonujących w województwie”. Wojewoda może zawierać porozumienia w zakresie należącym do jego właściwości. Także ustawy samorządowe również dopuszczają zawieranie porozumień – „gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych”. Także „powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej”. „Województwo może zawierać z innymi województwami oraz jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych”.

b)właściwość miejscowa – jest to zdolność prawna organu administracji publicznej do rozpoznania i załatwienia spraw danej kategorii na obszarze określonej jednostki podziału terytorialnego kraju. Zasady ustalania tej właściwości reguluje art. 21 k.p.a., ustanawiając kryteria kwalifikowania spraw do kompetencji organów administracji publicznej. Zgodnie ze wspomnianym przepisem obowiązują następujące zasady ustalania właściwości miejscowej:

1)we wszystkich sprawach, z wyłączeniem spraw dotyczących nieruchomości oraz prowadzenia zakładu pracy, właściwość miejscową ustala się według miejsca zamieszkania (siedziby), a w razie braku miejsca zamieszkania w kraju – według miejsca pobytu strony lub jednej ze stron, a jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju miejsca zamieszkania (siedziby) lub pobytu – według miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju;

2)w sprawach dotyczących nieruchomości, według miejsca jej położenia, a jeżeli nieruchomość leży na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, to organem właściwym będzie ten, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości; w sprawach zakładu pracy właściwość ustala się według miejsca, w którym on był, jest albo będzie prowadzony;

3)jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej według zasad, o których była mowa w pkt 1 i 2, to właściwość tę ustala się według miejsca zdarzenia dającego podstawę do wszczęcia postępowania, a gdy nie można ustalić takiego miejsca, organem właściwym będzie organ, który jest właściwy dla obszaru dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

„W postępowaniu podatkowym o.p. ustaliła reguły właściwości miejscowej” – dając pierwszeństwo ustawom szczególnym, stanowiąc w art. 17.1, iż właściwość miejscową ustala się na podstawie ustaw podatkowych. Jeżeli ustawy podatkowe nie stanowią inaczej, właściwość miejscową organów podatkowych ustala się według miejsca zamieszkania albo siedziby podatnika, płatnika lub inkasenta.

Minister Finansów wydał rozporządzenie z 22 sierpnia 2005 roku w sprawie właściwości organów podatkowych. Rozporządzenie określa:

1)właściwość miejscową organów podatkowych w sprawach niektórych zobowiązań podatkowych lub poszczególnych kategorii podatników, płatników lub inkasentów;

2)właściwość miejscową organów podatkowych w przypadku zaistnienia zdarzenia powodującego zmianę właściwości miejscowej w trakcie roku lub okresu rozliczeniowego;

3)właściwość miejscową organów podatkowych w sprawach stwierdzenia nadpłaty podatków pobieranych przez płatników.

c)właściwość instancyjna – jest to zdolność prawna organu administracji publicznej do przeprowadzania weryfikacji decyzji w drodze administracyjnej. Ta właściwość jest przyznana organom wyższego stopnia oraz w ograniczonym zakresie również ministrom.

Art. 17 k.p.a. stanowi (!!!) o organach wyższego stopnia, którymi są:

1)w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego – samorządowe kolegia odwoławcze, chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej;

2)w stosunku do wojewodów – właściwi w sprawie ministrowie;

3)w stosunku do organów administracji publicznej innych niż określone w pkt 1 i 2 – odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie, a w razie ich braku – organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością;

4)w stosunku do organów organizacji społecznych – organy nadrzędne albo państwowe organy nadzoru.

„W postępowaniu podatkowym” – właściwość instancyjna jest przyznana organom wyższego stopnia. Na podstawie art. 13.3 o.p. stwierdzamy, że organami wyższego stopnia są organy odwoławcze. Właściwość instancyjna przysługiwać będzie:

1)w stosunku do naczelnika urzędu skarbowego – dyrektorowi izby skarbowej;

2)w stosunku do naczelnika urzędu celnego – dyrektorowi izby celnej;

3)w stosunku do wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa – samorządowemu kolegium odwoławczemu.

(!!!) Organy naczelne w rozumieniu przepisów k.p.a. wyznacza art. 18, stanowiąc, że organami naczelnymi są:

1)w stosunku do organów administracji rządowej, organów jednostek samorządu terytorialnego, z wyjątkiem samorządowych kolegiów odwoławczych oraz organów państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych – Prezes Rady Ministrów lub właściwi ministrowie;

2)w stosunku do organów państwowych innych niż określone w pkt 1 – odpowiednie organy o ogólnokrajowym zasięgu działania;

3)w stosunku do organów organizacji społecznych – naczelne organy tych organizacji, a w razie braku takiego organu – Prezes Rady Ministrów lub właściwi ministrowie sprawujący zwierzchni nadzór nad ich działalnością.

2)właściwość delegacyjną - czyli wynikającą z delegacji, a to ze względu na przekazanie danej sprawy lub czynności procesowej w sprawie jednemu organowi administracji publicznej przez drugi organ administracji publicznej.

Kodeks postępowania administracyjnego dopuszcza możliwość przekazania rozpoznania i rozstrzygnięcia danej sprawy albo czynności procesowej w określonej sprawie, będącej przedmiotem postępowania, jednemu organowi administracji publicznej przez drugi

organ (właściwość delegacyjna).

Przekazanie innemu organowi niektórych czynności procesowych w sprawie, nazywane instytucją pomocy prawnej, jest uregulowane w art. 52 k.p.a., art. 157.1 o.p. Stosownie do art. 52 k.p.a. organ administracji publicznej, jeżeli chodzi o czynności, które nie muszą być dokonane osobiście przed tym organem, może zwrócić się do organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego o odebranie wyjaśnień lub zeznań albo o dokonanie innej czynności z udziałem osoby zamieszkującej na obszarze właściwości tych organów, wskazując okoliczności będące przedmiotem tych czynności procesowych.

Stosownie do art. 157.1 o.p., który stanowi: „jeżeli postępowanie podatkowe prowadzone jest przez organ podatkowy, którego siedziba nie znajduje się na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa osoba obowiązana do osobistego stawiennictwa, oraz jeżeli osoba ta nie złożyła zastrzeżenia, o którym mowa w art. 156.2, organ ten zwraca się do organu podatkowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu tej osoby o wezwanie jej w celu złożenia wyjaśnień lub zeznań albo dokonania innych czynności, związanych z prowadzonym postępowaniem”.

1. Rozstrzyganie sporów o właściwość:

Sporem o właściwość – jest „sytuacja prawna, w której co do zakresu działania organów państwowych zachodzi rozbieżność poglądów, która powinna być usunięta na skutek podjętych w tym kierunku środków prawnych”.

Spór o właściwość ma miejsce wtedy, gdy rozbieżność poglądów co do zakresu działania organów państwowych występuje w odniesieniu do rozpatrzenia i rozstrzygnięcia tej samej sprawy, czyli wtedy, gdy mamy do czynienia z tożsamością sprawy, którą zajmują co najmniej dwa organy.

Podstawową przyczyną sporów o właściwość jest niedoskonałość przepisów prawnych, prowadząca do błędnej ich wykładni. Spory o właściwość mogą wystąpić tylko w zakresie właściwości ustawowej.

SPORY O WŁAŚCIWOŚĆ – RODZAJE:

1)ze względu na kryterium oceny przez same organy ich właściwości do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy, co do której spór powstał, wyodrębniamy:

a)spory pozytywne – czyli takie, w których co najmniej dwa organy uważają się za właściwe do rozpoznania i rozstrzygnięcia danej sprawy, a służą one zapobieżeniu sytuacji, w której w danej sprawie (tożsamej) toczyłyby się dwa postępowania i zapadałyby dwa orzeczenia;

b)spory negatywne – w których organy nie uważają się za właściwe do rozpoznania oraz do rozstrzygnięcia danej sprawy, i te spory odgrywają rolę gwarancyjną wobec stron, gdyż pozwalają im uzyskać ochronę prawną w sytuacji, w której żaden z organów nie uważa się za właściwy do rozpoznania i rozstrzygnięcia danej sprawy.

2)ze względu na kryterium rodzaju organów pozostających w sporze, to można wyróżnić trzy rodzaje sporów:

a)spory pomiędzy organami administracji publicznej (bez wyłączenia udziału w nich organów samorządu terytorialnego), które można określić jako spory wewnętrzne, organy pozostające w sporze są bowiem w jednym systemie ustrojowym administracji, np.: rządowej, samorządowej;

b)spory pomiędzy organami samorządu terytorialnego a innymi organami administracji publicznej (zaliczamy do sporów zewnętrznych);

c)spory pomiędzy organami administracji publicznej a sądami powszechnymi (zaliczamy do sporów zewnętrznych).

*DO SPORÓW ZEWNĘTRZNYCH – dlatego, że organy pozostające w sporze należą do różnych systemów ustrojowych.

ROZSTRZYGANIE SPORÓW – RODZAJE:

1. Spory wewnętrzne o właściwość – są to spory pomiędzy organami administracji publicznej należące do jednego elementu systemu ustrojowego administracji publicznej.

Art. 22.1 k.p.a. reguluje właściwość organów do rozstrzygania sporów wewnętrznych, przyjmując jako ogólną regułę, że organami właściwymi są najbliższe wspólne dla organów pozostających w sporze organy wyższego stopnia, chyba że brak takiego organu.

1)Spory pomiędzy organami jednostek samorządu terytorialnego rozstrzyga, jeżeli spór powstał:

a)między organami jednostek samorządu terytorialnego (w znaczeniu określonym w art. 5.2 pkt 6 k.p.a.), z wyjątkiem przypadków określonych w art. 22.1 pkt 2-4 k.p.a. – wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu – sąd administracyjny;

b)między kierownikami służb, inspekcji, straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działających w imieniu własnym lub w imieniu starosty – starosta;

c)między organami jednostek samorządu terytorialnego w różnych województwach w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej – minister właściwy do spraw administracji publicznej.

2)Spory pomiędzy organami administracji rządowej rozstrzyga, jeżeli spór powstał:

a)między organami rządowej administracji zespolonej w jednym województwie – wojewoda;

b)między wojewodami oraz organami administracji zespolonej w różnych województwach – minister właściwy do spraw administracji publicznej;

c)między wojewodą a organami administracji niezespolonej – minister właściwy do spraw administracji publicznej po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą;

d)między organami administracji niezespolonej – wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu – minister właściwy do spraw administracji publicznej;

e)między terenowymi organami administracji rządowej a ministrem – Prezes Rady Ministrów.

3)Spory pomiędzy innymi organami państwowymi oraz innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w art. 1 pkt 1 k.p.a. rozstrzyga wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu – minister właściwy do spraw administracji publicznej.

4)W postępowaniu podatkowym, zgodnie z art. 19 o.p., spory rozstrzyga:

a)między naczelnikami urzędów skarbowych w jednym województwie – dyrektor izby skarbowej;

b)między naczelnikami urzędów skarbowych w różnych województwach oraz między dyrektorami izb skarbowych – minister właściwy do spraw finansów publicznych;

c)między naczelnikami urzędów celnych w jednym województwie – dyrektor izby celnej;

d)między naczelnikami urzędów celnych w różnych województwach i między dyrektorami izb celnych – minister właściwy do spraw finansów publicznych;

e)między wójtem, burmistrzem (prezydentem miasta), starostą, marszałkiem województwa a naczelnikiem urzędu skarbowego, naczelnikiem urzędu celnego – sąd administracyjny;

f)między wójtami, burmistrzami (prezydentami miast) i starostami – wspólne dla nich samorządowe kolegium odwoławcze, a w razie braku takiego kolegium – sąd administracyjny;

g)między marszałkami województw – sąd administracyjny;

h)w pozostałych przypadkach – minister właściwy do spraw finansów publicznych.

1. Spory zewnętrzne – są to spory pomiędzy organami administracji publicznej, które należą do różnych elementów budowy systemu ustrojowego administracji publicznej, a zatem są to spory pomiędzy organami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej (p.p.s.a. określa je sporami kompetencyjnymi).

Drugim rodzajem sporów zewnętrznych, które można nazwać klasycznymi sporami zewnętrznymi, są spory pomiędzy organami administracji publicznej a sądami powszechnymi.

(!!!)”Rozstrzyganie sporów pomiędzy organami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej” – Konstytucja RP, przyjmując zasadę sądowej ochrony samodzielności samorządu terytorialnego, stanowi w art. 166 ust. 3: „spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne”. Zgodnie z art. 22.2 k.p.a. „spory kompetencyjne między organami jednostek samorządu terytorialnego, a organami administracji rządowej rozstrzyga sąd administracyjny”.

Z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu mogą wystąpić następujące podmioty:

a)strona;

b)organ jednostki samorządu terytorialnego lub inny organ administracji publicznej, pozostające w sporze;

c)minister właściwy do spraw administracji publicznej;

d)minister właściwy do spraw sprawiedliwości;

e)Prokurator Generalny;

f)Rzecznik Praw Obywatelskich.

Do czasu rozstrzygnięcia sporu organy w nim pozostające podejmują tylko czynności niecierpiące zwłoki ze względu na wymagania interesu społecznego lub słusznego interesu obywateli, zawiadamiając o nich Prezesa Rady Ministrów lub NSA.

(!!!)”Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy organami administracji publicznej a sądami powszechnymi” – zgodnie z art. 10 ust. 1 Konstytucji RP: „Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej”. Z konstytucyjnej zasady podziału władzy publicznej wynika, że władza wykonawcza i władza sądownicza muszą przestrzegać zakresu kompetencji wyznaczonej przepisami prawa, co oznacza zakaz przejmowania kompetencji należącej do właściwości innej władzy publicznej. Przyjmując tę zasadę, Konstytucja nie zawiera regulacji w zakresie rozstrzygania tego rodzaju sporów. Jedynie w art. 189 stanowi, że: „Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa”.

Obowiązujące od 1 stycznia 2004 roku w postępowaniu administracyjnym, podatkowym i

cywilnym rozwiązania prawne znoszą spory negatywne pomiędzy organami administracji

publicznej a sądami powszechnymi. Organ administracji publicznej, jeżeli jako pierwszy uznał się za niewłaściwy w sprawie, przesądza o właściwości sądu powszechnego. Jeżeli sąd powszechny jako pierwszy uznał się za niewłaściwy w sprawie, przesądza o właściwości organu administracji publicznej.

Przyjęta regulacja prawna wyłącza istnienie sporów pozytywnych, co oznacza powrót do rozwiązania, że w razie powstania sporu pozytywnego jest on jednostronnie rozstrzygany przez sąd powszechny. W razie bowiem, gdy w sprawie zapadło orzeczenie sądowe, korzysta ono z przymiotu prawomocności, co oznacza, że organ administracji publicznej jest tym orzeczeniem związany. Pozbawia to organ administracji publicznej obrony własnej kompetencji.

1. Instytucja wyłączenia w postępowaniu administracyjnym:

Drugą instytucją procesową wyznaczającą zdolność prawną organu administracji publicznej jest instytucja wyłączenia.

Kodeks postępowania administracyjnego wyodrębnia instytucję wyłączenia:

(!!!)-pracownika organu administracji publicznej;

(!!!)-organu administracji publicznej;

(!!!)-członka organu kolegialnego.

*Dla wyznaczenia zdolności prawnej organu administracji publicznej znaczenie ma instytucja wyłączenia organu, bo wtedy z mocy prawa traci on tę zdolność co do prowadzenia postępowania w określonej sprawie.

(!!!)„Instytucja wyłączenia pracownika organu administracji publicznej” – podstawowymi elementami prawnej konstrukcji instytucji wyłączenia pracownika organu administracji publicznej jest:

-bliskość wobec strony;

-lub osobiste zaangażowanie w sprawie.

Pracownik podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu zgodnie z art. 24.1 k.p.a. ze względu na bliskość wobec strony wtedy, gdy:

a)jest stroną w stosunku prawnym tego rodzaju, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub o obowiązki;

b)jest to sprawa jego małżonka, krewnych lub powinowatych do drugiego stopnia (powody wyłączenia trwają nadal po ustaniu małżeństwa);

c)sprawa dotyczy osoby związanej z pracownikiem stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli (powód wyłączenia istnieje po ustaniu tych stosunków);

d)pracownik był lub jest przedstawicielem jednej ze stron albo gdy przedstawicielem jest osoba związana z nim węzłem pokrewieństwa, powinowactwa, stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli;

e)jedną ze stron jest osoba będąca w stosunku nadrzędności służbowej wobec niego.

*Ze względu na bliskość wobec sprawy pracownik podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu, jeżeli:

-jest w niej stroną;

-był w sprawie świadkiem lub biegłym;

-brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji;

-z powodu danej sprawy wszczęto przeciwko pracownikowi dochodzenie służbowe,

postępowanie dyscyplinarne lub postępowanie karne.

(!!!)”Instytucja wyłączenia organu administracji publicznej” – trzy elementy się na nią

składają, a mianowicie:

1)rodzaj sprawy oraz;

2)osobiste zaangażowanie w nią, jak też;

3)bliskość wobec strony.

Organ administracji publicznej „podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych:

1)jego kierownika lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunkach określonych w art. 24.1 pkt 2 i 3, 2) osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w stosunkach określonych w art. 24.1 pkt 2 i 3 (art. 25.1 k.p.a.).

Instytucję wyłączenia organu ustanawia też, przy zastosowaniu takich samych elementów konstrukcji, Ordynacja podatkowa. Według art. 131.1 o.p. naczelnik urzędu skarbowego podlega wyłączeniu od załatwiania spraw dotyczących zobowiązań podatkowych lub innych spraw normowanych przepisami prawa podatkowego w przypadku, gdy sprawa dotyczy:

1)naczelnika urzędu skarbowego albo jego zastępcy;

2)dyrektora izby skarbowej albo jego zastępcy;

3)małżonka, rodzeństwa, wstępnych, zstępnych albo powinowatych pierwszego stopnia osób wymienionych w pkt 1 albo 2;

4)osoby związanej stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli z osobą wymienioną w pkt 1 albo 2.

Nowela do k.p.a. z 1990 roku rozszerzyła zakres stosowania instytucji wyłączenia organu administracji publicznej w zakresie spraw dotyczących samorządu terytorialnego. Zgodnie z art. 27a.1: „Organy gminy podlegają także wyłączeniu od załatwienia sprawy, w której stroną jest gmina”. Organ gminy, poza przypadkami określonymi w art. 25.1 pkt 1, podlegały zatem również wyłączeniu, wtedy, gdy gmina jako samodzielny podmiot prawa publicznego była stroną w danej sprawie (np.: w sprawie wymeldowania z lokalu będącego własnością gminy).

(!!!)”Instytucja wyłączenia członka organu kolegialnego” – instytucja ta jest identyczna w swej konstrukcji z instytucją wyłączenia pracownika organu administracji publicznej.

„Członek samorządowego kolegium odwoławczego podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, jeżeli brał udział w wydaniu decyzji objętej wnioskiem”.

Jeżeli w wyniku wyłączenia członków organu kolegialnego organ ten nie może podjąć uchwały z powodu braku kworum, to organ ten traci zdolność prawną do załatwienia sprawy. W takim przypadku stosuje się odpowiednio art. 26.2 k.p.a., tzn.: że albo sprawę załatwia organ bezpośrednio wyższego stopnia, albo też może on wyznaczyć do załatwienia sprawy inny podległy mu organ.

Rozdział VIII: Strona postępowania administracyjnego.

1. Pojęcie strony postępowania administracyjnego ogólnego:

Analizując art. 28, należy przede wszystkim stwierdzić, że zawiera on postanowienia

dwóch odrębnych norm prawnych, które znajdują zastosowanie niezależnie od siebie, bo

zastosowanie jednej z nich wyłącza zastosowanie drugiej.

Jedną normę prawną tworzy ta część art. 28, w której stanowi się, że stroną będzie podmiot, którego „interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie”, drugą zaś normę prawną – człon drugi przepisu, głoszący, iż stroną będzie podmiot, który „żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek”. W pierwszym przypadku istnieje podstawa prawna do wezwania do udziału w postępowaniu podmiotu będącego w nim stroną, a w przypadku drugim – w dacie żądania wniesionego przez stronę do organu administracji publicznej następuje wszczęcie postępowania.

Stosowanie dwóch norm prawnych zamieszczonych w art. 28 następuje w sytuacjach, w których powinny wystąpić odmienne przesłanki.

*W przypadku pierwszej normy, tzn.: odnoszącej się do ustalenia kręgu stron postępowania wszczynanego z urzędu, będą to przesłanki następujące:

a)prawo materialne ustanawia określony organ administracji publicznej jako właściwy w sprawie, co organ ten musi stwierdzić zgodnie z art. 19 – który to stanowi, że organy administracji publicznej przestrzegają z urzędu swojej właściwości rzeczowej i miejscowej;

b)sprawa, w której organ ten jest właściwy, może być załatwiona tylko przez wydanie decyzji (z dopuszczeniem ugody);

c)istnieją podmioty, mające – w ocenie organu administracji publicznej – interes prawny lub obowiązek, którego będzie dotyczyć postępowanie w sprawie indywidualnej.

*W przypadku drugiej normy przesłanki te będą następujące:

a)istnieje podmiot uznający się za legitymowany do występowania w postępowaniu przez organem administracji publicznej;

b)jest to podmiot mający – zgodnie z własną oceną stanu faktycznego oraz stanu prawnego sprawy – interes prawny lub obowiązek, o którym można rozstrzygnąć decyzją;

c)podmiot ten dokonuje czynności procesowej przez wniesienie, do organu uznanego za właściwy, żądania wszczęcia postępowania w jego indywidualnej sprawie, które będzie skuteczne, gdy jest on rzeczywiście stroną, a będzie podstawą odmowy jego wszczęcia, gdy nie jest on stroną.

1. Pojęcie strony postępowania podatkowego:

Art. 133.1-3 o.p. normuje pojęcie strony postępowania podatkowego z odwołaniem się do ustawowo zdefiniowanych podmiotów postępowania: podatnika, płatnika, inkasenta, osób trzecich i z odniesieniem się do interesu prawnego jako podstawy udziału w postępowaniu.

1. Zdolność administracyjnoprawna i zdolność procesowa stron postępowania:

Zgodnie z art. 29 k.p.a. stroną może być każdy podmiot mający zdolność prawną ocenianą według art. 30 k.p.a., a więc osoba fizyczna i osoba prawna. Zgodnie z art. 29 stroną może być jednostka organizacyjna państwowa, samorządowa lub społeczna, i to niezależnie od tego, czy ma osobowość prawną, czy też jej samoistny charakter jest zaznaczony tylko wyodrębnieniem organizacyjnym. Stroną może być organ administracji rządowej, a także gmina, powiat lub województwo, ale konieczne będzie oddzielenie od siebie sytuacji, w których sprawują one orzecznictwo administracyjne, oraz tych, w których są one stronami postępowania prowadzonego przez inny organ administracyjny. Gmina będzie np.: stroną wtedy, gdy jej interes prawny lub obowiązek wynika z przepisów prawa publicznego (administracyjnego, finansowego).

Art. 30.1 k.p.a. „zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron ocenia się

według przepisów prawa cywilnego, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej”.

Art. 30.2 k.p.a. „osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli”.

Art. 30.3 k.p.a. „strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub statutowych przedstawicieli”.

Art. 30.4 k.p.a. „w sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni”.

Art. 30.5 k.p.a. „w sprawach dotyczących spadków nie objętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku – kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji publicznej”.

Art. 34.1 k.p.a. „organ administracji publicznej wystąpi do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej do czynności prawnych, o ile przedstawiciel nie został już wyznaczony”.

Art. 34.2 k.p.a. „w przypadku konieczności podjęcia czynności nie cierpiącej zwłoki organ administracji publicznej wyznacza dla osoby nieobecnej przedstawiciela uprawnionego do działania w postępowaniu do czasu wyznaczenia dla niej przedstawiciela przez sąd”.

1. Pełnomocnictwo procesowe:

Udzielenie pełnomocnictwa następuje przez jednostronną czynność prawną, jaką jest oświadczenie woli mocodawcy złożone w dowolnej formie.

Reguluje je art. 32 i 33 k.p.a.

Art. 32 k.p.a. „strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania”.

Art. 33.1 k.p.a. „pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych”.

Art. 33.2 k.p.a. „pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu”.

Art. 33.3 k.p.a. „pełnomocnik dołącza do akt oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a także doradca podatkowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazujących ich umocowanie. Organ administracji publicznej może w razie wątpliwości zażądać urzędowego poświadczenia podpisu strony”.

Art. 33.4 k.p.a. „w sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nie żądać pełnomocnictwa, jeśli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony”.

Natomiast w postępowaniu podatkowym wymaga się od pełnomocnika posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych (art. 137.1 o.p.), co jest wymaganiem dalej idącym niż w prawie cywilnym. Pełnomocnikiem zostaje osoba fizyczna, której udzielono pełnomocnictwa pisemnie lub ustnie, wnosząc je do protokołu.

Przesłanki zastosowania art. 137.3a o.p., który stanowi o domniemanym pełnomocnictwie, są trzy: kwestia procesowa jest mniejszej wagi; jako pełnomocnik występuje małżonek strony; nie ma wątpliwości co do samego istnienia umocowania do działania oraz jego zakresu.

Od dnia powiadomienia organu administracyjnego przez stronę o ustanowieniu pełnomocnika musi on mieć zapewniony czynny udział w postępowaniu tak samo jak strona, albowiem „pominięcie przez organ administracji pełnomocnika strony jest równoznaczne z pominięciem strony w postępowaniu administracyjnym i uzasadnia wznowienie postępowania na zasadzie art. 145.1 pkt 4 k.p.a.

Rozdział IX: Podmioty na prawach strony.

Instytucja procesowa podmiotów na prawach strony charakteryzuje się tym, że prawo procesowe dopuszcza do uczestnictwa w postępowaniu organizację społeczną i prokuratora, ale „podmioty te nie są stronami w toczącym się postępowaniu, gdyż postępowanie nie toczy się w ich własnej sprawie; nie występują one zamiast strony, lecz obok i niezależnie od strony”. Prawo procesowe przyznaje tym podmiotom „prawa strony”, przez które należy rozumieć wyłącznie prawa procesowe. Podmiotom tym nie przysługują zatem prawa wynikające z norm prawa materialnego ani nie mogą one rozporządzać takimi prawami.

Podmioty na prawach strony, mając prawa procesowe strony, są powołane do dokonywania czynności procesowych w postępowaniu. Skuteczność prawna tych czynności jest uzależniona od spełnienia wymagań przewidzianych normami prawa procesowego, np.: co do treści i formy czynności, terminu jej dokonania.

1. Organizacja społeczna:

Organizacje społeczne (art. 5.2 pkt 5 k.p.a.) – rozumie się przez to organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne (pojęcie jest rozumiane szeroko).

Przyznanie praw procesowych strony organizacji społecznej jest uzależnione od spełnienia łącznie dwóch przesłanek:

1)jest to uzasadnione celami statutowymi organizacji, co ma miejsce wtedy, gdy sprawa będąca przedmiotem danego postępowania mieści się w zadaniach organizacji określonych w statucie; jeżeli np.: przedmiotem postępowania jest wydanie pozwolenia wodnoprawnego, to przesłanka ta będzie spełniona przez organizację zajmującą się sprawami ochrony środowiska naturalnego;

2)zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego, z czym będziemy mieli do czynienia wtedy, gdy skutki decyzji wpływać będą na sytuację prawną nie tylko strony, ale również innych podmiotów, na otoczenie (np.: problem ochrony środowiska przy udzielaniu koncesji na działalność gospodarczą czy też skutki społeczne rozpatrywane przy udzielaniu zezwolenia na sprzedaż i wyszynk alkoholu).

Organizacja społeczna, występując o przyznanie jej procesowych praw strony w postępowaniu, jest obowiązana wykazać, że spełnia obie przesłanki, przytaczając postanowienia statutu oraz uzasadniając konieczność ochrony określonych wymagań interesu społecznego.

Organizacja społeczna ma następujące prawa procesowe:

1)żądania wszczęcia postępowania w indywidualnej sprawie;

2)dopuszczenia jej do już toczącego się postępowania. Z tych podstawowych praw wynikają dalsze uprawnienia szczegółowe.

W sprawie, w której nie toczyło się jeszcze postępowanie administracyjne, organizacja

społeczna, na podstawie art. 31.1 pkt 1 k.p.a., może wystąpić z żądaniem wszczęcia postępowania. Zgodnie z art. 61.1 k.p.a. postępowanie administracyjne może być wszczęte na żądanie strony lub z urzędu, a przepisy prawa materialnego określają przypadki, w których wszczęcie postępowania następuje na żądanie strony, a w których z urzędu, albo dopuszczają obydwa przypadki.

W JAKIM ZAKRESIE ORGANIZACJA SPOŁECZNA MOŻE WYSTĘPOWAĆ Z ŻĄDANIEM WSZCZĘCIA POSTĘPOWANIA >>> ???

W związku z tym, że strona rozporządza swoimi prawami, tylko ona może wystąpić o ich autorytetową konkretyzację dokonywaną przez organ administracji publicznej w drodze decyzji. Odpowiadając na postawione pytanie, trzeba stwierdzić, że organizacja społeczna może żądać wszczęcia postępowania wtedy, gdy przepisy prawa materialnego dopuszczają wszczęcie postępowania z urzędu.

Organizacja społeczna może żądać dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu już toczącym się, i to niezależnie od tego, czy zostało ono wszczęte na wniosek strony, czy z urzędu. Dopuszczenie organizacji społecznej do postępowania następuje w drodze postanowienia.

Prawo organizacji społecznej zatem jest dostatecznie zapewnione przez przyznanie środka zaskarżenia od postanowienia o odmowie dopuszczenia do udziału w postępowaniu.

(!!!) Natomiast „Ordynacja podatkowa” nie wprowadzała instytucji podmiotu na prawach strony – organizacji społecznej ani nie odsyłała do stosowania w tym zakresie przepisów k.p.a. Obecnie obowiązujące przepisy Ordynacji podatkowej wprowadzają istotną zamianę przez wprowadzenie również do postępowania podatkowego prawa udziału organizacji społecznej, przyznając prawa procesowe strony. Według art. 133a o.p.: „Organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby, za jej zgodą, występować z żądaniem:

1)wszczęcia postępowania;

2)dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu – jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes publiczny”.

„Organ podatkowy, uznając żądanie organizacji społecznej za uzasadnione, postanawia o wszczęciu postępowania z urzędu lub o dopuszczeniu organizacji do udziału w postępowaniu.

Przyjęte przesłanki dopuszczenia do udziału w postępowaniu podatkowym:

przesłanka – „uzasadnione jest to celami statutowymi” i przesłanka – „gdy przemawia za tym interes publiczny”, wymagają rewizji tej ogólnej oceny. Interes prawny strony postępowania podatkowego nie pozostaje zawsze w zgodzie z interesem publicznym. Dlatego też szczególne znaczenie ma zgoda udzielona przez stronę na dopuszczenie organizacji społecznej do udziału w postępowaniu.

1. Prokurator:

Celem, do którego realizacji wprowadzono instytucję prawną udziału prokuratora w postępowaniu administracyjnym, było rozbudowanie systemu gwarancji prawnych praworządnego działania organów administracji publicznej przez poddanie ich kontroli sprawowanej przez niezależny od nich organ.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z 20 czerwca 1985 roku „o prokuraturze”, prokuraturę

stanowią: Prokurator Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu. Prokurator Generalny jest naczelnym organem prokuratury. Według art. 6 ust. 1 prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są: prokuratorzy Prokuratury Generalnej, prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych.

Sytuację prawną prokuratora w postępowaniu administracyjnym reguluje obecnie wyłącznie k.p.a. Według bowiem art. 42 ustawy „o prokuraturze”: „Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym, administracyjnym w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach określają odrębne ustawy”.

Przepisy k.p.a. przyznają prokuratorowi następujące prawa procesowe:

1)prawo żądania wszczęcia postępowania – w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. Jeżeli zatem w danej sprawie administracyjnej nie toczyło się i nie toczy się postępowanie, prokurator ma prawo zwrócić się do właściwego organu administracji publicznej z żądaniem wszczęcia postępowania. Warunkiem realizacji tego prawa jest wystąpienie przesłanki – usunięcie stanu niezgodnego z prawem;

2)jeżeli postępowanie w danej sprawie się toczy, to prokurator ma prawo udziału w każdym stadium postępowania – w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem;

3)jeżeli postępowanie zostało zakończone, to prokuratorowi od decyzji ostatecznej służą dwa środki zaskarżenia: sprzeciw – na drodze administracyjnej i skarga – na drodze sądowej.

Prokuratorowi służy prawo wniesienia sprzeciwu, jeżeli przepisy k.p.a. lub przepisy szczególne dopuszczają wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji, uchylenie lub zmianę decyzji.

Prokuratorowi, który bierze udział w postępowaniu głównym lub w postępowaniu prowadzonym w trybach nadzwyczajnych, służą procesowe prawa strony.

1. Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka:

Instytucję Rzecznika Praw Obywatelskich powołano w celu rozbudowania systemu gwarancji prawnych przestrzegania praw i wolności człowieka i obywatela, określonych w konstytucji i innych aktach normatywnych. Rzecznik stał się trzecim podmiotem, który może brać udział w postępowaniu administracyjnym na prawach strony, ale zakres jego procesowych uprawnień nie został określony odrębnie, lecz przez odesłanie do praw procesowych prokuratora.

Według art. 14 ustawy z 15 lipca 1987 roku „o Rzeczniku Praw Obywatelskich” ma on w postępowaniu administracyjnym, a więc i postępowaniu podatkowym, następujące prawa procesowe:

-żądania wszczęcia postępowania administracyjnego (występuje jednak wtedy, gdy zachodzi konieczność ochrony praw i wolności człowieka i obywatela).

-uczestniczenia w postępowaniu administracyjnym na prawach przysługujących prokuratorowi;

-wnoszenia skarg do sądu administracyjnego.

Zgodnie z zasadą subsydiarności Rzecznik „podejmuje działania, gdy osoba, której prawa zostały naruszone, wykorzystała uprzednio wszystkie dostępne środki ochrony prawnej”.

W postępowaniu podatkowym Rzecznik Praw Obywatelskich bierze udział na prawach

przysługujących prokuratorowi.

1. Inne podmioty:

Przepisy ustaw materialnoprawnych oraz ustaw ustrojowych mogą przyznawać prawa procesowe innym podmiotom, np.:

A)Ustawa z 20 lipca 1991 roku „o Inspekcji Ochrony Środowiska” w art. 16 ust. 2 – stwierdza, że organy tej Inspekcji w razie stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie ochrony środowiska w działalności organów administracji państwowej, rządowej lub organu samorządu terytorialnego wnoszą wystąpienie, w którym może być także wniosek o wszczęcie postępowania administracyjnego lub o dopuszczenie ich do udziału w toczącym się już postępowaniu.

Rozdział X: Uczestnicy postępowania administracyjnego.

• Pojęcie uczestników postępowania:

W postępowaniu administracyjnym wyróżniamy:

1)podmioty postępowania – do których to zaliczamy organy administracji publicznej powołane do autorytatywnej konkretyzacji normy prawa materialnego w sprawie administracyjnej będącej przedmiotem postępowania oraz te podmioty, które w danej sprawie mają chronione przez prawo interesy, a zatem stronę (strony) oraz podmioty na prawach strony. Podmioty postępowania korzystają z przyznanej im przez prawo procesowe pełni praw procesowych, wyrażających się w zespole uprawnień i obowiązków procesowych, zróżnicowanych ze względu na pozycję prawną określonego podmiotu w postępowaniu administracyjnym.

Pozostałe podmioty postępowania korzystają z praw procesowych w celu zagwarantowania obrony ich konkretnych interesów w dokonywanym przez organ administracji publicznej procesie autorytatywnej konkretyzacji normy prawa materialnego.

2)uczestnicy postępowania (rodzaje i ich uprawnienia) – do których to zaliczamy osoby fizyczne, osoby prawne lub inne jednostki organizacyjne, które w sprawie będącej przedmiotem postępowania administracyjnego nie mają interesów chronionych przez prawo, lecz są zainteresowane daną sprawą albo ze względu na ich faktyczne interesy i wobec tego rozstrzygnięcie sprawy nie będzie dla nich obojętne, albo ze względu na ich udział w niektórych czynnościach postępowania (wynik tego postępowania będzie pozostawał wtedy poza sferą ich zainteresowania).

Uczestników postępowania mających w sprawie interes faktyczny będziemy określać mianem osób zainteresowanych, tworzą oni jedną grupę tych uczestników.

Do drugiej grupy uczestników postępowania zaliczamy: świadków, biegłych i osoby trzecie wezwane do przedstawienia przedmiotu oględzin (prawo nie przyznaje tej grupie uczestników postępowania administracyjnego pełni praw procesowych, a jedynie daje im pojedyncze uprawnienia).

(!!!) UPRAWNIENIA:

Jeżeli wziąć pod uwagę pozycję procesową świadka, to może on odmówić zeznań lub

odmówić odpowiedzi na niektóre pytania, a więc może on uchylić się od pewnych działań w postępowaniu administracyjnym.

Podobnie będzie w przypadku biegłego, do którego stosuje się odpowiednio przepisy o świadkach oraz o wyłączeniu pracownika. Może on więc uchylić się od wydania opinii, skutecznie domagając się wyłączenia od udziału w postępowaniu, może odmówić odpowiedzi na niektóre pytania, jeżeli np.: dotyczą one spraw objętych tajemnicą zawodową.

Przyznanie uczestnikom postępowania jedynie ograniczonych praw procesowych jest uzasadnione tym, że nie mają oni własnego interesu w sprawie będącej przedmiotem postępowania administracyjnego, sprawa ta ich nie dotyczy, jej rozstrzygnięcie nie ma żadnego wpływu na ich sytuację prawną lub faktyczną.

Przepisy zawarte w k.p.a. i o.p. nie regulują sytuacji prawnej osób zainteresowanych, a zatem ta kategoria uczestników postępowania jest w świetle obowiązującej regulacji prawnej pozbawiona praw procesowych.

Rozdział XI: Przedmiot postępowania administracyjnego ogólnego oraz szczególnego.

1. Pojęcie przedmiotu postępowania administracyjnego w doktrynie:

W k.p.a. występuje pojęcie przedmiotu, np.: wyjaśnienia lub zeznania, rozpoznania sprawy lub też przedmiotu sprawy, podobnie jak w o.p. W k.p.a. nie używa się wprost pojęcia „przedmiot postępowania”, ale jest o nim mowa a contrario w art. 105.1 (art. 208.1 o.p.), w którym stanowi o umorzeniu postępowania, które „z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe”.

Pojęcie „przedmiot postępowania administracyjnego” wprowadził do rozważań podręcznikowych W. Dawidowicz. W pierwszym podręczniku jako charakteryzujące to pojęcie wymieniał dwa elementy: zewnętrzny akt administracyjny (w procesowej formie decyzji lub postanowienia) oraz indywidualną sprawę z zakresu administracji państwowej (zgodnie z pierwotną treścią art. 1 k.p.a.).

Przedmiot postępowania administracyjnego – rozumiany jako obiekt regulacji prawnej, można powiedzieć, że jest to pewien zbiór reguł, które powinny się odnosić wyłącznie do samego podejmowania decyzji stosowania prawa.

1. Elementy pojęcia przedmiotu postępowania administracyjnego:

Elementów konstytuujących przedmiot postępowania administracyjnego można wyróżnić kilka (podążając za poglądami W. Dawidowicza), za taki element trzeba uznać:

a)pojęcie sprawy oraz aktu administracyjnego indywidualnego zewnętrznego, występującego pod procesowym mianem decyzji lub postanowienia;

b)przesłanki istnienia postępowania administracyjnego, czyli – elementy podmiotowe, tzn.: legitymowany organ administracyjny oraz strona.

Konstytucyjna zasada działania organów władzy publicznej „na podstawie i w granicach prawa” (art. 7 Konstytucji RP) wymaga dopełnienia stwierdzeniem, że nie każdy przepis prawa daje podstawę sprawy, która powinna być rozpatrywana w postępowaniu administracyjnym. Organy administracji państwowej mogą działać z wykorzystaniem prerogatyw administracyjnych, tzn.: stosując działania władcze, jednostronne, zagrożone w razie potrzeby przymusem administracyjnym tylko w sferze prawa publicznego (administracyjnego, finansowego). Nie może wobec tego być sprawy kwalifikującej się do rozpoznania w postępowaniu administracyjnym ogólnym lub szczególnym bez wyraźnej w wprost określonej podstawy prawnej, zawartej w powszechnie obowiązujących przepisach prawa publicznego.

W obrębie prawa publicznego można wyróżnić takie przepisy, które bezpośrednio z mocy prawa kształtują prawa lub obowiązki różnych podmiotów, oraz inne – czyniące to niejako pośrednio, bo kształtowanie praw lub obowiązków, nawiązanie stosunków prawnych będzie wymagać aktów stosowania prawa dokonywanych przez organy administracyjne. Jedne więc stosunki prawne będą powstawały z mocy prawa (np.: nabycie obywatelstwa polskiego przez dziecko rodziców będących obywatelami polskimi), inne zaś będą wynikały z decyzji administracyjnej (np.: z zezwolenia udzielonego na niektóre rodzaje działalności gospodarczej).

W doktrynie z doniosłych względów prawnych słusznie odróżnia się postępowanie podatkowe w ścisłym tego słowa znaczeniu od szerokiego jego rozumienia, albowiem to szeroko rozumiane postępowanie podatkowe dotyczy sytuacji, w których stosuje się technikę samoobliczania podatku (np.: podatek dochodowy od osób fizycznych) lub też obliczanie podatku przez płatnika. W tych przypadkach zasadnicze znaczenie ma kontrola podatkowa i czynności sprawdzające.

Wynikają z tego dwie konsekwencje: musi istnieć organ administracji publicznej, umocowany do działania w określonej sferze prawa publicznego i umocowanie to nie może mieć charakteru ogólnego, ale musi dotyczyć określonych stosunków społecznych lub gospodarczych kwalifikujących się do uregulowania ich w drodze indywidualnego aktu administracyjnego.

1. Jurysdykcyjne postępowanie administracyjne:

Jurysdykcyjne postępowanie administracyjne (pojęcie wprowadzone do doktryny przez M. Zimmermanna) – jest to takie postępowanie administracyjne, w którym elementami konstrukcyjnymi są pojęcia: strony, interesu prawnego, decyzji administracyjnej.

Obowiązujący tekst k.p.a. zawiera pojęcie „indywidualna sprawa rozstrzygana w drodze decyzji administracyjnej”, która pozostaje we właściwości organów administracji publicznej, obejmującej administrację rządową centralną i terenową, organy jednostek samorządu terytorialnego i inne podmioty wykonujące zlecone funkcje administracji publicznej. Przepisy k.p.a. o postępowaniu administracyjnym ogólnym są stosowane w typowych sprawach indywidualnych regulowanych prawem administracyjnym, wymagających wydania decyzji administracyjnej celem usunięcia stanu nieustalenia prawa lub sporu o prawo, z zastosowaniem systemu czynności i gwarancji procesowych.

Ten zespół przepisów prawnych tworzy podstawę jurysdykcyjnego postępowania administracyjnego.

Prawną podstawę postępowania administracyjnego szczególnego stanowią przepisy o.p., przede wszystkim działu IV, których zakres obowiązywania został również rozciągnięty na postępowanie w sprawach celnych oraz w sprawach rozpatrywanych przez organy kontroli skarbowej. Postępowanie podatkowe jest prowadzone przez wymienione w art. 13 o.p. organy administracji publicznej w sprawach indywidualnych dotyczących zobowiązań podatkowych i innych spraw regulowanych przepisami prawa podatkowego, które są rozstrzygane przez wydanie decyzji, będącej procesową formą

indywidualnego aktu administracyjnego.

1. Określenie przedmiotów postępowania i procesu administracyjnego:

Przedmiot postępowania administracyjnego – tworzą takie przypadki decyzji stosowania prawa przez organy administracji publicznej, w których te organy są wprost powołane przepisami prawa publicznego do orzekania, w razie sporu o prawo lub w razie nieustalenia prawa, w drodze zewnętrznego aktu administracyjnego indywidualnego, w prawnie uregulowanym trybie podejmowania decyzji stosowania prawa, zapewniającym jej standard zgodny z ideą decyzji praworządnej.

W tym określeniu pojęcie organu administracyjnego jest użyte na oznaczenie organów administracji publicznej wszystkich szczebli i rodzajów (terenowe, centralne, administracji ogólnej, specjalnej), organów samorządu terytorialnego działających w sprawach własnych lub zleconych, a także wszystkich innych państwowych, społecznych, samorządowych jednostek organizacyjnych, jeżeli przepisem ustawowym powierzono im sprawowanie funkcji administracji publicznej, połączone z umocowaniem do wydawania decyzji administracyjnych.

Przedmiot procesu administracyjnego – jest to konkretna sprawa indywidualnego podmiotu, w której na podstawie przepisów prawnych powszechnie obowiązujących organy administracji publicznej są władne podjąć decyzję administracyjną albo orzekając w niej o uprawnieniach lub o obowiązkach indywidualnego podmiotu, albo stwierdzając w niej o niedopuszczalności takiego orzekania.

Sprawa indywidualna – tzn.: konkretna w podwójnym znaczeniu, czyli dotycząca indywidualnej osoby fizycznej, osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej oraz odnosząca się do indywidualnie oznaczonego uprawnienia lub obowiązku, jest pojęciem prawnym występującym w art. 1 pkt 1, a poza tym do jego interpretacji można odnieść wcześniej stosowane i wyjaśnione w literaturze pojęcie sprawy administracyjnej albo normatywnie określone pojęcia podatnika, płatnika, inkasenta lub osoby trzeciej.

Na uwagę zasługuje to ustalenie doktrynalne, z którego wynika, że w sprawach podatkowych dotyczących poszczególnych ich rodzajów najpierw trzeba ustalić przedmiot podatku, a dopiero na tej podstawie z uwzględnieniem zróżnicowania praw i obowiązków (sytuacji podatkowej) określa się podmiot obowiązku podatkowego, a w dalszym biegu sprawy – zobowiązania podatkowego.

Część trzecia

CZYNNOŚCI PROCESOWE TRYBU ZWYKŁEGO POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Rozdział XII: Czynności procesowe postępowania administracyjnego.

1. Uwagi wstępne o czynnościach postępowania administracyjnego:

Porządkowanie ciągu działań postępowania administracyjnego może być dokonywane na podstawie różnych kryteriów. Systematyka przepisów k.p.a. jest jednym z przykładów porządkowania czynności postępowania administracyjnego. W doktrynie z reguły przyjmuje się systematykę k.p.a. jako podstawę charakterystyki postępowania w I

Instancji.

Na odrębne potraktowanie zasługują środki prawne służące zdyscyplinowaniu działań wszystkich podmiotów postępowania. Trzeba również zwrócić uwagę na wydawane w toku postępowania orzeczenia organu dotyczące czynności procesowych, ich zakresu i kolejności podejmowania w sprawie. Czynności procesowe są uregulowane szczegółowo w k.p.a. i o.p. w odniesieniu do toku postępowania w I instancji, ale te przepisy są stosowane również w postępowaniu odwoławczym oraz w postępowaniach trybów nadzwyczajnych.

Wszczęcie postępowania administracyjnego nie oznacza wyłącznie zapoczątkowania czynności procesowych w sprawie, która nie była jeszcze w ogóle rozpoznawana przez organy administracyjne, lecz dotyczy także wszczęcia postępowania w kolejnej instancji administracyjnej lub podjęcia postępowania w nadzwyczajnym trybie.

Czynności procesowe uregulowane w k.p.a. oraz w o.p. jako czynności trybu zwykłego będą stosowane w postępowaniu weryfikacyjnym przez organem odwoławczym, a także w trybach nadzwyczajnych. Organy odwoławcze powinny z zasady orzekać co do istoty sprawy i wobec tego albo one same, albo z pomocą organów I instancji powinny prowadzić wszystkie czynności postępowania, stosując wprost lub odpowiednio przepisy obowiązujące przez I instancją.

Podobnie jest w przypadku prowadzenia postępowania w trybie nadzwyczajnym. Organ weryfikujący decyzję w tym trybie stosuje przepisy normujące postępowanie przed organem I instancji.

Niektóre czynność procesowe trybu zwykłego będą podejmowane przez różne organy poza ramami postępowania administracyjnego ogólnego lub szczególnego. Przed wydaniem zaświadczenia należy niekiedy przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, o czym stanowi art. 218.2 k.p.a., i wobec tego należy sięgnąć do przepisów np.: o dowodach.

1. Czynności procesowe wszczęcia postępowania:

Przepisy k.p.a. oraz o.p. głoszą, że postępowanie administracyjne „wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu”.

Na organie administracyjnym zawsze spoczywa obowiązek przestrzegania swojej właściwości, który musi wypełnić, zarówno wtedy gdy ma wszcząć postępowanie z urzędu, jak i wówczas gdy wpływa do niego żądanie wszczęcia postępowania. Jeżeli organ ustali w drodze czynności wewnętrznych, że nie jest właściwy w sprawie, to nie będzie miał podstaw do wszczęcia postępowania z urzędu. Jeżeli zaś do tego samego wniosku dochodzi po zapoznaniu się z treścią żądania, to ma obowiązek jego przekazania do administracyjnego organu właściwego albo zwrócenia go osobie wnoszącej z pouczeniem o właściwości w danej sprawie sądu lub jeszcze innego organu.

W przepisach k.p.a. oraz o.p. nie było podstaw do przeprowadzenia przez organy administracyjne wiążącej oceny dopuszczalności żądania wszczęcia postępowania pod względem podmiotowym i przedmiotowym, w celu ustalenia, czy wnosi je osoba będąca stroną postępowania i czy nie ma przeszkód prawnych wyłączających możliwość rozpatrzenia konkretnej sprawy.

Żądanie wszczęcia postępowania wpływające do organu administracyjnego powoduje różne skutki prawne. Jeżeli żądanie odpowiada wszystkim prawnym wymaganiom podmiotowym i przedmiotowym, to powoduje ono wszczęcie postępowania z mocy przepisów procesowych. Żądanie wniesione w formie pisemnego podania powoduje ten skutek z chwilą jego doręczenia organowi, a jeżeli ma formę dokumentu elektronicznego, to skutek ten powstaje po wprowadzeniu go do systemu teleinformatycznego organu – z reguły do elektronicznej skrzynki podawczej. Taki sam skutek prawny następuje, gdy kilka stron w tej samej sprawie razem i jednocześnie wnoszą żądanie wszczęcia postępowania. Jeżeli zaś żądanie wnosi jedna ze stron konkretnej sprawy, to pozostałe strony muszą być zawiadomione o jego wszczęciu, aby mogły wziąć udział w wszczętym już postępowaniu. W przypadku gdy stroną postępowania jest osoba prawna lub organizacja bez osobowości prawnej, to żądanie wnosi jej statutowy lub ustawowy organ.

Uchybienie zasadzie dyspozycyjności, wynikające z wszczęcia postępowania przez organ administracyjny bez wymaganego prawem żądania strony, ma znamiona rażącego naruszenia prawa, dającego podstawę do stwierdzenia nieważności decyzji.

Z mocy prawa nie powoduje wszczęcia postępowania żądanie dotknięte wadami nieusuwalnymi. Wadliwe będzie żądanie wniesione przez osobę niebędącą stroną postępowania (wada podmiotowa) lub dotyczące sprawy niekwalifikującej się prawnie do rozpatrzenia (wada przedmiotowa). Po stwierdzeniu takiej wadliwości żądania organ wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, na które osobie wnoszącej żądanie służy zażalenie, a w dalszej kolejności skarga do sądu administracyjnego.

Wniesienie żądania przez stronę wywiera skutek prawny w dniu jego doręczenia organowi administracyjnemu, tzn.: w dacie wpływu żądania pisemnego albo zgłoszenia do protokołu żądania ustnego lub też wpływa do systemu teleinformatycznego; jest to „dzień doręczenia żądania organowi”.

Zgodnie z art. 233 k.p.a. żądanie wszczęcia postępowania może być wniesione w formie skargi powszechnej (petycji), która, jeżeli pochodzi od strony, niezależnie od nazwy będzie podstawą wszczęcia postępowania z mocy art. 61 k.p.a. lub art. 165 o.p. Według bowiem art. 222 k.p.a. treść pisma przesądza o jego charakterze, a nie nazwa czy forma. Jeżeli skarga jest pismem procesowym strony, to musi być rozpatrzona zgodnie z przepisami proceduralnymi.

W postępowaniu ogólnym organ administracyjny ma obowiązek ustalenia, jakie podmioty są stronami wszczętego postępowania, i powiadomić je o tym, że biorą udział w postępowaniu. Taki sam obowiązek spoczywa na organie podatkowym po wprowadzeniu do o.p. art. 165.3a.

W toku postępowania nie ma różnic w czynnościach procesowych, które byłyby zależne od trybu jego wszczęcia, z dwoma tylko wyjątkami, będącymi przejawem zasady dyspozycyjności – dotyczy to:

-zawieszenia postępowania;

-oraz jego umorzenia na wniosek strony, która żądała wszczęcia postępowania.

(!!!) Wszczęcie postępowania z urzędu może nastąpić w kilku sytuacjach uregulowanych w k.p.a.:

1)organ działa z własnej inicjatywy – czy to na skutek własnych informacji, czy to kontroli wewnętrznej – albo z inicjatywy organu nadzoru; obowiązek działania na podstawie przepisów prawa wyraża się również w tym, że organ powinien dążyć do eliminowania przypadków niepewności co do prawa lub obowiązków ustanawianych w drodze decyzji; poza tym prawo materialne może nakładać obowiązek wydania decyzji z urzędu bez oczekiwania na wniosek stron, bo wszelka przewlekłość byłaby szkodliwa dla interesu publicznego;

2)z żądaniem wszczęcia postępowania dotyczącego określonej osoby lub określonych osób występują podmioty na prawach strony;

3)wszczęcie postępowania z urzędu następuje na skutek skargi powszechnej wniesionej przez osobę trzecią (art. 233 k.p.a. zdanie drugie: „jeżeli skarga taka pochodzi od innej osoby, może spowodować wszczęcie postępowania administracyjnego z urzędu, chyba że przepisy wymagają wszczęcia postępowania żądania strony”).

(!!!) Wszczęcie postępowania z urzędu w sprawach podatkowych – następuje, zgodnie z art. 156.2 o.p., w formie postanowienia, a data jego doręczenia stronie stanowi datę wszczęcia postępowania, co usuwa wszelkie wątpliwości występujące przy stosowaniu przepisów k.p.a. Wszczęcie postępowania może nastąpić z inicjatywy samego organu, na żądanie prokuratora oraz wskutek skargi powszechnej. Zgodnie z art. 165.5 i 7 o.p. nie wydaje się postanowienia o wszczęciu z urzędu postępowania wtedy, gdy chodzi o ustalenie corocznych zobowiązań podatkowych w niezmienionym stanie faktycznym lub niektórych umorzeń zaległości podatkowych oraz zeznania odnośnie do podatku od spadku lub darowizny.

Wszczęcie postępowania powoduje rozpoczęcie biegu terminu do załatwienia sprawy, o którym stanowi art. 35 k.p.a. (art. 139 o.p.), i dlatego tak istotne jest ustalenie początkowej daty postępowania. Termin załatwienia sprawy zależy od charakteru sprawy i wobec tego od razu przy wszczęciu postępowania trzeba ustalić, czy należy prowadzić postępowanie wyjaśniające i w jakiej formie. Poza wezwaniem stron do udziału w sprawie jest konieczne ustalenie kręgu uczestników czynności postępowania, których należy wezwać do udziału w nich z odpowiednim wyprzedzeniem.

(!!!) PODANIE

Treścią podania może być: żądanie, wyjaśnienie, odwołanie, zażalenie, a więc każdy wniosek procesowy lub inne oświadczenie strony, uczestnika postępowania.

Podanie może być: wnoszone w celu wszczęcia postępowania, jak też w trakcie jego prowadzenia i po zakończeniu go decyzją.

W postępowaniu administracyjnym ogólnym i podatkowym obowiązuje zasada ograniczonego formalizmu, wynikająca z art. 12.1 k.p.a. in fine (art. 125.1 o.p.), w którym stanowi się o najprostszych środkach zapewniających załatwienie sprawy i ujawnia się jej działanie również odnośnie do podania. W art. 63.2 k.p.a. jako elementy minimalne podania wymienia się: „wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie”.

Podanie wnoszone drogą elektroniczną – musi spełniać wymagania określone w przepisach wykonawczych do ustawy z 17 lutego 2005 roku o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne odnośnie do zawartych w nich danych zapisanych w formacie elektronicznym oraz musi być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym (z ważnym certyfikatem bezpieczeństwa). Nie wymienia się telefonu jako środka łączności przy wnoszeniu podań z uwagi na nikłe możliwości identyfikacji osoby wnoszącej je w ten sposób. Podanie może być zgłoszone ustnie do protokołu sporządzonego przez pracownika organu, z możliwością potwierdzenia jego wiarygodności, mimo braku podpisu osoby wnoszącej podanie. Wnoszący podanie ma prawo żądać potwierdzenia wniesienia przez adnotację na kopii lub osobnym poświadczeniem, również w formie elektronicznej.

Uchybienia i braki formy procesowej podania można podzielić na:

a)usuwalne – większość braków i uchybień formalnych można usunąć, gdy istnieje możliwość skomunikowania się z wnoszącym podanie. Może on być wezwany do sprecyzowania żądania, dołączenia dokumentów, złożenia wyjaśnień, do uiszczenia wymaganych opłat i opłacenia z góry kosztów postępowania. Jednocześnie z wezwaniem do usunięcia braków wyznacza się termin, w którym powinny być dopełnione dodatkowe czynności. Jeżeli termin nie zostanie dotrzymany przez wnoszącego podane i nie będzie on zabiegał o jego przedłużenie, to podanie pozostawia się bez rozpoznania;

b)nieusuwalne – tak samo się postępuje właśnie w przypadku braków nieusuwalnych, a więc wtedy, gdy nie ma w podaniu adresu osoby je wnoszącej i nie można tego adresu ustalić. Czynność procesowa polegająca na pozostawieniu podania bez rozpoznania nie ma określonej formy procesowej.

(!!!) „W postępowaniu podatkowym” art. 169.4 o.p. stanowi wprost, że: „Organ podatkowy wydaje postanowienie o pozostawieniu podania bez rozpatrzenia, na które przysługuje zażalenie” (poprzednio była to sprawa załatwiana decyzją).

Obowiązek przestrzegania przepisów o właściwości spoczywa na organie administracji publicznej i dlatego osoby wnoszące podanie nie ponoszą negatywnych skutków nieznajomości tych przepisów. To organ, do którego wniesiono podanie, czyni przedmiotem rozpoznania sprawy pozostające w jego właściwości, a mylnie skierowane podanie odsyła do organu właściwego.

1. Czynności toku postępowania techniczno-procesowe:

Czynności techniczno-procesowe postępowania wywołują skutki prawne przez fakty; czynnościami tymi organ administracyjny władczo ingeruje w sferę praw lub obowiązków różnych podmiotów. Czynności te są konieczne do rozpoznania sprawy, zorganizowania i przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego. Do czynności procesowych technicznych można zaliczyć przede wszystkim:

-wezwania wraz z korzystaniem z pomocy prawnej;

-doręczenia pism procesowych;

-dopuszczenie stron do akt sprawy oraz sporządzanie protokołów i adnotacji.

Część z tych czynności określa się w literaturze mianem czynności pomocniczych postępowania.

(!!!) WEZWANIA

Wezwanie może być skierowane do każdej osoby mającej informacje konieczne w postępowaniu.

Wezwanie jest czynnością dokonywaną z zachowaniem jawności i musi ono dokładnie określać podmioty, a więc kto kogo wzywa, musi ono określać sprawę, pozycję procesową wezwanego oraz cel, w którym go się wzywa, z zaznaczeniem, czy ma on obowiązek osobistego stawienia się, czy może wyręczyć się pełnomocnikiem lub przekazać żądane wiadomości na piśmie. Dalszymi elementami są: - określenie terminu stawiennictwa oraz – pouczenie o skutkach niezastosowania się do wezwania. Wezwanie w zwykłej formie pisemnej musi zawierać podpis pracownika z jego danymi osobowymi i służbowymi, a jeśli jest to dokument w formie elektronicznej, wymagany jest bezpieczny

podpis elektroniczny z ważnym certyfikatem.

Odrębnie uregulowano zasady wzywania do osobistego stawiennictwa, gdyż z mocy art. 51.1 k.p.a. można go żądać w granicach gminy lub miasta, w których wezwany zamieszkuje (przebywa). Dopuszczalne jest też żądanie stawienia się osobistego osoby zamieszkałej (przebywającej) w sąsiedniej gminie lub mieście. Obowiązek osobistego stawienia się na wezwanie w sprawach podatkowych rozciąga się na teren województwa miejsca zamieszkania lub pobytu osoby wezwanej. Osoba obowiązana do osobistego stawienia się może żądać wzywania jej do organu z innego województwa – miejscowo właściwego w sprawie i jest to żądanie wiążące dla organu. Obowiązek osobistego stawienia się na wezwanie zawsze będzie istniał niezależnie od miejsca zamieszkania (pobytu), gdy czynność musi być dokonana przed organem. Każda osoba, która stawi się na wezwanie, ma prawo do zwrotu kosztów podróży, utraconego zarobku dziennego, diety (strawne), kosztów noclegu, przy zastosowaniu przepisów obowiązujących w postępowaniu sądowym (art. 56 k.p.a.).

(!!!) DORĘCZENIA

Przepisy art. 39-49 k.p.a. są podporządkowane zasadzie oficjalności doręczeń ze względu na społeczne funkcje postępowania administracyjnego. Doręczenie stanowi czynność procesową o dużej doniosłości ze względu na obowiązywanie zasady pisemności w postępowaniu oraz z uwagi na skutki prawne, jakie z doręczeniem wiążą przepisy prawa procesowego, a także prawa materialnego. Od daty doręczenia pisma (w formie pisemnej lub dokumentu elektronicznego) biegną terminy procesowe lub materialne, od tej daty organ i strona będą związani decyzją lub postanowieniem, od niej możliwe staje się stosowanie środków dyscyplinujących lub środków egzekucyjnych.

Przepisy normują tylko kwestię samego doręczenia pisma, a nie odnoszą się wcale do dotarcia treści pisma do adresata. Dla biegu postępowania nie ma znaczenia, czy adresat zapoznał się z treścią pisma i kiedy to zrobił. Znaczenie procesowe ma tylko sam fakt doręczenia i jego potwierdzenia, z nim są związane skutki procesowe.

Rodzaje doręczenia:

a)doręczenie właściwe (zwykłe) – które stosuje się do osób fizycznych, jednostek organizacyjnych i organizacji społecznych. Doręczenie właściwe ma miejsce wtedy, gdy pismo dostarcza się adresatowi do jego rąk. Następuje to albo przez skorzystanie z usług pocztowych, albo przez pracowników organu administracyjnego, albo też przez inne osoby lub organy, które są do tego upoważnione. Stronie pozbawionej zdolności do czynności prawnych pism nie doręcza się, bo byłoby to bezskuteczne. Za te osoby działa przedstawiciel i jemu doręcza się pisma kierowane do strony. W przypadku ustanowienia pełnomocnika jest on podmiotem, któremu doręcza się pisma.

Doręczenie osobom fizycznym pism następuje w miejscu ich zamieszkania lub w miejscu pracy. Wyjątkowo można doręczyć pismo w lokalu organu administracyjnego, albo w każdym miejscu, w którym zastanie się adresata. Doręczenie powinno być potwierdzone podpisem adresata, który dokumentuje fakt doręczenia i jego datę. Ani uchylenie się adresata od złożenia podpisu, ani też odmowa przyjęcia pisma nie pozbawiają doręczenia skutku prawnego. W pierwszym przypadku osoba doręczająca potwierdza, komu i w jakiej dacie doręczyła pismo, a w przypadku drugim – niedoręczone pismo zwraca się organowi administracji publicznej a adnotacją informującą o odmowie jego przyjęcia i jej dacie. Przyjmuje się wtedy fikcję doręczenia w dacie odmowy przyjęcia pisma. Jeżeli w sprawie występuje kilka stron, to pisma doręcza się wszystkim stronom. Można doręczać pisma tylko jednej ze stron wtedy, gdy została ona wprost upoważniona przez inne strony do ich przyjmowania.

b)doręczenie zastępcze – które dawniej można było stosować tylko do osób fizycznych, a obecnie można również stosować do innych podmiotów (osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych). Doręczenie zastępcze polega na oddaniu pisma osobie, która przyjmie na siebie zobowiązanie doręczenia pisma adresatowi. Tymi osobami mogą być: pełnoletni domownik, sąsiad lub dozorca domu. O doręczeniu zastępczym trzeba adresata powiadomić zawiadomieniem zostawionym w pocztowej skrzynce oddawczej, a gdy nie jest to możliwe – w drzwiach mieszkania.

Odrębnie uregulowano doręczanie pism osobie nieobecnej, bo doręcza się je albo przedstawicielowi osoby nieobecnej ustanowionemu przez sąd (kurator osoby nieobecnej), albo przedstawicielowi tej osoby zamieszkałej za granicą lub z siedzibą zagraniczną pisma doręcza się za pośrednictwem jej pełnomocnika w kraju albo obowiązkowo ustanowionego w kraju pełnomocnika do doręczeń.

Pewne odrębności występują w postępowaniu podatkowym, bo osoba przebywająca za granicą dłużej niż 2 miesiące ma obowiązek ustanowienia pełnomocnika do doręczeń. Taki też obowiązek mają zagraniczne osoby fizyczne niebędące rezydentami dewizowymi. Pisma kierowane do osób nieznanych z miejsca pobytu doręcza się przedstawicielowi ustanowionemu przez sąd albo czasowo działającemu przedstawicielowi ustanowionemu przez organ podatkowy.

Przepisy k.p.a. ustanawiają dwie fikcje doręczenia pozwalające na prowadzenie postępowania mimo przeszkód w skorzystaniu z doręczenia właściwego lub zastępczego:

1)Po pierwsze, pismo skierowane do osoby fizycznej może być złożone na okres czternastu dni w urzędzie pocztowym lub w urzędzie gminy, a adresat jest o tym powiadamiany dwukrotnie informacją pozostawioną w skrzynce oddawczej, a gdy nie jest to możliwe, to informację zostawia się na drzwiach mieszkania, w miejscu pracy, na nieruchomości, której dotyczy postępowanie. Po upływie czternastu dni pismo uważa się za doręczone;

2)Po drugie, można również odstąpić od doręczenia pism, jeżeli przepisy szczególne pozwalają na powiadomienie stron o decyzjach lub czynnościach procesowych przez rozplakatowanie obwieszczeń, przez publiczne ogłoszenie przyjęte zwyczajowo, to doręczenie uznaje się z mocy prawa za dokonane po czternastu dniach od ogłoszenia wiadomości.

(!!!) Doręczenie pism osobom korzystającym z immunitetu dyplomatycznego lub konsularnego musi respektować przywileje wynikające z umów i zwyczajów międzynarodowych, w praktyce wymaga pośrednictwa organów administracji spraw zagranicznych.

Z zasady pisemności wynika konieczność utrwalania na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego wszystkich czynności procesowych albo z odnotowaniem ich treści i przebiegu, albo tylko z zaznaczeniem faktu dokonania.

Zasada ustności ma znaczenie pomocnicze tylko w postępowaniu ogólnym, bo czynności dokonane ustnie muszą być zaprotokołowane albo utrwalone w adnotacji uwiarygodnionej podpisem strony.

Podstawową formą utrwalenia na piśmie czynności procesowych jest protokół, a adnotacja ma znaczenie pomocnicze.

Protokół powinien odpowiadać wymaganiom formalnym oraz materialnym i pod obydwoma względami podlega kontroli procesowej. Kontrola procesowa protokołu jest zapewniana przez to, że należy go odczytać uczestnikom czynności i zebrać ich podpisy. Tak samo należy postąpić z protokołem przesłuchania określonej osoby.

Adnotacja – jest notatką sporządzoną w aktach sprawy albo jako osobny dokument, albo na innym dokumencie, w której opisuje się czynności mające jakiekolwiek znaczenie w sprawie. Adnotacjom nie stawia się szczególnych wymagań formalnych i materialnych, co nie oznacza dowolności w ich sporządzaniu.

Udostępnianie akt sprawy – dostęp do akt sprawy stanowi jedną z konsekwencji obowiązywania w postępowaniu administracyjnym zasady jawności wobec stron, która to zasada wywodzi się z ogólnej zasady czynnego udziału stron w postępowaniu, jak też z zasady budzenia zaufania obywateli do organów państwa. Mając dostęp do akt sprawy, strona (jej przedstawiciel, pełnomocnik) ma możliwość skutecznej obrony swoich interesów.

Ograniczenie jawności akt – dla stron ze względu na ochronę informacji niejawnych wynika z mocy prawa. Po prostu te akta są dla stron niedostępne, a ze względu na ważny interes państwowy (interes publiczny) ograniczenie jawności akt następuje z mocy postanowienia organu administracyjnego, w którym oznacza się akta wyłączone od wglądu. Wszelkie ograniczenia w dostępie do akt sprawy, a więc wyłączenie ich spod przeglądania, sporządzania notatek lub odpisów, mogą być wprowadzone postanowieniem, które podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia. Postanowienie takie powinno być doręczone na piśmie i z uzasadnieniem; służy na nie też skarga do sądu administracyjnego. Przepis art. 73.1a k.p.a. i art. 178.2 o.p. dopuszcza przeglądanie akt sprawy wyłącznie w lokalu organu i w obecności jego pracownika. Jest to przepis, który zmierza do zapewnienia bezpieczeństwa akt sprawy.

1. Środki dyscyplinujące tok czynności postępowania:

Środkami dyscyplinującymi czynności postępowania i załatwienie sprawy są przede wszystkim terminy ustanawiane dla organu administracyjnego oraz dla stron i innych uczestników postępowania, a ponadto rolę tę odrywają również środki przymusu, które mogą być stosowane wobec stron i uczestników postępowania.

(!!!) Obliczanie terminów

Reguły obliczania terminów zawiera art. 57.1-4 k.p.a.:

Art. 57.1 k.p.a. „Jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu”.

Art. 57.2 k.p.a. „Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu”.

Art. 57.3 k.p.a. „Terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca”.

Art. 57.4 k.p.a. „Jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za

ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni”.

Art. 57.5 k.p.a. reguluje zasady dokonywania czynności procesowych zapewniających zachowanie terminów przez strony lub innych uczestników postępowania administracyjnego ogólnego. „Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało:

1)wysłane w formie dokumentu elektronicznego do organu administracji publicznej, a nadawca otrzymał urzędowe poświadczenie odbioru;

2)nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego;

3)złożone w polskim urzędzie konsularnym;

4)złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej;

5)złożone przez członka załogi statku morskiego kapitanowi statku;

6)złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego”.

(!!!) Natomiast przepisy art. 12.1-5 o.p. normują wspólne dla prawa materialnego i procesowego zasady obliczania terminów w sprawach podatkowych, a także ich zachowania w wyniku czynności procesowych stron lub innych uczestników tego postępowania. W art. 12.1-3 o.p. uregulowano tak samo jak w k.p.a. obliczanie terminów w dniach, tygodniach i w miesiącach, dodając w paragrafie 4 zasady obliczania terminów liczonych w latach (np.: przedawnienia, przy wznowieniu postępowania), a w paragrafie 5 stanowi się, że gdy „ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy”.

Głównym elementem całej konstrukcji prawnej jest maksymalny termin załatwienia sprawy (termin ad quem), zależny od charakteru sprawy i będący albo terminem ustawowym, albo terminem wyznaczonym przez organ administracyjny. Dla organu administracji termin załatwienia sprawy ma charakter instrukcyjny tylko pod tym względem, że jego upływ nie pozbawia tego organu kompetencji do rozstrzygnięcia sprawy i wydania w niej decyzji.

Art. 35.1 k.p.a. („Organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki”) powtarza za art. 12.1 („Organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia”) zasadę ogólną szybkości postępowania, ustanawiając obowiązek działania „bez zbędnej zwłoki”; podobnie art. 139.1 o.p. w nawiązaniu do art. 125 o.p. Art. 35.2 k.p.a. „Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ”. Terminy załatwienia spraw o charakterze maksymalnym ustanowione w art. 35.3 k.p.a., art. 139.1 i 3 o.p. („Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania”) liczy się od daty wszczęcia postępowania, a w postępowaniu odwoławczym – od daty otrzymania odwołania przez organ odwoławczy. Do tych terminów nie wlicza się odrębnych terminów wyznaczonych w przepisach prawa w celu dokonania określonych czynności, okresu, w którym postępowanie było zawieszone, jak również nie wlicza się opóźnień powstałych albo z winy stron, albo z powodu okoliczności niezależnych od organu (art. 35.5 k.p.a.; art. 139.4 o.p.).

Uchybienie terminowi załatwienia sprawy stwarza dla organu, niezależnie od przyczyny uchybienia, obowiązek zawiadomienia strony o tym fakcie z podaniem przyczyny oraz wyznaczenia nowego terminu załatwienia sprawy. Po upływie terminu ustawowego lub terminu wyznaczonego do załatwienia sprawy (tzn.: terminu określonego w art. 35 k.p.a. i 139 o.p. lub przepisach odrębnych albo też terminu nowego, wyznaczonego przez organ na podstawie art. 36.1 k.p.a., art. 140.1 o.p.), stronie służy prawo wniesienia zażalenia na podstawie art. 37.1 k.p.a., w postępowaniu podatkowym – ponaglenia (art. 141.1 o.p.). Zażalenie to (ponaglenie) ma szczególny charakter, bo nie kwestionuje się nim postanowienia, lecz pewien stan faktyczny i prawny, spowodowany opieszałością organu (nieterminowość lub przewlekłość działania).

Do rozpatrzenia zażalenia jest właściwy organ wyższego stopnia ustalony na podstawie k.p.a., jeżeli takiego organu nie ma, zamiast zażalenia strona wnosić może do organu prowadzącego postępowanie wezwanie do usunięcia naruszenia prawa.

Organ właściwy jest władny rozpatrzyć zażalenie (ponaglenie lub wniosek) tylko w graniach wyznaczonych treścią art. 37.2 k.p.a., art. 141.2 o.p., czyli w przypadku ich zasadności ma on obowiązek:

a)wyznaczenia terminu dodatkowego załatwienia sprawy (będzie to drugi albo też już trzeci termin);

b)wyjaśnienia przyczyn opieszałości we własnym zakresie lub z pomocą organu niższego stopnia;

c)ustalenia osób winnych przewlekłości w działaniu;

d)stwierdzenia potrzeby wprowadzenia środków zaradczych na przyszłość;

e)stwierdzenia, czy niezałatwienie sprawy w terminie rażąco naruszyło prawo.

W k.p.a. wiele przepisów określa ustawowe terminy dla organu prowadzącego postępowanie:

Terminy ad quem – przed których upływem należy dokonać czynności (np.: autokontrola decyzji po wniesieniu odwołania – art. 133 k.p.a.; art. 227.1 w związku z art. 226.1 o.p.);

Terminy post quem – po których upływie dokonuje się czynności (np.: rozprawa może się odbyć nie wcześniej niż po siedmiu dniach od doręczenia wezwań – art. 92 k.p.a.; dowód przeprowadza się pod siedmiu dniach od daty zawiadomienia strony o nim – art. 190.1 o.p.).

Zachowanie terminów (art. 57.5 k.p.a. – zamieszczony wyżej oraz art. 12.6 o.p.) – dokonanie czynności, dla której był wyznaczony termin, zapewnia wtedy dochowanie terminu, gdy dopełni się jej przed organem. W przypadku możliwości posłużenia się pismem dla dokonania czynności (np.: wniesienie żądania wszczęcia postępowania w sprawie wzruszenia ostatecznej decyzji w postępowaniu podatkowym, co będzie skuteczne tylko przed upływem pięciu lat od jej doręczenia – art. 256.1 o.p.) termin będzie zachowany, jeżeli pismo zostanie przed upływem terminu nadane w krajowym urzędzie pocztowym (publicznym), a za granicą – za pośrednictwem urzędu konsularnego, albo też gdy skorzysta się z pośrednictwa ustawowo upoważnionych podmiotów.

Przywrócenie terminu – instytucja przywrócenia terminu może być stosowana w przypadku uchybienia terminu przez stronę lub innego uczestnika postępowania albo przez osobę zainteresowaną. Przesłanką jej stosowania jest to, że uchybienie terminowi już samo w sobie wywołuje ujemne skutki dla tych osób, pozbawiając je jakiegoś uprawnienia procesowego czy narażając na negatywne tego skutki. Usunięciu tych ujemnych skutków służy instytucja przywrócenia terminu.

W art. 58.1 i 2 k.p.a. (art. 162.1 i 2 o.p.) ustanowiono następujące przesłanki przywrócenia terminu, które muszą wystąpić łącznie:

a)brak winy zainteresowanego w uchybieniu terminowi;

b)wniesienie przez zainteresowanego wniosku o przywrócenie terminu;

c)dochowanie terminu (nieprzywracanego) do wniesienia wniosku o przywrócenia terminu;

d)dopełnienie wraz z wnioskiem tej czynności, dla której był ustanowiony przywracany termin.

Art. 58.1 k.p.a. „W razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy”.

Art. 58.2 k.p.a. „Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin”.

Art. 58.3 k.p.a., art. 162.3 o.p. „Przywrócenie terminu do złożenia prośby przewidzianej w paragrafie 2 jest niedopuszczalne”.

Art. 59.1 k.p.a., art. 163.3 o.p. „O przywróceniu terminu postanawia właściwy w sprawie organ administracji publicznej. Od postanowienia o odmowie przywrócenia terminu służy zażalenie”.

Art. 59.2 k.p.a., art. 163.2 o.p. „O przywróceniu terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia postanawia ostatecznie organ właściwy do rozpatrzenia odwołania lub zażalenia”.

Art. 60 k.p.a. i art. 164 o.p. – suspensywność względna „Przed rozpatrzeniem prośby o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia właściwy organ administracji publicznej na żądanie strony może wstrzymać wykonanie decyzji lub postanowienia”.

Środki przymusu – wiele czynności procesowych, których wykonanie stanowi obowiązek stron lub innych uczestników postępowania, a także osób trzecich, może być wymuszonych przez wymierzenie przez organ kary grzywny albo kary porządkowej, jak również przez zastosowanie środków przymusu przewidzianych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Kara grzywny ma charakter środka przymusu, na co wskazuje art. 88.2 dający podstawę do zwolnienia od tej kary w przypadku usprawiedliwionej przyczyny naruszenia obowiązku procesowego. Postanowienie o wymierzeniu kary grzywny jest zaskarżalne zażaleniem – tak samo jak postanowienie odmawiające zwolnienia od tej kary (czyli odrzucające usprawiedliwienie ukaranego).

(!!!) „W postępowaniu podatkowym” obowiązuje znacznie bardziej rygorystyczne przepisy zawarte w art. 262 i 263 o.p. Przepisy te wprowadzają pojęcie kary porządkowej w kwocie znacznie wyższej niż w k.p.a. (do 2600 zł; corocznie waloryzowana zgodnie z art. 262a o.p.), która może być wymierzona stronom i innym uczestnikom postępowania za naruszenie obowiązków procesowych. Wymierzenie kary porządkowej nie stoi na przeszkodzie zastosowaniu innych środków przymusu ustanowionych w przepisach odrębnych.

1. Zawieszenie postępowania administracyjnego:

W doktrynie postępowania cywilnego wyróżnia się:

-zawieszenie postępowania (w ścisłym znaczeniu);

-oraz tzw.: spoczywanie procesu (które ma miejsce na zgodny wniosek stron lub wskutek

ich bezczynności).

PRZESŁANKI OBLIGATORYJNEGO zawieszenia postępowania ogólnego można podzielić na dwie kategorie:

a)brak reprezentacji strony w postępowaniu, co jest uregulowane w art. 97.1 pkt 1-3 k.p.a. przez enumerację wyczerpującą przyczyny tego stanu rzeczy, a więc: śmierć strony, gdy postępowanie powinno być prowadzone z udziałem jej następców prawnych; śmierć jej przedstawiciela ustawowego; utrata przez stronę lub przez przedstawiciela ustawowego zdolności do czynności prawnych;

b)konieczność rozstrzygnięcia w trybie dla niej zwykłym kwestii wstępnej (prejudycjalnej, wypadkowej) – art. 97.1 pkt 4 k.p.a., tzn.: rozstrzygnięcie zagadnienia materialnoprawnego, będącego we właściwości innego organu lub sądu, mającego charakter zagadnienia otwartego (wcześniej nierozstrzyganego) i samoistnego, od którego rozstrzygnięcia zależy wynik sprawy głównej; w pojęciu trybu zwykłego mieści się rozpatrzenie kwestii wstępnej przez właściwy organ lub sąd, bo w art. 100.2 i 3 k.p.a. ustanawia się również tryb wyjątkowy jej rozstrzygnięcia.

5 PRZESŁANEK OBLIGATORYJNEGO zawieszenia postępowania w sprawach podatkowych (art. 201.1 o.p.) z których trzy są tożsame z wymienionymi w k.p.a. Inaczej sformułowano przesłankę, którą stanowi śmierć strony – ponieważ unormowano odpowiedzialność spadkobierców za zobowiązania i zaległości podatkowe spadkodawcy. Wprowadzono nową przesłankę zawieszenia postępowania ze względu na swoistą dla postępowania podatkowego kwestię wstępną, jaką stanowi konieczność rozstrzygnięcia na podstawie art. 107-118 o.p. ostateczną decyzją (wydaną w osobnym postępowaniu) o odpowiedzialności podatkowej osób trzecich za zaległości podatkowe podatnika.

PRZESŁANKI FAKULTATYWNEGO zawieszenia postępowania – kilka przesłanek musi wystąpić łącznie. Organ administracyjny może zawiesić postępowanie na wniosek tej strony, na której żądanie je wszczęto, gdy inne strony nie wnoszą sprzeciwu i gdy nie godzi to w interes społeczny.

PRZESAŁNKI FAKULTATYWNEGO zawieszenia postępowania podatkowego z mocy art. 204.1 o.p. jest ograniczone przedmiotowo, tylko do spraw ulg w zapłacie podatków i może nastąpić na wniosek strony, który nie musi odpowiadać jakimś szczególnym wymaganiom.

Zawieszenie postępowania oraz odmowa podjęcia dalszych czynności postępowania następuje postanowieniem, na które służy zażalenie; ostateczne postanowienie może być zaskarżone do sądu administracyjnego.

Zawieszenie postępowania nie oznacza bezczynności organu administracji publicznej w sprawie, a jedynie ograniczenie jego działania do kontroli stanu sprawy, ponieważ od wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania organ ma w postępowaniu administracyjnym ogólnym następujące obowiązki:

a)podjęcie czynności zmierzających do usunięcia przeszkody w prowadzeniu postępowania, czyli złożenie wniosków do właściwych organów albo wezwanie strony do wniesienia takich wniosków; konieczność tych działań wynika z obowiązywania zasady ogólnej i przestrzegania praworządności oraz wyważania racji interesu społecznego i słusznego interesu stron;

b)podjęcie niezbędnych czynności w zawieszonym postępowaniu w celu zapobieżenia niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia ludzkiego czy poważnej szkodzie dla interesu społecznego;

c)zastosowanie wyjątkowego trybu rozstrzygania kwestii wstępnej, gdy strona nie

podejmuje starań o usunięcie przeszkody procesowej;

d)podjęcie z urzędu czynności zawieszonego postępowania po ustaniu przeszkody w jego prowadzeniu, chyba że wcześniej z takim wnioskiem wystąpi strona – art. 97.2 k.p.a.; postanowienie odmawiające podjęcia czynności zawieszonego postępowania może być zaskarżone w drodze zażalenia;

e)respektowanie tego, że w okresie zawieszenia postępowania jest wstrzymany bieg terminów kodeksowych.

Art. 100.1-3 k.p.a. ustanawia tryb wyjątkowy rozstrzygania kwestii wstępnej, który stosuje się w dwóch odmiennych od siebie sytuacjach:

a)bez zawieszenia postępowania – co może nastąpić z dwóch przyczyn:

=>po pierwsze – gdy zawieszenie postępowania może stworzyć stan zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego albo interesu społecznego;

=>po drugie – gdy to zawieszenie „mogłoby spowodować niepowetowaną szkodę dla strony” i wtedy rozpatrzenie kwestii wstępnej może być uzależnione od wniesienia przez stronę stosownego zabezpieczenia (np.: kaucji);

b)w trakcie zawieszenia postępowania, gdy strona pomimo wezwania przez organ do złożenia wniosku do właściwego organu (np.: pozwu do sądu, czego za nią nie można zrobić) i wyznaczenia jej terminu nie dokonała takiej czynności.

1. Czynności orzecznicze w toku postępowania administracyjnego:

K.p.a. przyjmuje uproszczony podział orzeczeń organu administracyjnego na:

a)decyzje (i zrównane z nimi ugody, których nie ma w postępowaniu podatkowym);

b)postanowienia.

W doktrynie wyróżnia się m.in.: dwa rodzaje postanowień dotyczących czynności procesowych, a mianowicie:

a)ściśle procesowe (np.: co do dowodów);

b)postanowienia procesowe wpływające na dalszy bieg postępowania (np.: o przywróceniu terminu).

Postanowienia ściśle procesowe muszą być wydawane z zachowaniem pełnych wymagań formy wtedy, gdy służy od nich zażalenie; doręcza się je na piśmie, z uzasadnieniem, z pouczeniem o środkach zaskarżenia.

Rozdział XIII: Dowody i postępowanie wyjaśniające.

1. Dowód i przedmiot dowodu, domniemania faktyczne i prawne, uprawdopodobnienie:

Jednym z zasadniczych elementów procesu stosowania normy prawa materialnego jest uznanie faktu za udowodniony na podstawie określonego materiału zgodnie z przyjętą teorią dowodową i opisanie tego faktu w języku prawnym.

Prawidłowo przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwala dopiero na ocenę, czy w sprawie zostały właściwie zastosowane odpowiednie przepisy prawa materialnego.

Organ administracji publicznej, podejmując zatem decyzję, powinien mieć sprecyzowane zdanie w przedmiocie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a ta podstawa może być ustalona po przeanalizowaniu materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu wyjaśniającym. Prowadzone przez organ administracji publicznej postępowanie wyjaśniające jest oparte na zasadzie prawdy obiektywnej, o czym stanowi art. 7 k.p.a. w następujący sposób: „W toku postępowania organy administracji publicznej […] z urzędu lub na wniosek strony podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego […]”.

(!!!) „W postępowaniu podatkowym” istotny jest art. 122 o.p., który stanowi: „W toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym”. Z treści tych przepisów wypływają dwa wnioski:

1)Pierwszy, wskazujący na to, że postępowanie administracyjne jest oparte na zasadzie prawdy obiektywnej, której istota polega na wyczerpującym zbadaniu „wszelkich okoliczności faktycznych związanych z określoną sprawą, aby w ten sposób stworzyć jej rzeczywisty obraz i uzyskać podstawę do trafnego zastosowania przepisu prawa”;

2)Drugi, dotyczący rozłożenia ciężaru dowodu w postępowaniu administracyjnym; ustalenie stanu faktycznego sprawy jest obowiązkiem organu administracji publicznej. Wprowadzenie do art. 7 k.p.a. prawa strony do złożenia wniosku o podjęcie czynności ustalenia stanu faktycznego nie zmienia reguły rozłożenia ciężaru dowodu.

Z zasady prawdy obiektywnej wynika obowiązek organu administracji publicznej dokładnego ustalenia stanu faktycznego.

Realizację zasady prawdy obiektywnej zapewniają przede wszystkim gwarancje zawarte w przepisach regulujących postępowanie dowodowe. W myśl art. 77.1 k.p.a.: „Organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy” (podobnie w postępowaniu podatkowym).

Materiał dowodowy – należy rozumieć ogół dowodów, których zebranie jest konieczne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy.

Dowód – należy rozumieć „środek dowodowy, a zatem ten środek, który umożliwia dowodzenie, a więc pozwala na przekonanie się o istnieniu lub nieistnieniu oznaczonych faktów, a tym samym o prawidłowości względnie nieprawdziwości twierdzeń o tych faktach”.

Przedmiot dowodu – na podstawie art. 7 k.p.a. i przepisów szczegółowych można przyjąć, że przedmiotem dowodu są fakty mające znaczenie dla sprawy, a zatem dotyczące danej sprawy administracyjnej, oraz mające znaczenie prawne (tak samo przyjmujemy w postępowaniu podatkowym).

Według rozwiązania przyjętego w k.p.a. nie wymagają dowodu:

-fakty powszechnie znane;

-fakty znane organowi z urzędu.

Takie rozwiązanie przyjmuje też art. 187.3 o.p. Nie wymagają zatem dowodu:

-fakty notoryczne – przez które rozumie się „okoliczności, zdarzenia, czynności lub stany, które powinny być znane każdemu rozsądnemu i posiadającemu doświadczenie życiowe mieszkańcowi miejscowości […]”, w której znajduje się siedziba organu administracji publicznej;

-fakty znane z urzędu – to takie, które są znane organowi prowadzącemu postępowanie z racji wykonywanych funkcji lub zajmowanego stanowiska. Muszą być podane do wiadomości strony, bo mogą być jej nieznane.

Domniemania faktyczne – wynikają z doświadczenia życiowego, bo „związek między faktem danym w doświadczeniu a poszukiwanym ustala się swobodnie na postawie doświadczenia i wnioskuje się na podstawie jednego faktu nieposzukiwanego o istnieniu

faktu poszukiwanego”.

Domniemania prawne – wynikają z przepisu prawa, który „nakazuje przyjęcie faktu poszukiwanego na podstawie innego faktu”. Można je podzielić na:

a)domniemania proste (dopuszczające przeciwdowód);

b)domniemania niezbite (niedające się obalić przeciwdowodem, bo taki przeciwdowód jest zakazany).

Uprawdopodobnienie – jest środkiem zastępczym dowodu w znaczeniu ścisłym, nie daje pewności, lecz tylko wiarygodność (prawdopodobieństwo) twierdzenia o jakimś fakcie.

1. Pojęcie i klasyfikacja środków dowodowych:

K.p.a. nie definiuje pojęcia środka dowodowego, jedynie stanowi w art. 75.1, że: „Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny”.

Również Ordynacja podatkowa stanowi w art. 180.1, że: „Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem”. „Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, itp.”.

Przez pojęcie środka dowodowego w postępowaniu administracyjnym należy rozumieć wszelkie źródła prawdziwych informacji umożliwiających dowodzenie.

KLASYFIKACJA ŚRODKÓW DOWODOWYCH:

1) Ze względu na kryterium sposobu zetknięcia się organu orzekającego z faktem będącym przedmiotem dowodu:

a)bezpośrednie – tj.: takie środki, przy których organ orzekający ma możność bezpośredniego spostrzegania i stwierdzania prawdziwości określonego faktu (np.: oględziny);

b)pośrednie – tj.: takie środki, przy których organ orzekający stwierdza istnienie określonego faktu nie na podstawie bezpośredniego spostrzegania, lecz pośrednio, na podstawie spostrzegania innego faktu (np.: zeznania świadków, opinie biegłych, dokumenty co do ich treści, przesłuchania stron);

2) Ze względu na kryterium rodzaju źródła informacji:

a)rzeczowe – tj.: takie, w których źródłem informacji są cechy danej rzeczy lub zachowane na niej ślady pewnych zdarzeń, a organ orzekający zaznajamia się z nimi przez oględziny (np.: oględziny dokumentów, gdy chodzi nie o ich treść, lecz o właściwości zewnętrzne, oględziny ciała ludzkiego);

b)osobowe – tj.: środki dowodowe, w których źródłami informacji są osoby (np.: zeznania świadków, opinie biegłych, przesłuchania stron, pisemne oświadczenia zawarte w dokumentach).

Uwzględniając z kolei formę przekazania informacji organowi orzekającemu, środki dowodowe osobowe dzieli się na:

a)ustne;

b)pisemne;

3) Ze względu na kryterium dopuszczalności przeprowadzenia danego środka dowodowego:

a)podstawowe – tj.: takie, których przeprowadzenie nie jest obwarowane określonymi

przesłankami (np.: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny);

b)posiłkowe – tj.: środki, których dopuszczalność jest uzależniona od spełnienia określonych przesłanek (np.: przesłuchanie stron);

4) Ze względu na kryterium regulacji prawnej środków dowodowych:

a)uregulowane w przepisach k.p.a. – tj.: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny, przesłuchanie stron;

b)nieuregulowane w k.p.a. – dla których można przyjąć zaczerpniętą z procedur sądowych nazwę – „środki dowodowe nienazwane” – są to nowe środki, powstające w wyniku rozwoju nauki i techniki (np.: plany, mapy, filmy).

Tak też można klasyfikować środki dowodowe w postępowaniu podatkowym!!!

1. System środków dowodowych:

Dokument – na podstawie przepisów prawnych przyjmuje się, że przez to pojęcie należy rozumieć „akt pisemny stanowiący wyrażenie określonych myśli lub wiadomości”.

Dokument elektroniczny – oznacza „stanowiący odrębną całość znaczeniową zbiór danych uporządkowanych w określonej strukturze wewnętrznej i zapisany na informatycznym nośniku danych”.

K.p.a. za wzorem k.p.c. wprowadza, w miejsce pojęcia dokumentu publicznego, pojęcie dokumentu urzędowego. Dokumentom urzędowym k.p.a. i o.p. przyznaje zwiększoną moc dowodową w zakresie tego „co zostało w nich urzędowo stwierdzone”, jeżeli zostaną spełnione łącznie dwie przesłanki:

-dokumenty sporządzono w przepisanej formie;

-sporządziły je powołane do tego organy państwowe lub jednostki organizacyjne oraz podmioty w zakresie poruczonych im z mocy prawa spraw wymienionych w art. 1 pkt 1 i 4 k.p.a., a w postępowaniu podatkowym sporządzone zostały przez powołane do tego organy władzy publicznej oraz przez inne jednostki, uprawnione na podstawie odrębnych przepisów do ich wystawienia.

W nauce wyróżnia się dwa rodzaje domniemań, z których korzystają dokumenty urzędowe:

a)domniemanie prawdziwości – tzn.: że dokument pochodzi od organu, który go wystawił;

b)domniemanie zgodności z prawdą oświadczenia organu – od którego dokument pochodzi.

K.p.a. w art. 76.1 i 3, Ordynacja podatkowa w art. 194.1 i 3 przyjęły domniemanie zgodności z prawdą tego, co zostało w dokumencie stwierdzone przez organ, id którego dokument pochodzi. Domniemanie to może być obalone jedynie przez przeprowadzenie dowodu przeciwko treści dokumentu.

Dokument jest prawdziwy, jeżeli spełnia łącznie trzy warunki:

a)został wystawiony przez kompetentny organ;

b)treść dokumentu odpowiada rzeczywistości;

c)dokument ma niezmienioną treść, taką, jaką nadał mu wystawca.

Odmienne rozwiązanie co do dokumentów prywatnych przyjęte jest w postępowaniu podatkowym, w którym w określonych rodzajach spraw podstawowym środkiem dowodowym będą księgi podatkowe. Dotyczy to np.: spraw, w których organ podatkowy wszczyna postępowanie podatkowe z tego względu, że stwierdził, iż podatnik pomimo ciążącego na nim obowiązku nie zapłacił w całości lub części podatku albo że wysokość

zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji.

Księgi podatkowe (art. 3 pkt 4 o.p.) – rozumie się przez to księgi rachunkowe, podatkową księgę przychodów i rozchodów, ewidencje oraz rejestry, do których prowadzania, do celów podatkowych, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązani są podatnicy, płatnicy lub inkasenci.

Według art. 193.1 o.p.: „Księgi podatkowe prowadzone rzetelnie i w sposób niewadliwy stanowią dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów”.

Art. 83.3 k.p.a. stanowi się, że przed odebraniem zeznań organ orzekający w sprawie (organ udzielający pomocy prawnej) jest obowiązany uprzedzić świadka o prawie odmowy zeznań, prawie odmowy odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania.

BIEGŁY (!!!)

(!!!) Biegłym (rzeczoznawcą, ekspertem, znawcą) – nazywamy osobę fizyczną powołaną do udziału w postępowaniu dotyczącym innego podmiotu w celu wydania opinii w danej sprawie ze względu ma posiadaną wiedzę fachową w tej dziedzinie. W doktrynie zgodnie przyjmuje się, że biegły wypowiada opinię dotyczącą stanu faktycznego.

Art. 84.1 k.p.a. stanowi, że jeżeli w sprawie są wymagane wiadomości specjalne, organ administracji publicznej może się zwrócić do biegłego lub biegłych o wydanie opinii.

Art. 197.1 o.p. przyjmuje także takie rozwiązanie, stanowiąc że: „W przypadku gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, organ podatkowy może powołać na biegłego osobę dysponującą takimi wiadomościami w celu wydania opinii”.

Art. 84 k.p.a. określa przesłanki zdolności do występowania w postępowaniu w charakterze biegłego:

a)przesłanką pozytywną – od której spełnienia jest uzależniona zdolność do wystąpienia w charakterze biegłego, jest posiadanie wiadomości specjalnych;

b)przesłanki negatywne – których wystąpienie pociąga za sobą utratę tej zdolności są następujące:

1) Po pierwsze, istnieje określony związek biegłego z daną sprawą będący podstawą wyłączenia biegłego. Biegły podlega wyłączeniu na zasadach i w trybie określonym w art. 24 k.p.a., a w postępowaniu podatkowym – określonych w art. 130.1 i 2 o.p. Biegły, według art. 24 k.p.a., podlega więc wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie, w której:

a)jest stroną albo jest ze stroną w stosunku prawnym powodującym wpływ wyniku sprawy na jego prawa lub obowiązki;

b)stroną jest jego małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia;

c)stroną jest osoba związana z nim z tytułu przysposobienia pozostająca pod jego opieką lub kuratelą;

d)już był świadkiem, biegłym, przedstawicielem strony, przedstawicielem osób wymienionych pod lit. b i c;

e)uczestniczył w wydaniu decyzji, która została zaskarżona;

f)jego udział był powodem wdrożenia przeciw niemu dochodzenia służbowego, postępowania dyscyplinarnego lub karnego;

g)stroną jest jego przełożony służbowy.

(!!!) „W postępowaniu podatkowym” do określenia zdolności biegłego w danej sprawie

przepisy o.p. odsyłają tylko do art. 130.1 i 2. Biegły zatem traci zdolność w sprawach, w

których:

a)jest stroną;

b)pozostaje ze stroną w takim stosunku prawnym, że rozstrzygnięcie sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki;

c)stroną jest jego małżonek, rodzeństwo, wstępni i zstępni lub powinowaci pierwszego stopnia;

d)stronami są osoby związane z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;

e)był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem podatnika, albo w których przedstawicielem podatnika jest jedna z osób wymienionych pod lit. c i d;

f)brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji;

g)zaistniały okoliczności, w związku z którymi wszczęto przeciwko niemu postępowanie służbowe, dyscyplinarne lub karne;

h)stroną jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.

2) Po drugie, występują okoliczności wskazane w art. 82 k.p.a., a w postępowaniu podatkowym w art. 195 o.p. powodujące utratę zdolności do wystąpienia w charakterze świadka. Nie może wystąpić w charakterze biegłego osoba niemająca zdolności spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń, bo jest to kryterium warunkujące „dopuszczalność wszelkich środków dowodowych osobowych, bez potrzeby nawet specjalnych przepisów odsyłających, określa bowiem podstawowe cechy, które musi posiadać podmiot przekazujący informację, określa faktyczną zdolność świadczenia, konieczną dla możliwości uwzględnienia treści informacji przez podmiot informowany”.

OGLĘDZINY (!!!)

(!!!) Oględziny – polegają na bezpośrednim zbadaniu jakiegoś przedmiotu przez organ orzekający w celu dokonania spostrzeżeń za pomocą określonego zmysłu (wzroku, słuchu, dotyku, węchu, smaku) co do właściwości tego przedmiotu. Jest to środek dowodowy bezpośredni, tj.: środek umożliwiający bezpośrednie, bez ogniw pośrednich, zetknięcie się organu orzekającego ze stanem faktycznym w danej sprawie.

Art. 85.1 k.p.a. i art. 198.1 o.p. „organ administracji publicznej może w razie potrzeby przeprowadzić oględziny”.

Przedmiotem oględzin może być „wszystko, co oddziałuje na zmysły ludzkie, łącznie z samym człowiekiem”.

Szczególną formą oględzin będzie eksperyment dowodowy, który polega na tym, że „dokonuje się oględzin nie naturalnego stanu faktycznego, lecz stworzonej w sposób sztuczny sytuacji, mogącej przekonać organ orzekający o słuszności czy niesłuszności założenia dowodowego”.

Oględziny mogą być przeprowadzone przed organem orzekającym w jego siedzibie, jak i stosownie do tego, co jest przedmiotem oględzin, poza siedzibą organu.

Dopuszczalność stosowania środka dowodowego w postaci przesłuchania stron jest oparta w postępowaniu administracyjnym na wystąpieniu łącznie dwóch przesłanek:

a)wyczerpaniu innych środków dowodowych lub ich braku w ogóle – przesłuchanie stron jest więc dopuszczalne w świetle tej przesłanki tylko w przepadku, gdy organ orzekający nie ma możliwości ustalenia stanu faktycznego za pomocą innych środków dowodowych; chodzi tu zarówno o środki dowodowe wymienione w k.p.a., jak i o środki dowodowe nienazwane;

b)pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy – zgodnie z tą drugą przesłanką przesłuchanie stron jest dopuszczalne, jeżeli organ orzekający nie ma możliwości wyjaśnienia istotnych dla sprawy okoliczności, bez których nie można ustalić stanu faktycznego sprawy zgodnego z rzeczywistością.

Z ROZWIĄZAŃ PRAWNYCH DOTYCZĄCYCH PRZESŁUCHANIA STRON WYNIKA, ŻE JEST TO ŚRODEK DOWODOWY POSIŁKOWY, DOPUSZCZALNY W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM W OSTATECZNOŚCI !!!

(!!!) „W postępowaniu podatkowym” przesłuchanie strony jest podstawowym środkiem dowodowym, ocena zastosowania tego środka należy do organu orzekającego. Jedyną przesłanką dopuszczalności tego środka dowodowego jest wyrażenie przez stronę zgody.

Do przesłuchania stron stosuje się odpowiednio przepisy o świadkach, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu. Przed przesłuchaniem stron należy więc je uprzedzić o prawie odmowy odpowiedzi na pytanie oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Nie uprzedza się o prawie odmowy zeznań, bo strona nie składa zeznań w charakterze świadka, a więc byłoby to bezprzedmiotowe.

Strona obowiązana jest stawić się na wezwanie organu orzekającego. W przypadku niestawienia się, pomimo prawidłowego wezwania, k.p.a. wyłączył dopuszczalność nałożenia na strony grzywny. Natomiast w postępowaniu podatkowym art. 262.1 o.p. dopuszcza nałożenie kary porządkowej na strony.

Wyjaśnienia stron (art. 95.1 zdanie pierwsze k.p.a.) – „Na rozprawie strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie”.

Oświadczenie stron (art. 75.2 k.p.a.) – „Jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia właściwego organu administracji, organ administracji publicznej odbiera od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Przepis art. 83.3 stosuje się odpowiednio”.

Dopuszczalność odebrania od strony oświadczenia jest uzależniona od łącznego wystąpienia dwóch przesłanek:

a)przepis prawa wprost nie wymaga przedłożenia zaświadczenia;

b)strona zgłasza wniosek, że chce złożyć oświadczenie.

Jeżeli obie przesłanki są spełnione, to organ orzekający jest obowiązany odebrać od strony oświadczenie.

Strona składa oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania.

(!!!) W POSTĘPOWANIU PODATKOWYM DOWODAMI SĄ:

1. Deklaracje – które zgodnie z przepisami prawa podatkowego zostały złożone przez stronę. Art. 3 pkt 5 o.p. – „rozumie się przez to również zeznania, wykazy oraz informacje, do których składania obowiązani są, na podstawie przepisów prawa podatkowego, podatnicy, płatnicy i inkasenci”.

2. Informacje podatkowe – pochodzące ze źródeł określonych w art. 82.1 i 2 oraz art. 84.1 o.p. Osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą są obowiązane do sporządzenia o i przekazania informacji:

a)na pisemne żądanie organu podatkowego – o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych albo z prawa pracy, mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego osób

lub jednostek, z którymi zawarto umowę;

b)bez wezwania organu podatkowego – o umowach zawartych z nierezydentami w rozumieniu przepisów prawa dewizowego;

c)w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

3) Informacje dotyczące strony postępowania – według art. 182.1 o.p., jeżeli z dowodów zgromadzonych w toku postępowania podatkowego wynika potrzeba uzupełnienia tych dowodów lub ich porównania z informacjami pochodzącymi z banku, bank jest zobowiązany, na pisemne żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego, do sporządzenia i przekazania informacji dotyczących strony postępowania w zakresie:

a)posiadanych rachunków bankowych lub rachunków oszczędnościowych, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków;

b)posiadanych rachunków pieniężnych lub rachunków papierów wartościowych, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków;

c)zawartych umów kredytowych lub umów pożyczek pieniężnych, a także umów depozytowych;

d)nabytych za pośrednictwem banku akcji Skarbu Państwa lub obligacji Skarbu Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi;

e)obrotu wydanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi.

Z żądaniem sporządzenia i przekazania informacji naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celnego może wystąpić po uprzednim wezwaniu do udzielenia informacji z tego zakresu albo do upoważnienia organów podatkowych do wystąpienia do instytucji finansowych o przekazanie tych informacji, gdy strona w wyznaczonym terminie:

a)nie udzieliła informacji;

b)nie upoważniła naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego do wystąpienia do instytucji finansowych o przekazanie informacji;

c)udzieliła informacji, które wymagają uzupełnienia lub porównania z informacjami pochodzącymi z instytucji finansowej.

Według art. 184. 2 i 3 o.p. żądanie zawiera:

a)określenie zakresu informacji i terminu przekazania;

b)wskazanie przesłanek uzasadniających konieczność uzyskania informacji objętych żądaniem;

c)dowody potwierdzające, że strona odmówiła udzielenia informacji lub nie wyraziła zgody na udzielenie naczelnikowi urzędu skarbowego lub naczelnikowi urzędu celnego upoważnienia do zażądania tych informacji lub w terminie określonym przez te organy nie udzieliła informacji albo upoważnienia.

Inne informacje to:

a)przedstawienie na żądanie organu podatkowego przez podatnika, który skorzystał z ulg podatkowych, dokumentów lub fotokopii dokumentów, które potwierdzają prawo do skorzystania z ulgi;

b)przedstawienie na żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego przez zakłady ubezpieczeń i fundusze inwestycyjne w zakresie prowadzonych indywidualnych kont emerytalnych oraz przez banki, domy maklerskie, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, informacji o zdarzeniach stanowiących podstawę do skorzystania przez podatnika z ulg podatkowych;

c)informacje o przeprowadzonych oględzinach;

d)protokół z przebiegu kontroli.

4. Zasady rządzące postępowaniem dowodowym:

Zasadą ogólną kształtującą postępowanie dowodowe jest:

a)zasada prawdy obiektywnej – ustanowiona w systemie zasad ogólnych:

=>Art. 7 k.p.a. „W toku postępowania organy administracji publicznej […] z urzędu lub na wniosek strony podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy […]”.

=>Art. 122 o.p. „W toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym”.

Zasady szczególne rządzące postępowaniem dowodowym to:

1. Zasada dysponowania zakresem postępowania dowodowego przez prowadzący postępowanie organ administracji publicznej (inaczej zwana też zasadą oficjalności postępowania dowodowego) – zasada ta jest ustanowiona w art. 77.1 k.p.a., który stanowi: „Organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy”, a w postępowaniu podatkowym w art. 187.1 o.p.: „Organ podatkowy jest obowiązany zebrać i w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały materiał dowodowy”.

Ograniczenie przeprowadzenia postępowania dowodowego dotyczy faktów powszechnie znanych i znanych organowi z urzędu. Według art. 77.4 k.p.a.: „Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie”. Art. 187.3 o.p. też tak stanowi: „Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi podatkowemu z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi podatkowemu z urzędu należy zakomunikować stronie”.

Organ administracji publicznej prowadzący postępowanie w sprawie nie ma zatem swobody w określeniu zakresu postępowania dowodowego, związany jest bowiem bezwzględnie normą prawa materialnego. Z przeprowadzenia dowodu organ administracji publicznej obowiązany jest sporządzić protokół.

Drugi obowiązek wypływający z zasady dysponowania zakresem postępowania

dowodowego to obowiązek rozpatrzenia całego materiału dowodowego. Przez

rozpatrzenie całego materiału dowodowego należy rozumieć: „Uwzględnienie

wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak i uwzględnienie

wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych

dowodów, a mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności”;

1. Zasada bezpośredniości postępowania dowodowego – istota tej zasady sprowadza się do stwierdzenia, że pełne, zgodne z zasadą ogólną prawdy obiektywnej, rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy jest uwarunkowane przeprowadzeniem postępowania dowodowego przez organ orzekający w sprawie;

2. Zasada otwartego systemu dowodów – Art. 75.1 k.p.a.: „Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny”. Natomiast zgodnie z art. 181 o.p.: „Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej”;

3. Zasada równej mocy środków dowodowych – jest to rozwiązanie, które nie wprowadza ograniczeń co do rodzaju dowodów, którym należy przyznać pierwszeństwo w ustaleniu istnienia danego faktu (art. 75.1 k.p.a. i art. 180.1 o.p.);

4. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu dowodowym – jest to prawo strony do czynnego udziału w ustaleniu stanu faktycznego oraz prawo do udziału w czynnościach postępowania dowodowego. Prawo strony do czynnego udziału w ustaleniu stanu faktycznego to prawo do żądania przeprowadzenia dowodów w sprawie, a następnie prawo do wypowiedzenia się w sprawie przeprowadzonych dowodów. Strona ma prawo żądania przeprowadzenia dowodów. Zgodnie z art. 78.1 k.p.a., a w postępowaniu podatkowym – art. 188 o.p. z żądaniem przeprowadzenia dowodu strona może wystąpić zawsze.

Organ administracji publicznej może jednak nie uwzględnić żądania strony, jeżeli nie zostało zgłoszone w toku przeprowadzenia dowodów lub w czasie rozprawy, tylko w przypadku gdy żądanie to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami. Jeżeli jednak dowody, których żąda strona, mają znaczenie dla sprawy, to spóźnione żądanie nie powinno być oddalone.

Z art. 7 i 77.1 k.p.a., a w postępowaniu podatkowym – z art. 122 i 187.1 o.p. wynika, że postępowanie dowodowe jest oparte na zasadzie oficjalności. Organ administracji publicznej obowiązany jest z urzędu przeprowadzić dowody służące ustaleniu stanu faktycznego sprawy.

Strona ma prawo, a nie obowiązek czynnego udziału w postępowaniu !!!

Strona, która nie przytoczyła faktów ani dowodów w postępowaniu przed organem I instancji, może je przytoczyć w postępowaniu przed organem II instancji albo też podjąć obronę swoich interesów dopiero w postępowaniu nadzwyczajnym, żądając wznowienia postępowania na podstawie art. 145.1 pkt 5 k.p.a.

Drugim podstawowym prawem strony do czynnego udziału w ustaleniu stanu faktycznego jest prawo do wypowiedzenia się w sprawie przeprowadzonych dowodów. Według art. 81 k.p.a.: „Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możność wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów, chyba że zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 10.2”. Takie rozwiązanie przyjęte jest w postępowaniu podatkowym. Zgodnie z art. 192 o.p.: „Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów”.

Przyznane prawo do wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów jest prawem strony. Prawem tym strona rozporządza, co oznacza, że od jej woli zależy jego realizacja.

Zgodnie z zasadą czynnego udziału strony w postępowaniu dowodowym przysługuje jej również prawo do udziału w czynnościach dowodowych:

Art. 79 k.p.a.: „Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przez terminem. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia”.

Art. 190 o.p.: „Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie

przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych lub oględzin przynajmniej na 7 dni przed terminem. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzaniu dowodu, może zadawać pytania świadkom i biegłym oraz składać wyjaśnienia”.

WYJĄTKI (!!!) Przepisy k.p.a. i o.p. wprowadzają wyjątki od zasady czynnego udziału strony w postępowaniu:

Art. 10.2 k.p.a.: „Organy administracji publicznej mogą odstąpić od zasady określonej w paragrafie 1 tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną”.

W postępowaniu podatkowym od zasady czynnego udziału strony organ podatkowy może odstąpić wtedy, gdy w postępowaniu wszczętym na wniosek strony ma zostać wydana decyzja w całości uwzględniająca wniosek strony.

1. Zasada swobodnej oceny dowodów – Art. 80 k.p.a.: „Organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona”. A w postępowaniu podatkowym z art. 191 o.p.: „Organ podatkowy ocenia na podstawie całego zebranego materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona”.

W nauce podkreśla się, że swobodna ocena dowodów, aby nie przekształciła się w samowolę, musi być dokonana zgodnie z normami prawa procesowego oraz z zachowaniem następujących reguł tej oceny:

a)należy opierać się na materiale dowodowym zebranym przez organ, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w przepisach prawa (np.: pomoc prawna);

b)ocena powinna mieć za podstawę całokształt materiału dowodowego;

c)organ powinien dokonać oceny znaczenia i wartości dowodów dla toczącej się sprawy;

d)rozumowanie, w którego wyniku organ ustala istnienie okoliczności faktycznych, powinno być zgodne z prawidłami logiki.

NARUSZENIE WYMIENIONYCH REGUŁ, A TAKŻE NORM PROCESOWYCH ODNOSZĄCYCH SIĘ DO ŚRODKÓW DOWODOWYCH STANOWI PRZEKROCZENIE GRANIC SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW !!!

1. Rozprawa:

Rozprawa – jest formą postępowania wyjaśniającego, umożliwiającą realizację „zasady

kontradyktoryjności, koncentracji dowodów, bezpośredniości, szybkości, prostoty,

oszczędności, jedności i celowości wszystkich czynności składających się na proces

administracyjny”.

Zgodnie z rozwiązaniem prawnym przyjętym w art. 89, organ jest obowiązany

przeprowadzić rozprawę w kilku sytuacjach, a więc gdy:

1. przyśpieszy to lub uprości postępowanie – jest to przesłanka przeprowadzenia rozprawy oparta na nieostrym kryterium. Do organu należy zatem ocena, czy w danej sytuacji zastosowanie tej formy postępowania wyjaśniającego będzie miało znaczenie dla przyspieszenia lub uproszczenia postępowania;

2. wymaga tego przepis prawa – obowiązek przeprowadzenia rozprawy wprowadza art. 118 ust. 1 ustawy z 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami, stanowiąc: „Po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego starosta, wykonujący

zadanie z zakresu administracji rządowej, przeprowadza rozprawę administracyjną”;

1. zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron – organ obowiązany jest przeprowadzić rozprawę w przypadku, gdy w postępowaniu występują co najmniej dwie strony, a ich interesy nawzajem wykluczają się w całości lub w części;

2. jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków, biegłych, w drodze oględzin – chodzi tu o sytuację, gdy wyjaśnienie sprawy wymaga przesłuchania więcej niż jednego świadka czy wysłuchania kilku biegłych. W razie sprzecznych zeznań świadków, w przypadku rozbieżności opinii biegłych możliwa jest na rozprawie ich konfrontacja, a to pozwala na dokonanie przez organ prawidłowej oceny przeprowadzonych dowodów.

Nie przeprowadzenie rozprawy, pomimo, że wymaga tego przepis prawa, stanowi rażące naruszenie prawa. W pozostałych przypadkach, jeżeli organ z powodu błędnej oceny sytuacji uregulowanych w art. 89 k.p.a. zaniecha przeprowadzenia rozprawy, stanowi to naruszenie przepisów prawa procesowego.

Do czynności poprzedzających rozprawę należy (czynności przygotowawcze):

a)wezwanie stron do złożenia wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów oraz do

stawienia się na rozprawę;

b)wezwanie świadków i biegłych;

c)zawiadomienie o rozprawie państwowych i samorządowych jednostek

organizacyjnych, organizacji społecznych, a także innych osób, jeśli ich udział w

rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot.

Rozprawą kieruje pracownik organu administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w sprawie. Jeżeli postępowanie toczy się przed organem kolegialnym, to rozprawą kieruje albo przewodniczący tego organu, albo wyznaczony członek tego organu.

Część wstępna rozprawy obejmuje jej otwarcie, ustalenie, czy stawiły się osoby wezwane, stwierdzenie, czy nie ma podstaw do odroczenia rozprawy.

Jeżeli strona (strony) nie stawiła się na rozprawę, kierujący nią jest obowiązany zbadać, czy strona była prawidłowo wezwana. W razie gdy nie stwierdzi nieprawidłowości w tym zakresie, to musi jeszcze ustalić, czy niestawiennictwo strony nie było spowodowane przeszkodą trudną do przezwyciężenia. Dopiero wtedy, gdy wynik tych czynności będzie negatywny, prowadzący rozprawę może odstąpić od jej odroczenia. Zapewnienie bowiem stronie udziału w rozprawie jest realizacją zasady ogólnej czynnego udziału strony w postępowaniu.

Część właściwa rozprawy obejmuje przeprowadzenie dowodów, co nie jest unormowane w k.p.a. W tym zakresie należałoby przyjąć wzory z postępowania sądowego, a zatem świadków powinno się przesłuchiwać pojedynczo i podczas nieobecności świadków, którzy jeszcze nie składali zeznań.

Kierujący rozprawą sprawuje tzw.: policję sesyjną, z czego wynika jego uprawnienie zarówno do utrzymania porządku czynności procesowych, jak też do zapewnienia prawidłowego pod każdym względem przebiegu rozprawy.

1. Postępowanie wyjaśniające gabinetowe:

Tzw.: postępowanie gabinetowe będzie miało miejsce wtedy, gdy np.: w sprawie jest tylko

jedna strona albo gdy jest wprawdzie kilka stron, ale ich interesy nie są sprzeczne ze sobą.

Jest to postępowanie wyjaśniające wprawdzie mniej sformalizowane w swym przebiegu niż

rozprawa, ale obowiązują w nim wszystkie reguły postępowania dowodowego.

Postępowanie gabinetowe dość często jest prowadzone wtedy, gdy do udowodnienia stanu

faktycznego wystarczające są dokumenty. Jest to forma postępowania wyjaśniającego

zapewniająca dominację zasady pisemności nad zasadą ustności.

Postępowanie gabinetowe ma podstawowe znaczenie w postępowaniu podatkowym, w

którym przepisy Ordynacji podatkowej nie wprowadzają formy rozprawy do postępowania

prowadzonego przed organem pierwszej instancji.

Rozdział XIV: Orzekanie w sprawie indywidualnej w postępowaniu administracyjnym.

1. Uwagi wstępne dotyczące prawnych form orzekania:

Decyzja i postanowienie są jednostronnymi aktami stosowania prawa. Organ administracyjny

na podstawie faktów ustalonych w trybie procesowym ustosunkowuje się do przedmiotu

postępowania w sprawie indywidualnej i podejmuje „decyzję stosowania prawa”. Ta decyzja

stosowania prawa obejmuje stosowanie prawa materialnego oraz procesowego, a jest też

wyznaczana w pewnym zakresie przez przepisy prawa ustrojowego i wobec tego można

twierdzić, że jako forma wykonywania orzecznictwa administracyjnego decyzja

administracyjna stanowi instytucję prawną.

W teorii prawa jako jeden z elementów charakteryzujących typ administracyjny stosowania

prawa wymienia się to, że „decyzja stosowania prawa jest normą jednostkową i konkretną”,

której treść wyraża się w „ustaleniu konsekwencji prawnych stanu faktycznego albo

stwierdzeniu lub stworzeniu pozycji prawnej adresata decyzji”.

1. Zasady orzekania w sprawie indywidualnej:

Podstawowe znaczenie mają zasady ogólne, zaliczone do pierwotnych zasad ideologii decyzji

stosowania prawa, choć oczywiście i inne zasady będą miały pewien udział w kształtowaniu

treści orzecznictwa administracyjnego.

Decyzja podejmowana przez organ administracji publicznej jest aktem administracyjnym

zewnętrznym, a podstawą prawną takiego właśnie aktu mogą być tylko i wyłącznie przepisy

prawne powszechnie obowiązujące, a więc przepisy ustaw i aktów prawnych wydanych

w wykonaniu delegacji ustawowej.

Organ administracji publicznej nie jest związany granicami żądania wnoszonego przez stronę.

Tak samo nie wiąże go zakres czynności postępowania ustalony przy jego wszczęciu z urzędu,

albowiem z obowiązku dochodzenia do prawdy obiektywnej i działania na podstawie prawa,

jak też przestrzegania z urzędu swej właściwości, organ ten musi rozpoznać całą sprawę i

rozstrzygnąć ją co do istoty. Ma on obowiązek usuwania przeszkód na drodze do

rozstrzygnięcia sprawy.

1. Zakres stosowania decyzji, postanowienia, ugody:

(!!!) DECYZJA (!!!)

Decyzja administracyjna jest:

-aktem finalnym postępowania służącym konkretyzacji prawa na podstawie ustaleń

faktycznych i prawnych poczynionych w wyniku czynności procesowych;

-aktem ustanawiającym jednostkową normę prawną, która nadaje lub ustala

indywidualne uprawnienia lub obowiązki lub usuwa spór co do prawa albo

stwierdza niedopuszczalność orzekania co do istoty sprawy.

Decyzja jest wydawana po zakończeniu wszystkich czynności postępowania i albo

kończy definitywnie sprawę, jeżeli jest ostateczna, albo zamyka postępowanie w

jednej instancji administracyjnej, bowiem polegać może weryfikacji w trybie

wniesienia zwykłych środków zaskarżenia (decyzja nie-ostateczna).

W postępowaniu administracyjnym ogólnym dopuszczalne jest wydanie decyzji

częściowej w przypadku, gdy przedmiot sprawy jest podzielny w ten sposób, że niektóre

elementy stanu faktycznego i prawnego mogą dać podstawę do konkretyzacji

indywidualnych praw lub obowiązków przez zakończeniem wszystkich czynności

postępowania.

(!!!) POSTANOWIENIA (!!!)

W literaturze postanowienia dzieli się na cztery kategorie:

a)ściśle procesowe;

b)procesowe, wpływające na dalszy bieg postępowania;

c)odnoszące się do istoty sprawy lub wywierające skutek materialno prawny (do postanowień odnoszących się do istoty sprawy można zaliczyć postanowienia wydawane przy współdziałaniu organów administracji publicznej);

d)postanowienia wydawane poza ramami postępowania administracyjnego ogólnego

(np.: co do zaświadczeń).

Postanowienia procesowe różnią się od decyzji przedmiotem rozstrzygnięcia.

Postanowienie procesowe może mieć wpływ na poszczególne czynności procesowe albo

na stosowanie określonych instytucji procesowych, a to już wpływa na bieg postępowania.

Postanowienia będą wydawane przede wszystkim na podstawie przepisów procesowych,

podczas gdy dla decyzji przepis prawa procesowego będzie tylko elementem

dopełniającym podstawę prawną, a głównym będzie przepis prawa materialnego.

Postanowienie od decyzji odróżnia krąg adresatów, do których mogą być adresowane

obydwa rodzaje aktów. Decyzja może być kierowana tylko do stron postępowania,

naruszenie tego wymagania powoduje jej nieważność.

Postanowienia będą kierowane do stron, podmiotów na prawach stron, do

uczestniczących w postępowaniu świadków, biegłych, do osób trzecich, które w

postępowaniu nie uczestniczą, ale mają przedmiot oględzin, do osób zasiadających wśród

publiczności na rozprawie administracyjnej.

(!!!) UGODA (!!!)

Ugoda występująca w przepisach prawa administracyjnego może mieć postać dwojaką:

a)ugody pomiędzy organem a stroną i;

b)ugody pomiędzy stronami postępowania, zawieranej przed organem (w k.p.a. występuje ta forma ugody, która nie tylko jest zawierana przed organem, ale również jest przez ten organ zatwierdzana).

Ugoda nie stanowi zasadniczej formy załatwienia sprawy, co wynika z założeń regulacji

prawnej zawartej w art. 114-122 k.p.a. Zgodnie z tymi przepisami przesłanki zawarcia

przez strony ugody, która stanie się formą załatwienia sprawy, są następujące:

a)sprawa indywidualna musi być zawisła przed organem administracyjnym, bo ugoda

może być zawarta wyłącznie w czasie trwania postępowania administracyjnego;

b)w sprawie biorą udział co najmniej dwie strony, których interes prawny lub

obowiązek jest tego rodzaju, że dopuszcza pomiędzy nimi pertraktacje i ustępstwa

co do wyniku sprawy;

c)ugoda służy realizacji zasady szybkości i prostoty postępowania;

d)zawarcie ugody nie będzie obejściem szczególnych wymagań stawianych

rozstrzygnięciu sprawy z racji obowiązku współdziałania organów administracji

publicznej;

e)ugoda nie jest wyłączona z mocy przepisów odrębnych;

f)treść ugody nie narusza wymagań interesu społecznego lub słusznego interesu stron.

1. Forma prawna i skutki aktu rozstrzygającego sprawę indywidualną albo kwestię procesową:

Forma decyzji – w przepisach prawa materialnego decyzja administracyjna może występować pod różnymi nazwami, np.:

-zezwolenia;

-pozwolenia;

-zgody;

-koncesji.

Elementy, które powinna zawierać decyzja (art. 107.1 k.p.a.):

-oznaczenie organu administracji publicznej;

-datę wydania;

-oznaczenie strony lub stron;

-powołanie podstawy prawnej;

-rozstrzygnięcie;

-uzasadnienie faktyczne i prawne;

-pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie;

-podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji lub, jeżeli decyzja została wydana w formie dokumentu elektronicznego, powinna być opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu.

TE SAME ELEMENTY MA ZAWIERAĆ DECYZJA W SPRAWACH PODATKOWYCH (Art. 210.1 i 2 o.p.).

Decyzja może zawierać klauzulę dotyczącą jej wykonania w postaci rygoru natychmiastowej wykonalności, który wynika albo z przepisów odrębnych (np.: po wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej), albo ze stwierdzonej przez organ administracyjny niezbędności nadania go „ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przez ciężkimi stratami bądź też ze względu na inny interes społeczny lub wyjątkowy ważny interes strony”.

(!!!) „W sprawach podatkowych” art. 239a o.p. stanowi, że nie-ostateczna decyzja podatkowa nie podlega wykonaniu, gdy dla strony wynika z niej obowiązek, który poddany jest egzekucji administracyjnej, chyba że decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności w przypadkach określonych w art. 239b. Pozostałe decyzje nie-ostateczne będą natychmiast wykonalne.

Do decyzji mogą być dołączone z mocy przepisów odrębnych postanowienia dodatkowe, tj.: warunek zawieszający lub rozwiązujący, termin ważności decyzji. Te postanowienia dodatkowe wpływają na moc obowiązującą decyzji i mogą dać podstawę do stwierdzenia jej wygaśnięcia na podstawie art. 162.1 k.p.a. (art. 258.1 pkt 2 o.p.). Do decyzji może też być dodane tzw.: zlecenie, czyli obowiązek wykonania czynności dodatkowych.

Doręczenie stronom decyzji na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego jest zasadą, a wyjątkiem będzie ogłoszenie decyzji ustnie z utrwaleniem jej w protokole.

W postępowaniu podatkowym decyzje doręcza się tylko na piśmie.

Decyzja wiąże organ oraz strony od daty jej doręczenia lub ogłoszenia i to jest skutek podstawowy, wstępny, za którym podążają dalsze.

Do decyzji jest przywiązane domniemanie prawidłowości (ważności). Domniemanie to może być obalone tylko w wyniku wzruszenia decyzji:

a)przez właściwy organ administracyjny w przewidzianym przepisami postępowania administracyjnego trybie zwyczajnym lub nadzwyczajnym;

b)prawomocnym orzeczeniem sądu administracyjnego.

Wyróżniamy dwa rodzaje wykonalności decyzji:

a)decyzję nieostateczną – która podlega wykonaniu, jeżeli z mocy ustawy jest opatrzona rygorem natychmiastowej wykonalności albo gdy taki rygor nada jej organ administracji publicznej, a poza tym przed upływem terminu do wniesienia odwołania będzie wykonana decyzja „zgodna z żądaniem wszystkich stron”;

b)decyzję ostateczną – która podlega wykonaniu, chyba że organ nadzoru wstrzyma je w przypadkach określonych w k.p.a., sąd zaś – zgodnie z ustawą – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Natomiast w postępowaniu podatkowym:

a)decyzje nieostateczne – wydawane są w zależności od rodzaju sprawy, którą rozstrzygają, albo będą podlegały od razu wykonaniu, albo będzie ono wstrzymane z mocy prawa, jeżeli nie nadano im rygoru natychmiastowej wykonalności. Wstrzymanie wykonania ostatecznej decyzji zaskarżonej do sądu administracyjnego następuje albo z urzędu, albo na wniosek, zawsze z zastosowaniem zabezpieczenia należnego zobowiązania wynikającego z treści decyzji.

Elementy postanowienia (Art. 124.1 k.p.a., art. 217.1 o.p.), są identyczne ze składnikami decyzji z dwoma wyjątkami:

-wymienia się nie tylko strony, lecz również inne osoby, które mogą być adresatem postanowienia;

-uzasadnienie zamieszcza się w postanowieniach, które można zaskarżyć zażaleniem lub skargą do sądu administracyjnego oraz które wydano po rozpoznaniu zażalenia.

Postanowienia ogłasza się w zasadzie ustnie z utrwaleniem tego w protokole (adnotacji), a na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego doręcza się zawsze tylko te postanowienia, które mogą być zaskarżone na drodze administracyjnej lub sądowej.

Art. 124.1 k.p.a. stanowi, że: „Postanowienie powinno zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę jego wydania, oznaczenie strony lub stron albo innych osób biorących udział w postępowaniu, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, pouczenie, cz i w jakim trybie służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego, oraz podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do jego wydania lub, jeżeli postanowienie wydane zostało w formie dokumentu elektronicznego, powinno być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub podpisem osobistym”.

Art. 124.2 k.p.a. stanowi, że: „Postanowienie powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne, jeżeli służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia na postanowienie”.

(!!!) RODZAJE POSTANOWIEŃ:

A)POSTANOWIENIA INCYDENTALNE – czyli ściśle procesowe, stanowią o czynnościach postępowania oraz prawach i obowiązkach stron, a także uczestników postępowania. Postanowienia te są od razu wykonalne i wobec tego można na ich podstawie podejmować czynności procesowe lub stosować środki dyscyplinujące strony i uczestników postępowania. Można więc mówić o dwóch rodzajach skutków, tzn.: ściśle procesowych, dotyczących czynności postępowania, które ma się przeprowadzić lub zaniechać, oraz o skutkach wobec osób biorących udział w postępowaniu.

B)POSTANOWIENIA DOTYCZĄCE BIEGU POSTĘPOWANIA – wywierają nie tylko skutki właściwe postanowieniom incydentalnym, lecz również skutki szczególne, określone w przepisach k.p.a. lub o.p., np.: zapewniając skuteczność odwołania przez przywrócenie terminu do jego wniesienia;

C)POSTANOWIENIA DOTYCZĄCE ISTOTY SPRAWY – skutki tych postanowień są zindywidualizowane, bo inny wywiera postanowienie wydane przez organ współdziałający, a inny postanowienie o zatwierdzeniu ugody.

Ugoda może mieć tylko formę pisemną, a jej zawarcie utrwala się w protokole. Art. 117.1 k.p.a. wymienia następujące składniki ugody: „oznaczenie organu, przed którym została zawarta, datę sporządzenia, oznaczenie stron, przedmiot i treść ugody, wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu, podpisy stron oraz podpisy pracownika organu administracji publicznej, upoważnionego do sporządzenia ugody”.

(!!!) SKUTKI UGODY (!!!)

Art. 116.1 k.p.a.: „Organ administracji publicznej odroczy wydanie decyzji i wyznaczy stronom termin do zawarcia ugody, jeżeli złożą one zgodne oświadczenie o zamiarze jej zawarcia”.

Art. 116.2 k.p.a.: „W przypadku zawiadomienia przez jedną ze stron o odstąpieniu od zamiaru zawarcia ugody lub niedotrzymania przez strony terminu wyznaczonego w myśl paragrafu 1, organ administracji publicznej załatwia sprawę w drodze decyzji”.

TE ARTYKUŁU W ZWIĄZKU Z:

Art. 118.1 k.p.a.: „Ugoda wymaga zatwierdzenia przez organ administracji publicznej, przed którym została zawarta”.

Art. 119.2 k.p.a.: „W przypadku gdy ugoda zawarta została w toku postępowania odwoławczego, z dniem, w którym stało się ostateczne postanowienie zatwierdzające ugodę, traci moc decyzja organu pierwszej instancji, o czym zamieszcza się wzmiankę w tym postanowieniu”.

Art. 120.1 k.p.a.: „Ugoda staje się wykonalna z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne”.

Art. 121 k.p.a.: „Zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki, jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego”.

1. Współdziałanie organów administracji publicznej w orzekaniu w sprawie indywidualnej:

Współdziałanie będzie występować wtedy, gdy w jakiejś sprawie „ma miejsce przecinanie się zakresów działania dwóch lub kilku podmiotów (pionów organizacyjnych).

To nie strona ma zabiegać o współdziałanie organów administracyjnych przed podjęciem decyzji, zbierając opinie czy uzgodnienia, lecz organ właściwy w sprawie ma rozpocząć czynności współdziałania, występując z wnioskiem, przy czym strona ma zapewniony czynny udział w procedurze współdziałania.

Obowiązek współdziałania jest realizowany z urzędu, przez organ powołany do wydania

decyzji w sprawie zawisłej, który powinien wykonać dwie czynności procesowe:

-zwrócić się do organu współdziałającego o zajęcie stanowiska;

-powiadomić strony o tej czynności.

Czynności współdziałania, w zależności od ich formy przewidzianej w przepisach odrębnych, muszą być podejmowane albo w początkowym, albo w końcowym stadium postępowania sprawy zawisłej.

Organ współdziałający ma obowiązek zająć stanowisko niezwłocznie, a jeżeli nie jest to możliwe, to powinien je wyrazić w terminie do dwóch tygodni od daty doręczenia mu żądania albo też powinien dokonać tego w terminie dłuższym, jeżeli taki jest określony w przepisach odrębnych. W art. 209.3. o.p. wyznaczono dla organu współdziałającego termin nie dłuższy niż 14 dni od doręczenia pisma w sprawie zajęcia stanowiska.

1. Umorzenie postępowania w sprawie indywidualnej:

Umorzenie postępowania następuje w dwóch sytuacjach przewidzianych w art. 105 k.p.a. oraz art. 208 o.p.:

a)z powodu bezprzedmiotowości postępowania stwierdzonej przez organ (jest obligatoryjne) – postępowanie będzie bezprzedmiotowe wtedy, gdy:

=>strona występuje o rozstrzygnięcie co do samego prawa, co do zasady, gdy przepis pozwala tylko na przyznanie konkretnie oznaczonego uprawnienia;

=>sprawa ma charakter cywilny;

=>nie istnieje w znaczeniu prawnym przedmiot rozstrzygnięcia.

Bezprzedmiotowe będzie postępowanie prowadzone przez organ uznany w rozstrzygnięciu sporu kompetencyjnego za niewłaściwy w sprawie, bo przestał on być legitymowany do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty, nie będzie mógł sprawy załatwić w rozumieniu art. 104 k.p.a. (art. 207 o.p.).

b)z powodu odstąpienia od popierania żądania wszczęcia postępowania przez stronę (jest fakultatywne).

Z wnioskiem o umorzenie postępowania może wystąpić strona, która żądała wszczęcia postępowania. Wniosek ten może być uwzględniony wtedy, gdy nie sprzeciwiają się mu inne strony i nie narusza on interesu społecznego. Pełniej realizowana jest zasada dyspozycyjności w postępowaniu w sprawach ulg podatkowych, bo zgodnie z art. 208.2 o.p. wystarczy, że wystąpi o umorzenie postępowania strona, na której wniosek ono się toczy.

1. Rektyfikacja decyzji i postanowień:

Procedura rektyfikacji jest uregulowana jednakowo w odniesieniu do decyzji i postanowień (odesłanie do art. 126 k.p.a. oraz art. 219 o.p.).

Rektyfikacją nie będzie zmiana treści ostatecznej decyzji, bo „przerobienie przez organ administracji treści decyzji ostatecznej jest niedopuszczalne i – w zależności od sytuacji – czynność taka może być rozpatrywana nawet jako karalne przerobienie dokumentu w rozumieniu przepisów prawa karnego”.

Uzupełnienie decyzji dotyczy jej rozstrzygnięcia oraz pouczeń co do możliwości wniesienia środków zaskarżenia na drodze administracyjnej lub sądowej. Rozstrzygnięcie powinno dotyczyć wszystkich żądań zgłoszonych przez strony przy wszczęciu postępowania, jak też wszystkich praw i obowiązków uregulowanych w prawie materialnym, o których ma się

rozstrzygnąć w całości albo w części w decyzji.

W pojęciu rektyfikacji decyzji mieści się również wyjaśnienie jej treści przez organ, który wydał budzącą wątpliwość decyzję. Wyjaśnienia decyzji dokonuje się w przypadku wątpliwości co do jej treści, zakresu praw lub obowiązków nią uregulowanych, terminu, w którym powstaje skutek prawny. Wyjaśnienie decyzji nie może prowadzić do

merytorycznej zmiany treści rozstrzygnięcia, np.: wskutek nowej oceny sprawy.

Rektyfikacja ma zastosowanie do decyzji jak również odpowiednio do postanowień i polega na dokonaniu różnego rodzaju czynności naprawiających zawarte w nich błędy lub uchybienia wymaganiom prawnym, z tego względu czynności procesowe tego trybu nie są jednolicie uregulowane ani w postępowaniu ogólnym, ani podatkowym.

1. Orzekanie o kosztach postępowania, opłaty administracyjne:

Opłaty i koszty postępowania, stanowiące razem należności związane z rozpoznaniem i załatwieniem sprawy, są wyrazem polityki fiskalnej państwa, a pozostają również w wyraźnym związku z funkcjami postępowania administracyjnego.

Opłaty administracyjne – są wnoszone w zasadzie w stałej wysokości lub według stawek (np.: procentowych od wartości rzeczy) i organy administracji publicznej nie mają najczęściej możliwości wpływania na ich wysokość.

Art. 261.1 k.p.a.: „Jeżeli strona nie wpłaciła należności tytułem opłat i kosztów postępowania, które zgodnie z przepisami powinny być uiszczone z góry, organ administracji publicznej prowadzący postępowanie wyznaczy jej termin do wniesienia tych należności. Termin ten nie może być krótszy niż siedem dni, a dłuższy niż czternaście dni”.

Art. 261.2 k.p.a.: „Jeżeli w wyznaczonym terminie należności nie zostaną uiszczone, podanie podlega zwrotowi lub czynność uzależniona od opłaty zostanie zaniechana”.

Art. 261.3 k.p.a.: „Na postanowienie w sprawie zwrotu podania służy zażalenie”.

Art. 261.4 k.p.a.: „Organ powinien jednak załatwić podanie mimo nieuiszczenia należności:

1)jeżeli za niezwłocznym załatwieniem przemawiają względy społeczne lub wzgląd na ważny interes strony;

2)jeżeli wniesienie podania stanowi czynność, dla której jest ustanowiony termin zawity;

3)jeżeli podanie wniosła osoba zamieszkała za granicą”.

Art. 262.1 k.p.a.: „Stronę obciążają te koszty postępowania, które:

1)wynikły z winy strony;

2)zostały poniesione w interesie lub na żądanie strony, a nie wynikają z ustawowego obowiązku organów prowadzących postępowanie”.

Art. 262.2 k.p.a.: „W uzasadnionych przypadkach organ administracji publicznej może zażądać od strony złożenia zaliczki w określonej wysokości na pokrycie kosztów postępowania”.

Koszty postępowania – składniki kosztów postępowania nie są wymienione w k.p.a. i w o.p. wyczerpująco. Zgodnie z art. 263.1 k.p.a. do tych kosztów należą:

1)koszty osobistego stawienia się świadków, biegłych, stron;

2)koszty oględzin;

3)koszty doręczenia stronom pism.

Art. 263.2 k.p.a.: „Organ administracji publicznej może zaliczyć do kosztów postępowania także inne koszty bezpośrednio związane z rozstrzygnięciem sprawy”.

Art. 264.1 k.p.a.: „Jednocześnie z wydaniem decyzji organ administracji publicznej ustali w drodze postanowienia wysokość kosztów postępowania, osoby zobowiązane do ich poniesienia oraz termin i sposób ich uiszczenia”.

Art. 264.2 k.p.a.: „Na postanowienie w sprawie kosztów postępowania osobie zobowiązanej do ich poniesienia służy zażalenie”.

Art. 265 k.p.a.: „Wszelkie nie uiszczone w terminie opłaty i koszty postępowania oraz inne należności wynikłe z tego postępowania podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych”.

Art. 266 k.p.a.: „Pracownik organu administracji publicznej winny błędnego wezwania strony obowiązany jest do zwrotu wynikłych stąd kosztów. Orzekanie i ściąganie należności od tego pracownika następuje w trybie administracyjnym”.

Art. 267 k.p.a.: „W razie niewątpliwej niemożności poniesienia przez stronę opłat, kosztów i należności związanych z tokiem postępowania organ administracji publicznej może ją zwolnić w całości lub w części od ponoszenia tych opłat, kosztów i należności. Zwolnienie od opłat skarbowych następuje z zachowaniem przepisów o tych opłatach”.

Rozdział XV: Weryfikacja decyzji i postanowień w toku instancji administracyjnych.

1. System weryfikacji decyzji i postanowień w postępowaniu administracyjnym:

Weryfikacja decyzji i postanowień obejmuje weryfikację na drodze administracyjnej i na

drodze sądowej.

Mianowicie jeżeli chodzi o weryfikację na drodze administracyjnej, to przyjmuje, że

weryfikacja ta następuje w toku instancji oraz w nadzwyczajnych trybach postępowania

administracyjnego, z tym że w zakresie weryfikacji w toku instancji przyjmuje zasadę

ogólną dwuinstancyjności, której istota sprowadza się do prawa strony do dwukrotnego

rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu administracyjnym.

Ordynacja podatkowa reguluje wyłącznie weryfikację na drodze administracyjnej,

przyjmując tak jak k.p.a. zasadę ogólną dwuinstancyjności (art. 127) i zasadę ogólną

trwałości decyzji (art. 128).

(!!!) Środki zaskarżenia – są to instytucje procesowe, za których pomocą uprawnione podmioty mogą żądać weryfikacji rozstrzygnięć administracyjnych w celu ich kasacji lub reformacji. Do cech charakterystycznych środków zaskarżenia należy zatem zaliczyć oparcie ich konstrukcji prawnej na zasadzie skargowości, tzn.: że służą one podmiotom uprawnionym do żądania uruchomienia określonego postępowania weryfikacyjnego, a w żadnym wypadku nie dają podstawy do uruchomienia postępowania z urzędu. Drugą ich cechę charakterystyczną stanowi również to, że ich celem bezpośrednim jest doprowadzenie do kasacji lub do reformacji rozstrzygnięcia administracyjnego.

(!!!) KLASYFIKACJA ŚRODKÓW ZASKARŻENIA (!!!)

1)Ze względu na kryterium przesunięcia kompetencji do weryfikacji zaskarżonego rozstrzygnięcia na wyższą instancję – na podstawie tego kryterium wyróżniamy:

a)środki zaskarżenia bezwzględnie dewolutywne – tj.: takie, które zawsze przesuwają sprawę do wyższej instancji;

b)środki zaskarżenia względnie dewolutywne – tj.: takie, które powodują przesunięcie sprawy do wyższej instancji tylko w razie nieuwzględnienia ich przez I instancję;

c)środki zaskarżenia niedewolutywne – tj.: takie, które rozpatrywane są przez organ wydający zaskarżone rozstrzygnięcie.

2)Ze względu na kryterium rodzaju zaskarżonego rozstrzygnięcia. Stosując to kryterium

wyróżniamy:

a)środki zaskarżenia zwyczajne – tj.: służące od rozstrzygnięć nieostatecznych; podstawy prawne wnoszenia środków zwyczajnych nie są w k.p.a. ściśle zdeterminowane, tzn.: że oczna je wnosić w przypadku, gdy np.: strona jest niezadowolona z rozstrzygnięcia. Ordynacja podatkowa wprowadza w tym zakresie ograniczenia (art. 222);

b)środki zaskarżenia nadzwyczajne – tj.: wnoszone od rozstrzygnięć ostatecznych; podstawy prawne wnoszenia środków nadzwyczajnych są szczegółowo wymienione w k.p.a. i o.p.

3)Ze względu na kryterium mocy prawnej wniesionego środka zaskarżenia. Stosując to kryterium wyróżniamy:

a)środki zaskarżenia bezwzględnie suspensywne – tj.: takie, które z mocy prawa wstrzymują wykonanie zaskarżonego rozstrzygnięcia;

b)środki zaskarżenia względnie suspensywne – tj.: takie, które wstrzymanie wykonania zaskarżonego rozstrzygnięcia pozostawiają ocenie organu rozpatrującego środek zaskarżenia.

4)Ze względu na kryterium możliwości wnoszenia danego środka zaskarżenia samodzielnie. Stosując to kryterium rozróżniamy:

a)środki zaskarżenia samoistne;

b)środki zaskarżenia niesamoistne.

Tzn.: takie, które można wnieść tylko wraz z innymi środkami prawnymi.

(!!!) Środki nadzoru – są to instytucje procesowe, za pomocą których organy powołane do sprawowania nadzoru uruchamiają z urzędu postępowanie weryfikacyjne, służące wyeliminowaniu z obrotu prawnego decyzji przez ich kasację lub reformację. Cechami charakterystycznymi środków nadzoru są: oparcie ich konstrukcji prawnej na zasadzie oficjalności oraz ich cel, który stanowi wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.

(!!!) Odwołalność decyzji – jest to prawna możność kasacji lub reformacji decyzji z urzędu przez organ, który decyzję wydał. Cechami charakterystycznymi instytucji odwołalności są: jej oparcie na zasadzie oficjalności oraz cel, któremu służy – wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.

1. Odwołanie:

Odwołanie – jest instytucją procesową tworzącą możliwość prawną określonym,

uprawnionym podmiotom zaskarżenia decyzji administracyjnej.

Odwołanie należy do podstawowych środków zaskarżenia zarówno ze względu na krąg

decyzji administracyjnych podlegających zaskarżeniu, jak i na szerokie podstawy

zaskarżenia umożliwiające kwestionowanie legalności oraz zasadności decyzji.

Granice prawa odwołania w postępowaniu administracyjnym i postępowaniu

podatkowym – zakres dopuszczalności odwołania od decyzji wyznacza zasada ogólna

dwuinstancyjności (art. 15 k.p.a., w postępowaniu podatkowym – art. 127 o.p.). Zgodnie z

tą zasadą każda sprawa indywidualna rozpoznana i rozstrzygnięta decyzją organu I

instancji podlega w wyniku wniesienia odwołania ponownemu rozpoznaniu i

rozstrzygnięciu przez organ II instancji. Od każdej zatem decyzji nieostatecznej służy

odwołanie.

Podmioty uprawnione do wniesienia odwołania. Postępowanie odwoławcze jest oparte

w pełni na zasadzie skargowości. Może ono być uruchomione tylko w wyniku podjęcia

przez uprawniony podmiot czynności procesowej – wniesienia odwołania, nigdy nie

może być wszczęte z urzędu.

Art. 127.1 k.p.a.: „Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko

do jednej instancji”.

Art. 127.2 k.p.a.: „Właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ administracji publicznej

wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy”.

Art. 127.3 k.p.a.: „Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub

samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona

niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne

rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące

odwołań od decyzji”.

Legitymację do wniesienia odwołania ma strona, a więc podmiot, który spełnia

przesłanki wypływające z art. 28 k.p.a.: „Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub

obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój

interes prawny lub obowiązek”.

Legitymację do wniesienia odwołania ma również podmiot, który twierdzi, że nie ma w

sprawie interesu prawnego lub obowiązku prawnego, a decyzja została do niego

skierowana.

(!!!) „W postępowaniu podatkowym” – legitymację do wniesienia odwołania reguluje art. 220.1 o.p.: „Od decyzji organu podatkowego wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji”.

(!!!) LEGITYMIZACJA ORGANIZACJI SPOŁECZNEJ DO WNIESIENIA ODWOŁANIA (ART. 31.1 K.P.A.):
Organizacja społeczna w sprawie dotyczącej innej osoby może wystąpić z żądaniem wszczęcia postępowania oraz z żądaniem dopuszczenia jej do udziału w toczącym się postępowaniu. Skuteczność prawna żądania organizacji społecznej jest uzależniona od wystąpienia łącznie dwóch przesłanek: żądanie jest uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i przemawia za nim interes społeczny. Ocena wystąpienia tych przesłanek w danej sprawie indywidualnej należy do organu orzekającego, który – jeżeli uzna żądanie organizacji społecznej za uzasadnione – postanawia o wszczęciu postępowania z urzędu lub o dopuszczeniu organizacji do udziału w toczącym się postępowaniu. W przypadku gdy organizacja społeczna została dopuszczona do udziału w postępowaniu w I instancji, ma ona prawa strony, a zatem również ma prawo do wniesienia odwołania.
W POSTĘPOWANIU PODATKOWYM ORGANIZACJA SPOŁECZNA, JEŻELI ZOSTAŁA ZA ZGODĄ STRONY DOPUSZCZONA DO UDZIAŁU W POSTĘPOWANIU, MA PRAWA STRONY. MA ZATEM RÓWNIEŻ PRAWO DO WNIESIENIA ODWOŁANIA.

(!!!) LEGITYMIZACJA PROKURATORA DO WNOSZENIA ODWOŁANIA:
Z art. 188 k.p.a. wynika, że w tym zakresie prawo prokuratora jest zróżnicowane w zależności od tego, czy brał udział w postępowaniu w I instancji. Z zawartego w art. 188 zwrotu „bierze udział” należy wyprowadzić wniosek, że prokuratorowi służą prawa strony, jeżeli faktycznie uczestniczy w postępowaniu. Jeżeli zatem prokurator bierze udział w postępowaniu w I instancji, to służą mu prawa strony i ma on również legitymację do wniesienia odwołania. Prokurator w postępowaniu administracyjnym ma prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem oraz ma on prawo udziału w każdym stadium postępowania. Z użytego w art. 183.1 pojęcia „stadium postępowania” wynika,
że prokurator może włączyć się do każdego stadium, ale należy pamiętać o tym, iż mamy do czynienia ze stadium postępowania wtedy, gdy już toczy się postępowanie. Art. 60.2 k.p.c.: „Prokurator może zaskarżyć każde orzeczenie sądowe, od którego służy środek odwoławczy. Terminy do zaskarżenia orzeczeń sądowych, ustanowione dla stron, wiążą również prokuratora”.

Wymagania formalne odwołania:

Art. 128 k.p.a.: „Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji. Przepisy szczególne mogą ustalać inne wymogi co do treści odwołania”.

Art. 222 o.p.: „Odwołanie od decyzji organu podatkowego powinno zawierać zarzuty przeciw decyzji, określać istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie”.

Warunkiem formalnym odwołania jest termin, w którym strona może ze skutkiem prawnym wnieść odwołanie. W k.p.a. i o.p. jest przyjęty pośredni tryb wnoszenia odwołania:

Art. 129.1 k.p.a.: „Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję”.

Art. 223.1 o.p.: „Odwołanie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu podatkowego, który wydał decyzję”.

Art. 129.2 k.p.a., art. 223.2 o.p.: „Odwołanie wnosi się w terminie czternastu dni od dnia doręczenia (ogłoszenia) decyzji stronie, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie – od dnia jej ogłoszenia stronie”.

Art. 129.3 k.p.a.: „Przepisy szczególne mogą przewidywać inne terminy do wniesienia odwołania”.

Moc prawna odwołania:

Art. 130.1 k.p.a. ustanawia regułę, w myśl której decyzje nieostateczne nie podlegają wykonaniu, stanowi bowiem: „Przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu”.

Od tej reguły dopuszcza się w art. 130.3 k.p.a. wyjątki, przewidując, że nie ma ona zastosowania do decyzji, gdy został jej nadany rygor natychmiastowej wykonalności oraz gdy podlega ona natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy. Również od tej reguły można odstąpić wtedy, gdy decyzja jest zgodna z żądaniem wszystkich stron.

Art. 130.2 k.p.a.: „Wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji”.

Art. 130.4 k.p.a.: „Ponadto decyzja podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania, gdy jest zgodna z żądaniem wszystkich stron”.

(!!!) „W postępowaniu podatkowym” Ordynacja podatkowa przyjmuje inne rozwiązania co do mocy decyzji organu I instancji i mocy prawnej odwołania. Decyzje organu I instancji podlegają wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania.

Ordynacja podatkowa reguluje wykonalność decyzji nieostatecznej w zakresie dopuszczalności prowadzenia postępowania egzekucyjnego, stanowiąc w art. 239a: „Decyzja nieostateczna, nakładająca na stronę obowiązek podlegający wykonaniu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, nie podlega wykonaniu, chyba że decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności”.

Postępowanie odwoławcze:

Konstrukcja prawna odwołania jest oparta na względnej dewolutywności, kompetencja

do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy w toku postępowania odwoławczego

przechodzi bowiem na organ odwoławczy tylko wtedy, gdy organ I instancji nie znalazł podstaw do weryfikacji decyzji we własnym zakresie.

W ZWIĄZKU Z TĄ KONSTRUKCJĄ ODWOŁANIA MOŻEMY POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE PODZIELIĆ NA:

a)postępowanie odwoławcze przed organem I instancji (samokontrola) – czynności procesowe organu I instancji obejmują:

=>zawiadomienie stron o wniesieniu odwołania (art. 131 k.p.a.) – „O wniesieniu odwołania organ administracji publicznej, który wydał decyzję, zawiadomi strony”.

=>oraz w związku ze względną dewolutywnością odwołania podjęcie samokontroli w odniesieniu do własnej decyzji (art. 132 k.p.a., art. 226 o.p.):

Art. 132.1 k.p.a.: „Jeżeli odwołanie wniosły wszystkie strony, a organ administracji publicznej, który wydał decyzję, uzna, że to odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, może wydać nową decyzję, w której uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję”.

Art. 132.2 k.p.a.: „Przepis powyższy stosuje się także w przypadku, gdy odwołanie wniosła jedna ze stron, a pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania”.

Art. 132.3 k.p.a.: „Od nowej decyzji służy stronom odwołanie”.

Możliwość dokonania przez organ I instancji samokontroli w k.p.a. opiera się więc na dwóch podstawowych kryteriach:

a)kryterium o charakterze formalnym – chodzi tutaj o wniesienie odwołania przez wszystkie strony danego postępowania;

b)kryterium o charakterze merytorycznym – polega na tym, że stanowisko organu musi się pokrywać ze stanowiskiem stron.

(!!!) „W postępowaniu podatkowym” art. 212 o.p. stanowi: „Organ podatkowy, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia […]”. Z tego rozwiązania wynika, że Ordynacja podatkowa ustanowiła bezwzględną zasadę związania decyzją organu, który ją wydał. Z rozwiązań przyjętych w o.p. wynika jednak, że – tak jak w k.p.a. – od tej zasady dopuszczalne są wyjątki. Wyjątek taki ustanawia już w ramach postępowania odwoławczego art. 226.1 o.p., dopuszczając samokontrolę organu I instancji. Jeżeli organ podatkowy, który wydał decyzję, uzna, że odwołanie wniesione przez stronę zasługuje na uwzględnienie w całości, wyda nową decyzję, którą uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję.

Czynności procesowe podjęte przez organ w ramach samokontroli odbywają się w dwóch fazach:

1)Pierwsza faza – obejmuje przeprowadzenie kontroli własnego postępowania, polegającej na ponownym rozpoznaniu i rozpatrzeniu sprawy oraz na ustaleniu, czy stanowisko zajęte w danej sprawie może być zmienione;

2)Druga faza – następuje konfrontacja tego stanowiska z żądaniem strony. Wynik konfrontacji może być różny. W grę wchodzą trzy sytuacje:

=>po pierwsze – organ ustala, że żądanie strony jest uzasadnione w całości i w związku z tym jest kompetentny do zmiany lub uchylenia swojej decyzji;

=>po drugie – organ ustala, że żądanie strony może być uwzględnione tylko częściowo i wówczas ze względu na konstrukcję art. 132 k.p.a., a w postępowaniu podatkowym art. 226.1 o.p., nie ma on kompetencji do wzruszenia swojej decyzji;

=>po trzecie – organ ustala, że odwołanie, jego zdaniem, nie jest uzasadnione. Kompetencja organu I instancji co do zmiany lub uchylenia własnej decyzji jest oparta na przesłance uwzględnienia w całości żądania strony.

b)postępowanie odwoławcze przed organem II instancji – k.p.a. przyjmuje jako generalne

rozwiązanie taką konstrukcję, w której organem odwoławczym jest organ bezpośrednio wyższego stopnia w stosunku do organu wydającego zaskarżoną decyzję (art. 127.2 k.p.a.). Takie też rozwiązanie przyjęte jest w postępowaniu podatkowym (art. 220.1 o.p.) z zastrzeżeniem wyjątków, w jakich odwołanie nie zostało oparte na konstrukcji względnej dewolutywności.

Postępowanie odwoławcze przed organem II instancji możemy podzielić na trzy stadia:

1)POSTĘPOWANIE WSTĘPNE – w postępowaniu wstępnym organ odwoławczy podejmuje czynności mające na celu ustalenie, czy odwołanie jest dopuszczalne oraz czy zostało wniesione z zachowaniem terminu. Niedopuszczalność odwołania może wynikać z przyczyn o charakterze:

a)przedmiotowym – niedopuszczalność odwołania z przyczyn przedmiotowych obejmuje przypadki braku przedmiotu zaskarżenia oraz przypadki wyłączenia przez przepisy prawne możliwości zaskarżenia decyzji w toku instancji. Odwołanie przysługuje od decyzji. Odwołanie jest zatem niedopuszczalne, jeżeli decyzja nie została wydana albo gdy czynność organu administracji publicznej nie jest decyzją administracyjną, a stanowi np.: czynność materialno-techniczną;

b)podmiotowym – niedopuszczalność odwołania z przyczyn podmiotowych obejmuje sytuacje wniesienia odwołania przez jednostkę niemającą legitymacji do wniesienia tego środka zaskarżenia albo też wniesienia odwołania przez stronę niemającą zdolności do czynności prawnych.

W przypadku negatywnego wyniku czynności podjętych w postępowaniu wstępnym organ odwoławczy wydaje albo postanowienie o niedopuszczalności odwołania, albo o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania i oba te postanowienia są ostateczne (art. 134 k.p.a., art. 228 o.p.) – „Organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia niedopuszczalność odwołania oraz uchybienie terminu do wniesienia odwołania. Postanowienie w tej sprawie jest ostateczne”. W postępowaniu podatkowym organ odwoławczy kończy postępowanie odwoławcze, w razie gdy odwołanie czyni zadość warunkom określonym w art. 222, postanowieniem o pozostawieniu odwołania bez rozpatrzenia (art. 228.1 pkt 3 o.p.).

2)POSTĘPOWANIE ROZPOZNAWCZE – przedmiotem postępowania rozpoznawczego jest ponowne rozpatrzenie sprawy indywidualnej rozstrzygniętej decyzją organu I instancji. Granice postępowania rozpoznawczego generalnie wyznaczają zasady ogólne postępowania administracyjnego, a przede wszystkim:

-zasada prawdy obiektywnej;

-zasada praworządności;

-zasada dwuinstancyjności.

Organ odwoławczy, zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej i zasadą swobodnej oceny dowodów, dokonuje oceny materiału dowodowego zebranego w postępowaniu przed I instancją. Wynik tej oceny może być dwojaki:

1)Po pierwsze – organ odwoławczy może stwierdzić, że organ I instancji, mimo że nie dysponował niezbędnymi dowodami, nie przeprowadził postępowania dowodowego w celu uch uzyskania, czyli że w istocie brak było rozpoznania sprawy w I instancji;

2)Po drugie – organ odwoławczy stwierdza, że postępowanie rozpoznawcze w I instancji wymaga uzupełnienia, nie zostały bowiem ustalone wszystkie istotne dla sprawy okoliczności faktyczne. W takim przypadku organ odwoławczy z urzędu lub na wniosek strony jest obowiązany przeprowadzić uzupełniające postępowanie dowodowe.

Gdy o przeprowadzenie rozprawy wystąpi strona, we wniosku musi uzasadnić potrzebę

przeprowadzenia rozprawy, wskazując, jakie okoliczności faktyczne sprawy powinny być wyjaśnione i jakie czynności powinny być dokonane. Organ odwoławczy rozpoznaje wniosek strony o przeprowadzenie rozprawy.

(!!!) Rozprawa „w postępowaniu podatkowym” w swojej konstrukcji oparta jest na elementach kontradyktoryjności przez wprowadzenie udziału upoważnionego pracownika organu I instancji, od którego decyzji wniesiono odwołanie. Strona na rozprawie może składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie. Strona ma prawo wypowiadać się co do wyników postępowania dowodowego. Kierujący rozprawą może uchylić pytanie zadane uczestnikowi rozprawy, jeżeli nie ma ono istotnego znaczenia dla sprawy. Na żądanie strony treść uchylonego pytania należy zamieścić w protokole.

3)STADIUM PODJĘCIA DECYZJI – wniesienie odwołania przenosi na organ odwoławczy kompetencje do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej. Organ odwoławczy jest zatem wyposażony przede wszystkim w kompetencje do (!!!) merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, a tylko w ograniczonym zakresie ma on kompetencje kasacyjne.

Rozstrzygnięcie merytoryczne organu odwoławczego może być następujące:

I)Po pierwsze – zgodne z rozstrzygnięciem organu I instancji – będzie to miało miejsce wtedy, gdy w wyniku rozpoznania sprawy rozstrzygnięcie organu odwoławczego pokrywa się z rozstrzygnięciem organu I instancji.

Art. 138.1 pkt 1 k.p.a., art. 233.1 pkt 1 o.p.: „Organ odwoławczy wydaje decyzję, w której:

***1)utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję albo

2)uchyla zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy albo uchylając tę decyzję – umarza postępowanie pierwszej instancji w całości albo w części, albo

3)umarza postępowanie odwoławcze”.

II)Po drugie – niezgodne z rozstrzygnięciem organu I instancji (rozstrzygnięcie merytoryczno-reformacyjne) – będzie to miało miejsce wówczas, gdy rozstrzygnięcie organu odwoławczego, podjęte po rozpoznaniu sprawy, nie pokrywa się z rozstrzygnięciem organu I instancji (Art. 138.1 pkt 2 k.p.a., art. 233.1 pkt 2 lit. a o.p. – artykuł wyżej).

Art. 138.2 k.p.a.: „Organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji, gdy decyzja ta została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. Przekazując sprawę, organ ten powinien wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy”.

Art. 138.4 k.p.a.: „Jeżeli przepisy przewidują wydanie decyzji na blankiecie urzędowym, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej, a istnieją podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji, organ odwoławczy uchyla decyzję i zobowiązuje organ pierwszej instancji do wydania decyzji o określonej treści”.

(!!!) Drugim rodzajem rozstrzygnięć organu odwoławczego obok rozstrzygnięcia merytorycznego są decyzje kasacyjne – wyróżniamy ich dwa typy:

1)decyzję kasacyjną typową, czyli kończącą rozpatrzenie sprawy – polega na tym, że organ odwoławczy uchyla decyzję organu I instancji, nie rozstrzygając sprawy pod względem merytorycznym (co do jej istoty). Organ odwoławczy jest obowiązany w każdym przypadku rozpoznać merytorycznie sprawę, której dotyczy zaskarżona decyzja, ale nie zawsze będzie on obowiązany do merytorycznego rozstrzygnięcia tej sprawy.

„W postępowaniu podatkowym” należy jeszcze wyróżnić typową decyzję kasacyjną, ale

niezawierającą orzeczenia o umorzeniu postępowania. W razie gdy organ odwoławczy stwierdzi, że decyzja została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości, uchyla bowiem w całości decyzję organu I instancji, a sprawę przekazuje do rozpatrzenia właściwemu organowi I instancji.

2)decyzję kasacyjną powodującą przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez

organ I instancji – różni się od wcześniejszej decyzji kasacyjnej tym, że może być zastosowany wtedy, gdy organ odwoławczy stwierdzi istnienie podstaw do merytorycznego rozstrzygnięcia danej sprawy indywidualnej.

Art. 233.2 k.p.a. (treść tego artykułu zamieszczona wyżej).

Art. 233.2 o.p.: „Organ odwoławczy może uchylić w całości decyzję organu pierwszej instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez ten organ, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości lub w znacznej części […]”.

Organ odwoławczy może wydać decyzję kasacyjną i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia, gdy postępowanie w I instancji zostało przeprowadzone z rażącym naruszeniem norm prawa procesowego, a zatem gdy:

a)organ I instancji nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego (postępowania dowodowego);

b)postępowanie wyjaśniające (postępowanie dowodowe) zostało przeprowadzone, ale w rażący sposób naruszono w nim przepisy procesowe (np.: czynności prowadził pracownik wyłączony ze sprawy, stronę pozbawiono możliwości udziału w postępowaniu).

DECYZJA KASACYJNA „W POSTĘPOWANIU PODATKOWYM” ustawa z 30 czerwca 2005 roku o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw powraca do koncepcji decyzji kasacyjnej z przekazaniem do ponownego rozpoznania sprawy organowi I instancji, w razie gdy podstawą prawną rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy jest norma prawna pozostawiająca uznaniu sposób rozstrzygnięcia sprawy. Według art. 233.3 w brzmieniu nadanym w powołanej ustawie o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa: „Samorządowe kolegium odwoławcze uprawnione jest do wydania decyzji uchylającej i rozstrzygającej sprawę co do istoty jedynie w przypadku, gdy przepisy prawa nie pozostawiają sposobu jej rozstrzygnięcia uznaniu organu podatkowego pierwszej instancji. W pozostałych przypadkach samorządowe kolegium odwoławcze, uwzględniając odwołanie, ogranicza się do uchylenia zaskarżonej decyzji”.

Postępowanie odwoławcze może zakończyć się decyzją o umorzeniu postępowania odwoławczego, gdy postępowanie to stało się bezprzedmiotowe.

ZAGADNIENIE ZAKAZU REFORMATIONIS IN PEIUS W POSTĘPOWANIU ODWOŁAWCZYM – istota tego zakazu polega na tym, że organ odwoławczy nie może zmienić rozstrzygnięcia zawartego w decyzji organu I instancji na niekorzyść odwołującej się strony.

Według art. 139 k.p.a. organ odwoławczy nie może rozstrzygnąć sprawy indywidualnej na

niekorzyść odwołującej się strony, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub

rażąco narusza interes społeczny.

Zakaz reformationis in peius został więc w k.p.a. oparty na dwóch rozłącznych kryteriach:

1)kryterium rażącego naruszenia prawa w decyzji organu I instancji;

2)kryterium rażącego naruszenia interesu społecznego decyzją organu I instancji –

dopuszczalność reformationis in peius oznacza możliwość reformacji decyzji organu I

instancji w przypadku naruszenia prawa, którego to naruszenia nie kwalifikuje się jako

rażącego, oraz z powodu wadliwych decyzji pod względem celowości, jeżeli oba te

elementy mieszczą się przesłance rażącego naruszenia interesu społecznego.

POJĘCIE RAŻĄCEGO NARUSZENIA INTERESU SPOŁECZNEGO – należy do pojęć nieostrych,

co oznacza, że organ odwoławczy ma znaczną swobodę interpretacji przepisu i będzie

mógł dokonać reformacji decyzji organu I instancji na niekorzyść strony odwołującej się ze

względu na każdy rodzaj wadliwości tej decyzji.

Pojęcie rażącego naruszenia interesu społecznego, jako pojęcie niedookreślone, pozostawia organowi odwoławczemu znaczną swobodę wartościowania rozstrzygnięcia przyjętego w decyzji organu I instancji.

(!!!) „W postępowaniu podatkowym” Ordynacja podatkowa nie wprowadza jednolitej konstrukcji zakazu reformationis in peius. Według art. 234 o.p. organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub interes publiczny. Ordynacja podatkowa przyjmuje zasadę zakazu reformationis in peius, dopuszczając od niej wyjątki w dwóch przypadkach:

1)Po pierwsze – wtedy, gdy decyzja rażąco narusza prawo, przez które to pojęcie należy rozumieć naruszenia wyliczone w art. 240 i 247 o.p.;

2)Po drugie – w razie gdy decyzja rażąco narusza interes publiczny.

1. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy:

Strona niezadowolona z decyzji ministra może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o

ponowne rozpatrzenie sprawy i wniosek ten stanowi podstawę ponownego postępowania w tej samej sprawie.

Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy jest środkiem zaskarżenia, który służy również od decyzji wydanej w I instancji przez samorządowe kolegium odwoławcze.

Do wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.

(!!!) „W postępowaniu podatkowym” nie została wprowadzona instytucja wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Od decyzji wydanej w I instancji przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, dyrektora izby skarbowej, dyrektora izby celnej i samorządowe kolegium odwoławcze służy odwołanie.

1. Zażalenie:

Zażalenie jest środkiem zaskarżenia służącym od postanowień:

Art. 141.1 k.p.a.: „Na wydane w toku postępowania postanowienia służy stronie zażalenie, gdy kodeks tak stanowi”.

Art. 141.2 k.p.a.: „Zażalenia wnosi się w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia

postanowienia stronie, a gdy postanowienie zostało ogłoszone ustnie – od dnia jego

ogłoszenia stronie”.

Art. 142 k.p.a.: „Postanowienie, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć tylko

w odwołaniu od decyzji”.

Art. 143 k.p.a.: „Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia, jednakże

organ administracji publicznej, który wydał postanowienie, może wstrzymać jego

wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione” (zażalenie jest środkiem zaskarżenia względnie

suspensywnym).

Art. 144 k.p.a.: „W sprawach nie uregulowanych w niniejszym rozdziale do zażaleń mają

odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące odwołań”.

Część czwarta

CZYNNOŚCI PROCESOWE TRYBU NADZWYCZAJNEGO POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Rozdział XVI: Zagadnienie wadliwości decyzji administracyjnej.

Decyzja administracyjna jest prawidłowa, jeżeli łącznie spełnia dwie przesłanki:

1)jest zgodna z normami materialnego prawa administracyjnego;

2)została wydana zgodnie z normami procesowego prawa administracyjnego.

Decyzja naruszająca normy materialne lub procesowe jest wadliwa.

Teoria wadliwości decyzji administracyjnej musi pogodzić ze sobą wymagania interesu

ogólnego (zbiorowego, społecznego) oraz interesu jednostkowego (indywidualnego), musi

również godzić ze sobą wymagania wynikające zasady praworządności i z zasady trwałości

decyzji administracyjnej.

Koncepcja nieważności decyzji opiera się na założeniu, że decyzje nieważne nie wywołują

skutku prawnego od momentu wydania, są aktami pozornymi, nieistniejącymi,

niemającymi mocy prawnej.

Skutkiem prawnym decyzji administracyjnej będzie powstanie, zmiana, wygaśnięcie

konkretnego stosunku prawnego lub też stwierdzenie istnienia albo nieistnienia tego

stosunku. Z momentem wejścia do obrotu prawnego decyzja wywołuje skutki prawne.

Decyzja administracyjna korzysta z atrybutu domniemania prawidłowości, co oznacza, że

ma ona moc obowiązującą dopóty, dopóki nie zostanie we właściwym trybie

wyeliminowana z obrotu prawnego. Dotyczy to wszystkich rodzajów decyzji wadliwych.

RÓŻNICA POMIĘDZY DECYZJAMI NIEWAŻNYMI, A DECYZJAMI WZRUSZALNYMI (!!!)

Za podstawę wyróżnienia wśród wadliwych decyzji tych, które są nieważne, oraz tych,

które są wzruszalne, należy zatem przyjąć jako kryterium – zdolność decyzji do

wywoływania skutków prawnych uznanych przez prawo.

DECYZJE NIEWAŻNE – to takie, których skutki prawne nie są uznane przez prawo.

DECYZJE WZRUSZALNE – to takie decyzje, których skutki prawne są przez prawo

uznane, ale które są pozbawione zdolności do wywoływania skutków prawnych w

przyszłości.

Już była mowa o tym, że decyzja jest prawidłowa wtedy, gdy jest zgodna z normami prawa

materialnego i normami prawa procesowego. Z uwagi na to możemy wyróżnić dwa

rodzaje wadliwości decyzji administracyjnej:

a)wadliwość materialnoprawną decyzji – która powoduje sankcję nieważności decyzji;

b)wadliwość procesowoprawną decyzji – która powoduje sankcję skutkującą wzruszalnością decyzji w trybie wznowienia postępowania.

(!!!) Charakteryzując zagadnienie decyzji nieistniejących,
trzeba wyróżnić dwie sytuacje:
1)nieistnienie postępowania administracyjnego – decyzje wydane w nieistniejącym postępowaniu zawsze będą decyzjami nieistniejącymi. Z istoty postępowania administracyjnego wynika, że może się ono toczyć wtedy, gdy występują w nim co najmniej dwa podmioty, musi więc istnieć organ administracji publicznej, który ma zdolność prawną do prowadzenia postępowania, oraz musi być strona. Brak jednego z tych podmiotów powoduje nieistnienie postępowania administracyjnego;
2)wydanie decyzji nieistniejących w postępowaniu administracyjnym – mając na uwadze rozwiązania przyjęte w k.p.a. i o.p., do decyzji nieistniejących należy zaliczyć decyzje niezawierające wymaganych przepisami cech zewnętrznych oraz decyzje niedoręczone (nieogłoszone) stronie. Decyzja administracyjna musi bowiem odpowiadać określonym w prawie procesowym przesłankom odnośnie do jej struktury jako prawnej wypowiedzi organu administracji publicznej. Przesłanki te określa art. 107.1 i art. 109 k.p.a., a w postępowaniu podatkowym art. 210.1 i art. 211 o.p.
=>Art. 107.1 k.p.a.: „Decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji lub, jeżeli decyzja wydana została w formie dokumentu elektronicznego, powinna być opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub podpisem osobistym. Decyzja, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi”.
=>Art. 109.1 k.p.a.: „Decyzję doręcza się stronom na piśmie lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej”.
=>Art. 110 k.p.a.: „Organ administracji publicznej, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, o ile kodeks nie stanowi inaczej”.
=>Art. 212 o.p.: „Organ podatkowy, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia. Decyzje, o których mowa w art. 67d, wiążą organ podatkowy od chwili ich wydania”.

Rozdział XVII: Weryfikacja decyzji i postanowień w trybach nadzwyczajnych.

1. Relacje między weryfikacją na drodze administracyjnej i drodze sądowej:

System nadzwyczajnych trybów postępowania składa się z:

a)postępowania w sprawie wznowienia postępowania;

b)postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji;

c)postępowania w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętej wadami niekwalifikowanymi bądź decyzji prawidłowej.

System ten jest oparty na zasadzie niekonkurencyjności, tzn.: że poszczególne tryby nadzwyczajne mają na celu usunięcie tylko określonego rodzaju wadliwości decyzji i nie mogą być stosowane zamiennie.

Weryfikacja decyzji odbywająca się w trybach nadzwyczajnych w drodze administracyjnej oraz weryfikacja decyzji w drodze sądowej jest oparta na:

-zasadzie konkurencyjności – bo od podmiotu legitymowanego do złożenia skargi zależy wybór drogi weryfikacji decyzji ostatecznej.

Rozważając relację pomiędzy weryfikacją decyzji administracyjnej na drodze administracyjnej i drodze sądowej, należy zagadnieniem tym objąć też dopuszczalność weryfikacji decyzji administracyjnej na drodze administracyjnej po weryfikacji na drodze sądowej. K.p.a. reguluje tę kwestię tylko w razie podjęcia weryfikacji decyzji administracyjnej na drodze administracyjnej przez prokuratora, stanowiąc w art. 189 k.p.a.: „Prokurator, który wniósł skargę na decyzję organu administracji publicznej do sądu administracyjnego, nie może z tych samych przyczyn wnieść sprzeciwu”.

Dopuszczalność weryfikacji decyzji administracyjnej na drodze administracyjnej po oddaleniu skargi przez sąd administracyjny należy rozważać w płaszczyźnie prawomocności wyroku sądu administracyjnego i granic powagi rzeczy osądzonej.

Granice powagi rzeczy osądzonej wyznacza art. 171 p.p.s.a., stanowiąc: „Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku ze skargą stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia”. Prawomocnym orzeczeniem sądu administracyjnego o oddaleniu skargi związane są zatem nie tylko strony postępowania sądowoadministracyjnego, ale i organy wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym. W takim zatem ujęciu należy rozpatrywać dopuszczalność nadzwyczajnych trybów postępowania administracyjnego.

WYROK ODDALAJĄCY SKARGĘ POWODUJE NIEDOPUSZCZALNOŚĆ POSTĘPOWANIA W SPRAWIE STWIERDZENIA NIEWAŻNOŚCI DECYZJI (!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!).

Przesłanki nieważności decyzji będące podstawą weryfikacji na drodze administracyjnej i na drodze sądowej w pełni się pokrywają. Sąd, nie będąc związany granicami skargi, obowiązany jest zbadać zgodność z prawem zaskarżonej decyzji, a zatem ustalić w pełnym zakresie przestrzeganie przepisów prawa. Ocena sądu administracyjnego wyrażona w wyroku oddalającym skargę na decyzję wiąże organ właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji, mając w tym zakresie powagę rzeczy osądzonej.

Uchwała z 7 grudnia 2009 roku – Naczelny Sąd Administracyjny przyjął: „Żądanie stwierdzenia nieważności decyzji, od której skargę oddalono prawomocnym wyrokiem sądu administracyjnego, powinno zostać załatwione przez wydanie decyzji o odmowie wszczęcia postępowania wówczas, gdy w rezultacie wstępnego badania zawartości żądania organ administracji publicznej ustali wystąpienie – z uwagi na wydany uprzednio wyrok sądu – przeszkody przedmiotowej czyniącej jego rozpoznanie niedopuszczalnym”.

1. Postępowanie w sprawie wznowienia postępowania:

Wznowienie postępowania – jest instytucją procesową stwarzającą prawną możliwość ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej zakończonej decyzją ostateczną, jeżeli postępowanie, w którym ona zapadła, było dotknięte kwalifikowaną wadliwością procesową wyliczoną wyczerpująco w przepisach prawa procesowego lub ustawach szczególnych.

*instytucja wznowienia postępowania ma charakter mieszany – bo występują w niej elementy charakterystyczne dla środka zaskarżenia decyzji, jej odwołalności oraz w ograniczonym zakresie – środka nadzoru.

Przesłanki dopuszczalności wznowienia postępowania. K.p.a. i o.p. opierają dopuszczalność wznowienia postępowania na dwóch przesłankach:

1)rozstrzygnięcia sprawy decyzją ostateczną;

2)wystąpienia jednej z wyliczonych wyczerpująco w art. 145.1 i art. 145a.1, art. 145b.1 k.p.a, a w postępowaniu podatkowym – w art. 240.1 o.p. podstaw prawnych wznowienia postępowania.

Art. 145.1 pkt 1 k.p.a, art. 240.1 pkt 1 o.p.: „W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:

1)dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;
Wznowienie postępowania na tej podstawie następuje wtedy, gdy wystąpią łącznie trzy przesłanki:
=>po pierwsze – w postępowaniu dowodowym prowadzonym w danej sprawie skorzystano z fałszywego dowodu; =>po drugie – sfałszowanie dowodu musi być stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu, a w postępowaniu podatkowym wyłącznie prawomocnym orzeczeniem sądu; =>po trzecie – fałszywy dowód był podstawą ustalenia okoliczności faktycznych istotnych w danej sprawie – oznacza to, że chodzi o fakty, które dotyczą bezpośrednio danej sprawy administracyjnej będącej przedmiotem postępowania i mają znaczenie prawne dla jej rozstrzygnięcia.

2)decyzja wydana została w wyniku przestępstwa;
Wznowienie postępowania na tej podstawie jest dopuszczalne, jeżeli łącznie zostaną spełnione trzy przesłanki:
=>po pierwsze – musi mieć miejsce fakt popełnienia przestępstwa; =>po drugie – fakt popełnienia przestępstwa jest stwierdzony prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu; wyjątki dotyczące tej przesłanki są określone identycznie jak w odniesieniu do pierwszej podstawy wznowienia postępowania; =>po trzecie – pomiędzy wydaniem decyzji, a popełnieniem przestępstwa istnieje związek przyczynowy.

3)decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27 (a w postępowaniu podatkowym stosownie do art. 130-132 o.p.);
Postępowanie administracyjne jest zorganizowanym ciągiem czynności procesowych, które możemy podzielić na:
a)czynności przygotowawcze – zaliczając do nich ciąg czynności podejmowanych w celu ustalenia stanu faktycznego sprawy zgodnego z rzeczywistością; b)czynności decydujące – sprowadzające się do podjęcia decyzji. Przez „udział w postępowaniu” należy rozumieć zarówno udział w czynnościach przygotowawczych, jak również w czynnościach decydujących. Przez „wydanie decyzji” należy rozumieć tylko udział w czynnościach decydujących i wobec tego tylko takie naruszenie przepisów o wyłączeniu pracownika lub organu stanowi podstawę wznowienia postępowania.

4)strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu;
Ta podstawa wznowienia opiera się na dwóch przesłankach:
=>po pierwsze – na fakcie niebrania udziału przez stronę postępowaniu; =>po drugie – na braku winy strony. Istotną przesłanką jest brak winy strony, co będzie miało miejsce wtedy, gdy nie dopuszczono strony do uczestnictwa w postępowaniu bądź wprawdzie stronę prawidłowo zawiadomiono o wszczęciu postępowania i jego czynnościach, ale nie mogła ona wziąć udziału w nich z powodu przeszkód nie do przezwyciężenia.
Niedopuszczenie strony do uczestnictwa w postępowaniu będzie występować w czterech sytuacjach:
a)gdy o wszczęciu postępowania na wniosek strony organ nie zawiadamia pozostałych stron i prowadzi postępowanie bez ich udziału; b)gdy o wszczęciu postępowania z urzędu organ nie zawiadamia wszystkich stron w sprawie; c)gdy organ zawiadamia strony o wszczęciu postępowania, ale następnie nie wzywa ich do udziału w czynnościach przygotowawczych albo wbrew przepisom prawa nie zapewnia im aktywnego udziału w postępowaniu; d)gdy organ I instancji nie zawiadamia którejś ze stron o wniesieniu odwołania przez pozostałe strony (podmioty na prawach strony) i postępowanie odwoławcze toczy się bez udziału strony albo prowadzi się bez udziału strony postępowanie w którymś z trybów nadzwyczajnych.

5)wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję;
Wznawia się postępowanie na tej podstawie wtedy, gdy są spełnione łącznie trzy przesłanki:
=>po pierwsze – ujawnione okoliczności faktyczne lub dowody, istotne dla sprawy, są nowe. Przez pięcie „nowych okoliczności faktycznych” lub „nowych dowodów” należy rozumieć zarówno okoliczności lub dowody nowo odkryte, jak również po raz pierwszy zgłoszone przez stronę; =>po drugie – okoliczności faktyczne i dowody, o których stanowi się w przepisie, muszą istnieć w dniu wydania ostatecznej decyzji; =>po trzecie – nowe fakty i dowody nie były znane organowi wydającemu decyzję.

6)decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu;

7)zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100.2);

8)decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione”;
Istotą tej podstawy wznowienia postępowania jest to, że decyzja została oparta na rozstrzygnięciu kompetentnego w sprawie sądu lub innego organu, a „rozstrzygnięcie to wchodziło w skład szeroko rozumianej podstawy prawnej. Uchylenie lub zmiana tej podstawy musi oczywiście wywrzeć odpowiedni wpływ na moc obowiązującą decyzji i doprowadzić do rozpatrzenia sprawy w nowych warunkach prawnych”.

Ustawą z 1 sierpnia 1997 roku o Trybunale Konstytucyjnym został dodany art. 145a k.p.a., którego paragraf 1 stanowi:
„Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja”. Ustawa ta przyjmuje sankcję wzruszalności.
Takie rozwiązanie przyjmuje też Ordynacja podatkowa. Rozwiązanie to zostało
wprowadzone do postępowania podatkowego nowelizacją dokonaną ustawą z 12 września 2002 roku o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw:
Zgodnie z tą zmianą w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli: została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny.
Art. 145a.2 k.p.a.: „W sytuacji określonej w paragrafie 1 skargę o wznowieniu wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego”.

Stadia postępowania w sprawie wznowienia postępowania; POSTĘPOWANIE WSTĘPNE:
Wszczęcie postępowania w sprawie wznowienia postępowania może nastąpić z urzędu lub na wniosek strony.
Organ administracji publicznej może wszcząć postępowanie z urzędu:
a)z własnej inicjatywy; b)na skutek wniosku organizacji społecznej, a w postępowaniu podatkowym na wniosek organizacji społecznej, złożony za zgodą strony; c)w wyniku złożenia przez osobę trzecią skargi powszechnej; d)wskutek sprzeciwu wniesionego przez prokuratora.
W postępowaniu w sprawie wznowienia postępowania mamy do czynienia z tą samą stroną, co w postępowaniu głównym. Legitymację do wniesienia wniosku o wznowienie postępowania ma zatem podmiot, który twierdzi, że decyzja dotyczy jego interesu prawnego lub obowiązku. Legitymację do żądania wszczęcia postępowania w tym trybie w sprawach rozstrzygniętych postanowieniem mają uczestnicy postępowania, jeżeli postanowienie ich dotyczyło (np.: postanowienie o ukaraniu grzywną).
Art. 145b.1 k.p.a.: „Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy zostało wydane orzeczenie sądu stwierdzające naruszenie zasady równego traktowania, zgodnie z ustawą z dnia 3 grudnia 2010 roku o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania, jeżeli naruszenie tej zasady miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy zakończonej decyzją ostateczną”.
Art. 145b.2 k.p.a.: „W sytuacji określonej w paragrafie 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu”.
Przepisy o.p. regulują jedynie termin do wniesienia żądania wszczęcia postępowania w sprawie wznowienia postępowania na podstawie art. 240.1 pkt 4 i pkt 8 oraz 11 o.p., stanowiąc, że podanie wniesione na tej podstawie składa się w terminie miesiąca od dnia powzięcia wiadomości o wydaniu decyzji (art. 241.2 pkt 1 o.p.), a na podstawie art. 240.1 pkt 8 lub 11 w terminie miesiąca odpowiednio od dnia wejścia w życie orzeczenia TK lub publikacji sentencji orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
Do konstrukcji prawnej wznowienia postępowania nie została wprowadzona jako trwały element dewolucja kompetencji. Zgodnie z art. 150.1 k.p.a. i art. 244.1 o.p. organem właściwym do wznowienia postępowania jest organ, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji.
O wznowieniu postępowania oraz odmowie organ orzeka w formie postanowienia. Na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania służy zażalenie. „W postępowaniu
podatkowym” wszczęcie postępowania w sprawie wznowienia następuje w formie postanowienia, odmowa wznowienia następuje w formie decyzji.
Z treści art. 149.2 k.p.a. i art. 243.2 o.p., określających skutki postanowienia o wznowieniu postępowania, wynika, że w postępowaniu administracyjnym postanowienie o odmowie wznowienia postępowania, a w postępowaniu podatkowym decyzję o odmowie wznowienia postępowania organ może wydać tylko w tych przypadkach, gdy jest niedopuszczalne wznowienie postępowania, a może to wynikać z przyczyn przedmiotowych.

Stadia postępowania w sprawie wznowienia postępowania; POSTĘPOWANIE ROZPOZNAWCZE:
Przedmiotem postępowania rozpoznawczego, zgodnie z art. 149.2 k.p.a., a postępowania podatkowego – z art. 243.2 o.p., jest ustalenie istnienia podstaw wznowienia postępowania oraz – w razie pozytywnego wyniku tych czynności – przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w celu rozstrzygnięcia istoty sprawy będącej przedmiotem weryfikowanej decyzji ostatecznej.
Podjęcie decyzji. W wyniku przeprowadzenia postępowania rozpoznawczego organ wydaje decyzję, w której zgodnie z art. 151 k.p.a.:
1)Odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do tego na mocy art. 145.1, art. 145a i 145b k.p.a. Jeżeli zatem organ ustali, że nie ma podstaw do wznowienia postępowania, to nie przechodzi do merytorycznego rozpoznania sprawy administracyjnej, będącej przedmiotem weryfikowanej decyzji, nawet bowiem wtedy, gdy stwierdzi innego rodzaju wadliwości decyzji, to nie będzie mógł jej uchylić w tym trybie; 2)Uchyla decyzję dotychczasową, gdy stwierdzi wystąpienie podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145.1, art. 145a i 145b k.p.a., i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy. OGRANICZENIA UCHYLENIA DECYZJI: Art. 146.1 k.p.a.: „Uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145.1 pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w art. 145.1 pkt 3-8 oraz w art. 145a i art. 145b, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat”. Art. 146.2 k.p.a.: „Nie uchyla się decyzji także w przypadku, jeżeli w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej”. Uchylając decyzję, organ jest obowiązany nową decyzją rozstrzygnąć istotę sprawy administracyjnej, będącej przedmiotem weryfikowanej decyzji; 3)Wydaje decyzję stwierdzającą niezgodność zaskarżonej decyzji z prawem, w przypadku gdy wystąpiła jedna z omówionych wyżej przesłanek niedopuszczalności uchylenia decyzji dotychczasowej. Decyzja stwierdzająca wydanie weryfikowanej decyzji z naruszeniem prawa nie eliminuje wadliwej decyzji z obrotu prawnego.
(!!!) „W postępowaniu podatkowym rodzaje decyzji kończącej postępowanie w sprawie wznowienia postępowania reguluje art. 245 o.p. Po przeprowadzeniu postępowania rozpoznawczego organ podatkowy wydaje:
-po pierwsze – decyzję, w której uchyla w całości lub w części decyzję dotychczasową i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy lub umarza postępowanie w sprawie; - po drugie – decyzje odmawiające uchylenia decyzji dotychczasowej. Decyzję o odmowie uchylenia decyzji dotychczasowej organ podatkowy podejmuje wówczas, gdy: -stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 240.1 o.p. W sytuacji gdy organ podatkowy w wyniku przeprowadzonego postępowania ustali, że nie występuje żadna z podstaw wyliczonych w art. 240.1 o.p., nie przechodzi do merytorycznego ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy, odmawiając uchylenia decyzji; -stwierdzi podstawę do wznowienia postępowania wyliczoną art. 240.1 o.p., ale w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zostać wydana wyłącznie decyzja odpowiadająca w swojej istocie decyzji dotychczasowej. W tej sytuacji organ podatkowy po ustaleniu wystąpienia jednej z podstaw wyliczonych w art. 240.1 o.p. jest obowiązany przejść do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy rozstrzygniętej decyzją ostateczną. W przypadku gdy rozstrzygnięcie podjęte w wyniku ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy pokrywa się z rozstrzygnięciem przyjętym w decyzji ostatecznej, organ odmawia uchylenia decyzji; -organ podatkowy odmawia uchylenia decyzji w całości lub w części, gdyby nie mógł wydać nowej decyzji orzekającej co do istoty sprawy z uwagi na upływ terminów przewidzianych w art. 68 lub art. 70 o.p.

1. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji (postanowienia):

Instytucja stwierdzenia nieważności ma przede wszystkim:

-charakter materialnoprawny – przez ustanowienie sankcji nieważności decyzji dotkniętej ciężkimi kwalifikowanymi wadami. Wady materialnoprawne, czyli wady powodujące nieprawidłowe ukształtowanie stosunku materialnoprawnego zarówno pod względem podmiotowym, jak również przedmiotowym.

Instytucja stwierdzenia nieważności decyzji ma też:

-charakter procesowy – przez unormowanie trybu zastosowania sankcji nieważności i w tym zakresie ma charakter niejednolity, bo występują w niej zarówno elementy charakterystyczne dla środka zaskarżenia, środka nadzoru, jak też w zakresie ograniczonym – odwołalności decyzji.

Art. 157.2 k.p.a., art. 248.1 o.p.: „Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu”.

Art. 157.1 k.p.a., art. 248.2 o.p.: „Właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji w przypadkach wymienionych w art. 156 jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja wydana została przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze – ten organ”.

PRZESŁANKI STWIERDZENIA NIEWAŻNOŚCI DECYZJI:

Dopuszczalność stwierdzenia nieważności decyzji jest w k.p.a. oparta na trzech przesłankach:

a)przesłance pozytywnej – którą stanowi wystąpienie jednej z podstaw wyczerpująco wyliczonych w art. 156.1 i na;

b)dwóch przesłankach negatywnych – z których jedną stanowi termin, a drugą – spowodowanie przez decyzję nieodwracalnych skutków prawnych.

Podstawy stwierdzenia nieważności decyzji (postanowienia). Podstawę stwierdzenia nieważności decyzji stanowi sześć wad decyzji wyliczonych wyczerpująco w art. 156.1 pkt 1-6 k.p.a., a w postępowaniu podatkowym siedem wad wyliczonych w art. 247.1 o.p. oraz wady określone w przepisach odrębnych.
Art. 156.1 k.p.a.: „Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:
1)wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości – czyli nieważna jest decyzja wydana z naruszeniem przepisów o: -właściwości rzeczowej; -właściwości miejscowej oraz; -właściwości instancyjnej. W postępowaniu podatkowym jest podobnie;
2)wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa – do decyzji wydanych „bez podstawy prawnej” NSA w swoim orzecznictwie zalicza decyzję:
a)wykraczające poza sferę stosunków administracyjnoprawnych; b)wydane na podstawie przepisów prawnych pozaustawowych; c)wydane w sprawach, w których stan prawny jest kształtowany z mocy samego prawa, co wyklucza możliwość działania administracji w formie decyzji; d)wydane w sprawach, w których z mocy przepisów prawa materialnego czynności powinny być dokonane w formie innej niż decyzja; e)wydane na podstawie przepisów prawa materialnego regulujących stany faktyczne oczywiście odmienne od stanów faktycznych sprawy rozstrzyganej taką decyzją, a więc wydane na podstawie przepisów, które nie mogą mieć zastosowania w danej sprawie.
Natomiast pojęcie „rażące naruszenia prawa” użyte w art. 156.1 pkt 2 in fine k.p.a. budzi wątpliwości w doktrynie, co wynika z tego, że należy wskazać taki stopień naruszenia prawa, który jest już „rażący” i należy też ustalić kryteria, wedle których można go odróżnić od lżejszych postaci naruszenia prawa, a także od braku podstawy prawnej. Konkluzja jest taka, że „rażące naruszenie prawa” jest to naruszenie wyraźnej, niebudzącej wątpliwości interpretacyjnej normy prawa materialnego lub normy prawa procesowego;
3)dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną – podstawowym elementem tej podstawy stwierdzenia nieważności decyzji jest tożsamość sprawy rozstrzygniętej decyzją ze sprawą będącą przedmiotem rozstrzygnięcia zawartego we wcześniejszej decyzji ostatecznej;
4)została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie – stwierdzenie nieważności decyzji na tej podstawie obejmuje przypadki wadliwości decyzji, polegające na rozstrzygnięciu decyzją o sytuacji prawnej podmiotu, który w świetle norm prawa materialnego nie ma ani interesu prawnego, ani obowiązku w danej sprawie administracyjnej;
5)była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały – stwierdzenie nieważności decyzji na tej podstawie jest uzależnione od dwóch przesłanek, które muszą wystąpić łącznie: a)niewykonalność decyzji musi istnieć w momencie jej wydania - zmiana stanu faktycznego powodująca niewykonalność decyzji, powstała już po wydaniu decyzji, nie powoduje nieważności decyzji; b)niewykonalność decyzji musi mieć charakter trwały - czasowa bowiem niewykonalność decyzji ma znaczenie tylko w związku z realizacją praw i obowiązków ustanowionych w decyzji i powinna powodować odroczenie terminu wykonania decyzji dobrowolnego lub przymusowego;
6)w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą – przesłanką zastosowania tej podstawy stwierdzenia nieważności decyzji jest zagrożenie czynu karą orzekaną w drodze postępowania sądowego, w postępowaniu w sprawach wykroczeń lub w postępowaniu karnym skarbowym;
7)zawiera wadę powodującą jej nieważność”.
Art. 156.2 k.p.a.: „Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w paragrafie 1 pkt 1, 3, 4 i 7, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne”.

Nieodwracalność skutków prawnych decyzji jako przesłanka negatywna:

Decyzje wydawane w postępowaniu administracyjnym na podstawie art. 104 k.p.a. można

podzielić na dwie grupy:

1. Decyzje merytoryczne – które rozstrzygają sprawę w całości lub w części. Decyzje te wywołują podwójny skutek prawny, tj.: skutek materialnoprawny oraz skutek procesowy. Skutek materialnoprawny wyraża się w nadaniu, odebraniu, odmowie przyznania lub w zmianie zakresu uprawnienia strony lub też w nałożeniu, zwolnieniu, zmianie zakresu obowiązku ciążącego na stronie albo w stwierdzeniu istnienia lub nieistnienia konkretnego stosunku prawnego. Skutek procesowy polega natomiast na przerwaniu stosunku procesowego pomiędzy organem orzekającym w sprawie a stroną;

2. Decyzje niemające charakteru merytorycznego – które nie rozstrzygają istoty sprawy, a jedynie kończą postępowanie, jeżeli stało się ono bezprzedmiotowe. Decyzje te wywołują jedynie skutek procesowy.

Stadia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji; POSTĘPOWANIE WSTĘPNE:
Wszczęcie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności może nastąpić z urzędu albo na żądanie strony. Organ może wszcząć postępowanie z urzędu:
1)z własnej inicjatywy lub z inicjatywy organu administracji publicznej nadzorującego określoną działalność; 2)na skutek sprzeciwu wniesionego przez prokuratora; 3)w wyniku wniosku organizacji społecznej, a w postępowaniu podatkowym na żądanie organizacji społecznej, złożone za zgodą strony; 4)w wyniku skargi powszechnej wniesionej przez osobę trzecią.
Legitymację do zgłoszenia żądania wszczęcia postępowania ma podmiot, który twierdzi, że decyzja wadliwa dotyczy jego interesu prawnego lub obowiązku prawnego, a w postępowaniu podatkowym legitymację ma podmiot, który twierdzi, że decyzja dotyczy jego interesu prawnego. Legitymację taką ma również podmiot twierdzący, że nie jest stroną w sprawie, w której wydano decyzję administracyjną.
Instytucja stwierdzenia nieważności jest oparta na bezwzględnej dewolucji kompetencji. Organem właściwym do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia.
Forma wszczęcia postępowania – k.p.a. i o.p. nie regulują formy wszczęcia postępowania.
Odmowa wszczęcia postępowania – następuje w formie postanowienia (tak samo następuje w postępowaniu podatkowym). W postępowaniu podatkowym odmowa wszczęcia postępowania, będzie miała ponadto miejsce w razie upływu 5 lat od dnia doręczenia decyzji oraz gdy sąd administracyjny oddalił skargę, chyba że żądanie oparte jest na przepisie art. 247.1 pkt 4 k.p.a. (art. 249.1 pkt 2 o.p.). Z porównania art. 157.3 z art. 158.1 k.p.a. wynika, że organ nie może odmówić wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, motywując odmowę brakiem podstaw prawnych do tego stwierdzenia.
Instytucja stwierdzenia nieważności decyzji jest oparta na względnej suspensywności, wszczęcie postępowania w tej sprawie nie wstrzymuje z mocy prawa wykonania weryfikowanej decyzji.

Stadia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji; POSTĘPOWANIE ROZPOZNAWCZE:
Przedmiotem postępowania rozpoznawczego jest ustalenie istnienia jednej z wadliwości decyzji wymienionych w art. 156.1 pkt 1-6 k.p.a., a w postępowaniu podatkowym – art. 247.1 pkt 1-6 i pkt 8 o.p., lub też wadliwości określonej w przepisach szczególnych.
Podjęcie decyzji – organ po przeprowadzeniu postępowania rozpoznawczego podejmuje decyzję, w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji. Z treści art. 158.1 k.p.a. i art. 248.3 o.p., stanowiących, że: „Rozstrzygnięcie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji następuje w drodze decyzji”, wynika, iż forma decyzji jest obligatoryjna zarówno w przypadku stwierdzenia nieważności decyzji, jak również w przypadku odmowy tego stwierdzenia. Jeżeli w wyniku postępowania rozpoznawczego organ ustali, że nie występują podstawy do stwierdzenia nieważności decyzji, to wyda on decyzję o odmowie stwierdzenia nieważności decyzji, a w razie wszczęcia postępowania z urzędu decyzję o braku podstaw do stwierdzenia nieważności decyzji.
Różnica zachodząca pomiędzy decyzją stwierdzającą nieważność weryfikowanej decyzji a decyzją stwierdzającą, że weryfikowaną decyzję wydano z naruszeniem prawa, jest zasadnicza pod względem skutków prawnych. Pierwsza z wymienionych decyzji stanowi o eliminacji z obrotu prawnego weryfikowanej decyzji i o zniesieniu jej skutków prawnych, druga natomiast pozostawia nadal w obrocie prawnym weryfikowaną decyzję, nie narusza skutków prawnych, a stwierdzając wydanie jej z naruszeniem prawa, daje podstawę do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym, tak jak po stwierdzeniu nieważności.
(!!!) „W postępowaniu podatkowym” postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji kończy się:
1)decyzją stwierdzającą nieważność decyzji – decyzję tę podejmuje organ podatkowy, jeśli ustali wystąpienie jednej z wad wyliczonych w art. 247.1 o.p., gdy równocześnie nie wystąpiła przesłanka przedawnienia zobowiązania podatkowego, do której odsyła art. 247.2 o.p.; 2)decyzją odmawiającą stwierdzenia nieważności decyzji – decyzję tę podejmuje organ w dwóch przypadkach: a)w razie gdy ustali wystąpienie jednej z wad wyliczonych w art. 247.1 o.p., przy wystąpieniu jednak przesłanki przedawnienia zobowiązania podatkowego, do której odsyła art. 247.2 o.p. W uzasadnieniu tej decyzji organ obowiązany jest stwierdzić, że decyzja zawiera wadę wyliczoną w art. 247.1 o.p., oraz wskazać okoliczności uniemożliwiające stwierdzenie nieważności decyzji; b)odmawia stwierdzenia nieważności decyzji, gdy ustali w wyniku przeprowadzonego postępowania brak podstaw do stwierdzenia nieważności decyzji wyliczonych w art. 247.1 o.p. W przypadku stwierdzenia nieważności decyzji sprawa indywidualna, w której była wydana weryfikowana decyzja, wraca do rozpoznania w trybie postępowania zwykłego (głównego) w I albo w II instancji, stosownie do tego, czy stwierdzono nieważność decyzji ostatecznej czy też nieostatecznej.

1. Postępowanie w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętych wadami niekwalifikowanymi bądź decyzji prawidłowych:

Elementem charakterystycznym postępowania administracyjnego, odróżniającym je od postępowania sądowego, jest dopuszczenie możliwości wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji prawidłowej. Jest to uzasadnione kilkoma względami:

-po pierwsze – zmiennością stosunków społeczno-gospodarczych;

-po drugie – zmianą okoliczności faktycznych powodującą to, że wykonanie decyzji mogłoby wyrządzić szkodę społeczeństwu;

-po trzecie – zmianami, jakim ulegają interesy stron, co powinno – gdy nie jest sprzeczne z interesem społecznym – znaleźć swoje odbicie w nowym kształcie praw nabytych.

Wyróżniamy trzy typy uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętej wadami niekwalifikowanymi bądź też decyzji prawidłowej:

1)Uchylenie lub zmiana decyzji nietworzącej praw dla stron (art. 154 k.p.a., art. 253.1 o.p.) – wzruszenie decyzji w tym trybie jest oparte na dwóch przesłankach:

a)przesłanka nienabycia praw przez żadną ze stron postępowania – przez prawa nabyte należy rozumieć „wszelkiego rodzaju prawa, które powstają przez prawomocne orzeczenie właściwej władzy” zarówno w tym przypadku, gdy „na stronie nie ciąży żaden obowiązek”, jak również wtedy, gdy na stronie spoczywa „obowiązek w rozmiarach określonych przez to orzeczenie, nie zaś według norm wyższych”, oraz to, że strona „posiada prawo do pewnych świadczeń, wykonywania określonej działalności lub używania określonej rzeczy”.

(!!!) „W postępowaniu podatkowym” przepisy o.p. wyłączają dopuszczalność stosowania tego trybu do decyzji:

-ustalających albo określających wysokość zobowiązania podatkowego;

-o odpowiedzialności podatkowej płatników lub inkasentów;

-o odpowiedzialności podatkowej osób trzecich;

-określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę;

-o odpowiedzialności spadkobiercy;

-określającej wysokość zwrotu podatku.

b)przesłanka wskazująca na to, że za uchyleniem lub zmianą decyzji przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony – (!!!)„w postępowaniu podatkowym” art. 253.1 o.p. modyfikuje brzmienie tej przesłanki, stanowiąc o interesie publicznym lub ważnym interesie podatnika.

Uchylenie (zmiana) decyzji w tym trybie może nastąpić w każdym czasie (z wyjątkiem postępowania podatkowego), a właściwy do wzruszenia decyzji będzie wyłącznie organ administracji publicznej, który wydał decyzję (element odwołalności decyzji), jeżeli wystąpią łącznie obie przesłanki, o których była mowa.

2)Uchylenie lub zmiana decyzji tworzącej prawa dla strony (art. 155 k.p.a., art. 253a o.p.) – uchylenie (zmiana) decyzji w trybie określonym w art. 155 k.p.a. jest oparte na:

a)dwóch przesłankach pozytywnych – do których zaliczamy:

-wyrażenie przez stronę postępowania (wszystkie strony, jeżeli jest ich więcej) zgody na uchylenie lub zmianę decyzji.

-za uchyleniem (zmianą) decyzji przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony, a w postępowaniu podatkowym – interes publiczny lub ważny interes strony;

b)oraz jednej przesłance negatywnej – którą stanowić mogą postanowienia przepisów szczególnych, nie dopuszczając uchylenia lub zmiany decyzji w tym trybie.

Uchylenie (zmiana) decyzji w trybie określonym w art. 155 k.p.a. może nastąpić w każdym czasie, a właściwy w sprawie będzie organ, który wydał decyzję (element odwołalności decyzji), oczywiście, jeżeli będą spełnione przesłanki pozytywne, a brak będzie przesłanki negatywnej.

Ordynacja podatkowa wprowadza w tym trybie zakaz reformatio in peius, w art. 253a.3 stanowi bowiem: „Organ nie może wydać decyzji na niekorzyść strony”.

Dopuszczalność zmiany decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego – oparta jest na dwóch przesłankach pozytywnych, które muszą wystąpić łącznie, oraz przesłance negatywnej. Przesłanki pozytywne to:

-po pierwsze – sytuacja, gdy po doręczeniu decyzji nastąpiła zmiana okoliczności faktycznych mających wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego;

-po drugie – sytuacja, kiedy skutki wystąpienia tych okoliczności zostały uregulowane w

przepisach prawa podatkowego obowiązujących w dniu wydania decyzji.

Przesłanka negatywna – to przesłanka przedawnienia.

3)Nadzwyczajny tryb uchylenia lub zmiany decyzji (art. 161 k.p.a.) zwany też trybem wywłaszczenia praw nabytych na podstawie decyzji – trybu tego nie wprowadzają przepisy o.p. Dopuszczalność uchylenia (zmiany) decyzji w tym trybie jest oparta na dwóch przesłankach, które muszą wystąpić łącznie:

a)dalsze utrzymywanie decyzji w obrocie prawnym powoduje stan zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego albo grozi poważnymi szkodami dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów państwa. Organ, uchylając (zmieniając) decyzję w tym trybie, jest obowiązany w postępowaniu rozpoznawczym stwierdzić stan zagrożenia określonych dóbr;

b)jeżeli poza uchyleniem (zmianą) decyzji w tym trybie nie ma innego sposobu usunięcia zagrożenia, o którym mowa w pkt a).

Art. 161.1 k.p.a.: „Minister może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję ostateczną, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa”.

Art. 161.2 k.p.a.: „Uprawnienia określone w paragrafie 1 w stosunku do decyzji wydanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej przysługują również wojewodzie”.

Art. 161.3 k.p.a.: „Stronie, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę od organu, który uchylił lub zmienił tę decyzję; organ ten, w drodze decyzji, orzeka również o odszkodowaniu”.

Art. 161.4 k.p.a.: „Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja uchylająca lub zmieniająca decyzję”.

Rozdział XVIII: Kontrola organu administracji publicznej wykonania przez stronę decyzji administracyjnej.

Art. 162.1 k.p.a.: „Organ administracji publicznej, który wydał decyzję w pierwszej instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli decyzja:

1)stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie wygaśnięcia takiej decyzji nakazuje przepis prawa albo gdy leży to w interesie społecznym lub w interesie strony;

=>>>> Zgodnie z tym punktem zasadniczą przesłanką stwierdzenia wygaśnięcia decyzji jest bezprzedmiotowość decyzji, która powstała już po jej wydaniu. Pojęcie bezprzedmiotowości decyzji należy wiązać z brakiem podmiotu lub przedmiotu stosunku prawnego.

2)została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku”.

=>>>> Zgodnie z tym punktem organ stwierdza wygaśnięcie mocy prawnej decyzji, którą wydano z zastrzeżeniem warunku, a strona tego warunku nie dopełniła. Chodzi w tym przypadku o sytuację, gdy wydano decyzję z dodaniem do niej warunku rozwiązującego, uzależniającego skutki prawne decyzji od zdarzenia przyszłego i niepewnego.

Art. 162.2 k.p.a.: „Organ administracji publicznej, o którym mowa w paragrafie 1, uchyli decyzję, jeżeli została ona wydana z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności, a strona nie dopełniła tych czynności w wyznaczonym terminie”.

Art. 162.3 k.p.a.: „Organ stwierdza wygaśnięcie decyzji lub uchyla decyzję na podstawie przepisów paragrafu 1 i 2 w drodze decyzji”.

Art. 163 k.p.a.: „Organ administracji publicznej może uchylić lub zmienić decyzję, na mocy której strona nabyła prawo, także w innych przypadkach oraz na innych zasadach niż określone w niniejszym rozdziale, o ile przewidują to przepisy szczególne”.

(!!!) „W postępowaniu podatkowym” podstawy stwierdzenia wygaśnięcia decyzji reguluje art. 258.1 o.p. Organ podatkowy, który wydał decyzję w I instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli:

1)stała się bezprzedmiotowa;

2)została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku;

3)strona nie dopełniła przewidzianych w tej decyzji lub w przepisach prawa podatkowego warunków uprawniających do skorzystania z ulg;

4)strona nie dopełniła określonych w przepisach prawa podatkowego warunków uprawniających do skorzystania z ryczałtowych form opodatkowania.

Ordynacja podatkowa wprowadza wygaśnięcie decyzji z mocy prawa. Według art. 259.1 o.p.: „W razie niedotrzymania terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej bądź terminu płatności którejkolwiek z rat, na jakie został rozłożony podatek lub zaległość podatkowa, następuje z mocy prawa wygaśnięcie decyzji:

1)o odroczeniu terminu płatności podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę – w całości;

2)o rozłożeniu na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowej – w części dotyczącej raty niezapłaconej w terminie płatności”.

Art. 259.2 o.p.: „Przepis paragrafu 1 stosuje się odpowiednio do odroczonych lub rozłożonych na raty należności płatników lub inkasentów”.

Część piąta

KONTROLA SĄDOWA DZIAŁALNOŚCI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Rozdział XIX: Sąd powszechny w kontroli aktów indywidualnych administracji publicznej.

1. Sąd administracyjny a sąd powszechny w kontroli administracji publicznej:

Sądowa kontrola administracji publicznej jest sprawowana przez sądy:

-szczególne lub;

-powszechne.

SĄD ADMINISTRACYJNY:

=>>jest w zasadzie sądem kasacyjnym, orzekającym o zgodności albo niezgodności z prawem aktu lub czynności organu administracyjnego. W razie stwierdzenia niezgodności z prawem zaskarżonego aktu (decyzji, postanowienia) lub czynności sąd ten albo akt uchyla, albo stwierdza jego nieważność lub niezgodność z prawem albo też uznaje za

bezskuteczny. W orzeczeniu swym zawiera ocenę prawną kontrolowanego aktu lub

czynności oraz wytyczne co do stosowania prawa w danej sprawie indywidualnej.

=>>jest on powołany do formułowania w swoich orzeczeniach zwrotów stosunkowych,

czyli wypowiedzi kwalifikujących określone zachowania jako zgodnie albo jako niezgodne

z prawem. Do ocen zgodności czy niezgodności tych zachowań z prawem jest konieczna

znajomość dwóch norm prawnych, a mianowicie:

1)normy odniesienia – która wynika z przepisów nakazujących, dozwalających lub zakazujących, odnoszących się do określonego zachowania sądu kontrolującego administrację.

Normę odniesienia można wywieść z przepisów ustawy – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, które wyznaczają podstawowy zakres i kryteria kontroli sprawowanej przez sąd administracyjny, a ponadto odsyłają do przepisów odrębnych co do prawa do skargi w niektórych sprawach;

2)normy dopełnienia - tworzy się z treści przepisów, ustanawiających na rzecz organu administracji rozumianą szeroko kompetencję do określonego zachowania urzędowego poddanego następnie kontroli sądu.

Na treść normy dopełnienia składają się przepisy stanowiące o właściwości organów administracyjnych, dopuszczające stosowanie określonych prawnych form działania administracji (np.: czy ma być wydana decyzja, czy jest dopuszczalna ugoda, co można rozstrzygnąć aktem generalnym, a co indywidualnym), upoważniające określone osoby do występowania w charakterze organów administracji publicznej, a także o przepisy postępowania administracyjnego ogólnego lub szczególnego.

=>>jest on powołany do rozpatrywania wyłącznie kwestii prawnej na podstawie stanu faktycznego i stanu prawnego ustalonych przez organ administracyjny, właśnie do sformułowania w swoim orzeczeniu zwrotu stosunkowego o zgodności/niezgodności działania (bezczynności lub przewlekłości postępowania) z prawem, a w konsekwencji – do oddalenia skargi, gdy tej niezgodności nie ma, do obalenia aktu lub czynności i ich skutków w razie jej stwierdzenia (nakazania działania organowi administracyjnemu w przypadku bezczynności) albo do odrzucenia skargi, gdy nie ma przesłanek dopuszczalności przeprowadzenia kontroli sądowej.

SĄD POWSZECHNY:

=>>kontrolujący administrację publiczną jest przede wszystkim sądem cywilnym;

=>>orzekając w niektórych sprawach rozpatrywanych najpierw przez organy administracji publicznej, tzn.: działając w sytuacji czasowej niedopuszczalności drogi sądowej, w zasadzie przejmują zawsze sprawę do pełnego merytorycznego rozpoznania w zwykłej procedurze sądowej i kończą tę sprawę orzeczeniem rozstrzygającym o żądaniu strony.

=>>szczególnym przypadkiem kontroli działania administracji publicznej przez sąd powszechny jest ocena przez ten sąd ważności decyzji administracyjnej w ramach rozstrzygnięcia kwestii wstępnej na początku postępowania sądowego.

=>>kontrola sprawowana przez sąd powszechny wpływa na trwałość decyzji w szczególny sposób. Wynika to z art. 269 k.p.a., który uznaje prawomocność za cechę tych decyzji administracyjnych, które są określane tym mianem w przepisach odrębnych (np.: w przepisach dotyczących ubezpieczeń społecznych stanowi się o decyzjach prawomocnych), czyli takich, które w postępowaniu sądowym zostały utrzymane w mocy albo nie zostały do sądu zaskarżone w terminie.

1. Sąd powszechny w kontroli administracji publicznej w sprawach indywidualnych:

Sąd powszechny jest powołany do sprawowania kontroli decyzji administracyjnych

jedynie w przypadku wyraźnego umocowania przepisem ustawowym.

W orzecznictwie sądowym stanowisko również jest jednoznaczne, co widać w uchwale Sądu Najwyższego z 23 listopada 1959 roku, w której uzasadnieniu stwierdzono, że: „Nie można zwłaszcza wykorzystać stosunku cywilnego do tego celu, aby orzeczeniem sądu powszechnego podważyć decyzję wydaną przez organ administracji państwowej, gdyż w ten sposób stworzyłoby się szczególny środek obalania decyzji administracyjnej za pomocą orzeczenia sądu powszechnego, czyli ingerencji sądownictwa cywilnego w sferę zastrzeżoną dla administracji państwowej. Powództwo sformułowane w ten sposób należy scharakteryzować według rzeczywistej jego treści, czyli jako skargę na decyzję administracyjną, dla której rozpoznania droga sądowa nie służy”

Trzeba wobec tego odróżnić dwie sytuacje:

a)sąd z mocy wyraźnego przepisu ustawowego jest powołany do rozstrzygania sprawy, w której wydano już wcześniej decyzję administracyjną (czasowa niedopuszczalność drogi sądowej);

b)sąd z mocy ustawy jest powołany do rozpoznania odwołania lub innego środka zaskarżenia decyzji administracyjnej (sąd powszechny jako organ odwoławczy).

Kontrola decyzji w sprawach ubezpieczeń społecznych sprawowana jest w pełnym zakresie, a sąd powszechny wyposażony w kompetencje kasacyjno-reformacyjne może orzekać w rozpoznawanych sprawach co do istoty, na podstawie materiału zebranego w sprawie przez organ rentowy oraz zgromadzonego w postępowaniu sądowym.

Inny rodzaj kontroli decyzji administracyjnych przez sąd powszechny jest wskazany w art. 479 z indeksem 1, paragraf 2 pkt 3 k.p.c. przez wyliczenie tych spraw gospodarczych, które należą do właściwości sądu cywilnego z mocy przepisów ustaw odrębnych, co obejmuje m.in.: przepisy o ochronie konkurencji, Prawo energetyczne, Prawo telekomunikacyjne, Prawo pocztowe, przepisy o transporcie kolejowym.

1. Sąd Najwyższy w kontroli administracji publicznej w sprawach indywidualnych:

Sąd Najwyższy nie jest ani sądem powszechnym, ani też sądem szczególnym. W strukturze sądownictwa zajmuje miejsce odrębne jako naczelny organ sądowy, zgodnie z art. 183 ust. 1 Konstytucji RP. W okresie przejściowym, do czasu wdrożenia wszystkich przepisów konstytucyjnych, środkiem służącym do wykonywania przez Sąd Najwyższy jego funkcji w odniesieniu do kontroli administracji publicznej było rozpoznawanie rewizji nadzwyczajnych (do końca 2003 roku).

W literaturze wyrażano pogląd, że Sąd Najwyższy wchodzi na skutek rewizji nadzwyczajnej w kompetencje NSA i wobec tego orzeka tak samo jak sąd administracyjny, czyli jest władny uchylić zarówno orzeczenie NSA, jak również decyzję, której to orzeczenie dotyczy, stwierdzić jej nieważność lub niezgodność z prawem.

Część szósta

II.	POSTĘPOWANIE SĄDOWOADMINISTRACYJNE

Rozdział XX: Prawo do sądu administracyjnego. Przedmiot postępowania sądowoadministracyjnego. Rodzaje skarg do sądu administracyjnego.

PRAWO DO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO:

Gwarantując realizację zasady prawa do sądu, w Konstytucji RP w art. 77 ust. 2 zapisano

expressis verbis prawo do sądu, stanowiąc: „Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw”, a w art. 45 ustanowiono standardy prawa do sądu, przez przyjęcie rozwiązania, według którego: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie”.

Art. 184 Konstytucji RP: „Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej”.

PRZEDMIOT POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO:

Na podstawie art. 184 Konstytucji RP i art. 1 p.u.s.a. został określony przedmiot postępowania sądowoadministracyjnego w ustawie z 30 sierpnia 2002 roku – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Przedmiotem postępowania sądowoadministracyjnego są sprawy sądowoadministracyjne.

Art. 1 p.p.s.a.: „Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi normuje postępowanie sądowe w sprawach z zakresu kontroli działalności administracji publicznej oraz w innych sprawach, do których jego przepisy stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy sądowoadministracyjne)”.

Art. 3.1 p.p.s.a.: „Sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie”.

Art. 3.2 p.p.s.a.: „Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:

1)decyzje administracyjne;

2)postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;

3)postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;

4)inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa;

4a)pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach;

5)akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej;

6)akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej;

7)akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego;

8)bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w przypadkach określonych w pkt 1-4a”.

Art. 3.3 p.p.s.a.: „Sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek, a organami administracji rządowej”.

Art. 5 p.p.s.a. zawiera enumerację negatywną spraw wyłączonych spod właściwości sądów administracyjnych, stanowiąc: „Sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach:

1)wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej;

2)wynikających z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi;

3)odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa;

4)wiz wydawanych przez konsulów z wyjątkiem wiz wydawanych cudzoziemcowi będącego członkiem rodziny obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);

5)zezwoleń na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego wydawanych przez konsulów”.

Sprawa sądowoadministracyjna – to rozpoznanie i rozstrzygnięcie przez sąd administracyjny skargi na zgodność z prawem działania, bezczynności lub przewlekłości organów wykonujących administrację publiczną.

Określając przedmiot postępowania sądowoadministracyjnego, należy wprowadzić rozgraniczenie w zakresie postępowania przed wojewódzkimi sądami administracyjnymi i postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.

Przedmiotem postępowania sądowoadministracyjnego przed wojewódzkimi sądami administracyjnymi jest sprawa sądowoadministracyjna, a zatem rozpoznanie i rozstrzygnięcie skargi na działanie, bezczynność lub przewlekłość postępowania organu wykonującego administrację publiczną.

Przedmiotem postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym jest ponadto rozpoznawanie i rozstrzyganie sporów o właściwość oraz innych spraw przekazanych na mocy odrębnych ustaw.

RODZAJE SKARG DO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO:

Wyznacza je zakres właściwości sądów administracyjnych. Stosowane są w legislacji dwie metody określenia właściwości sądów administracyjnych:

1)klauzula generalna – która polega na tym, że w zasadzie do właściwości sądów administracyjnych należą wszystkie sprawy, o ile wyraźnym przepisem prawa nie są spod niej wyłączone; klauzula generalna jest zazwyczaj uzupełniona enumeracją negatywną wyjątków;

2)enumeracja pozytywna – która polega na tym, że do właściwości sądów administracyjnych należą wyłącznie sprawy poddane tej właściwości wyraźnym przepisem prawa.

1. Skargi na decyzje administracyjne – zgodnie z art. 3.2 pkt 1 p.p.s.a. do sądu administracyjnego przysługuje skarga na decyzje administracyjne. Decyzja administracyjna w postępowaniu administracyjnym i postępowaniu podatkowym jest formą rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej. Formę rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej wyznaczają przepisy prawa materialnego, poza wyjątkami przewidzianymi w przepisach prawa procesowego (forma decyzji przewidziana jest w nadzwyczajnych trybach postępowania administracyjnego i podatkowego).

Kryterium kwalifikującym akt organu administracji publicznej do kategorii decyzji administracyjnych będzie władcze i jednostronne rozstrzygnięcie o prawach lub obowiązkach indywidualnych jednostki, spełniające wymaganie posiadania tego minimum elementów przewidzianych przez przepisy prawa procesowego, które będzie jeszcze wystarczające, ażeby zaliczyć akt do decyzji istniejących w obrocie prawnym. Przy kwalifikacji czynności organu administracji publicznej należy zatem brać pod uwagę przedmiot (władcze i jednostronne rozstrzygnięcie o indywidualnych prawach i obowiązkach) oraz formę rozstrzygnięcia, mając na względzie spełnienie przesłanek konstytutywnych zapewniających istnienie decyzji w obrocie prawnym.

Zaskarżenie decyzji może ograniczyć się do zakwestionowania uzasadnienia decyzji, ale tylko w przypadkach, gdy rozstrzygnięcie sprawy zostało umieszczone w uzasadnieniu.

Zaskarżeniu do sądu administracyjnego podlegają decyzje administracyjne. Mamy dokonany w doktrynie podział na decyzje związane i swobodne (podjęte na podstawie uznania administracyjnego) nie ma również znaczenia prawnego, a to z tego względu, że przepisy prawa nie wyłączyły dopuszczalności zaskarżenia do sądu administracyjnego decyzji podjętych na podstawie uznania administracyjnego.

Zaskarżeniu do sądu administracyjnego podlegają decyzje ostateczne. Przesłanką dopuszczalności zaskarżenia decyzji ostatecznej jest wyczerpanie środków zaskarżenia, jeżeli przysługiwały one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć wykorzystanie w sprawie prawa odwołania, wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.

1. Skarga na postanowienia – zgodnie z art. 3.2 pkt 2 p.p.s.a. do sądu administracyjnego przysługuje skarga na postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które przysługuje zażalenie, albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty.

Do sądu administracyjnego podlegają zaskarżeniu następujące postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym:

1. Postanowienia, na które przysługuje zażalenie – dopuszczalność zaskarżenia do sądu administracyjnego obwarowana jest zatem przesłanką zaskarżalności postanowienia na drodze administracyjnej. K.p.a. i o.p. nie przyjmują, tak jak to jest w przypadku decyzji, zasady dwuinstancyjności w zakresie postanowień. Na postanowienie przysługuje zażalenie tylko wtedy, gdy k.p.a. – a w postępowaniu podatkowym o.p. – tak stanowi. Na tej podstawie zaskarżalne są do sądu postanowienia kończące postępowanie zażaleniowe;

2. Postanowienia kończące postępowanie – do takich postanowień zaliczymy postanowienie o niedopuszczalności odwołania, o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania oraz postanowienie o odmowie przywrócenia terminu do złożenia odwołania, a w postępowaniu podatkowym również postanowienie o pozostawieniu odwołania bez rozpatrzenia. Postanowienia te kończą postępowanie odwoławcze;

3. Postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty – do tego rodzaju postanowień zaliczymy postanowienie o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia ugody. Postanowienia te są również zaskarżalne na drodze administracyjnej, co wyczerpuje przesłankę dopuszczalności zaskarżenia postanowienia do sądu administracyjnego.

(!!!) „W postępowaniu egzekucyjnym” zaskarżeniu do sądu administracyjnego podlegają postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie. Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, tak jak k.p.a., przyjmuje rozwiązanie, że na postanowienie przysługuje zażalenie wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Tylko wówczas, gdy postanowienie wydane w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym jest zaskarżalne na drodze administracyjnej, sąd administracyjny jest właściwy do jego kontroli.

Skarga na inne niż decyzje i postanowienia akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa. Do aktów stwierdzających albo uznających uprawnienia, poza przypadkami, gdy przepis prawa przewiduje wydanie decyzji administracyjnej, należy zaliczyć zaświadczenia. Do czynności natomiast z zakresu administracji publicznej należy zaliczyć czynności materialno-techniczne, np.: czynności rejestracji – która polega na „stwierdzeniu przez organ administracji państwowej faktów mających znaczenie prawne, przy czym dokonanie tej czynności pozostaje w związku z ciążącym na określonych podmiotach obowiązkiem”.

1. Skarga na pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydane w indywidualnych sprawach – na interpretacje indywidualne wydane przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz interpretacje indywidualne wydane przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skarga przysługuje po uprzednim wezwaniu właściwego organu – w terminie czternastu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej – do usunięcia naruszenia prawa;

2. Skarga na bezczynność lub przewlekłe postępowanie organu wykonującego administrację publiczną – art. 3.2 pkt 8 p.p.s.a. stanowi, że do sądu administracyjnego przysługuje skarga na bezczynność lub przewlekłość prowadzenia postępowania w przypadkach określonych w pkt 1-4a art. 3.2 p.p.s.a. Sąd administracyjny jest właściwy do rozpoznawania i rozstrzygania w sprawie skarg na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania organu wykonującego administrację publiczną w takich granicach, w jakich przysługuje skarga na decyzje administracyjne, postanowienia wydawane w postępowaniu administracyjnym oraz egzekucyjnym i zabezpieczającym, akty i czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa oraz w razie niewydania interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego.

Przesłanką dopuszczalności skargi na bezczynność oraz skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania jest wyczerpanie środków zaskarżenia, jeżeli przysługiwały one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. W razie zatem skargi na niewydanie decyzji w ustawowo określonym terminie w postępowaniu administracyjnym przysługuje zażalenie, a w postępowaniu podatkowym – ponaglenie;

1. Skarga na akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej – kompetencje do stanowienia prawa miejscowego mają samorządy wszystkich szczebli, a zatem samorząd województwa, samorząd powiatowy oraz samorząd gminny. Na mocy ustaw samorządowych organy stanowiące (sejmik województwa, rada powiatu, rada gminy) jednostek samorządu terytorialnego w zakresie upoważnień udzielonych w ustawach samorządowych oraz upoważnień udzielonych w innych ustawach stanowią akty prawa miejscowego. Sąd administracyjny jest właściwy do rozpoznawania i rozstrzygania skarg na akty prawa miejscowego terenowych organów administracji rządowej. Przesłanką dopuszczalności skargi do sądu administracyjnego na akty prawa miejscowego jest wezwanie organu do usunięcia naruszenia prawa;

2. Skargi na akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej – prawo skargi do sądu administracyjnego nie zostało ograniczone tylko do aktów prawa miejscowego, ale obejmuje też prawo do zaskarżenia uchwał i zarządzeń organów jednostek samorządu terytorialnego, które nie są przepisami prawa miejscowego. Kryterium ograniczającym prawo skargi jest kryterium przedmiotowe – zaskarżeniu do sądu administracyjnego podlegają uchwały i zarządzenia w sprawach z zakresu administracji publicznej. Zakres administracji publicznej – to zakres wykonywania zadań publicznych przypisanych przepisami prawa jednostkom samorządu terytorialnego. Przesłanką dopuszczalności skargi na akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków jest wezwanie organu do usunięcia naruszenia prawa;

3. Skarga na akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego – ustawy samorządowe wyznaczają zakres rozstrzygnięć nadzorczych podlegających zaskarżeniu do sądu administracyjnego. Według art. 86 ust 1 u.s.w. sąd administracyjny jest właściwy do rozpoznawania skarg na rozstrzygnięcia nadzorcze dotyczące województwa, w tym rozstrzygnięcia, o których mowa w art. 84 ust 1, a także stanowisko zajęte w trybie art. 80a. Zaskarżeniu podlega również zarządzenie zastępcze wydane przez wojewodę. Art. 3.2 pkt 7 p.p.s.a. stanowi o właściwości sądu do zaskarżalności aktów nadzoru, co oznacza nie tylko prawo do zaskarżalności rozstrzygnięć nadzorczych przewidzianych w ustawach samorządowych, ale i innych aktów nadzoru przewidzianych w przepisach ustaw;

4. Skarga na niewykonanie wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego – szczególnym rodzajem skarg do sądu administracyjnego jest skarga na niewykonanie wyroku. Według art. 154.1 p.p.s.a.: „W razie niewykonania wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania oraz w razie bezczynności organu lub przewlekłego prowadzenia postępowania po wyroku uchylającym lub stwierdzającym nieważność aktu lub czynności strona, po uprzednim pisemnym wezwaniu właściwego organu do wykonania wyroku lub załatwienia sprawy, może wnieść skargę w tym przedmiocie, żądając wymierzenia temu organowi grzywny”. Przesłanką dopuszczalności skargi na niewykonanie wyroku sądu jest pisemne wezwanie właściwego organu do wykonania wyroku lub załatwienia sprawy;

5. Skargi w sprawach, w których ustawy szczególne przewidują sądową kontrolę – według art. 3.3 p.p.s.a.: „Sądy administracyjne orzekają także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę, i stosują środki określone w tych przepisach”. Artykuł ten nie określa rodzaju spraw, które ustawy szczególne mogą poddać kontroli sądu administracyjnego. W celu rozważenia charakteru spraw, które ustawy szczególne mogą poddać właściwości sądu, należy uwzględnić rozwiązania przyjęte w Konstytucji RP, a więc podstawą rozważenia jest prawo jednostki do sądu i związane z tym rozwiązanie co do ustroju wymiaru sprawiedliwości.

Na podstawie przepisów ustaw szczególnych przysługuje skarga do sądu administracyjnego:

1. Z mocy art. 20 ust 1 ustawy z 15 września 2000 roku o referendum lokalnym – inicjatorowi referendum przysługuje skarga do sądu administracyjnego na uchwałę organu stanowiącego samorządu terytorialnego, która odrzuca wniosek mieszkańców o przeprowadzenie referendum, a także na niedotrzymanie terminu rozpatrzenia wniosku;

2. Według ustaw samorządowych – do sądu administracyjnego przysługuje skarga wtedy, gdy organ samorządu województwa, powiatu, gminy nie wykonuje czynności nakazanych prawem albo przez podejmowane czynności prawne lub faktyczne narusza prawa osób trzecich. Zaskarżeniu do sądu administracyjnego podlega zatem bezczynność organów samorządów wojewódzkiego, powiatowego, gminnego;

3. Skarga taka jest przewidziana w art. 4 ustawy z 26 stycznia 1984 roku – Prawo prasowe – według art. 4 ust 1: „Przedsiębiorcy i podmioty niezaliczone do sektora finansów publicznych oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku są obowiązane do udzielenia prasie informacji o swojej działalności, o ile na podstawie odrębnych przepisów informacja nie jest objęta tajemnicą lub nie narusza prawa do prywatności”;

4. Zgodnie z art. 27 ust 1 ustawy z 9 stycznia 2009 roku o koncesji na roboty budowlane lub usługi – „Zainteresowanemu podmiotowi, którego interes prawny w zawarciu umowy koncesji doznał lub może doznać uszczerbku w wyniku czynności podjętych przez koncesjodawcę z naruszeniem przepisów ustawy, przysługuje prawo do wniesienia skargi do sądu administracyjnego”.

Rozdział XXI: Podmioty postępowania sądowoadministracyjnego.

1. Sąd administracyjny:

Zgodnie z art. 184 Konstytucji RP i art. 2 p.u.s.a.: „Sądami administracyjnymi są:

1. NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY ORAZ;

2. WOJEWÓDZKIE SĄDY ADMINISTRACYJNE”.

WOJEWÓDZKIE SĄDY ADMINISTRACYJNE:

=>>tworzy się dla jednego województwa lub dla większej liczby województw;

=>>Prezydent RP, na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi wojewódzkie sądy administracyjne oraz ustala ich siedziby i obszar właściwości, a także może tworzyć, poza siedzibą sądu, i znosić wydziały zamiejscowe tych sądów;

=>>w skład wchodzą: prezes sądu, wiceprezes lub wiceprezesi sądu oraz sędziowie;

=>>właściwość rzeczowa i miejscowa wojewódzkich sądów administracyjnych:

*właściwość rzeczowa – art. 13.1 p.p.s.a.: „wojewódzkie sądy administracyjne są właściwe we wszystkich sprawach sądowo administracyjnych – z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wojewódzkie sądy administracyjne są właściwe do rozpoznawania wymienionych rodzajów skarg”.

*właściwość miejscowa – art. 13.2 p.p.s.a.: „do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego działalność została zaskarżona”;

=>>wojewódzki sąd administracyjny właściwy w chwili wniesienia skargi pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY:

=>>w skład wchodzą: Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, wiceprezesi oraz sędziowie;

=>>właściwości (zgodnie z art. 15.1 p.p.s.a.) NSA:

1)rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, stosownie do przepisów ustawy;

2)podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;

3)podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej;

4)rozstrzyga spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej;

5)rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych ustaw;

=>>orzeka w składzie trzech sędziów. Od tej reguły ustawa dopuszcza wyjątki, a mianowicie sąd na posiedzeniu niejawnym orzeka w składzie jednego sędziego, postępowanie uproszczone jest prowadzone przez jednego sędziego, również postępowanie mediacyjne prowadzone jest przez jednego sędziego;

=>>zgodnie z Konstytucją RP jednostka ma prawo do bezstronnego sądu. Istotną sprawę w tym zakresie stanowi instytucja wyłączenia sędziego. Przyczyny wyłączenia sędziego można usystematyzować na przyczyny wyłączenia:

A)Z mocy ustawy (art. 18.1 i 3 p.p.s.a.) – który stanowi, że sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach:

1)w którym jest stroną lub pozostaje z jedną z nich w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki;

2)swojego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;

3)osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;

4)w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem jednej ze stron;

5)w których świadczył usługi prawne na rzecz jednej ze stron lub jakiekolwiek inne usługi związane ze sprawą;

6)w których brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jak też w sprawach o ważności aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator;

6a)dotyczących skarg na decyzję albo postanowienie, jeżeli w prowadzonym wcześniej postępowaniu w sprawie brał udział w wydaniu wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie;

7)w których brał udział w rozstrzyganiu sprawy w organach administracji publicznej;

B)Na wniosek – zgodnie z art. 19 p.p.s.a. sąd, niezależnie od przyczyn wyliczonych w art. 18, wyłączy sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności w danej sprawie. Wniosek o wyłączenie sędziego strona zgłasza na piśmie lub ustnie do protokołu posiedzenia w sądzie, w którym sprawa się toczy. We wniosku należy uprawdopodobnić przyczyny wyłączenia. Jeżeli strona zgłasza wniosek na rozprawie, powinna oprócz uprawdopodobnienia przyczyny wyłączenia uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała dopiero później (po wyznaczeniu składu orzekającego) lub później stała jej się znana. Natomiast sędzia, który stwierdzi, że zachodzą podstawy jego wyłączenia, jest obowiązany zawiadomić o tym sąd i wstrzymać się od udziału w sprawie. O wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd administracyjny, w którym sprawa się toczy.

• Strony postępowania sądowoadministracyjnego. Podmioty na prawach strony, uczestnicy postępowania:

Postępowanie sądowoadministracyjne jest postępowaniem kontradyktoryjnym, a zatem

występują w nim dwie strony: skarżący – jest nim podmiot legitymowany do złożenia skargi do sądu administracyjnego, a także strona przeciwna, którą jest organ wykonujący administrację publiczną, którego działanie, bezczynność lub przewlekłość jest przedmiotem skargi (art. 32 p.p.s.a.).

W postępowaniu sądowoadministracyjnym oprócz stron z mocy prawa uczestniczą na prawach strony osoby, które brały udział w postępowaniu administracyjnym, a nie wniosły skargi; jeżeli wynik postępowania sądowego dotyczy ich interesu prawnego. Podmioty te mogą uczestniczyć zarówno po stronie skarżącego, jak i organu administracji publicznej.

(!!!) Zdolność sądowa stron, podmiotów na prawach stron, uczestników w postępowaniu sądowoadministracyjnym – zdolność sądową, zgodnie z art. 25 p.p.s.a., mają:

1)osoby fizyczne i osoby prawne;

2)państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz organizacje społeczne nieposiadające osobowości prawnej;

3)inne, niewymienione wyżej jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, jeżeli przepisy prawa dopuszczają możliwość nałożenia na te jednostki obowiązków lub przyznania uprawnień lub skierowania do nich nakazów i zakazów, a także stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa;

4)organizacje społeczne, choćby nie miały osobowości prawnej, w zakresie ich statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.

Art. 25.1 i 2 p.p.s.a. reguluje zdolność sądową stron postępowania, a zatem strony skarżącej i strony przeciwnej.

Art. 25.3 i 4 p.p.s.a. normuje zdolność sądową strony skarżącej, rozszerzając ją na inne jednostki organizacyjne, oraz wyznacza zakres zdolności sądowej organizacji społecznej, w jakim nie jest organem orzekającym, i nie broni własnego interesu prawnego, a występuje w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.

Art. 31 p.p.s.a. reguluje dopuszczalność uzupełnienia braków zdolności sądowej (np.: brak wpisu do rejestru jednostki organizacyjnej, który nadaje jednostce status osoby prawnej.

Sąd z urzędu bada zdolność prawną skarżącego.

Zdolność procesowa w postępowaniu sądowoadministracyjnym – zdolność procesowa to zdolność do podejmowania ze skutkiem prawnym czynności procesowych w postępowaniu sądowoadministracyjnym.

Zdolność procesową w postępowaniu sądowoadministracyjnym, zgodnie z art. 26 p.p.s.a., mają:

1)osoby fizyczne mające pełną zdolność do czynności prawnych. Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność do czynności w postępowaniu sądowoadministracyjnym w sprawach wynikających z czynności prawnych, które może dokonywać samodzielnie. Zakres czynności, który przysługuje osobie fizycznej niemającej pełnej zdolności, może wynikać tylko z przepisów prawa;

2)osoby prawne;

3)państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz organizacje społeczne niemające osobowości prawnej;

4)inne jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, jeżeli przepisy prawa dopuszczają możliwość nałożenia na te jednostki obowiązków lub przyznania uprawnienia lub skierowania do nich nakazów i zakazów, a także stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa;

5)organizacje społeczne, choćby nie miały osobowości prawnej, w zakresie ich statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.

Sąd z urzędu bada zdolność procesową stron postępowania. Jeżeli braki w tym zakresie nie zostaną uzupełnione, wydaje postanowienie o odrzuceniu skargi.

Reprezentacja stron w postępowaniu sądowoadministracyjnym – wyróżniamy dwie sytuacje:

=>>po pierwsze – wtedy, gdy z powodu braku zdolności procesowej strona działa przez przedstawiciela ustawowego oraz gdy zdolność procesowa przysługuje osobom prawnym bądź innym jednostkom organizacyjnym, które mają zdolność sądową (przedstawicielstwo stron) – w sytuacji pierwszej (przedstawicielstwo stron) należy wyróżnić:

1)Reprezentację osoby fizycznej niemającej zdolności procesowej – art. 27 p.p.s.a.: „Osoba fizyczna niemająca zdolności do czynności w postępowaniu może je podejmować tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego”. Przedstawiciel ustawowy ma obowiązek wykazania swojego umocowania dokumentem przy pierwszej czynności w postępowaniu. Jeżeli przedstawiciel ustawowy nie ma należytego umocowania, sąd dopuści do czynności, z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu brak ten będzie uzupełniony. Nieuzupełnienie tego braku powoduje zniesienie postępowania przez sąd (odrzucenie skargi). Jeżeli strona nie ma przedstawiciela ustawowego, sąd na wniosek osoby przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona ta podejmuje przeciwko drugiej stronie czynności niecierpiące zwłoki;

2)Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne mające zdolność sądową dokonują czynności w postępowaniu przez organy lub osoby uprawnione do działania w ich imieniu – za Skarb Państwa podejmuje czynności w postępowaniu organ jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się postępowanie, lub organ jednostki nadrzędnej. Organ albo osoba podejmująca czynności ma obowiązek wykazania swojego umocowania dokumentem przy pierwszej czynności w postępowaniu.

=>>po drugie – wtedy, gdy strony postępowania lub przedstawiciel stron umocowuje do działania pełnomocnika (pełnomocnictwo procesowe) – zgodnie z art. 34 p.p.s.a.: „Strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników”.

Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi reguluje:

a)zakres podmiotowy udzielenia pełnomocnictwa – wprowadzając ograniczenia. Pełnomocnikiem strony może być bowiem tylko adwokat lub radca prawny, a ponadto inny skarżący lub uczestnik postępowania, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia, a także inne osoby, jeżeli przewidują to przepisy szczególne;

b)zakres przedmiotowy pełnomocnictwa to pełnomocnictwo:

1)ogólne – do prowadzenia spraw przed sądami administracyjnymi;

2)do prowadzenia poszczególnych spraw;

3)do niektórych tylko czynności postępowania, np.: wniesienia skargi, reprezentacji na rozprawie.

Pełnomocnictwo nr 1 i nr 2 obejmuje z mocy prawa umocowanie do:

-wszystkich łączących się ze sprawą czynności w postępowaniu, nie wyłączając skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego jej wniesieniem;

-udzielenia dalszego pełnomocnictwa na zasadach określonych w odrębnych przepisach;

-cofnięcie skargi w całości lub w części, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w danym postępowaniu;

-odbiór kosztów postępowania.

Strona udziela pełnomocnictwa w formie pisemnej.

Warunkiem dopuszczenia do skutecznego dokonania przez pełnomocnika czynności procesowej jest przedstawienie pełnomocnictwa przy pierwszej czynności procesowej przez dołączenie do akt sprawy pełnomocnictwa z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa.

Czynności procesowe podjęte przez pełnomocnika wywołują skutki wobec mocodawcy. W razie gdy mocodawca staje jednocześnie z pełnomocnikiem, może niezwłocznie prostować lub odwoływać oświadczenia pełnomocnika (np.: czynność cofnięcia skargi).

Udzielenie pełnomocnictwa jest skuteczne w postępowaniu do czasu jego wypowiedzenia, z tym że wypowiedzenie pełnomocnictwa przez mocodawcę odnosi skutek prawny w stosunku do sądu od dnia zawiadomienia do o tym, w stosunku zaś do strony przeciwnej i innych uczestników – od dnia doręczenia im tego zawiadomienia przez sąd.

Wygaśnięcie pełnomocnictwa, następuje w razie śmierci strony albo utraty przez nią zdolności sądowej. W takim przypadku pełnomocnik procesowy działa aż do czasu zawieszenia postępowania.

• Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, organizacja społeczna w postępowaniu sądowoadministracyjnym:

Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka w postępowaniu sądowoadministracyjnym mają prawo:

1)wziąć udział w każdym toczącym się postępowaniu;

2)wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego na działanie, bezczynność lub przewlekłość postępowania organu wykonującego administrację publiczną;

3)wnieść skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego;

4)wnieść zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego;

5)wnieść skargę o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego;

6)wnieść skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Prawo to przysługuje Prokuratorowi Generalnemu i Rzecznikowi Praw Obywatelskich.

Organizacja społeczna – w zakresie, swojej działalności statutowej, może brać udział w postępowaniu sądowoadministracyjnym w przypadkach określonych w ustawie. Zgodnie z rozwiązaniami przyjętymi w ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi organizacja społeczna może być:

1)stroną postępowania sądowoadministracyjnego;

2)uczestnikiem postępowania.

Organizacja społeczna może uczestniczyć w postępowaniu w zakresie jej statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób. Sąd dopuszcza organizację społeczną w formie postanowienia.

Rozdział XXII: Czynności procesowe w postępowaniu sądowoadministracyjnym.

Postępowanie sądowoadministracyjne – to regulowany prawem procesowym ciąg czynności procesowych sądu administracyjnego i innych podmiotów tego postępowania podjętych w celu rozstrzygnięcia sporu o zgodność z prawem działania bądź zaniechania działania przez organ wykonujący administrację publiczną.

Czynności procesowe – to czynności podjęte przez podmiot postępowania sądowoadministracyjnego w formie, treści i trybie regulowanym prawem procesowym, których celem jest wywołanie skutków prawnych w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Elementem konstytutywnym czynności procesowej jest to, że musi być to czynność procesowa podjęta przez podmiot postępowania sądowoadministracyjnego, oraz to, że czynność procesowa musi zachować formę przewidzianą prawem procesowym.

Czynności procesowe można sklasyfikować na podstawie kryterium podmiotu dokonującego tych czynności na:

a)czynności procesowe sądu – przez które należy rozumieć wszelkie czynności sądu lub jego organów zastępczych względnie pomocniczych, które według obowiązującej ustawy procesowej mogą wywrzeć skutki prawne dla procesu […]”. Czynności procesowe sądu muszą spełniać trzy warunki:

1)czynności procesowe muszą być dokonane przez sąd w rozumieniu przepisów prawa (wojewódzki sąd administracyjny oraz Naczelny Sąd Administracyjny, w składzie przewidzianym prawem, lub inny organ sądowy bądź pomocniczy);

2)czynności procesowe muszą być dokonane w formie uregulowanej prawem procesowym;

3)czynności procesowe muszą być podjęte w postępowaniu wobec stron lub uczestników postępowania.

Wadliwe czynności procesowe obowiązują dopóty, dopóki nie zostaną uchylone we właściwym trybie (w wyniku złożenia skargi kasacyjnej, skargi o wznowienie postępowania, zażalenia).

Czynności procesowe sądu klasyfikowane są na:

1)czynności przygotowawcze, które mają na celu przygotowanie rozstrzygnięcia skargi;

2)czynności orzekania. Czynności przygotowawcze mogą być przez sąd zmienione bądź uzupełnione. Czynności orzekania wiążą sąd i mogą być uchylone tylko w trybie uregulowanym przepisami prawa.

2)czynności procesowe stron;

3)czynności procesowe uczestników postępowania.

Czynności procesowe zarówno stron, jak i uczestników postępowania to wszelkie czynności podejmowane przez te podmioty w celu wywołania skutku prawnego w procesie, a zatem w zakresie jego powstania, zmiany, zakończenia.

Elementy konstytutywne czynności procesowych stron to:

1)spełnienie wymogów co do treści i formy określonej przez prawo procesowe;

2)dokonanie czynności procesowej w terminie przewidzianym prawem procesowym.

Dotyczy to też czynności uczestników postępowania.

Cechą czynności procesowych stron jest możliwość prawna ich odwołania przez złożenie oświadczenia woli.

1. Pisma procesowe:

Pisma procesowe w postępowaniu sądowym obejmują wnioski i oświadczenia stron oraz wnioski i oświadczenia uczestników postępowania składane w celu wszczęcia postępowania i jego przebiegu.

Warunki formalne co do treści i formy pism procesowych. Usuwanie skutków braku pism. Każe pismo procesowe powinno zawierać (art. 46 i 47 p.p.s.a.):

1)oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;

2)oznaczenie rodzaju pisma;

3)osnowę wniosku lub oświadczenia;

4)podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika (za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pismo osoba przez nią upoważniona, z wymienieniem przyczyny, ze względu na którą strona sama się nie podpisała);

5)wymienienie załączników.

Jeżeli pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania, a w razie jego braku – adres do doręczeń lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sprawy, pisma dalsze – sygnaturę akt.

Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.

Formą pisma procesowego jest forma pisemna, a zatem wyłączona jest forma ustna.

Jeżeli pismo procesowe nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych, przewodniczący wzywa stronę do jego uzupełnienia lub poprawienia w terminie siedmiu dni pod rygorem pozostawienia pisma bez rozpoznania, chyba że ustawa stanowi inaczej. Jeżeli strona nie uzupełniła lub nie poprawiła pisma w terminie, przewodniczący pozostawia pismo bez rozpoznania. Na zarządzenie przysługuje zażalenie.

Pismo poprawione lub uzupełnione w terminie wywołuje skutki od dnia jego wniesienia.

1. Doręczenia:

Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyjmuje zasadę doręczania z urzędu przez sąd.

Od tej zasady ustawa dopuszcza wyjątek wtedy, gdy chodzi o doręczanie pism przez adwokatów i radców prawnych. Według art. 66.1 p.p.s.a.: „W toku sprawy adwokaci i radcy prawni mogą doręczać sobie nawzajem pisma bezpośrednio za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty”.

Pisma w postępowaniu sądowym i orzeczenia doręcza się w odpisach.

Osoby, którym dokonuje się doręczeń:

a)jeżeli stroną jest osoba fizyczna – doręczenia dokonuje się osobiście, a gdy nie ma zdolności procesowej – jej przedstawicielowi ustawowemu. Doręczenia osobom pozbawionym wolności dokonuje się za pośrednictwem administracji odpowiedniego zakładu;

b)jeżeli stroną jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej - pisma doręcza się organowi uprawnionemu do reprezentowania ich przed sądem lub do rąk pracownika upoważnionego do odbioru pism;

c)w razie gdy strony ustanowiły pełnomocnika lub osobę upoważnioną do odbioru pism w postępowaniu sądowym - doręczenia należy dokonać tym osobom. Pełnomocnikowi kilku osób doręcza się jeden egzemplarz pisma i załączników;

d)strona mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę za granicą, jeżeli nie ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy mającego miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce, jest obowiązana wraz z wniesieniem skargi ustanowić pełnomocnika do doręczeń mającego miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce;

e)jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczona skarga lub inne pismo w postępowaniu albo orzeczenie wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw - doręczenie do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika może nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek strony zainteresowanej przez sąd orzekający.

Czas, miejsce i sposób doręczenia:

Czas doręczeń:

Art. 68.1 p.p.s.a.: „W dni ustawowo wolne od pracy oraz w porze nocnej, doręczeń można dokonywać tylko w wyjątkowych przypadkach, za uprzednim zarządzeniem prezesa sądu”;

Art. 68.2 p.p.s.a.: „Za porę nocną uważa się czas od godziny dwudziestej pierwszej do godziny siódmej”.

Miejsce doręczeń:

Art. 69 p.p.s.a. reguluje właśnie kwestię miejsca doręczeń, ustanawiając ich kolejność. Pisma doręcza się w mieszkaniu. Jeżeli nie można ich doręczyć w ten sposób, doręcza się w miejscu pracy lub tam, gdzie się adresata zastanie. Pisma dla przedsiębiorców i wspólników spółek handlowych, wpisanych do rejestru sądowego na podstawie odrębnych przepisów, doręcza się na adres podany w rejestrze, chyba że strona wskazała inny adres do doręczeń.

Dwa rodzaje doręczeń:

A)Doręczenia właściwe – tj.: doręczenia pisma osobie, która jest jego adresatem;

B)Doręczenia zastępcze – tj.: jeżeli doręczający nie zastanie adresata w mieszkaniu, może doręczyć pismo dorosłemu domownikowi, a gdyby go nie było – administracji domu lub dozorcy, jeżeli osoby te nie mają sprzecznych interesów i podjęły się oddania mu pisma. Jeżeli doręczenia dokonuje się w miejscu pracy, można doręczyć pismo osobie upoważnionej do odbioru pism.

(!!!) Jeżeli jednak nie można doręczyć pisma według wyżej wymienionych rodzajów, pismo składa się na okres czternastu dni w placówce pocztowej lub w urzędzie gminy, a zawiadomienie o możliwości jego odbioru w terminie siedmiu dni od dnia pozostawienia, umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej, a gdy to nie jest możliwe, na drzwiach mieszkania adresata lub w miejscu wskazanym jako adres do doręczeń, na drzwiach biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe.

Stwierdzenie i skutki doręczenia:

Adresat pisma (strona, uczestnik postępowania), osoba, która podjęła się oddania pisma, potwierdza odbiór pisma i jego datę własnoręcznym podpisem. Jeżeli tego nie może lub nie chce uczynić, doręczający sam oznacza datę doręczenia oraz przyczyny braku podpisu. Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma, zwraca je sądowi z adnotacją o odmowie jego przyjęcia i datą odmowy. Pismo wraz z adnotacją dołącza się do akt sprawy.

Doręczenie pisma, w trybie uregulowanym prawem procesowym, ma znaczenie dla określenia dnia wywołania skutku prawnego, dla obliczenia terminów.

1. Posiedzenia sądowe:

Wyróżniamy dwa rodzaje posiedzeń sądowych:

A)Posiedzenia jawne:

Art. 10 p.p.s.a.: „Rozpoznanie spraw odbywa się jawnie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”.

Art. 90.1 p.p.s.a.: „Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawy na rozprawie”.

Art. 90.2 p.p.s.a.: „Sąd może skierować sprawę na posiedzenie jawne i wyznaczyć rozprawę także wówczas, gdy sprawa podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym”.

-posiedzenia jawne odbywają się z udziałem stron i uczestników postępowania oraz publiczności;

-na posiedzeniu jawnym wstęp na salę sądową mają poza stronami i osobami wezwanymi tylko osoby pełnoletnie;

-sąd z urzędu zarządza odbycie całego posiedzenia lub części przy drzwiach zamkniętych, jeżeli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża moralności, bezpieczeństwu państwa lub porządkowi publicznemu, a także wtedy, gdy mogą być ujawnione okoliczności stanowiące informacje niejawne;

-sąd na wniosek strony zarządza odbycie posiedzenia przy drzwiach zamkniętych, jeżeli wymaga tego ochrona życia prywatnego strony lub inny ważny interes prywatny. Rozpoznanie tego wniosku strony odbywa się przy drzwiach zamkniętych. Postanowienie rozstrzygające ten wniosek ogłasza się publicznie;

-podczas posiedzenia odbywającego się przy drzwiach zamkniętych na sali mogą być obecni: strony, ich przedstawiciele ustawowi i pełnomocnicy, prokurator oraz osoby zaufania po dwie z każdej strony. Ogłoszenie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie odbywa się publicznie.

B)Posiedzenia niejawne (tylko i wyłącznie przewiduje przepis szczególny):

*na posiedzeniu niejawnym mogą być rozpoznawane:

- kwestie wpadkowe – np.: rozpoznanie wniosku o wyłączenie sędziego, ustanowienie dla strony kuratora, o wstrzymanie zaskarżonego aktu, odrzucenie wniosku o przywrócenie terminu, o zawieszeniu postępowania;

- kwestie dotyczące braków formalnych czynności procesowych stron, dopuszczalności skargi – zaliczamy badanie dopuszczalności skargi, niespełnienia wymogów formalnych skargi, które umożliwiają nadanie jej biegu, rozpoznanie dopuszczalności skargi kasacyjnej, rozpoznanie zażalenia przez Naczelny Sąd Administracyjny;

rozpoznanie skargi;

- kwestia rozpoznania skargi – zaliczamy rozpoznanie podstaw do umorzenia postępowania, rozpoznanie skargi w trybie uproszczonym.

NA POSIEDZENIE NIEJAWNE MAJĄ WSTĘP TYLKO OSOBY WEZWANE.

Wyznaczenie i przebieg posiedzeń sądowych:

Posiedzenia sądowe wyznacza przewodniczący z urzędu, ilekroć wymaga tego stan sprawy.

W zawiadomieniu o posiedzeniu sądu oznacza się:

1)imię, nazwisko albo nazwę i siedzibę zawiadamianego oraz adres zawiadamianego;

2)sąd oraz miejsce i czas posiedzenia;

3)skarżącego oraz przedmiot sprawy;

4)cel posiedzenia;

5)skutki niestawiennictwa. Sąd może w celu dokładnego wyjaśnienia sprawy zarządzić stawienie się stron lub jednej z nich osobiście albo przez pełnomocnika.

Nieobecność stron lub ich pełnomocników na rozprawie nie wstrzymuje rozpoznania sprawy.

W posiedzeniu sądu bierze udział prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka, jeżeli wnieśli skargę albo gdy zgłosili swój udział w postępowaniu przed sądem, a zatem sąd obowiązany jest zawiadomić o terminie rozprawy. Nieobecność wyżej wymienionych podmiotów na rozprawie nie wstrzymuje rozpoznania skargi przez sąd.

Posiedzenia sądowe odbywają się w budynku sądowym (wyjątki poza budynkiem to: -ułatwienie przeprowadzenia sprawy; -zaoszczędzenie kosztów).

Przebiegiem posiedzenia kieruje przewodniczący, który otwiera, prowadzi i zamyka posiedzenia, udziela głosu, zadaje pytania, upoważnia do zadawania pytań i ogłasza orzeczenia.

Przebieg rozprawy (art. 106.1 p.p.s.a.):

-po wywołaniu sprawy rozprawę rozpoczyna sprawozdanie sędziego, który na podstawie akt zwięźle przedstawia stan sprawy ze szczególnym uwzględnieniem zarzutów skargi;

-po złożeniu sprawozdania strony, najpierw skarżący, a potem organ, zgłaszają ustnie swoje żądania i wnioski oraz składają wyjaśnienia. Strony mogą ponadto wskazywać podstawy prawne i faktyczne swych żądań i wniosków. Przewodniczący udziela głosu pozostałym stronom według ustalonej przez siebie kolejności.

Przewodniczący zamyka rozprawę wtedy, gdy sąd uzna sprawę za dostatecznie wyjaśnioną. Rozprawa może być zamknięta również w przypadku, gdy ma być przeprowadzony jeszcze uzupełniający dowód z dokumentów znanych stronie, a przeprowadzenie rozprawy co do tego dowodu sąd uznał za zbyteczne.

Protokół z posiedzenia sądowego:

-z przebiegu posiedzenia jawnego protokolant pod kierownictwem przewodniczącego spisuje protokół.

-protokół powinien zawierać:

1)oznaczenie sądu, miejsca i daty posiedzenia, imiona i nazwiska sędziów, protokolanta, prokuratora, stron, jak również obecnych na posiedzeniu przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz oznaczenie sprawy i wzmiankę co do jawności;

2)informacje o przebiegu posiedzenia, a w szczególności wnioski i twierdzenia stron, wymienienie zarządzeń i orzeczeń wydanych na posiedzeniu oraz informacje o tym, czy zostały ogłoszone; jeżeli sporządzenie odrębnej sentencji orzeczenia nie jest wymagane, wystarcza zamieszczenie w protokole treści samego rozstrzygnięcia; zamiast podania wniosków i twierdzeń można w protokole powołać się na pisma przygotowawcze;

3)informacje o czynnościach stron mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Protokół podpisuje przewodniczący i protokolant.

Z POSIEDZENIA NIEJAWNEGO SPORZĄDZA SIĘ <<NOTATKĘ URZĘDOWĄ>>, JEŻELI NIE WYDANO ORZECZENIA !!!

1. Terminy:

Termin – jest to zastrzeżenie dodatkowe czynności prawnej, przez które jej skutek zostaje ograniczony w czasie.

Wyróżnia się dwa rodzaje terminów:

A)Termin materialny – tj.: okres, w którym może nastąpić ukształtowanie praw lub obowiązków jednostki w formie autorytatywnej konkretyzacji normy prawa materialnego lub bezpośrednio z mocy prawa;

B)Termin procesowy – tj.: okres do dokonania czynności procesowej przez podmioty postępowania lub uczestników postępowania.

Różnica pomiędzy terminami sprowadza się do różnych skutków prawnych ich uchybienia:

A)Uchybienie terminu materialnoprawnego – wywołuje skutek wygaśnięcia praw lub obowiązków o charakterze materialnoprawnym lub wywołuje skutek prawny materialnej trwałości ukształtowanych praw przez wyłączenie dopuszczalności uchylenia (zmiany) decyzji lub wyłączenie dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji;

B)Uchybienie terminu procesowego – wywołuje skutek prawny w płaszczyźnie procesowej przez uzależnienie skuteczności procesowej od zachowania terminu.

Terminy procesowe i ich podział:

A)Terminy ustawowe – są wyznaczone wprost w przepisach ustaw lub aktów wykonawczych wydanych na podstawie delegacji ustawowej. Terminem ustawowym będą terminy wyznaczone przez ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (np.: termin do wniesienia skargi, termin do wniesienia skargi kasacyjnej, itp.). Terminy ustawowe wyznaczone stronom, podmiotom na prawach stron i uczestnikom postępowania nie mogą być przez sąd ani skracane, ani przedłużane. Zachowanie terminu ustawowego jest warunkiem skuteczności czynności procesowej dokonanej przez te podmioty. Uchybienie terminu ustawowego powoduje zatem bezskuteczność czynności procesowej.

Strona (podmiot na prawach strony, uczestnik) może bronić się od negatywnych skutków uchybienia terminu, wyłącznie składając wniosek o przywrócenie terminu.

Terminy ustawowe mogą być w przepisach prawa wyznaczone również dla sądu;

B)Terminy wyznaczone (sądowe) – są wyznaczane przez sąd lub przewodniczącego. Przewodniczący może z ważnej przyczyny przedłużyć termin sądowy z urzędu lub na wniosek strony zgłoszony przed upływem terminu, a także skrócić termin sądowy na wniosek strony. Według ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi terminy sądowe to:

-terminy wyznaczone przez sąd do usunięcia braków w zakresie zdolności sądowej lub procesowej albo w składzie właściwych organów;

-wyznaczenie terminu przedstawienia pełnomocnictwa;

-wyznaczenie terminu rozprawy.

Sposób obliczania terminu:

A)Terminy ustawowe – biegną od zdarzenia prawnego wskazanego w przepisie prawa. Termin do złożenia skargi biegnie od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie, a gdy chodzi o skargi na inne niż decyzje lub postanowienia, akty lub czynności, skargę wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, jeżeli zaś organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie 60 dni od dnia wniesienia wezwania do usunięcia naruszenia prawa;

B)Terminy sądowe – wyznaczone przez sąd lub przewodniczącego rozpoczynają się od ogłoszenia w tym przedmiocie postanowienia lub zarządzenia, a gdy ustawa przewiduje doręczenie z urzędu – od jego doręczenia. Termin oblicza się według przepisów prawa cywilnego, z zastrzeżeniem rozwiązania przyjętego w art. 83.2 p.p.s.a., który stanowi: „Jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy”.

Przywrócenie terminu:

Art. 85 p.p.s.a.: „Czynność w postępowaniu sądowym podjęta przez stronę po upływie terminu jest bezskuteczna”.

Dopuszczalność przywrócenia terminu jest obwarowana przesłankami materialnymi i formalnymi.

A)Przesłanki materialne, które muszą wystąpić łącznie, to:

1)uchybienie terminu przez stronę bez własnej winy: „Kryterium braku winy jako przesłanka zasadności wniosku o przywrócenie terminu wiąże się z obowiązkiem strony do szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowej. Przywrócenie nie jest więc dopuszczalne, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa […]”. Przy tej przesłance materialnej należy też zwrócić uwagę na to, że po upływie roku od uchybionego terminu jego przywrócenie jest dopuszczalne tylko w przypadkach wyjątkowych;

2)przywrócenie terminu nie jest dopuszczalne, jeżeli uchybienie terminu nie powoduje dla strony ujemnych skutków w zakresie postępowania sądowego.

B)Przesłanki formalne przywrócenia terminu:

1)złożenie przez stronę wniosku w formie pisma procesowego o przywrócenie terminu. W piśmie zawierającym wniosek o przywrócenie terminu strona musi uprawdopodobnić okoliczności wskazujące na brak winy w uchybieniu terminu. Brak jakichkolwiek okoliczności uprawdopodobniających brak winy jest brakiem formalnym wniosku;

2)równocześnie z wnioskiem należy dopełnić czynności procesowej, dla której został ustanowiony termin;

3)pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu musi zostać złożone w ciągu siedmiu dni od czasu ustania przyczyny uchybień terminu. Termin do złożenia wniosku jest terminem ustawowym i może zostać przywrócony na ogólnych zasadach.

POSTĘPOWANIE INCYDENTALNE – postępowanie, którego przedmiotem jest rozpoznanie i rozstrzygnięcie wniosku o przywrócenie terminu.

Rozdział XXIII: Koszty postępowania.

Koszty postępowania – to koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie.

1. Koszty sądowe:

Koszty sądowe obejmują:

A)Opłaty sądowe – opłatami sądowymi są:

-wpis i;

-opłata kancelaryjna.

W związku z ustaleniem wysokości opłat na stronach postępowania ciążą określone obowiązki:

-po pierwsze – w każdym piśmie wszczynającym postępowanie sądowe w danej instancji należy podać wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy wysokość opłaty. Wartość przedmiotu zaskarżenia występuje w sprawach, w których przedmiotem zaskarżenia jest należność pieniężna;

-po drugie – obowiązkiem jest uiszczenie opłaty sądowej. Opłatę sądową należy uiścić przy wniesieniu pisma do sądu podlegającego opłacie. Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi określa sposób uiszczenia opłaty, stanowiąc: „Opłatę sądową uiszcza się gotówką do kasy właściwego sądu administracyjnego lub na rachunek bankowy właściwego sądu. Końcówki opłat zaokrągla się wzwyż do pełnych złotych”.

B)Zwrot wydatków:

Prawo do żądania kosztów sądowych przedawnia się z upływem trzech lat, licząc od dnia, w którym koszty należało uiścić.

Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyznaje stronie prawo do żądania zwrotu kosztów sądowych. Opłatę prawomocnie uchyloną w całości lub części postanowieniem sądy oraz różnicę między kosztami pobranymi a kosztami należnymi, a także pozostałość zaliczki wpłaconej na pokrycie wydatków zwraca się stronie z urzędu na jej koszt.

Prawo strony do żądania zwrotu opłaty sądowej lub zaliczki na pokrycie wydatków przedawnia się z upływem 3 lat, licząc od dnia powstania tego prawa.

Wydatki (art. 213 p.p.s.a.) – „Do wydatków zalicza się w szczególności:

1)należności tłumaczy i kuratorów ustanowionych w danej sprawie;

2)koszty ogłoszeń oraz diety i koszty podróży należne sędziom i pracownikom sądowym z powodu wykonania czynności sądowych poza budynkiem sądowym, określone w odrębnych przepisach”.

Wysokość zaliczki i termin jej wpłacenia wyznacza sąd – jeżeli przewidywane wydatki okażą się większe od wpłaconej zaliczki, sąd nakaże jej uzupełnienie. W sytuacji niewpłacenia zaliczki kwotę potrzebną na pokrycie wydatków wykłada się tymczasowo z części budżetu państwa, którą zwraca strona zobowiązana do wpłacenia zaliczki. Termin do wpłacenia kwoty wyłożonej z budżetu jest wyznaczony ustawowo i wynosi 14 dni od dnia wezwania przez przewodniczącego.

Wpis – od pism wszczynających postępowanie przez wojewódzkim sądem administracyjnym i Naczelnym Sądem Administracyjnym pobiera się wpis. Pismami wszczynającymi postępowanie są: skarga, skarga kasacyjna oraz skarga o wznowienie postępowania. Wyróżniamy:

A)Wpis stosunkowy – pobiera się go w sprawach, w których przedmiotem zaskarżenia są należności pieniężne;

B)Wpis stały - pobiera się go w sprawach innych niż wymienione w pkt A).

Opłata kancelaryjna – pobiera się za stwierdzenie prawomocności oraz wydawanie odpisów, zaświadczeń, wyciągów i innych dokumentów na podstawie akt. Opłatę kancelaryjną pobiera się także za odpisy, wyciągi, kopie i wydruki oraz zaświadczenia i inne dokumenty wydane na podstawie zbiorów gromadzonych i prowadzonych w sądzie poza aktami sprawy. Nie pobiera się opłaty kancelaryjnej za odpis orzeczenia z uzasadnieniem podlegającym doręczeniu z urzędu.

2. Zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego:

Rozważając konstrukcję zasad ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego, należy wyróżnić:

1)po pierwsze, zasady ponoszenia kosztów w fazie wszczęcia i toku postępowania (Art. 214.1 p.p.s.a.: „Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, do uiszczenia kosztów sądowych obowiązany jest ten, kto wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki”. Art. 214.2 p.p.s.a.: „Pismo wnoszone przez kilka osób, których uprawnienia lub obowiązki związane z przedmiotem zaskarżenia są wspólne, podlega jednej opłacie. W przeciwnym razie każda z tych osób uiszcza opłatę oddzielnie stosownie do swojego uprawnienia lub obowiązku”);

2)po drugie, zasady ponoszenia kosztów zakończonego postępowania.

Do zasad kształtujących ponoszenie kosztów postępowania należy zaliczyć:

I)Zasada odpowiedzialności za wynik postępowania – jest to zasada podstawowa, która ma znaczenie dla wyprowadzenia następujących zasad obowiązujących w tym zakresie. Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyjmuje zasadę zwrotu kosztów postępowania jednej stronie przez drugą stronę. W postępowaniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym obowiązuje reguła zwrotu kosztów postępowania skarżącemu przez stronę przeciwną (organ). Prawo to jednak przysługuje tylko w razie uwzględnienia skargi lub umorzenia postępowania. Według art. 200 p.p.s.a.: „W razie uwzględnienia skargi przez sąd I instancji przysługuje skarżącemu od organu, który wydał zaskarżony akt lub podjął zaskarżoną czynność albo dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, zwrot kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw”;

II)Zasada zwrotu kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia ochrony interesu prawnego – do niezbędnych kosztów postępowania prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem lub radcą prawnym, zalicza się poniesione przez stronę koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub pełnomocnika oraz równowartość utraconego zarobku wskutek stawiennictwa. Suma kosztów przejazdu i równowartość utraconego zarobku nie może przekroczyć wynagrodzenia jednego adwokata lub radcy prawnego;

III)Zasada stosunkowego rozdzielenia kosztów postępowania – zgodnie z art. 206 p.p.s.a.: „W razie częściowego uwzględnienia skargi sąd może w uzasadnionych przypadkach zasądzić na rzecz skarżącego od organu tylko część kosztów, w szczególności jeżeli skarga została uwzględniona w części niewspółmiernej w stosunku do wartości przedmiotu sporu ustalonej w celu pobrania wpisu”;

IV)Zasada zawinienia – art. 208 p.p.s.a.: „Niezależnie od wyników spraw, o których mowa w art. 200, art. 203, art. 204 i art. 207, sąd może włożyć na stronę obowiązek zwrotu kosztów – w całości lub w części – wywołanych jej niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem”;

V)Zasada koncentracji kosztów postępowania – polega ona na tym, że sąd rozstrzyga o zwrocie kosztów w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie. Wniosek strony o zwrot kosztów sąd rozstrzyga w każdym orzeczeniu uwzględniającym skargę oraz w postanowieniu o umorzeniu postępowania ze względu na uwzględnienie skargi przez sąd oraz w wyroku rozpoznającym skargę kasacyjną.

3. Zwolnienie od kosztów sądowych:

Zwolnienie z mocy prawa oparte jest zarówno na:

a)kryterium przedmiotowym (rodzaju spraw);

b)kryterium podmiotowym.

Zwolnienie z mocy prawa od uiszczenia kosztów sądowych przysługuje stronie skarżącej działanie, bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach:

a)z zakresu pomocy i opieki społecznej;

b)dotyczących statusu bezrobotnego, zasiłków oraz innych należności i uprawnień przysługujących osobie bezrobotnej;

c)dotyczących chorób zawodowych, świadczeń leczniczych oraz świadczeń rehabilitacyjnych;

d)ze stosunków pracy i stosunków służbowych;

e)z zakresu ubezpieczeń społecznych;

f)z zakresu powszechnego obowiązku obrony.

Osobie zwolnionej z mocy prawa od kosztów sądowych przysługuje prawo pomocy w zakresie zastępstwa procesowego (do ustanowienia adwokata, radcy prawnego).

Zwolnienie z mocy prawa przysługuje:

a)prokuratorowi, Rzecznikowi Praw Obywatelskich i Rzecznikowi Praw Dziecka;

b)kuratorowi strony wyznaczonemu przez sąd orzekający lub przez sąd opiekuńczy dla danej sprawy.

Zwolnienie przysługuje stronie, której zostało przyznane prawo pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym, w zakresie określonym w prawomocnym postanowieniu o przyznaniu pomocy.

4. Prawo pomocy:

=>>może być przyznane stronie na jej wniosek złożony przed wszczęciem postępowania lub w toku postępowania. Przyznane prawo pomocy obejmuje także postępowanie egzekucyjne;

=>>nie przysługuje stronie w razie oczywistej bezzasadności jej skargi;

=>>przyznanie tego prawa nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów postępowania, jeżeli obowiązek taki wynika z innych przepisów;

=>>zakres tego prawa obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego;

=>>może być przyznane w zakresie całkowitym (obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego) lub częściowym (obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków, albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego).

Przesłanki przyznania zakresu pomocy społecznej. Przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje:

1)w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania;

2)w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej prawo pomocy może być przyznane:

1)w zakresie całkowitym – jeżeli wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania;

2)w zakresie częściowym – jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Tryb udzielenia prawa pomocy:

-prawo pomocy może być przyznane stronie na jej wniosek;

-wniosek powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach, a jeżeli wniosek składa osoba fizyczna – ponadto dokładne dane o stanie rodzinnym oraz oświadczenie strony o niezatrudnieniu lub niepozostawaniu w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym;

-wniosek składa się na urzędowym formularzu, według ustalonego wzoru;

-wniosek o przyznanie prawa pomocy, który nie został złożony na urzędowym formularzu lub którego braków strona nie uzupełniła w zakreślonym terminie, pozostawia się bez rozpoznania (rozpoznanie wniosku należy do wojewódzkiego sądu administracyjnego, w którym sprawa ma się toczyć lub już się toczy);

-przyznane prawo pomocy może być cofnięte w całości lub w części, jeżeli się okaże, że okoliczności, na których podstawie je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć;

-przyznanie prawa pomocy wygasa ze śmiercią strony, która je uzyskała.

Sprzeciw:

-sprzeciw przysługuje od wydanego przez referendarza sądowego zarządzenia o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania, wydanego na posiedzeniu niejawnym postanowienia o przyznaniu lub odmowie przyznania prawa pomocy, wydanego na posiedzeniu postanowienia o przyznaniu wynagrodzenia adwokatowi, radcy prawnemu, doradcy podatkowemu lub rzecznikowi patentowemu za zastępstwo prawne wykonane na zasadzie pomocy prawnej oraz o zwrocie niezbędnych udokumentowanych wydatków;

-sprzeciw przysługuje w terminie 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia lub postanowienia;

-sprzeciw wniesiony przez adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego wymaga uzasadnienia;

-sprzeciw wniesiony po terminie oraz sprzeciw, którego braki formalne nie zostały uzupełnione, a także sprzeciw wniesiony przez adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego, niezawierający uzasadnienia, sąd odrzuca na posiedzeniu niejawnym.

Rozdział XXIV: Postępowanie przed wojewódzkim sądem administracyjnym:

1. Wszczęcie ogólnego postępowania sądowoadministracyjnego:

Wszczęcie ogólnego postępowania sądowoadministracyjnego jest oparte na zasadzie skargowości. Postępowanie to bowiem może być wszczęte wyłącznie na podstawie skargi złożonej przez legitymowany podmiot. Zasadę skargowości expressis verbis ustanawiała ustawa o NSA, stanowiąc w art. 33 ust 1: „Sąd wszczyna postępowanie na podstawie skargi wniesionej przez uprawniony podmiot”. Przyjęcie zasady skargowości ma tę konsekwencję prawną, że wszczęcie ogólnego postępowania sądowoadministracyjnego może nastąpić tylko na żądanie legitymowanego podmiotu; braki w tym zakresie oznaczają naruszenie zasady skargowości.

1. Legitymacja do złożenia skargi:

Art. 50.1 p.p.s.a.: „Uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka oraz organizacja społeczna, w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym”.

Art. 50.2 p.p.s.a.: „Uprawnionym do wniesienia skargi jest również inny podmiot, któremu ustawy przyznają prawo do wniesienia skargi”.

Wyróżniamy:

I)Legitymację do złożenia skargi na podstawie ochrony interesu prawnego (indywidualnego) – według art. 50.1 p.p.s.a.: „Uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny […]”. Oparcie legitymacji do złożenia skargi na kryterium interesu prawnego oznacza, że akt lub czynność, jak i w tym zakresie bezczynność zaskarżona przez wnoszącego skargę muszą dotyczyć jego interesu prawnego. O tym, czy jednostka ma w danej sprawie chroniony interes prawny, przesądza przepis prawa. Mogą to być przepisy zawarte w ustawach materialnoprawnych, procesowych, ale też i ustrojowych (np.: legitymację do zaskarżenia decyzji o pozwoleniu (odmowie) na budowę wyznaczą przepisy ustawy – Prawo budowlane). Wniesienie skargi rodzi obowiązek sądu do rozpoznania interesu skarżącego, co uzasadnia ocenę przyjętego rozwiązania prawnego, jako subiektywnej koncepcji legitymacji skarżącego. Jeżeli w skardze powołuje się skarżący na swój interes prawny, sąd jest obowiązany rozpoznać skargę, co oznacza, że brak związku zaskarżonego działania (bezczynności, przewlekłości) z interesem skarżącego jest podstawą do oddalenia skargi. Legitymacja jednostki broniącej własnego interesu prawnego nie jest ograniczona przesłanką naruszenia interesu prawnego działaniem, bezczynnością lub przewlekłością postępowania organu wykonującego administrację publiczną.

Na konstrukcji ochrony interesu prawnego oparta jest legitymacja wspólnot samorządowych do zaskarżenia rozstrzygnięć nadzorczych.

Na podstawie ustaw samorządowych i ustaw odrębnych legitymację do złożenia skargi mają:

1)województwo, którego interes prawny, uprawnienie albo kompetencja zostały naruszone. Podstawą do wniesienia skargi jest uchwała organu, który podjął uchwałę lub którego dotyczy rozstrzygnięcie nadzorcze. Do złożenia skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze, dotyczące uchwały sejmiku województwa, po upływie kadencji sejmiku, jest uprawniony sejmik województwa następnej kadencji w terminie 30 dni od dnia wyboru przewodniczącego sejmiku;

2)powiat lub związek powiatów, którego interes prawny, uprawnienie albo kompetencja zostały naruszone. Podstawą do wniesienia skargi jest uchwała organu, który podjął uchwałę lub którego dotyczy rozstrzygnięcie nadzorcze. Do złożenia skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze, dotyczące uchwały rady powiatu, doręczone po upływie kadencji rady, jest uprawniona rada powiatu następnej kadencji w terminie 30 dni od dnia wyboru przewodniczącego rady;

3)gmina lub związek międzygminny, których interes prawny, uprawnienie albo kompetencja zostały naruszone. Podstawą do wniesienia skargi jest uchwała lub zarządzenie organu, który podjął uchwałę lub którego dotyczy rozstrzygnięcie nadzorcze. Do złożenia skargi na rozstrzygnięcie organu nadzorczego, dotyczące uchwały rady gminy, doręczone po upływie kadencji rady, jest uprawniona rada gminy następnej kadencji w terminie 30 dni od dnia wyboru przewodniczącego rady. Legitymacja do zaskarżenia innych aktów nadzoru wypływa z art. 50.1 p.p.s.a., jeżeli województwo, powiat, gmina wykaże, że akt ten narusza ich interes prawny.

(!!!) Do szczególnego rozwiązania w zakresie legitymacji do złożenia skargi do sądu należy rozwiązanie przyznające legitymację do złożenia skargi Rzecznikowi Praw Obywatelskich, któremu przysługuje skarga ochraniająca prawa i wolności człowieka i obywatela.

Art. 208 ust 1 Konstytucji RP: „Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych”. Legitymacja Rzecznika Praw Obywatelskich jest powiązana zatem z ochroną interesu prawnego, choć nie jest to interes własny Rzecznika, a jednostki, której prawa i wolności zostały naruszone działaniem lub bezczynnością organu wykonującego administrację publiczną.

II)Legitymacja oparta na podstawie ochrony interesu publicznego – oparta na zasadzie praworządności o czym stanowi art. 7 Konstytucji RP: „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”. Gwarancją służącą realizacji tej konstytucyjnej zasady jest przyznanie legitymacji do zaskarżenia do sądu administracyjnego niezgodnego z prawem działania, bezczynności lub przewlekłości postępowania organu wykonującego administrację publiczną.

Opierając się na ochronie interesu publicznego, legitymację do złożenia skargi do sądu administracyjnego ma:

1)Prokurator – wnosi on skargę ze względu na potrzebę ochrony obiektywnego porządku prawnego, z tego względu w skardze powinien wywieść naruszenie prawa. Nie musi jednak wykazać negatywnych następstw naruszenia przepisów prawa dla określonych interesów. Ograniczenie legitymacji prokuratora może wynikać z przepisów szczególnych. Prokurator nie ma legitymacji do zaskarżania rozstrzygnięć nadzorczych. Ustawy samorządowe przyznają bowiem legitymację do zaskarżania rozstrzygnięcia nadzorczego wspólnotom samorządowym (gminie, powiatom, województwom);

2)Organ nadzoru – na uchwałę organu województwa, na uchwałę organu powiatu, na uchwałę lub zarządzenie organu gminy, związku, porozumienia międzygminnego. Legitymacja do złożenia skargi przysługuje organowi nadzoru, po upływie 30 dni od dnia doręczenia uchwały lub zarządzenia w trybie określonym ustawami samorządowymi;

3)Organ nadzoru nad samorządem zawodowym – takie rozwiązanie przyjmuje art. 12 ust 2 ustawy z 15 grudnia 2000 roku o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów, który przyznaje legitymację do zaskarżenia do sądu administracyjnego uchwał organów Krajowych Izb ministrowi właściwemu do spraw architektury i budownictwa lub ministrowi właściwemu do spraw gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej;

4)Na takiej konstrukcji oparta jest legitymacja do złożenia skargi, przyjęta w art. 254 ustawy z 30 czerwca 2000 roku – Prawo własności przemysłowej. Artykuł ten stanowi: „Na prawomocne orzeczenie Urzędu Patentowego, kończące postępowanie w sprawie, a rażąco naruszające prawo, Prezes Urzędu Patentowego, Prokurator Generalny Rzeczpospolitej Polskiej oraz Rzecznik Praw Obywatelskich mogą wnieść skargę do sądu administracyjnego w terminie 6 miesięcy od dnia doręczenia stronie orzeczenia”.

III)Legitymacja oparta na ochronie interesu społecznego – legitymację do złożenia skargi wywiedzioną z racji ochrony interesu społecznego mają podmioty, których udział w ochronie interesu społecznego jest określony wprost w przepisach prawa.

Do podmiotów, których legitymacja do złożenia skargi jest oparta na ochronie interesu społecznego, należy zaliczyć:

1)Organizację społeczną (art. 50.1 p.p.s.a.) – organizacja społeczna może występować w postępowaniu sądowym, broniąc własnego interesu prawnego oraz w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym.

W pierwszym przypadku założenia legitymacji organizacji społecznej są oparte na zasadach ogólnych, a zatem jest legitymowana tak jak każdy podmiot mający zdolność sądową do wniesienia skargi na działanie, bezczynność lub przewlekłość postępowania organu wykonującego administrację publiczną, jeżeli dotyczy ono jej interesu prawnego.

W drugim przypadku założenia konstrukcji legitymacji organizacji społecznej oparte są na przesłankach ograniczających tę legitymację. Dwie przesłanki ograniczające legitymację organizacji społecznej do złożenia skargi: -ograniczenie udziału w postępowaniu administracyjnym; -udział organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym (podatkowym);

2)Podmiot, którego legitymację można wywieść z ochrony interesu społecznego, którym jest inicjator referendum lokalnego (obywatel, grupa obywateli, organizacja polityczna lub społeczna) na uchwałę organu stanowiącego samorządu terytorialnego odrzucającego wniosek w sprawie przeprowadzenia referendum, jak i na niedotrzymanie ustawowego terminu oraz na postanowienie wojewódzkiego komisarza wyborczego odrzucające wniosek o przeprowadzenie referendum, jak i niedotrzymanie ustawowego terminu;

3)Redaktora naczelnego zgodnie z ustawą – Prawo procesowe. Zgodnie z klasycznymi klasyfikacjami środki masowego przekazu (prasa, radio, telewizja) mają sprawować kontrolę społeczną i z tego względu legitymację redaktora naczelnego można zaliczyć do opartej na przesłankach ochrony interesu społecznego.

IV)Legitymacja do złożenia skargi, której konstrukcja nie jest oparta na ochronie żadnego z wywiedzionych w przepisach prawa interesów indywidualnych, publicznych, społecznych – takie rozwiązanie przyjmuje ustawa z 6 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej. Według art. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej: „Każdemu przysługuje, z zastrzeżeniem art. 5, prawo dostępu do informacji publicznej […], [ust. 1]. Od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego [ust. 2]”. Sąd administracyjny nie może zatem w tym przypadku badać interesu wnoszącego skargę. Żądanie informacji publicznej złożone władzy publicznej lub innemu podmiotowi wykonującemu zadania publiczne daje legitymację do złożenia skargi do sądu.

1. Przesłanki dopuszczalności skargi do sądu administracyjnego:

Ustawa o NSA przyjmowała dwie przesłanki dopuszczalności skargi:

1)wyczerpanie środków obrony na drodze przed organem wykonującym administrację publiczną;

2)pierwszeństwo drogi administracyjnej przez przyjęcie w art. 35 ust 2: „Nie można wnieść skargi do sądu, jeżeli toczy się postępowanie w celu zmiany, uchylenia lub stwierdzenia nieważności aktu albo innej czynności”.

Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ustanawia jedną przesłankę dopuszczalności skargi:

A)Wyczerpanie środków obrony przed organem wykonującym administrację publiczną – formy środków obrony przed organem wykonującym administrację publiczną są różne w zależności od rodzaju skargi, a mianowicie od tego, czy skarga dotyczy aktu podjętego w postępowaniu administracyjnym (podatkowym), czy aktu w zakresie nieobjętym drogą postępowania administracyjnego.

Przesłanką dopuszczalności skargi na akty podjęte w postępowaniu administracyjnym (podatkowym) jest wyczerpanie środków zaskarżenia, ale pod warunkiem, że służyły one w postępowaniu. Według art. 52.1 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi: „Skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, chyba że skargę wnosi prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka”.

Należy zatem wyróżnić dwie sytuacje:

1)gdy przepis prawa procesowego regulują środki zaskarżenia od decyzji, postanowienia, bezczynności, przewlekłości w postępowaniu administracyjnym – przesłanką dopuszczalności na decyzje, postanowienia, bezczynność lub przewlekłość postępowania jest wyczerpanie środków zaskarżenia;

2)gdy przepisy prawa procesowego nie przyznają prawa do zaskarżenia w postępowaniu administracyjnym (np.: na bezczynność lub przewlekłość ministra, samorządowego kolegium odwoławczego nie służy zażalenie z uwagi na brak organu wyższego stopnia, a przepisy prawa nie odsyłają w tym zakresie do stosowania przepisów regulujących wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy) – gdy przepis prawa procesowego nie przyznaje prawa do odwołania, zażalenia, wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy – skarga do sądu administracyjnego służy bez konieczności podjęcia obrony przed organem wykonującym administrację publiczną.

Przesłanki dopuszczalności skargi na akty w zakresie nieobjętym drogą postępowania administracyjnego (np.: czynności materialno-techniczne, akty prawa miejscowego).

Art. 52 p.p.s.a. ustanawia przesłankę dopuszczalności skargi, regulując odrębnie zaskarżalność aktów określonych w art. 3.2 pkt 4 i 4a oraz innych aktów. W przypadku zaskarżenia aktów (z wyłączeniem decyzji i postanowienia) lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego wydanej w sprawie indywidualnej, skargę można wnieść po uprzednim wezwaniu na piśmie właściwego organu – w terminie czternastu dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o wydaniu aktu lub podjęciu innej czynności – do usunięcia naruszenia prawa.

Pierwszeństwo obrony na drodze administracyjnej jako przesłanka dopuszczalności skargi – Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie przyjmuje rozwiązania o niedopuszczalności skargi do sądu administracyjnego z powodu tego, że toczy się postępowanie w celu uchylenia, zmiany lub stwierdzenia nieważności aktu albo innej czynności, tak jak stanowił o tym art. 35 ust 4 ustawy o NSA.

Art. 56 p.p.s.a.: „W razie wniesienia skargi do sądu po wszczęciu postępowania administracyjnego w celu zmiany, uchylenia, stwierdzenia nieważności aktu lub wznowienia postępowania postępowanie sądowe podlega zawieszeniu”.

1. Wymagania formalne wniesienia skargi do sądu administracyjnego:

Do wymagań formalnych skargi do sądu administracyjnego zalicza się wymagania dotyczące:

a)treści i formy;

b)trybu wnoszenia;

c)uiszczenia wpisu od skargi.

TREŚĆ SKARGI:

Art. 57.1 p.p.s.a.: „Skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać:

1)wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności;

2)oznaczenie organu, którego działania, bezczynności lub przewlekłego postępowania skarga dotyczy;

3)określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego”.

FORMA SKARGI:

Skarga jest pismem procesowym skarżącego, co przesądza, że może być składana wyłącznie w formie pisemnej.

Termin do wniesienia skargi – regulacja terminu do złożenia skargi jest dostosowana do rodzaju skargi. Skargę na decyzje (postanowienia) wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu decyzji (postanowienia).

Skargę na innego rodzaju akty lub czynności wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie 60 dni od dnia wniesienia wezwania o usunięciu naruszenia prawa.

W ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie uregulowano terminu do złożenia skargi od aktów, co do których nie obowiązuje wezwanie do usunięcia naruszenia prawa.

Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka mogą wnieść skargę w terminie 6 miesięcy od dnia doręczenia stronie rozstrzygnięcia w sprawie indywidualnej, a w pozostałych przypadkach w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie aktu lub podjęcia innej czynności uzasadniającej wniesienie skargi. Termin ten nie ma zastosowania do wnoszenia skarg na akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej.

Do obliczania terminu stosuje się przepisy prawa cywilnego, ale z jednym zasadniczym odstępstwem. Mianowicie, jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy.

Uchybienie ustawowego terminu do złożenia skargi powoduje bezskuteczność skargi.

TRYB WNOSZENIA SKARG:

Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi powraca do trybu pośredniego składania skarg. Przyjęcie wówczas takiego rozwiązania uzasadniano zarówno:

a)względami merytorycznymi – które wynikały z przyznania organowi administracji publicznej kompetencji do weryfikacji własnej decyzji w razie wniesienia skargi do NSA;

b)względami formalnymi – które były związane z uproszczeniem czynności NSA, które przy przyjęciu trybu bezpośredniego należą do sądu, mianowicie czynności tj.: doręczenie organowi odpisu skargi i wezwanie do udzielenia na nią odpowiedzi oraz nadesłanie w terminie akt sprawy.

Odmienne rozwiązanie przyjęła ustawa o NSA, stanowiąc, że skargę wnosi się bezpośrednio do sądu (tryb bezpośredni).

Zgodnie z art. 54.1 p.p.s.a.: „Skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi”.

Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ustanowiła cztery rodzaje gwarancji wykonania obowiązku przez organ, a mianowicie:

1)wymierzenie przez sąd, na wniosek skarżącego, grzywny organowi w wysokości dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów. Postanowienie o nałożeniu grzywny może być wydane na posiedzeniu niejawnym;

2)jeżeli organ nie przekazał skargi sądowi mimo wymierzenia grzywny, sąd może na żądanie skarżącego rozpoznać sprawę na podstawie nadesłanego odpisu skargi wtedy, gdy stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych wątpliwości;

3)zawiadomienie przez skład orzekający lub prezesa sądu organów właściwych do rozpatrzenia petycji, skarg i wniosków o rażących przypadkach naruszenia obowiązków przez organ;

4)możliwość rozpoznania sprawy w trybie uproszczonym.

UISZCZENIE WPISU OD SKARGI:

Od skargi pobiera się wpis.

1. Moc skargi do sądu administracyjnego:

Skarga do sądu administracyjnego nie jest środkiem bezwzględnie suspensywnym. Wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania aktu lub czynności. Skarga ma natomiast moc środka względnie suspensywnego. Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi szczegółowo reguluje wstrzymanie wykonania aktu lub czynności, przyznając w tym zakresie właściwość organowi, a następnie po przekazaniu skargi sądowi:

1)w razie wniesienia skargi na decyzję lub postanowienie – organ, który wydał decyzję lub postanowienie, może wstrzymać z urzędu lub na wniosek skarżącego ich wykonanie w całości lub w części, chyba że zachodzą przesłanki, od których w postępowaniu administracyjnym jest uzależnione nadanie decyzji lub postanowieniu rygoru natychmiastowej wykonalności, albo wtedy, gdy ustawa szczególna wyłącza wstrzymanie ich wykonania;

2)w razie wniesienia skargi na inny akt lub czynność z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa – właściwy organ może z urzędu lub na wniosek skarżącego wstrzymać wykonanie aktu lub czynności w całości lub części;

3)na uchwałę organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków oraz na akty terenowych organów administracji rządowej – właściwy organ może z urzędu lub na wniosek skarżącego wstrzymać wykonanie uchwały lub aktu w całości lub w części, z wyjątkiem przepisów prawa miejscowego, które weszły w życie.

Po przekazaniu sądowi skargi sąd może na wniosek skarżącego wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania w całości lub w części aktu lub czynności, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków, z wyjątkiem przepisów prawa miejscowego, które weszły w życie, chyba że ustawy szczególne wyłączą wstrzymanie ich wykonania.

1. Granice rozporządzalności prawem skargi przez skarżącego:

Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyjmuje jako zasadę rozporządzalność prawem skargi przez skarżącego, równocześnie jednak nie przyjmuje pełnej rozporządzalności, stanowi bowiem w art. 60: „Skarżący może cofnąć skargę. Cofnięcie skargi wiąże sąd. Jednakże sąd uzna cofnięcie skargi za niedopuszczalne, jeżeli zmierza ono do obejścia prawa lub spowodowałoby utrzymanie w mocy aktu lub czynności dotkniętych wadą nieważności”. Dopuszczalność cofnięcia skargi jest dostosowana do instytucji zakazu reformationis in peius, który nie obowiązuje w graniach naruszenia prawa skutkującego stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności.

1. Stadia postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym:

W postępowaniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym można wyróżnić 3 stadia:

I)postępowanie wstępne;

II)postępowanie rozpoznawcze;

III)podjęcie orzeczenia.

I) POSTĘPOWANIE WSTĘPNE:

Przewodniczący wydziału lub wyznaczony sędzia zarządza skompletowanie akt niezbędnych do rozpoznania sprawy. W pierwszej fazie wstępnej skompletowanie akt jest niezbędne do ustalenia dopuszczalności podjęcia postępowania w sprawie.

Po otrzymaniu skargi na akt lub czynność (bezczynność) organu wykonującego administrację publiczną i skompletowaniu akt przewodniczący bada skargę.

*Na posiedzeniu niejawnym sąd bada (po pierwsze) niedopuszczalność skargi. Przyczyny niedopuszczalności skargi możemy podzielić na przyczyny przedmiotowe i podmiotowe.

*Na posiedzeniu niejawnym sąd bada (po drugie) zachowanie terminu do wniesienia skargi. Uchybienie terminu, jeżeli nie został przywrócony, powoduje odrzucenie skargi.

*Na posiedzeniu niejawnym sąd bada (po trzecie), czy w wyznaczonym terminie uzupełniono braki formalne skargi (np.: brak podpisu, pełnomocnictwa, brak wpisu od skargi).

Niedopuszczalność skargi z przyczyn przedmiotowych będzie miała miejsce wtedy, gdy:

1)sprawa będąca przedmiotem skargi nie należy do właściwości sądu administracyjnego. Wymiar sprawiedliwości sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. Według art. 177 Konstytucji RP sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawami zastrzeżonych co do właściwości innych sądów. Sąd administracyjny jest obowiązany zbadać, czy w sprawie będącej przedmiotem skargi jest właściwy. Jeżeli stwierdzi, że w sprawie nie jest właściwy, odrzuci skargę;

2)skarga została złożona w sprawach, w których sąd administracyjny nie jest właściwy (np.: w sprawie wynikającej z nadrzędności i podległości w stosunkach między organami administracji publicznej);

3)skarga została złożona na akt nieistniejący (np.: decyzję niedoręczoną lub ogłoszoną);

4)skarga została wniesiona bez wyczerpania środków zaskarżenia lub gdy przedmiotem zaskarżenia jest akt podjęty poza postępowaniem administracyjnym, bez wezwania do usunięcia naruszenia prawa;

5)gdy skarga dotyczy sprawy pomiędzy tymi samymi stronami, która jest w toku lub już została prawomocnie osądzona.

Niedopuszczalność skargi z przyczyn podmiotowych będzie miała miejsce wtedy, gdy: 1)została złożona przez podmiot niemający legitymacji do złożenia skargi, a będzie to miało miejsce, gdy ze skargi wynika, że sprawa nie dotyczy interesu prawnego wnoszącego skargę lub skargę wniosła organizacja społeczna, która nie brała udziału w postępowaniu lub wniosła skargę na akt niepodejmowany w postępowaniu;

2)jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej, albo jeżeli skarżący nie ma zdolności procesowej, a nie działa przez przedstawiciela albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną skarżącą zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie. Z powodu braku zdolności sądowej jednej ze stron albo zdolności procesowej skarżącego i niedziałania przedstawiciela ustawowego lub braku w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej skarżącym, uniemożliwiającego jego działanie, sąd odrzuci skargę dopiero wówczas, gdy brak nie zostanie uzupełniony.

Art. 58.1 p.p.s.a.: „Sąd odrzuca skargę:

1)jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego;

2)wniesioną po upływie terminu do jej wniesienia;

3)gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków formalnych skargi;

4)jeżeli sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została już prawomocnie osądzona;

5)jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli skarżący nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną skarżącą zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie;

6)jeżeli z innych przyczyn wniesienie skargi jest niedopuszczalne”.

8. Postępowanie mediacyjne:

Postępowanie mediacyjne – jest prowadzone na wniosek stron, a także bez wniosku stron, przed wyznaczeniem rozprawy. Celem postępowania mediacyjnego jest wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych sprawy oraz przyjęcie przez strony ustaleń co do sposobu jej załatwienia w granicach obowiązującego prawa. Z tego rozwiązania wynika, że w postępowaniu mediacyjnym strony nie są związane granicami skargi co do zarzutów i wniosków skargi oraz powołaną podstawą prawną w skardze. Postępowanie mediacyjne prowadzi sędzia lub wyznaczony przez przewodniczącego referendarz sądowy. Z posiedzenia mediacyjnego sporządza się protokół, w którym zamieszcza się stanowiska stron, a w szczególności dokonane przez strony ustalenia co do sposobu załatwienia sprawy. Protokół podpisuje prowadzący postępowanie mediacyjne oraz strony.

9. Samokontrola organu wykonującego administrację publiczną:

Organ którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy. Przesłanką dopuszczalności jest uwzględnienie skargi w całości, co oznacza uwzględnienie zarzutów i wniosków skargi oraz powołanej podstawy prawnej. Inną przesłanką ograniczającą dopuszczalność samokontroli jest związanie organu przepisami o właściwości, co powoduje, że tylko jeśli na podstawie przepisów prawa jest właściwy do weryfikacji decyzji, może uwzględnić skargę. Uwzględnienie skargi w całości jest podstawą do umorzenia postępowania sądowoadministracyjnego.

II) POSTĘPOWANIE ROZPOZNAWCZE:

Postępowanie rozpoznawcze – jest podstawowym stadium postępowania sądowoadministracyjnego. W stadium tym sąd rozpoznaje sprawę sądowoadministracyjną. Sąd zarządza połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed nim w celu łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli mogły one być objęte jedną skargą.

Granice postępowania rozpoznawczego – wyznacza zakres działania, bezczynności lub przewlekłości prowadzonego postępowania organu administracji publicznej. W zakresie skarg na decyzje granice postępowania wyznacza rozstrzygnięcie sprawy indywidualnej decyzją, a nie stosunek materialnoprawny wynikający z norm prawa materialnego. Sąd bowiem bada zgodność decyzji z prawem.

Według art. 134.1 p.p.s.a.: „Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną”. Brak związania zarzutami i wnioskami oznacza, że sąd bada w pełnym zakresie zgodność z prawem działania lub bezczynność organu wykonującego administrację publiczną, a nie tylko zgodność z przepisami, których naruszenie zarzucono w skardze (brak związania podstawami i zarzutami skargi), i wobec tego może wydać orzeczenie innej treści niż to, o które wnosi skarżący (brak związania wnioskami skargi).

Forma postępowania rozpoznawczego:

Podstawową formą postępowania rozpoznawczego jest rozprawa. Wynika to z konstytucyjnej zasady jawności oraz rozwiązań przyjętych w p.p.s.a., które jako zasadę przyjmują, że posiedzenia sądowe są jawne, oraz z takich rozwiązań, jak to, że sąd wydaje wyrok po zamknięciu rozprawy, z przepisów o otwarciu na nowo rozprawy, wydania wyroku przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa.

Postępowanie rozpoznawcze jest przeprowadzane w trybie zwykłym, a zatem na rozprawie, ale też jest dopuszczalne przeprowadzenie rozpoznania w trybie uproszczonym. Zgodnie z art. 119 i 121 p.p.s.a. postępowanie uproszczone jest dopuszczalne, jeżeli:

1)decyzja lub postanowienie są dotknięte wadą nieważności, o której mowa w art. 156.1 k.p.a., lub w innych przepisach albo wydane zostały z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania;

2)strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie czternastu dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy;

3)organ nie przekazał sądowi skargi mimo wymierzenia grzywny, gdy skarżący złożył żądanie rozpoznania sprawy na podstawie nadesłanego odpisu skargi, gdy stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych wątpliwości.

11. Zawieszenie i umorzenie postępowania sądowoadministracyjnego:

Wyróżnia się zawieszenie postępowania:

a)we właściwym tego słowa znaczeniu oraz;

b)wskutek zgodnego wniosku stron lub ich bezczynności, które określane jest jako spoczywanie procesu.

Zawieszenie postępowania sądowoadministracyjnego następuje:

a)z mocy prawa;

b)na podstawie orzeczenia sądu.

Art. 123 p.p.s.a.: „Postępowanie ulega zawieszeniu z mocy prawa w razie zaprzestania czynności przez sąd wskutek siły wyższej”.

Zawieszenie postępowania z mocy orzeczenia podjętego z urzędu przez sąd następuje <<obligatoryjnie>> w przypadkach określonych w art. 124.1 p.p.s.a.:

1)w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich zdolności procesowej, utraty przez stronę zdolności sądowej lub utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela. Nie zawiesza się postępowania w razie śmierci strony, jeżeli przedmiot postępowanie odnosi się wyłącznie do praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego. Zawieszenie ma skutek od dnia zdarzenia, które je spowodowało. Nie wstrzymuje to wydania orzeczenia, jeżeli nastąpiło po zamknięciu rozprawy;

2)jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie;

3)jeżeli strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu;

4)jeżeli w stosunku do strony zostało wszczęte postępowanie upadłościowe, a sprawa dotyczy przedmiotu wchodzącego w skład masy upadłości. Zawieszenie ma skutek od dnia zdarzenia, które je spowodowało. Nie wstrzymuje to wydania orzeczenia, jeżeli nastąpiło po zamknięciu rozprawy;

5)w razie przedstawienia przez sąd w tym postępowaniu pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu albo Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej;

6)w razie wniesienia skargi po wszczęciu postępowania administracyjnego w celu zmiany, uchylenia, stwierdzenia nieważności aktu lub wznowienia postępowania.

Zawieszenie postępowania następuje <<fakultatywnie>> na mocy orzeczenia sądu podjętego z urzędu:

1)jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania administracyjnego, sądowoadministracyjnego, sądowego lub przed Trybunałem Konstytucyjnym;

2)jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy sądowoadministracyjnej;

3)jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu skarżącego lub niewykonania przez skarżącego innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu;

4)w razie śmierci pełnomocnika, chyba że strona działa przed sądem osobiście.

Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nakłada na sąd obowiązek podjęcia z urzędu zawieszonego postępowania, wtedy, gdy ustaną przyczyny zawieszenia. Sąd zatem jest obowiązany wydać postanowienie o podjęciu zawieszonego postępowania, w szczególności:

1)w razie śmierci strony – od dnia zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych zmarłego albo od dnia ustanowienia we właściwej drodze kuratora spadku;

2)w razie utraty zdolności sądowej – od dnia ustalenia ogólnego następcy prawnego;

3)w razie braku przedstawiciela ustawowego – od dnia jego ustanowienia;

4)gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego postępowania, a zatem wtedy, gdy postępowanie zawieszono z przyczyny prejudycjalności – od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego to postępowanie; sąd może jednak i przedtem, stosowanie do okoliczności, podjąć dalsze postępowanie.

Art. 130.1 p.p.s.a. wprowadza wyjątek od obowiązku podjęcia zawieszonego postępowania, a mianowicie sąd umorzy postępowanie zawieszone z powodu braku adresu lub wskazania złego adresu skarżącego lub niewykonania przez skarżącego innych zarządzeń, co powoduje, że nie można sprawie nadać dalszego biegu, jeżeli w ciągu 3 lat od daty postanowienia o zawieszeniu strony nie złożą wniosku o jego podjęcie.

Zawieszenie postępowania może nastąpić na zgodny wniosek stron (spoczywanie procesu).

Skutki prawne zawieszenia postępowania sądowoadministracyjnego:

Skutki prawne zawieszenia postępowania to skutki:

I)dla biegu terminów i;

II)dopuszczalności podejmowania czynności procesowych.

I) Skutki prawne dla biegu terminów należy rozważać w 2 przypadkach:

1)w przypadku zawieszenia postępowania na zgodny wniosek strony lub niemożności nadania sprawie dalszego biegu (np.: z powodu braku lub wskazania złego adresu skarżącego lub niewykonania przez skarżącego innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu, bezczynności strony w ustanowieniu pełnomocnika) zawieszenie wstrzymuje tylko bieg terminów sądowych, które biegną dalej dopiero od dnia podjęcia postępowania. Nie wywołuje natomiast skutku wstrzymania terminów ustawowych;

2)we wszystkich innych przypadkach zawieszenia żadne terminy nie biegną i zaczynają biec od początku dopiero od dnia podjęcia postępowania. Terminy sądowe należy w miarę potrzeby wyznaczyć na nowo.

II) Skutkiem prawnym zawieszenia postępowania dla dopuszczalności podejmowania czynności procesowych jest zakaz podejmowania tych czynności. Według art. 127.3 p.p.s.a.: „Podczas zawieszenia sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo wstrzymanie wykonania aktu lub czynności. Czynności podejmowane przez strony, a nie dotyczące tych przedmiotów, wywołują skutki dopiero od dnia podjęcia postępowania”.

Umorzenie postępowania sądowoadministracyjnego:

-ma miejsce wtedy, gdy wystąpią zdarzenia prawne, które ze względu na ich trwałe, a nie przejściowe skutki prawne powodują, że postępowanie nie może dalej toczyć się w celu rozstrzygnięcia sprawy sądowoadministracyjnej.

-według art. 161.1 p.p.s.a. sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania:

1)jeżeli skarżący skutecznie cofnął skargę;

2)w razie śmierci strony, jeżeli przedmiot postępowania odnosi się wyłącznie do praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłą, chyba że udział w sprawie zgłasza osoba, której interesu prawnego dotyczy wynik tego postępowania;

3)gdy postępowanie z innych przyczyn stało się bezprzedmiotowe (np.: gdy organ, uwzględniając w całości skargę, uchylił zaskarżony akt czy w wyniku postępowania mediacyjnego organ uchylił zaskarżony akt).

Postanowienie o umorzeniu postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie o umorzeniu postępowania przysługuje skarga kasacyjna.

12. Orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego:

Orzeczenia sądu administracyjnego są podejmowane w różnych stadiach postępowania, w zależności od tego, co jest przedmiotem ich rozstrzygnięcia, a zatem będą to orzeczenia dotyczące:

1)toku postępowania, np.: postanowienie o odrzuceniu skargi, postanowienia o zawieszeniu postępowania, postanowienia o umorzeniu postępowania;

2)kwestii wpadkowych, np.: postanowienie o wstrzymaniu wykonania zaskarżonego aktu, postanowienie o udzieleniu pomocy prawnej, postanowienia o przywróceniu terminu;

3)rozstrzygnięcia sprawy sądowoadministracyjnej.

Według rozwiązania przyjętego w p.p.s.a. orzeczenia sądu administracyjnego dzielą się na wyroki i postanowienia. Zgodnie z art. 132 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi: „Sąd rozstrzyga sprawę wyrokiem”, art. 160 zaś stanowi: „Jeżeli ustawa niniejsza nie przewiduje wydania wyroku, sąd wydaje orzeczenie w formie postanowienia”.

RODZAJE WYROKÓW:

I)Wyroki w sprawach skarg na decyzję lub postanowienie. Wojewódzki sąd administracyjny, uwzględniając skargę, może wydać:

1)wyrok o uchyleniu decyzji (postanowienia) w całości lub części - podstawy uchylenia decyzji (postanowienia) są wyliczone w art. 145.1 pkt 1 p.p.s.a. i zgodnie z tymi przepisami sąd uchyli zaskarżoną decyzję (postanowienie), jeżeli w wyniku rozpoznania sprawy ustalił, że decyzja została wydana:

a)z naruszeniem prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy. Dopuszczalność uchylenia na tej podstawie jest ograniczona przesłanką określoną pozytywnie – „naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy”. Przed sądem staje więc zadanie rozstrzygnięcia tego, w którym przypadku mamy do czynienia z rażącym naruszeniem prawa, co daje podstawę do stwierdzenia nieważności decyzji, a kiedy z naruszeniem prawa materialnego mającym wpływ na wynik sprawy, co daje podstawę do uchylenia decyzji;

b)z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego;

c)z naruszeniem innych przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy. W pojęciu „inne naruszenie przepisów postępowania” nie mieszczą się naruszenia przepisów postępowania dające podstawę do wznowienia postępowania oraz naruszenia przepisów postępowania będące podstawą stwierdzenia nieważności decyzji.

2)ustalając, że decyzja (postanowienie) jest dotknięta jedną z wad - wyliczonych w art. 156.1 k.p.a. lub w innych przepisach, np.: w postępowaniu podatkowym – wystąpienie wad wyliczonych w art. 247.1 o.p., sąd stwierdza jej nieważność;

3)sąd wydaje wyrok stwierdzający niezgodność z prawem decyzji lub postanowienia – według art. 145.1 pkt 3 p.p.s.a.: „stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia, z naruszeniem prawa, jeżeli zachodzą przyczyny określone w k.p.a. lub w innych przepisach”. Stwierdzenie niezgodności z prawem będzie dotyczyło przypadków, gdy występują przesłanki negatywne uregulowane w k.p.a., o.p. lub przepisach szczególnych, które wyłączają uchylenie decyzji lub postanowienia, oraz przesłanki negatywne dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji.

II)Wyroki w sprawie skarg na inne niż decyzje i postanowienia akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa oraz skarg na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie – sąd, uwzględniając tego rodzaju skargę, uchyla zaskarżony akt, zaskarżoną interpretację albo stwierdza bezskuteczność zaskarżonej czynności.

III)Wyroki w sprawach skarg na bezczynność lub przewlekłość prowadzenia postępowania organów wykonujących administrację publiczną – sąd, uwzględniając skargę na bezczynność lub przewlekłość prowadzenia postępowania organu wykonującego administrację publiczną, zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu lub interpretacji, lub dokonania czynności lub stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa. Jednocześnie sąd stwierdza, czy bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

IV)Wyroki w sprawie skarg na uchwałę lub zarządzenie organów jednostek samorządu terytorialnego albo związku jednostki samorządu terytorialnego oraz przepisy prawa miejscowego organów administracji rządowej – zgodnie z art. 147.1 p.p.s.a.: „Sąd uwzględniając skargę na uchwałę lub akt, o których mowa w art. 3.2 pkt 5 i 6, stwierdza nieważność tej uchwały lub aktu w całości lub w części albo stwierdza, że zostały wydane z naruszeniem prawa, jeżeli przepis szczególny wyłącza stwierdzenie ich nieważności”.

V)Wyroki w sprawie skarg na akty nadzoru – sąd, uwzględniając skargę jednostki samorządu terytorialnego na akt nadzoru, uchyla ten akt.

VI)Wyroki w sprawie skarg na inne niewymienione akty lub czynności (np.: na odmowę udzielenia na podstawie prawa prasowego informacji) – sąd, uwzględniając skargę, uchyla lub stwierdza bezskuteczność aktu lub czynności.

(!!!) Zakaz reformationis in peius – z postępowaniem rozpoznawczym i orzekaniem sądu wiąże się istotna dla oceny skargi kwestia związania sądu administracyjnego zakazem reformationis in peius. W wyroku z 25 stycznia 1984 roku Sąd Najwyższy przyjął, że: „W postępowaniu przez Naczelnym Sądem Administracyjnym zakaz reformationis in peius nie jest wyłączony”. Ustawa o NSA w art. 51 ustanawiała expressis verbis zasadę zakazu reformationis in peius, stanowiąc: „[…] Sąd nie może jednak wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu”. Takie też rozwiązanie przyjmuje w art. 134.2 p.p.s.a.: „Sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności”.

Wydanie wyroku:

Wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku. Sąd wydaje wyrok po niejawnej naradzie sędziów. Narada obejmuje dyskusję, głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem i zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia oraz spisanie sentencji wyroku. Sentencję wyroku podpisuje cały skład sądu.

Głosowanie:

Głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem odbywa się w ten sposób, że przewodniczący zbiera głosy sędziów, poczynając od najmłodszego stażem na stanowisku sędziego sądu administracyjnego, sam zaś głosuje ostatni. Sprawozdawca, jeżeli jest wyznaczony, głosuje pierwszy. Wyrok zapada większością głosów. Sędzia, który przy głosowaniu nie zgodził się z większością, może przy podpisaniu sentencji zgłosić zdanie odrębne i jest obowiązany uzasadnić je na piśmie przed podpisaniem uzasadnienia.

Treść i forma wyroku:

Wyrok składa się z sentencji i uzasadnienia. Sentencja wyroku powinna zawierać: oznaczenie sądu, imiona i nazwiska sędziów, protokolanta oraz prokuratora, jeżeli brał udział w sprawie, datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, imię i nazwisko lub nazwę skarżącego, przedmiot zaskarżenia oraz rozstrzygnięcie sądu. Sentencję wyroku podpisuje cały skład sądu.

Drugim elementem struktury wyroku jest uzasadnienie, które nie jest zawsze elementem obligatoryjnym.

Sąd jest obowiązany z urzędu sporządzić uzasadnienie wyroku uwzględniającego skargę. Sąd sporządza uzasadnienie w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia wyroku albo podpisania sentencji wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym. W sprawach, w których skargę oddalono, uzasadnienie wyroku sporządza się na wniosek strony zgłoszony w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyroku albo doręczenia sentencji wyroku. Uzasadnienie wyroku sporządza się w terminie 14 dni od dnia zgłoszenia wniosku. Uzasadnienie wyroku powinno zawierać zwięzłe przedstawienie stanu sprawy, zarzutów podniesionych w skardze, stanowisk pozostałych stron, podstawę prawną rozstrzygnięcia oraz jej wyjaśnienie. Uzasadnienie wyroku podpisują sędziowie, którzy brali udział w jego wydaniu.

Ogłoszenie i doręczenie wyroku:

Ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu, na którym zamknięto rozprawę. W sprawie zawiłej sąd może odroczyć ogłoszenie wyroku na czas do 14 dni. Ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym. Nieobecność stron nie wstrzymuje ogłoszenia. Jeżeli ogłoszenie było odroczone, może go dokonać jednoosobowo przewodniczący lub jeden z sędziów składu orzekającego. Ogłoszenie wyroku dokonuje się przez odczytanie sentencji. W czasie ogłaszania wyroku wszyscy obecni, z wyjątkiem sądu, stoją. Po ogłoszeniu sentencji przewodniczący lub sędzia sprawozdawca podaje ustnie zasadnicze powody rozstrzygnięcia, może jednak tego zaniechać, jeżeli sprawa była rozpoznawana przy drzwiach zamkniętych.

Jeżeli orzeczenie zostało wydane na posiedzeniu niejawnym, odpis sentencji wyroku doręcza się stronie, jeżeli uzasadnienia wyroku nie sporządza się z urzędu. Zasada ogłaszania wyroku nie wyłącza obowiązku jego doręczenia. Odpis wyroku z uzasadnieniem sporządzonym z urzędu doręcza się każdej stronie. Jeżeli uzasadnienie wyroku zostało sporządzone na wniosek strony, odpis wyroku z uzasadnieniem doręcza się tylko tej stronie, która złożyła wniosek.

Moc wyroku:

Art. 144 p.p.s.a.: „Sąd jest związany wydanym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia, a jeżeli wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym – od podpisania sentencji wyroku”.

Sprostowanie wyroku:

Sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste pomyłki. Z żądaniem sprostowania mogą wystąpić strony. O sprostowaniu sąd może postanowić na posiedzeniu niejawnym. O sprostowaniu umieszcza się wzmiankę na oryginale wyroku, a na żądanie stron także na udzielonych im odpisach.

Uzupełnienie wyroku:

Strona może w ciągu 14 dni od doręczenia wyroku z urzędu, a gdy wyroku nie doręcza się stronie – od dnia ogłoszenia zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku, jeżeli sąd nie orzekł o całości skargi albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu.

Wykładnia wyroku:

Sąd, który wydał wyrok, rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co do jego treści.

Postanowienia:

Dzielimy na:

1)kończące postępowanie (postanowienie o odrzuceniu skargi, postanowienie o umorzeniu postępowania, postanowienie o przekazaniu sprawy innemu sądowi administracyjnemu);

2)wydawane w toku postępowania, np.: w sprawie wstrzymania wykonania zaskarżonego aktu, zawieszenia postępowania.

Mogą być wydawane na posiedzeniach jawnych (na rozprawie) i na posiedzeniach niejawnych.

Prawomocność orzeczeń – wyróżnia się:

a)prawomocność formalna – która polega na niemożności zmiany rozstrzygnięcia zawartego w orzeczeniu sądowym za pomocą zwykłych środków odwoławczych, czyli na niezaskarżalności orzeczenia sądowego drogą tych środków. Reguluje art. 168.1 p.p.s.a. – orzeczenie (wyrok, postanowienie) sądu staje się prawomocne, jeżeli nie służy co do niego środek zaskarżenia.

b)prawomocność materialna – ma dotyczyć skutków rozstrzygnięcia ze względu na jego treść, zawartą w orzeczeniu sądowym. Reguluje art. 170 p.p.s.a.: „Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w przypadku w ustawie przewidzianych także inne osoby”.

Rozdział XXV: Środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych:

Zasada dwuinstancyjności – art. 78 Konstytucji RP: „Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżenia określa ustawa”.

W doktrynie wyróżnia się 3 modele ukształtowania zasady dwuinstancyjności:

1)model apelacyjny, polegający na dwukrotnym merytorycznym rozpoznaniu i rozstrzygnięciu sprawy przez I instancję, a następnie – w wyniku wniesienia środka odwoławczego – przez II instancję;

2)model kasacyjny, polegający na rozpoznaniu i rozstrzygnięciu sprawy przez I instancję, a następnie w wyniku wniesienia środka zaskarżenia – kontroli orzeczenia przez II instancję. W razie ustalenia wadliwości orzeczenia II instancja ma wyłączne kompetencje kasacyjne, a zatem wyłącznie do uchylenia zaskarżonego orzeczenia;

3)model mieszany, który łączy w sobie elementy systemu apelacyjnego i kasacyjnego.

1. Skarga kasacyjna:

Skarga kasacyjna – jest instytucją procesową, która stwarza możliwość prawną legitymowanym podmiotom żądania weryfikacji orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Przedmiot zaskarżenia – przedmiotem zaskarżenia tym środkiem odwoławczym są wyroki oraz postanowienia kończące postępowanie w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Skarga kasacyjna służy od wyroków wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skarga kasacyjna służy od postanowień, ale tylko kończących postępowanie w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Podstawy skargi kasacyjnej – reguluje art. 174 p.p.s.a., stanowiąc, że: „Skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1)naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie;

2)naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy”.

Pierwsza podstawa kasacji: naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie jest związana z kontrolą zgodności z prawem zaskarżonego działania, bezczynności lub przewlekłości postępowania organu wykonującego administrację publiczną.

Podstawą skargi kasacyjnej będzie w zakresie decyzji (postanowień), innych aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej zarówno ciężkie kwalifikowane naruszenie przepisów prawa materialnego, jak i naruszenie przepisu prawa materialnego przez wadliwą wykładnię.

Z przywołanego art. 174 pkt 2 p.p.s.a. wynika, że podstawą skargi kasacyjnej jest naruszenie przez wojewódzki sąd administracyjny przepisów postępowania sądowoadministracyjnego.

Legitymację do złożenia skargi kasacyjnej ma:

1)strona – postępowanie sądowoadministracyjne jest postępowaniem kontradyktoryjnym, w którym stronami są skarżący oraz organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłość prowadzenia postępowania jest przedmiotem skargi. Legitymację zatem do złożenia skargi kasacyjnej mają skarżący oraz organ. Według art. 12 p.p.s.a.: „Ilekroć w niniejszej ustawie jest mowa o stronie, rozumie się przez to również uczestnika postępowania”. Legitymację mają zatem też uczestnicy postępowania;

2)prokurator – niezależnie od tego, czy brał udział w postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności lub praw człowieka i obywatela;

3)Rzecznik Praw Obywatelskich – niezależnie od tego, czy brał udział w postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności lub praw człowieka i obywatela. Na podstawie art. 208 ust 1 Konstytucji RP, należy stwierdzić, że skarga kasacyjna służy Rzecznikowi Praw Obywatelskich wtedy, gdy naruszono praworządność, godząc w chronione wolności i prawa człowieka i obywatela, a nie w naruszenie obiektywnego porządku prawnego, które będzie dostateczną podstawą skargi kasacyjnej prokuratora;

4)Rzecznik Praw Dziecka – niezależnie od tego, czy brał udział w postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praw dziecka.

(!!!) Przymus zastępstwa – jest to obowiązek sporządzenia skargi przez podmioty powołane do pomocy prawnej reprezentacji stron.

Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wprowadza przymus zastępstwa w zakresie dopuszczalności złożenia skargi kasacyjnej. Według art. 175.1: „Skarga kasacyjna powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego, z zastrzeżeniem paragrafu 2 i 3”. Skarga kasacyjna może być sporządzona też przez:

1)doradcę podatkowego – w sprawach obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami;

2)rzecznika patentowego – w sprawach własności przemysłowej.

Przymus zastępstwa nie obowiązuje wtedy, gdy skargę kasacyjną sporządza sędzia, prokurator, notariusz, radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa albo profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, będący stroną, jej przedstawicielem lub pełnomocnikiem, albo wtedy, gdy skargę kasacyjną wnosi prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka.

1. Wymagania skargi kasacyjnej:

Treść i forma skargi kasacyjnej:

Wymagania co do treści skargi kasacyjnej można podzielić na:

a)formalne – to wymagania stawiane pismom procesowym;

b)materialne – w pozostałym zakresie.

Skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom stawianym pismom w postępowaniu sądowym oraz zawierać:

1)oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części;

2)przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie;

3)wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia lub zmiany.

Aby nadać bieg skardze kasacyjnej, muszą być określone podstawy kasacji. Wskazanie podstaw kasacji to określenie konkretnego przepisu prawa materialnego lub procesowego, który został naruszony.

Ważnym elementem strony materialnej skargi kasacyjnej jest jej podpisanie przez adwokata,

radcę prawnego lub w określonym zakresie – doradcę podatkowego, rzecznika patentowego.

Brak podpisu powoduje odrzucenie skargi.

Termin do wniesienia skargi kasacyjnej – skargę kasacyjną wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem. Termin ten wiąże też prokuratora, Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka – z zastrzeżeniem, że gdy orzeczenia nie doręczono stronie (skargę oddalono, a strona nie wniosła wniosku o sporządzenie uzasadnienia), prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka mogą w terminie 30 dni od dnia wydania orzeczenia wystąpić o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia i wnieść skargę kasacyjną w terminie 30 dni od doręczenia odpisu orzeczenia z uzasadnieniem. Skargę kasacyjną wnosi się do wojewódzkiego sądu administracyjnego, który wydał zaskarżone orzeczenie. Od skargi kasacyjnej pobierany jest wpis.

1. Postępowanie ze skargą kasacyjną:

Trzy stadia postępowania:

A)POSTĘPOWANIE WSTĘPNE – toczy się przed wojewódzkim sądem administracyjnym oraz przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. Postępowanie wstępne przed wojewódzkim sądem administracyjnym – skargę kasacyjną wnosi się w trybie pośrednim, a mianowicie do wojewódzkiego sądu administracyjnego, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie. Wojewódzki sąd administracyjny na posiedzeniu niejawnym bada wniesioną skargę kasacyjną, a mianowicie bada:

1)zachowanie terminu do wniesienia skargi;

2)dopuszczalność skargi – dopuszczalność skargi kasacyjnej jest wyznaczona przesłankami przedmiotowymi i podmiotowymi. Nie jest dopuszczalna skarga kasacyjna, np.: od wyroku, który wydał sąd powszechny, od wyroku nieistniejącego, od postanowienia, które jest zaskarżalne zażaleniem. Z przyczyn podmiotowych, jeżeli skargę wniosła jednostka niemająca prawa do złożenia skargi kasacyjnej lub jeżeli skarga nie została sporządzona przez adwokata, radcę prawnego oraz w oznaczonym zakresie doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego, WSA odrzuci skargę – chyba że przymus ten nie obowiązuje;

3)zachowanie wymagań formalnych co do treści skargi – jeżeli skarga zawiera braki, sąd wzywa do ich usunięcia w wyznaczonym terminie.

W razie gdy wojewódzki sąd administracyjny stwierdzi, że skargę kasacyjną wniesiono po upływie ustawowego terminu, że skarga kasacyjna jest niedopuszczalna lub jeżeli nie usunięto braków w wyznaczonym terminie, skargę odrzuci. Na postanowienie wojewódzkiego sądu administracyjnego o odrzuceniu skargi służy zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

B)POSTĘPOWANIE ROZPOZNAWCZE PRZED NACZELNYM SĄDEM ADMINISTRACYJNYM – przedmiotem postępowania rozpoznawczego jest kontrola stosowania prawa w orzeczeniach wojewódzkiego sądu administracyjnego. Naczelny Sąd Administracyjny kontroluje wyrok lub postanowienie określone w skardze kasacyjnej. Na wniosek strony Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje również te postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego, które nie podlegają zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej. Art. 183.1 p.p.s.a. przyjmuje zatem zasadę, że o zakresie kontroli orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego przesądza wola wnoszącego skargę kasacyjną, co ma istotne znaczenie dla określenia funkcji skargi kasacyjnej dla ochrony praw jednostki.

Od tej zasady ustawa wprowadza wyjątek, stanowiąc, że Naczelny Sąd Administracyjny z urzędu bierze pod rozwagę nieważność postępowania. Według art. 183.2 p.p.s.a.: „Nieważność postępowania zachodzi:

1)jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna;

2)jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany;

3)jeżeli w tej samej sprawie toczy się postępowanie wcześniej wszczęte przed sądem administracyjnym albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona;

4)jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy;

5)jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw;

6)jeżeli wojewódzki sąd administracyjny orzekł w sprawie, w której jest właściwy Naczelny Sąd Administracyjny”.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach skargi kasacyjnej, co oznacza, że jest związany wskazanymi podstawami skargi kasacyjnej, a zatem jeżeli nie jest to naruszenie przepisów prawa powodujących nieważność postępowania, to jeżeli stwierdzi naruszenie np.: prawa materialnego, które nie zostało wskazane jako podstawa skargi kasacyjnej, nie może z tego uchylić wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Forma postępowania rozpoznawczego:

Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyjmuje w art. 181 jako zasadniczą formę, formę rozprawy, ale dopuszcza od tego wyjątki. Stanowi bowiem: „Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną na rozprawie w składzie trzech sędziów, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”. Odstępstwo od rozpoznania skargi kasacyjnej na rozprawie jest dopuszczone w razie, gdy Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną:

1)na postanowienie wojewódzkiego sądu administracyjnego kończącego postępowanie w sprawie;

2)jeżeli skarga jest oparta na naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a strona, która wniosła skargę kasacyjną, zrzekła się rozprawy, pozostałe zaś strony, w terminie 14 dni od doręczenia skargi kasacyjnej, nie zażądały przeprowadzenia rozprawy.

C)PODJĘCIE ORZECZENIA – ORZECZENIA NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO – Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu skargi kasacyjnej wydaje:

1)wyrok oddalający skargę kasacyjną – jeżeli nie ma usprawiedliwionych podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu;

2)wyrok uwzględniający skargę kasacyjną – w razie uwzględnienia skargi sąd uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, a gdyby ten sąd nie mógł rozpoznać jej w innym składzie – innemu sądowi. W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sąd rozpoznaje ją w innym składzie;

3)wyrok merytoryczno-reformacyjny – art. 188 p.p.s.a.: „Jeżeli nie ma naruszeń przepisów postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a zachodzi jedynie naruszenie prawa materialnego, Naczelny Sąd Administracyjny może uchylić zaskarżone orzeczenie i rozpoznać skargę. W tym przypadku Sąd orzeka na podstawie stanu faktycznego przyjętego w zaskarżonym wyroku”.

Regulacja postępowania kasacyjnego – art. 193 p.p.s.a.: „Jeżeli nie ma szczególnych przepisów postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, do postępowania tego stosuje się odpowiednio przepisy postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym, z tym że Naczelny Sąd Administracyjny uzasadnia z urzędu wyroki i postanowienia w terminie 30 dni”.

1. Zażalenia:

Drugim środkiem odwoławczym po skardze kasacyjnej jest zażalenie. Nie jest wyłącznym środkiem odwoławczym od postanowień, albowiem jeżeli chodzi o postanowienia kończące postępowanie przed wojewódzkim sądem administracyjnym, to od tych postanowień służy skarga kasacyjna.

Prawo zażalenia do Naczelnego Sądu Administracyjnego służy od postanowień wojewódzkiego sądu administracyjnego w przypadkach przewidzianych w ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Ponadto w myśl art. 194 p.p.s.a. zażalenie służy na postanowienia, których przedmiotem jest:

1)przekazanie sprawy innemu sądowi administracyjnemu;

2)wstrzymanie lub odmowa wstrzymania wykonania decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności, o których stanowi art. 61 ustawy;

3)zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;

4)odmowa sporządzenia uzasadnienia wyroku;

5)sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;

6)oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;

7)odrzucenie skargi kasacyjnej;

8)odrzucenie zażalenia;

9)zwrot kosztów postępowania, jeżeli strona nie wnosi skargi kasacyjnej;

10)ukaranie grzywną.

Legitymacja do złożenia zażalenia – zażalenie służy stronom postępowania, uczestnikom postępowania oraz osobom, organizacji społecznej, których sąd nie dopuścił do udziału w postępowaniu, prokuratorowi, Rzecznikowi Praw Obywatelskich, Rzecznikowi Praw Dziecka.

Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od doręczenia postanowienia. Warunkiem formalnym zażalenia jest uiszczenie wpisu.

POSTĘPOWANIE ZAŻALENIOWE – możemy podzielić na fazę:

a)postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym – zażalenie wnosi się do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Wojewódzki sąd administracyjny akta sprawy wraz z zażaleniem przedstawia Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu po doręczeniu zażalenia pozostałym stronom. Odpowiedź na zażalenie może być wniesiona wprost do Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie 7 dni od dnia doręczenia zażalenia.

Wojewódzki sąd administracyjny jest właściwy do ponownego rozpoznania w zakresie rozstrzygniętym postanowieniem wtedy, gdy spełnione są przesłanki określone w art. 195.2 p.p.s.a., który stanowi: „Jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiście uzasadnione, wojewódzki sąd administracyjny, który wydał zaskarżone postanowienie, może na posiedzeniu niejawnym, nie przedstawiając akt Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu, uchylić zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby sprawę rozpoznać na nowo. Od ponownie wydanego postanowienia przysługują środki odwoławcze na zasadach ogólnych”;

b)właściwą przed Naczelnym Sądem Administracyjnym – NSA rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu niejawnym. Do postępowania toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpowiednio przepisy o skardze kasacyjnej.

Rozdział XXVI: Obalenie prawomocnych orzeczeń.

1. Wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego:

Instytucja wznowienia postępowania – tworzy możliwość prawną ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem sądu, jeżeli zachodzą enumeratywne wyliczone w ustawie przyczyny wznowienia postępowania.

Zakres przedmiotowy – art. 270 p.p.s.a.: „W przypadkach przewidzianych w dziale niniejszym można żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem”.

Przedawnienie dopuszczalności wznowienia postępowania – po upływie 5 lat od uprawomocnienia się orzeczenia nie można żądać wznowienia postępowania – z wyjątkiem przypadku, gdy strona była pozbawiona możliwości działania lub nie była należycie reprezentowana. Jest to termin materialnoprawny, a zatem nie podlega przywróceniu.

Legitymacja do żądania wznowienia postępowania – postępowanie to może być wszczęte na żądanie, nigdy z urzędu. Legitymację do złożenia skargi o wznowienie postępowania mają strony oraz uczestnik na prawach strony, uczestnicy dopuszczeni przez sąd do udziału w postępowaniu. Legitymację do żądania wznowienia postępowania ma prokurator oraz Rzecznik Praw Obywatelskich.

Przyczyny wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego – według art. 271 p.p.s.a. można żądać wznowienia postępowania <<z przyczyn nieważności>>:

1)jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się orzeczenia nie mogła domagać się jego wyłączenia;

2)jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana lub jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia postępowania, jeżeli przed uprawomocnieniem się orzeczenia niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.

<<Z przyczyn restytucyjnych>> według ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wznowienia postępowania można żądać wtedy, gdy:

1)orzeczenie zostało oparte na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym;

2)orzeczenie zostało uzyskane za pomocą przestępstwa; z powodu przestępstwa można żądać wznowienia postępowania jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów;

3)w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu;

4)w razie późniejszego wykrycia prawomocnego orzeczenia dotyczącego tej samej sprawy. W tym przypadku przedmiotem rozpoznania przez sąd jest nie tylko zaskarżone orzeczenie, lecz również z urzędu inne prawomocne orzeczenie dotyczące tej samej sprawy.

Termin wniesienia skargi o wznowienie postępowania jest trzymiesięczny. Termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możliwości działania lub brak należytej reprezentacji – od dnia, w którym o orzeczeniu dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy.

Skarga ma moc względnie suspensywną – art. 284 p.p.s.a.: „Wniesienie skargi o wznowienie

postępowania nie tamuje wykonania zaskarżonego orzeczenia. W razie uprawdopodobnienia, że zgłaszającemu wniosek grozi niepowetowana szkoda, sąd może wstrzymać wykonanie orzeczenia. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie przysługuje zażalenie”.

Postępowanie w sprawie skargi o wznowienie postępowania. Właściwość sądu administracyjnego. Przedmiotem skargi o wznowienie postępowania może być orzeczenie wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego. Według art. 275 p.p.s.a.: „Do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów obu instancji, właściwy jest Naczelny Sąd Administracyjny. Do wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał w sprawie”. Konstrukcja prawna wznowienia postępowania jest oparta na niedewolutywności.

W postępowaniu w sprawie wznowienia również można wyróżnić trzy stadia:

1)stadium wstępne – w stadium wstępnym sąd na posiedzeniu niejawnym bada, czy skarga została wniesiona w terminie oraz czy opiera się na ustawowej przyczynie wznowienia. Na żądanie sądu zgłaszający skargę o wznowienie postępowania jest obowiązany uprawdopodobnić okoliczności stwierdzające zachowanie terminu lub dopuszczalność wznowienia. W razie braku jednego z tych wymagań, sąd odrzuci skargę o wznowieniu postępowania, w przeciwnym razie skargę skieruje do rozpoznania na rozprawie. W postępowaniu wstępnym sąd orzeka w składzie jednego sędziego;

2)stadium rozpoznania – skarga o wznowienie postępowania podlega rozpoznaniu na rozprawie. Na rozprawie sąd rozstrzyga przede wszystkim o dopuszczalności wznowienia i odrzuca skargę, jeżeli brak ustawowej podstawy wznowienia albo termin do wniesienia skargi nie został zachowany;

3)stadium orzekania – rodzaje wyroku ze względu na relacje do skargi o wznowienie postępowania można podzielić na:

a)wyroki uwzględniające skargę – w razie uwzględnienia skargi sąd może:

-po pierwsze – zmienić zaskarżony wyrok (np.: wyrok o oddaleniu skargi zmienia, uchylając zaskarżony akt organu wykonującego administrację publiczną);

-po drugie – uchyla wyrok i w zależności od ustaleń odrzuca skargę do sądu administracyjnego (np.: gdy była niedopuszczalna) lub umarza postępowanie (np.: gdy sąd nie uwzględnił cofnięcia skargi);

b)wyroki nieuwzględniające skargi o wznowienie postępowania. Wyrok o oddaleniu podejmuje sąd wtedy, gdy po rozpoznaniu skargi o wznowienie stwierdził jej niezasadność.

1. Unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego:

Według art. 172 p.p.s.a.: „Naczelny Sąd Administracyjny unieważnia prawomocne orzeczenie sądu administracyjnego wydane w sprawie, które ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegało orzecznictwu sądu administracyjnego w chwili orzekania i odrzuca skargę, jeżeli orzeczenie to nie może być wzruszone w trybie przewidzianym w ustawie. Sąd orzeka na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Do rozpoznania wniosku stosuje się odpowiednio przepisy o rozpoznaniu skargi kasacyjnej”.

Jest to rozwiązanie przyznające Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu kompetencję do sprawowania nadzoru nad orzecznictwem wojewódzkich sądów administracyjnych.

W postępowaniu sądowoadministracyjnym można natomiast dopatrzyć się wyraźnie cech

oficjalności – postępowanie o unieważnienie jest bowiem wszczynane na wniosek Prezesa

Naczelnego Sądu Administracyjnego. Przedmiotem wniosku o unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego może być zarówno orzeczenie wojewódzkiego sądu administracyjnego, jak i Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Dopuszczalność złożenia wniosku o unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego jest ograniczona:

1)rodzajem naruszenia prawa w orzeczeniu sądu, mianowicie jeżeli sąd administracyjny orzekał w sprawie, która ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądu administracyjnego w chwili orzekania;

2)jeżeli orzeczenie to nie może być wzruszone w trybie przewidzianym ustawą, a zatem gdy złożenie skargi kasacyjnej, skargi o wznowienie postępowania jest niedopuszczalne.

Rozdział XXVII: Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Ustawą z 12 lutego 2010 roku o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów administracyjnych oraz ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi do postępowania sądowoadministracyjnego została wprowadzona skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie jest środkiem zaskarżenia. Źródeł tej skargi oraz motywów jej ustanowienia należy poszukiwać w art. 77 ust 1 Konstytucji, przewidującym odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, oraz w uchwaleniu wyszczególnionych artykułów kodeksu cywilnego.

Skarga przysługuje od prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego. Od orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego skarga nie przysługuje, z wyjątkiem gdy niezgodność z prawem wynika z rażącego naruszenia norm prawa Unii Europejskiej. Orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego traktuje się jak orzeczenia wydane w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi.

3 Przesłanki dopuszczalności skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia:

-po pierwsze – postępowanie sądowoadministracyjne zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem;

-po drugie – przez wydanie orzeczenia została stronie wyrządzona szkoda;

-po trzecie – zmiana lub uchylenie orzeczenia, w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe.

Legitymacja do wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia – legitymacja ta przysługuje stronie postępowania sądowoadministracyjnego oraz uczestnikom tego postępowania. Legitymacja przysługuje też Prokuratorowi Generalnemu oraz Rzecznikowi Praw Obywatelskich. Od tego samego orzeczenia strona może wnieść tylko jedną skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Art. 285d: „Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia można oprzeć na podstawie naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność orzeczenia z prawem, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda. Podstawą skargi nie mogą być jednak zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów”.

Wymagania skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia – art. 285e.1 – skarga powinna zawierać:

1)oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości lub w części;

2)przytoczenie jej podstaw oraz ich uzasadnienie;

3)wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne;

4)uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy;

5)wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest możliwe, a ponadto – gdy skargę wniesiono w wyjątkowych przypadkach – wykazanie, że występuje wyjątkowy przypadek uzasadniający wniesienie skargi;

6)wniosek o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem.

Skargę wnosi się w terminie 2 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia podlega opłacie stałej. Skargę wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie.

(!!!) Postępowanie ze skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Postępowanie obejmuje:

A)Stadium postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym – skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie. Przewodniczący wydziału w razie stwierdzenia niezachowania warunków formalnych, to jest warunków przewidzianych dla pism, wzywa o poprawienie lub uzupełnienie skargi. Jeżeli nie ma podstaw do odrzucenia skargi, po doręczeniu odpisu skargi stronie przeciwnej, a gdy skargę wniósł Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw Obywatelskich – obydwu stronom, wojewódzki sąd administracyjny przedstawia niezwłocznie akta sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu;

B)Stadium postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym:

I)Stadium wstępne – Naczelny Sąd Administracyjny bada dopuszczalność skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. W wyniku ustalenia braku przesłanek dopuszczalności skargi, skargę odrzuca. Odrzuca skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem w przypadku:

-stwierdzenia wystąpienia podstaw do odrzucenia skargi przez wojewódzki sąd administracyjny (skarga nieopłacona, naruszenie wymogu przymusu zastępstwa, nieuzupełnienie braków w terminie);

-wniesienia skargi po upływie terminu;

-niespełnienia wymagań materialnych, określonych w art. 285e.1 p.p.s.a.;

-niedopuszczalności skargi z innych przyczyn (np.: w razie ustalenia, że nie została wyrządzona szkoda przez wydanie orzeczenia, brak w skardze uprawdopodobnienia wyrządzenia szkody przez wydanie orzeczenia);

-ustalenia, że zmiana zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych była lub jest możliwa albo nie zachodzi przypadek wyjątkowy, a zatem gdy strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych, a nie zachodzi niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia z punktu widzenia podstawowych wartości (nie zostały naruszone podstawowe zasady porządku prawnego, nie zostały naruszone konstytucyjne wolności, prawa człowieka i obywatela).

II)Stadium rozpoznania – w razie gdy Naczelny Sąd Administracyjny nie ustali podstaw do odrzucenia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, przechodzi do drugiego stadium – stadium rozpoznania skargi. Rozpoznaje skargę w granicach zaskarżenia i w granicach podstaw. Związanie granicami, które to granice obligatoryjnie skarżący obowiązany jest wyznaczyć przez wskazanie, czy orzeczenie jest zaskarżone w całości, czy w określonej części, oznacza, że NSA nie może z urzędu rozpoznać niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w części niezaskarżonej;

III)Podjęcie orzeczenia – po rozpoznaniu skargi Naczelny Sąd Administracyjny podejmuje orzeczenie w formie wyroku, jeżeli przedmiotem skargi był prawomocny wyrok, a jeżeli przedmiotem skargi było postanowienie, w formie postanowienia. W wyniku rozpoznania skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia NSA:

-oddala skargę, w razie braku podstawy do stwierdzenia, że zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z prawem;

-stwierdza, że zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z prawem;

-unieważnia zaskarżone orzeczenie oraz orzeczenie sądu I instancji i odrzuca skargę.

Rozdział XXVIII: Gwarancje skuteczności orzeczeń sądów administracyjnych. Roszczenie odszkodowawcze.

Ustawa o NSA (uchylony dział VI k.p.a.) wprowadziła następujące zmiany, a mianowicie:

1)Orzeczenie o wymierzeniu grzywny (art. 31 ust 1) – w razie stwierdzenia, że organ administracji publicznej, którego działania lub bezczynności dotyczy orzeczenie sądu, nie wykonał w całości lub części tego orzeczenia, NSA mógł orzec o wymierzeniu temu organowi grzywny. Sąd orzekał o wymierzeniu grzywny w przypadku uwzględnienia skargi wniesionej przez uprawniony podmiot, który uprzednio zwrócił się do właściwego organu z pisemnym wezwaniem do wykonania orzeczenia NSA;

2)Wydanie wyroku merytorycznego (art. 31 ust 2) – w razie stwierdzenia, że organ administracji publicznej, którego działania lub bezczynności dotyczy orzeczenie NSA, nie wykonał w całości lub części tego orzeczenia, NSA mógł orzec o istnieniu lub nieistnieniu uprawnienia lub obowiązku, jeżeli pozwalał na to charakter sprawy oraz niesporne okoliczności jej stanu faktycznego i prawnego;

3)Przyznanie osobie, która poniosła szkodę wskutek niewykonania orzeczenia NSA, roszczenie o odszkodowanie (art. 31 ust 4) – którego dochodziła strona w trybie administracyjno sądowym. O odszkodowaniu orzekał organ, który nie wykonał orzeczenia sądu w terminie 3 miesięcy od dnia wniesienia wniosku o odszkodowanie.

Art. 286 p.p.s.a. stanowi, że po uprawomocnieniu się orzeczenia sądu I instancji akta administracyjne sprawy zwraca się organowi administracji publicznej, załączając odpis orzeczenia ze stwierdzeniem jego prawomocności. Organ administracji publicznej jest związany oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania wyrażonymi w orzeczeniu sądu.

Aby zapewnić skuteczność orzecznictwa sądów administracyjnych, ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyjmuje następujące gwarancje:

1)wprowadzając skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego na niewykonanie wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania po wyroku uchylającym lub stwierdzającym nieważność aktu lub czynności. Strona po uprzednim pisemnym wezwaniu właściwego organu do wykonania wyroku lub załatwienia skargi może wnieść w tym przedmiocie skargę, żądając wymierzenia temu organowi grzywny;

2)instytucją, która ma gwarantować skuteczność orzecznictwa sądów administracyjnych, jest możliwość podjęcia orzeczenia merytorycznego - w razie niewykonania wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność lub przewlekłość prowadzenia postępowania oraz w razie bezczynności organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania po wyroku uchylającym lub stwierdzającym nieważność aktu lub czynności, po uprzednim pisemnym wezwaniu właściwego organu do wykonania wyroku lub załatwienia sprawy, strona może wnieść skargę w tym przedmiocie, żądając wymierzenia temu organowi grzywny. Sąd w tym przypadku, oprócz orzeczenia o grzywnie, może ponadto orzec o istnieniu lub nieistnieniu uprawnienia lub obowiązku, jeżeli pozwala na to charakter sprawy oraz niebudzące uzasadnionych wątpliwości okoliczności jej stanu faktycznego i prawnego;

3)gwarancją jest przyznanie roszczenia o odszkodowanie – osobie (skarżącemu, podmiotowi na prawach strony), która poniosła szkodę wskutek niewykonania orzeczenia sądu, służy roszczenie o odszkodowanie na zasadach określonych w kodeksie cywilnym. Odszkodowanie przysługuje od organu, który nie wykonał orzeczenia sądu. Jeżeli organ w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku o odszkodowanie nie wypłacił odszkodowania, uprawniony podmiot może wnieść powództwo do sądu powszechnego.

ROSZCZENIA O ODSZKODOWANIA:

Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewiduje roszczenie o odszkodowanie w następujących przypadkach:

1)osoba poniosła szkodę na skutek niewykonania orzeczenia sądu;

2)sąd wyrokiem uchylił zaskarżoną decyzję, a organ, rozpatrując sprawę, ponownie umorzył postępowanie oraz w razie, gdy sąd stwierdził nieważność aktu lub ustalił przeszkodę prawną uniemożliwiającą stwierdzenie nieważności aktu stronie, która poniosła szkodę, służy odszkodowanie od organu, który wydał decyzję. Jeżeli organ nie uwzględni wniosku odszkodowania, to osoba, która poniosła szkodę, może dochodzić roszczenia na drodze postępowania przed sądem powszechnym.

Rozdział XXIX: Postępowanie odrębne i postępowanie pomocnicze.

1. Postępowanie odrębne:

Postępowaniem odrębnym – jest postępowanie w sprawie rozstrzygania sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz sporów kompetencyjnych między organami tych jednostek a organami administracji rządowej.

1. Postępowanie pomocnicze:

Do postępowania pomocniczego zaliczymy:

A)Postępowanie w sprawie zaginięcia lub zniszczenia akt:

*Przedmiot postępowania – odtworzeniu ulegają akta zaginione lub zniszczone w całości lub w części. W sprawie prawomocnie zakończonej odtworzeniu podlega orzeczenie kończące dane postępowanie oraz ta część akt, która jest niezbędna do ustalenia jego treści i do wznowienia postępowania. Do odtworzenia akt sprawy będącej w toku właściwy jest sąd, w którym ostatnio toczyła się sprawa.

*Stadia postępowania:

I)Wszczęcie postępowania – sąd wszczyna postępowanie z urzędu lub na wniosek strony. Sąd wszczyna postępowanie tylko na wniosek strony, jeżeli zaginięcie lub zniszczenie akt nastąpiło wskutek siły wyższej;

II)Postępowanie rozpoznawcze – przeprowadza się w ten sposób, że przewodniczący wzywa osoby, organy administracji publicznej wskazane we wniosku oraz znane sądowi urzędowo do złożenia w określonym terminie poświadczonych urzędowo odpisów dokumentów będących w ich posiadaniu albo do oświadczenia, że ich nie mają. Jeżeli osoba wezwana nie ma dokumentu lub odpisu, a przed wezwaniem była w jego posiadaniu, powinna wyjaśnić, gdzie dokument lub odpis się znajduje.

Sąd może skazać na grzywnę, w wysokości dziesięciokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów, każdego, kto nie uczyni zadość wezwaniu przewodniczącego. Jeżeli wezwana była osoba prawna lub jednostka organizacyjna, ukaraniu podlega jej kierownik lub pracownik, którego obowiązkiem było uczynić zadość wezwaniu;

III)Orzeczenie – po przeprowadzeniu właściwego postępowania rozpoznawczego sąd orzeka postanowieniem, w jaki sposób i w jakim zakresie zaginione akta mogą być odtworzone lub że odtworzenie akt jest niemożliwe. Na postanowienie przysługuje zażalenie.

B)Postępowanie (przed Naczelnym Sądem Administracyjnym) w sprawie podejmowania uchwał – przedmiotem tego postępowania jest:
1)podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych – postępowanie jest prowadzone na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka.

2)podejmowanie uchwał zawierających rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej – postępowanie jest prowadzone na podstawie postanowienia składu orzekającego sąd.

Naczelny Sąd Administracyjny podejmuje uchwały w składzie siedmiu sędziów, całej Izby lub pełnym składzie. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego kieruje wniosek do rozpoznania do jednego ze składów. Skład siedmiu sędziów może w formie postanowienia przekazać zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia składowi Izby, a Izba pełnemu składowi Naczelnego Sądu Administracyjnego. Do podjęcia uchwały przez pełny skład Naczelnego Sądu Administracyjnego lub przez pełny skład Izby wymaga się obecności co najmniej dwóch trzecich sędziów każdej z Izb. Uchwały podejmowane są w głosowaniu jawnym zwykłą większością głosów. W posiedzeniach całego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego lub w posiedzeniu Izby udział Prokuratora Generalnego lub jego zastępcy jest obowiązkowy. W posiedzeniu składu siedmiu sędziów bierze udział prokurator Prokuratury Generalnej.

Rozdział XXX: Postępowanie w sprawie przewlekłości rozpoznania sprawy sądowoadministracyjnej.

Prawo skargi na przewlekłość postępowania – prawo skargi przysługuje w postępowaniu sądowoadministracyjnym skarżącemu oraz uczestnikowi postępowania na prawach strony, jeżeli po wszczęciu postępowania nastąpiło naruszenie prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne do wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sądem właściwym do rozpoznania skargi jest – jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym – Naczelny Sąd Administracyjny. Skargę na przewlekłość postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym rozpoznaje Naczelny Sąd Administracyjny. Sąd rozpoznaje skargę w składzie trzech sędziów.

Wymagania materialne i formalne skargi na przewlekłość postępowania – przesłanką dopuszczalności skargi jest przewlekłość postępowania, które zostało wszczęte. Datą wszczęcia postępowania sądowoadministracyjnego - jest przekazanie skargi do sadu administracyjnego, akt sprawy i odpowiedzi na skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Datą wszczęcia postępowania kasacyjnego - jest data wpływu skargi kasacyjnej do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Skargę wnosi się do sądu, przed którym toczy się postępowanie, a zatem odpowiednio do wojewódzkiego sądu administracyjnego, a w zakresie postępowania kasacyjnego, po przekazaniu skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego do tego właśnie sądu.

Skarga na przewlekłość postępowania powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, a ponadto powinna zawierać:

1)żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy;

2)przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie. Skarga może zawierać żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej. Skarga podlega opłacie stałej w wysokości 100 zł.

Tryb rozpoznania skargi na przewlekłość. Rozpoznanie skargi na przewlekłość następuje w trybie postępowania obejmującego trzy stadia:

1)Postępowanie wstępne – w tym stadium sąd bada dopuszczalność skargi na przewlekłość. W razie gdy skarga została wniesiona przez nieuprawniony podmiot lub gdy jest niedopuszczalna z przyczyn ustawowo określonych – ponowienia skargi przed upływem dwunastu miesięcy od daty wydania orzeczenia w sprawie przewlekłości, sąd skargę odrzuca. Sąd odrzuca skargę na przewlekłość, jeżeli nie spełnia ona wymogów co do treści bez wezwania do uzupełnienia braków;

2)Postępowanie rozpoznawcze – sąd, rozpoznając skargę, ustala w szczególności terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia w sprawie sądowoadministracyjnej, uwzględnia charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenia dla strony, która wniosła skargę na przewlekłość oraz zachowanie stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. Sąd bada m.in.: kolejność ustalenia rozpoznawania spraw;

3)Podjęcie orzeczenia – sąd rozpoznaje skargę na przewlekłość postępowania w formie postanowienia. Postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego są niezaskarżalne, a zatem od postanowienia nie służy zażalenie. Rozpoznając skargę na przewlekłość, Naczelny Sąd Administracyjny:

a)oddala skargę, jeżeli jest niezasadna;

b)uwzględnia skargę, stwierdzając, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania.

Roszczenie odszkodowawcze:

Ustawa o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki reguluje prawo do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym. Prawo to przysługuje:

1)stronie, której uwzględniono skargę na przewlekłość – strona ta może w odrębnym postępowaniu dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa. Postanowienie uwzględniające skargę wiąże sąd w postępowaniu cywilnym;

2)strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość, może dochodzić, na podstawie art. 417 k.c., naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy.

Część siódma

III.	ADMINISTRACYJNE POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE

Rozdział XXXI: Zagadnienia ogólne egzekucji administracyjnej i administracyjnego postępowania egzekucyjnego*.

1. Pojęcie i cel postępowania egzekucyjnego:

Postępowanie egzekucyjne – jest to uregulowany prawem procesowym egzekucyjnym ciąg czynności podejmowanych przez organy egzekucyjne i inne podmioty postępowania egzekucyjnego w celu wykonania, przez zastosowanie środków przymusu państwowego, obowiązków wynikających z aktów poddanych egzekucji administracyjnej.

Postępowanie egzekucyjne spełnia istotne zadanie w realizacji norm materialnego prawa administracyjnego. W postępowaniu orzekającym, które jest pierwszym stadium stosowania norm prawa materialnego, obowiązuje zasada ogólna przekonywania, nakazująca takie ukształtowanie czynności procesowych organu orzekającego, aby nakłonić nimi stronę do uznania zasadności rozstrzygnięcia zawartego w decyzji i tym samym do jej dobrowolnego wykonania.

Wyróżniamy dwa rodzaje środków przymusu państwowego:

a)środki egzekucyjne – szczególne znaczenie mają do wykonania aktu administracyjnego („akty administracyjne, jeżeli mają być rzeczywiście skuteczne, muszą posiadać sankcję. Jeśli ten, kogo nakaz czy zakaz dotyczy, nie chce się do niego zastosować, organ administracji musi mieć środki do przeprowadzenia swojej woli, w przeciwnym razie wszelkie administrowanie byłoby niemożliwe”) – są formą przymusu prowadzącą bezpośrednio do realizacji tego aktu (wyjątkiem jest grzywna w celu przymuszenia);

b)sankcje karne – działają pośrednio, bo prawna możliwość ich zastosowania wpływa prewencyjnie na zobowiązanego, skłaniając go do wykonania aktu.

Stosowanie obu środków przymusu nie jest oparte na zasadzie konkurencyjności. Zgodnie z art. 16 u.p.e.a.: „Zastosowanie środka egzekucyjnego w postępowaniu egzekucyjnym nie stoi na przeszkodzie wymierzeniu kary w postępowaniu karnym, w sprawach o wykroczenia lub dyscyplinarnym za niewykonanie obowiązku”. Jeżeli niewykonanie aktu ma znamiona czynu karalnego, można wobec jednostki zastosować środki egzekucyjne i sankcje karne.

1. Stosunek administracyjnego postępowania egzekucyjnego do innych postępowań:

I)Stosunek postępowania egzekucyjnego do postępowania orzekającego:

- celem zarówno postępowania orzekającego, jak i postępowania egzekucyjnego jest doprowadzenie do realizacji normy prawa materialnego;

- w postępowaniu orzekającym chodzi o autorytatywną konkretyzację normy prawa materialnego, a w postępowaniu egzekucyjnym o wykonanie tej normy zgodnie z tą konkretyzacją, co świadczy o tym, że;

- postępowanie egzekucyjne następuje zatem po postępowaniu orzekającym i jest wobec niego postępowaniem wykonawczym. Odmienna sytuacja występuje wtedy, gdy: obowiązki wynikają bezpośrednio z norm prawa materialnego (w tym przypadku nie prowadzi się postępowania orzekającego, tylko od razu egzekucyjne), obowiązki wynikają z orzeczenia sądowego (postępowanie orzekające prowadzi sąd, a nie organ administracji publicznej);

- postępowanie egzekucyjne może być prowadzone równocześnie z postępowaniem orzekającym, jeżeli decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności albo, gdy podlega ona natychmiastowemu wykonaniu z mocy prawa;

- wspólność celu postępowania orzekającego i egzekucyjnego – realizacja normy materialnej nie oznacza wspólności przedmiotu; każde z nich ma odrębny przedmiot;

- stosunek ten kształtuje także wspólność uregulowań prawnych, przez odpowiednie stosowanie przepisów k.p.a. w postępowaniu egzekucyjnym.

II)Stosunek postępowania egzekucyjnego do postępowania zabezpieczającego:

- postępowanie zabezpieczające – jest to ciąg czynności procesowych podejmowanych przez

ograny egzekucyjne i inne podmioty tego postępowania w celu zapewnienia realizacji obowiązków w trybie postępowania egzekucyjnego. W braku takiego zabezpieczenia egzekucja mogłaby być udaremniona lub utrudniona;

- postępowanie zabezpieczające pełni wobec postępowania egzekucyjnego funkcję służebną, umożliwiając realizację jego celów;

- postępowanie zabezpieczające poprzedza postępowanie egzekucyjne, ale może ono również toczyć się równocześnie, co będzie miało miejsce wtedy, gdy egzekucja jest prowadzona co do obowiązków wymagalnych, a wierzyciel występuje z żądaniem zabezpieczenia przyszłych, powtarzających się świadczeń;

- nie zawsze po przeprowadzeniu postępowania zabezpieczającego będzie prowadzone postępowanie egzekucyjne. Może to się zdarzyć w 3 sytuacjach:

1)zabezpieczenie wykonania obowiązków nastąpiło przed ich ustaleniem w postępowaniu orzekającym, a nie zostały one ustalone;

2)wierzyciel nie wystąpił o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w terminie;

3)zobowiązany wykonał obowiązek przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego.

III)Stosunek administracyjnego postępowania egzekucyjnego do sądowego postępowania egzekucyjnego:

- w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym wykonuje się obowiązki wynikające z aktów administracyjnych (decyzje, postanowienia, również ugody) i wypływające bezpośrednio z przepisów prawa administracyjnego oraz przepisów innych gałęzi prawa stosowanych przez organy administracji publicznej, a w sądowym postępowaniu egzekucyjnym wykonuje się orzeczenia sądowe. Są to więc odrębne postępowania od siebie niezależne. Od tej reguły są 3 wyjątki:

1)zgodnie z art. 3 u.p.e.a. egzekucja administracyjna jest stosowana co do obowiązków określonych w art. 2 u.p.e.a., chyba że przepis szczególny zastrzega dla tych obowiązków tryb egzekucji sądowej;

2)administracyjne postępowanie egzekucyjne i sądowe postępowanie egzekucyjne może być prowadzone co do tej samej nieruchomości, rzeczy albo prawa majątkowego lub niemajątkowego. Następuje wtedy zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej. Przy zbiegu administracyjnego postępowania zabezpieczającego z sądowym postępowaniem zabezpieczającym te postępowania prowadzone są odrębnie, chyba że zbieg dotyczy przedmiotów podlegających sprzedaży;

3)związki pomiędzy administracyjnym i sądowym postępowaniem egzekucyjnym będą miały miejsce w przypadku skorzystania przez zobowiązanego lub osobę trzecią ze środków ochrony sądowej w postaci powództwa przeciwegzekucyjnego. Skutkiem prawnym wniesienia powództwa przeciwegzekucyjnego przez zobowiązanego będzie wstrzymanie postępowania egzekucyjnego.

Rozdział XXXII: Zakres obowiązywania ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz podstawy egzekucji administracyjnej.

1. Zakres obowiązywania ustawy:

Sankcją egzekucji administracyjnej – są obwarowane akty nakładające obowiązki na jednostkę. Tego rodzaju sankcji nie stosuje się do aktów negatywnych (nie powstaje kwestia ich wykonalności, bo nie zmieniają one prawnej sytuacji jednostki ani przez przyznanie uprawnienia – jego cofnięcie ograniczenie – ani przez nałożenie na nią obowiązków) oraz ustanawiających uprawnienia (jednostka powinna rozporządzać swoim uprawnieniem zarówno co do jego uzyskania, jak też i realizacji).

Sankcją egzekucyjną są obwarowane akty nakładające obowiązki, przyjmuje ustawa

stanowiąc w art. 1, że określa ona sposób postępowania wierzycieli w przypadkach uchylania się zobowiązanych od wykonania ciążących na nich obowiązków, o których mowa w art. 2, oraz określa prowadzone przez organy egzekucyjne postępowanie i stosowane przez nie środki przymusu służące doprowadzeniu do wykonania lub zabezpieczenia wykonania obowiązków, o których mowa w art. 2.

Zasięg stosowania ustawy:

a)kryterium podmiotowe – stanowi określenie organów, przed którymi stosuje się przepisy ustawy, oraz wskazanie podmiotów, wobec których może być prowadzona egzekucja. Szeroko został ustalony zakres podmiotowy widziany od strony podmiotów, wobec których egzekucja może być prowadzona. Obejmuje on wszystkich zobowiązanych (wyjątek od osób, które korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych i w zakresie przewidzianym przez ustawy, nie może być prowadzona egzekucja administracyjna, chyba że chodzi o sprawę, w której osoby te podlegają orzecznictwu polskich organów administracyjnych);

b)kryterium przedmiotowe – rozciąga się na postępowanie egzekucyjne oraz postępowanie zabezpieczające dotyczące obowiązków pieniężnych oraz niepieniężnych.

Do obowiązków pieniężnych poddanych egzekucji administracyjnej zgodnie z art. 2.1 u.p.e.a. należą następujące obowiązki:

1)podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa;

2)nie-podatkowe należności budżetowe, do których stosuje się przepisy ustawy z 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych;

3)należności z tytułu przychodów z prywatyzacji;

4)grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej;

5)należności przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek;

6)należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie innych ustaw;

7)wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów;

8)należności pieniężne inne niż wymienione w pkt 1 i 2, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej;

9)wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy;

10)należności pieniężne z tytułu składek do Funduszu Żeglugi Śródlądowej oraz składek specjalnych do Funduszu Rezerwowego.

Do obowiązków niepieniężnych poddanych egzekucji administracyjnej zgodnie z art. 2.1 pkt 10 i 11 u.p.e.a. należą następujące obowiązki:

1)obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego;

2)obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy nakładane w drodze decyzji przez organy Państwowej Inspekcji Pracy;

3)obowiązki z zakresu ochrony danych osobowych nakładane w drodze decyzji Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych.

Omawiając zakres egzekucji administracyjnej, należy zwrócić uwagę na podanie i

uregulowanie w ustawie egzekucji z obcych tytułów. W tym zakresie egzekucji

administracyjnej, zgodnie z art. 2.1 pkt 8, zostały poddane należności pieniężne z tytułu:

1)zwrotów, interwencji i innych środków będących częścią systemu całkowitego lub

częściowego finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji lub Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich, łącznie z sumami, które mają być pobrane w związku z tymi działaniami;

2)opłat i innych należności przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynku Unii Europejskiej dla sektora cukru;

3)należności przywozowych;

4)należności wywozowych;

5)podatku od towarów i usług;

6)podatku akcyzowego;

7)podatku od dochodu lub podatku od majątku;

8)podatku od składek ubezpieczeniowych;

9)odsetek, kar i grzywien administracyjnych, kosztów i innych należności związanych z należnościami, o których mowa w lit. a-h, z wyłączeniem wszelkich sankcji o charakterze karnym określonych w prawie państwa udzielającego pomocy.

Egzekucji administracyjnej poddano należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska.

Współdziałanie Rzeczypospolitej Polskiej z państwem obcym w zakresie egzekucji administracyjnej obejmuje udzielanie pomocy obcemu państwu przy dochodzeniu należności pieniężnych powstałych na jego terytorium oraz korzystanie z pomocy obcego państwa przy dochodzeniu takich należności powstałych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Współdziałanie Rzeczypospolitej Polskiej z obcym państwem obejmuje:

I)Udzielanie informacji – obejmuje:

1)wystąpienie z wnioskiem przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych do obcego państwa o udzielenie informacji. Wniosek może dotyczyć:

a)zobowiązanego;

b)innej osoby zobowiązanej do uregulowania należności pieniężnej, jeżeli prawo Rzeczypospolitej Polskiej, przewiduje odpowiedzialność innych osób za obowiązki zobowiązanego;

c)podmiotów, w których posiadaniu znajduje się mienie osób wymienionych w pkt a i b. W razie gdy informacja otrzymana od obcego państwa w ocenie ministra właściwego do spraw finansów publicznych nie jest wystarczająca, może on w terminie 2 miesięcy od otrzymania informacji zwrócić się na piśmie do tego państwa z wnioskiem o nadesłanie informacji uzupełniających. Wniosek o udzielenie informacji może być w każdym czasie wycofany.

2)dostarczenie na wniosek obcego państwa wszelkich dokumentów i informacji, które mogą być użyteczne lub potrzebne temu państwu w dochodzeniu należności pieniężnych. Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji a mianowicie minister właściwy do spraw finansów publicznych nie jest obowiązany udzielić obcemu państwu informacji:

a)których nie mógłby uzyskać do celów egzekucji podobnych należności powstałych w RP;

b)które są objęte tajemnicą zawodową, handlową lub przemysłową;

c)których ujawnienie prowadziłoby lub mogłoby prowadzić do zagrożenia interesów bezpieczeństwa RP lub jej porządku publicznego.

PROCEDURA PRZEKAZYWANIA INFORMACJI OBCEMU PAŃSTWU – każdą posiadaną lub

uzyskaną informację przekazuje się natychmiast obcemu państwu w takiej formie, w jakiej została ona uzyskana. Jeżeli część lub całość informacji nie może być uzyskana we właściwym terminie, minister właściwy do spraw finansów publicznych informuje to państwo o przyczynach niemożności przekazania informacji w tym terminie. Minister właściwy do spraw finansów publicznych, po upływie 6 miesięcy od dnia otrzymania wniosku o udzielenie informacji, informuje obce państwo o wynikach postępowania prowadzonego w celu uzyskania wnioskowanych informacji.

II)Powiadomienie zainteresowanej osoby o piśmie lub orzeczeniu lub innym dokumencie jej dotyczącym – obejmuje:

1)wystąpienie przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych do obcego państwa o powiadomienie podmiotu, który zgodnie z prawem RP powinien być powiadomiony o czynnościach i orzeczeniach administracyjnych i sądowych, które zostały podjęte w RP i które odnoszą się do należności pieniężnych przysługujących od tego podmiotu lub do dochodzenia takiej należności;

2)na wniosek obcego państwa powiadomienie zainteresowanego podmiotu o pismach lub orzeczeniach przekazanych przez to państwo. Niezwłocznie po otrzymaniu wniosku o powiadomieniu organ wykonujący podejmuje czynności niezbędne do dokonania tego powiadomienia. Powiadomienie następuje w trybie przepisów o doręczeniach w postępowaniu administracyjnym. Minister właściwy do spraw finansów publicznych jest obowiązany niezwłocznie poinformować obce państwo o dacie dokonania powiadomienia przez zwrot jednego egzemplarza wniosku poświadczonego na odwrocie.

III)Prowadzenie egzekucji lub dokonanie zabezpieczenia – przedmiotem egzekucji administracyjnej jest wykonanie obowiązków administracyjnoprawnych. Od tej reguły przepisy mogą wprowadzić wyjątki przez:

1)poddanie egzekucji administracyjnej wykonania innego charakteru obowiązków, np.: poddanie egzekucji należności pieniężnej wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę. Poddanie egzekucji administracyjnej innego od administracyjnoprawnych obowiązków nie przesądza o wyłączeniu sporu co do jego istnienia lub wysokości przed sądem powszechnym, jeżeli z charakteru obowiązku wynika, ze do rozpoznania takiego sporu właściwy jest ten sąd;

2)wyłączenie obowiązku administracyjnoprawnego spod egzekucji administracyjnej, gdy przepis szczególny zastrzega dla tych obowiązków tryb egzekucji sądowej.

Organem wykonującym współdziałanie ze strony RP jest minister właściwy do spraw finansów publicznych, którego przepisy określają – w razie wystąpienia do obcego państwa – organem wnioskującym, a w przypadku realizacji współdziałania na wniosek obcego państwa – organem wykonującym.

A)Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ustanawia reguły ogólne w zakresie wystąpienia przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych o udzielenie przez obce państwo pomocy, formułując warunki materialne wystąpienia:

=>> warunkiem materialnym przedmiotowym – jest wysokość kwoty należności pieniężnej, a mianowicie nie można wystąpić o udzielenie pomocy, jeżeli kwota należności pieniężnych lub łączna kwota kilku takich należności nie przekracza 1500 euro;

=>> warunkiem formalnym – jest określenie wymogów wniosku o udzielenie pomocy przez obce państwo.

B)Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ustanawia też reguły ogólne zarówno w zakresie wystąpienia z wnioskiem o udzielenie przez obce państwo pomocy, jak i jego wycofania – wystąpienie z wnioskiem oraz jego wycofanie następuje na wniosek polskiego wierzyciela, a w zakresie udzielenia informacji i powiadomienia również na wniosek organu egzekucyjnego.

C)Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji określa reguły ogólne w zakresie wystąpienia obcego państwa o udzielenie pomocy. Minister właściwy do spraw finansów publicznych potwierdza pisemnie obcemu państwu otrzymanie wniosku o udzielenie pomocy niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku.

1. Podstawy egzekucji:

Podstawę prawną do prowadzenia egzekucji administracyjnej nazywa się tytułem egzekucyjnym.

Akty z których wynikają obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej:

- akty indywidualne właściwych organów;

- akty generalne.

Podstawą prowadzenia egzekucji są też obowiązki wynikające z orzeczeń lub innych aktów prawnych wydanych przez obce państwa.

Do aktów indywidualnych zalicza się:

A)Decyzje – występują jako określenie aktu indywidualnego, z którego wynikają obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej. Należy je rozumieć także jako: wszelkie akty indywidualne wydane przez organy administracji publicznej (rządowej, organy samorządu terytorialnego oraz inne organy państwowe i podmioty powołane do wydawania decyzji z mocy ustawy lub zawartego porozumienia), jeżeli akty te nakładają obowiązki na jednostkę.

W drodze egzekucji podlegają wykonaniu te decyzje nieostateczne, którym nadano rygor natychmiastowej wykonalności, albo gdy decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy;

B)Postanowienie – chodzi tu o postanowienia wydawane w toku postępowania orzekającego przez organy administracji publicznej (np.: postanowienie o ukaraniu karą grzywny, postanowienie o nałożeniu kary porządkowej). Grzywny wymierzone postanowieniami dają podstawę do zastosowania środków egzekucji świadczeń pieniężnych. Postanowienia nieostateczne podlegają od razu wykonaniu, chyba że organ, który wydał postanowienie, wstrzyma jego wykonanie;

C)Ugoda zawierana przez strony w postępowaniu orzekającym – wykonalność ugody reguluje art. 120 k.p.a., stanowiąc, że: Paragraf 1: „Ugoda staje się wykonalna z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne”. Paragraf 2: „Organ administracji publicznej, przed którym została zawarta ugoda, potwierdza jej wykonalność na egzemplarzu ugody”;

D)Orzeczenia sądowe – jeżeli przepis szczególny przewiduje ich wykonalność w trybie egzekucji administracyjnej.

E)Do aktów indywidualnych należy zaliczyć, zgodnie z art. 3.1a u.p.e.a. tytuł wykonawczy wystawiony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych na podstawie art. 44 ustawy z 8 maja 1997 roku o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne.

TYTUŁ WYKONAWCZY – jest formą potwierdzenia obowiązku egzekwowanego na drodze egzekucji administracyjnej przeciwko dłużnikowi Skarbu Państwa, który złożył oświadczenie o poddaniu się egzekucji.

Zgodnie z art. 3.1 u.p.e.a. egzekucję administracyjną stosuje się do obowiązków z zakresu spraw objętych właściwością organów administracji rządowej oraz jednostek samorządu terytorialnego, wynikających bezpośrednio z przepisów prawa, przy czym zakres przepisu prawa należy interpretować zgodnie z art. 87 Konstytucji RP oraz prawa unijnego.

Przepisy prawne, ustanawiające takie obowiązki, będą podstawą egzekucji administracyjnej,

jeżeli spełniają łącznie dwie przesłanki:

1)są to przepisy mieszczące się w zakresie administracji rządowej i samorządu terytorialnego (jednostek samorządu terytorialnego); należy zatem ustalić, czy regulują one sprawy należące do zakresu działania organów administracji rządowej oraz do zakresu działania organów samorządu terytorialnego, a można tego dokonać przez porównanie ich z przepisami o zakresie działania tej administracji oraz samorządu terytorialnego zarówno generalnymi, jak również szczegółowymi;

2)przepisy te ustanawiają obowiązki bezpośrednio, bez potrzeby dokonywania autorytetowej konkretyzacji w drodze decyzji lub postanowienia przez organ administracji publicznej; obowiązki wynikające z przepisów prawnych stają się wykonalne od chwili wejścia danego przepisu w życie.

TYTUŁ WYKONAWCZY – jest formą potwierdzenia obowiązku egzekwowanego na drodze egzekucji administracyjnej przeciwko dłużnikowi Skarbu Państwa, który złożył oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Podstawą wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest dopiero wystawiony przez wierzyciela dokument urzędowy, stwierdzający istnienie i wymagalność obowiązku, który ustawa określa mianem „tytułu wykonawczego”.

Wierzyciel sporządza tytuł wykonawczy według ustalonego wzoru, który określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw finansów publicznych. Elementy wymagań co do treści tytułu wykonawczego reguluje art. 27 u.p.e.a., stanowiąc, że tytuł wykonawczy zawiera:

1)oznaczenie wierzyciela;

2)wskazanie imienia i nazwiska lub firmy zobowiązanego i jego adresu, a także określenie zatrudniającego go pracodawcy i jego adresu, jeżeli wierzyciel ma taką informację. Jeżeli tytuł wykonawczy dotyczy należności spółki niemającej osobowości prawnej, w tytule wykonawczym podaje się również imiona i nazwiska oraz adresy wspólników. W razie gdy egzekucja ma być prowadzona zarówno z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka, jak i z ich majątków osobistych, tytuł wykonawczy wystawia się na oboje małżonków;

3)treść podlegającego egzekucji obowiązku, podstawę prawną tego obowiązku oraz stwierdzenie, że obowiązek jest wymagalny, a w przypadku egzekucji należności pieniężnych – także określenie ich wysokości, terminu od którego nalicza się odsetki z tytułu niezapłacenia należności w terminie, oraz rodzaju i stawki tych odsetek;

4)wskazanie zabezpieczenia należności pieniężnej hipoteką przymusową albo przez ustanowienie zastawu skarbowego lub rejestrowego lub zastawu nieujawnionego w żadnym rejestrze, ze wskazaniem terminów powstania tych zabezpieczeń;

5)wskazanie podstawy prawnej pierwszeństwa zaspokojenia należności pieniężnej, jeżeli należność korzysta z tego prawa i prawo to nie wynika z zabezpieczenia należności pieniężnej;

6)wskazanie podstawy prawnej prowadzenia egzekucji administracyjnej;

7)datę wystawienia tytułu, podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego oraz odcisk pieczęci urzędowej wierzyciela;

8)pouczenie zobowiązanego o skutkach niezawiadomienia organu egzekucyjnego o zmianie miejsca pobytu;

9)pouczenie zobowiązanego o przysługującym mu w terminie siedmiu dni prawie zgłoszenia do organu egzekucyjnego zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego;

10)klauzulę organu egzekucyjnego o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjnej;

11)wskazanie środków egzekucyjnych stosowanych w egzekucji należności pieniężnych.

Do tytułu wykonawczego wierzyciel dołącza dowód doręczenia upomnienia.

Rozdział XXXIII: Podmioty i uczestnicy postępowania egzekucyjnego.

Postępowanie egzekucyjne – jest zorganizowanym ciągiem czynności organów egzekucyjnych i innych podmiotów postępowania, których sytuacja prawna jest określona przepisami procesowymi prawa egzekucyjnego.

Podmiotami postępowania egzekucyjnego są:

a)organ egzekucyjny;

b)wierzyciel;

c)zobowiązany;

d)osoba trzecia broniąca interesu prawnego lub interesu faktycznego;

e)a także mogą nimi być: prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, organizacja społeczna.

Z chwilą wszczęcia postępowania egzekucyjnego pomiędzy organami egzekucyjnymi, wierzycielem i zobowiązanym powstaje stosunek procesowy, w którego ramach, na podstawie procesowego prawa egzekucyjnego, organ egzekucyjny orzeka o uprawnieniach i obowiązkach wierzyciela i zobowiązanego.

1. Organ egzekucyjny:

Organ egzekucyjny – jest to organ uprawniony do stosowania w całości lub w części określonych w ustawie środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczaniu wykonania tych obowiązków.

OBOWIĄZKI PIENIĘŻNE (!!!)

A)Właściwość rzeczowa organów egzekucyjnych do prowadzenia egzekucji obowiązków pieniężnych:

=>> po pierwsze – właściwość do prowadzenia egzekucji przy zastosowaniu wszystkich środków egzekucyjnych określonych w ustawie ma naczelnik urzędu skarbowego;

=>> po drugie – właściwość ograniczoną przez dopuszczalność zastosowania tylko określonego środka egzekucyjnego mają:

1)właściwy organ gminy o statusie miasta, wymienionej w odrębnych przepisach, oraz gminy wchodzącej w skład powiatu warszawskiego - jest uprawniony do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, dla których ustalenia lub określenia i pobrania jest właściwy ten organ. Właściwość rzeczowa organu gminy jest ograniczona, a mianowicie jest organem egzekucyjnym tylko do prowadzenia egzekucji obowiązków, do których ustalenia lub określenia i pobrania jest właściwy ten organ. Drugie ograniczenie dotyczy stosowania środka egzekucyjnego – egzekucji z nieruchomości;

2)przewodniczący organu orzekającego w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych w I instancji - jest właściwy do stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę ukaranego, w egzekucji z tytułu kar pieniężnych i kosztów postępowania orzeczonych w tych sprawach;

3)dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - jest organem właściwym do prowadzenia egzekucji należności pieniężnych z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i należności pochodnych od składek oraz nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub innych świadczeń wypłacanych przez ten oddział, które nie mogą być potrącane z bieżących świadczeń. Właściwość tego organu jest ograniczona do stosowania środków egzekucyjnych: z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń z ubezpieczenia

społecznego, z renty socjalnej, z wierzytelności pieniężnych oraz z rachunków bankowych;

4)dyrektor izby celnej - jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości: w egzekucji należności pieniężnych, do których poboru są zobowiązane organy celne na podstawie odrębnych przepisów;

5)dyrektor regionalnego oddziału Wojskowej Agencji Mieszkaniowej - jest organem egzekucyjnym właściwym do egzekucji należności pieniężnych z tytułu opłat za używanie lokalu i opłat pośrednich związanych z zajmowaniem lokali mieszkalnych będących do dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej. Organ ten jest właściwy do stosowania środków egzekucyjnych: z wynagrodzenia za pracę, świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego albo ubezpieczenia społecznego.

Organem egzekucyjnym w egzekucji należności pieniężnych może być ponadto inny organ w zakresie określonym odrębnymi ustawami.

B)Właściwość miejscowa organów egzekucyjnych do prowadzenia egzekucji obowiązków pieniężnych:

=>> właściwość miejscową organu egzekucyjnego ustala się:

1)w egzekucji należności pieniężnej z nieruchomości według miejsca jej położenia. Jeżeli jednak nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub większej liczby organów, egzekucję prowadzi organ, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości. W razie gdy nie można w ten sposób ustalić właściwości, egzekucję z nieruchomości prowadzi organ wyznaczony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych;

2)w egzekucji należności pieniężnych z praw majątkowych lub ruchomości ustala się według miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego. W razie jednak gdy przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego majątek zobowiązanego lub większa jego część nie znajduje się na terenie działania organu egzekucyjnego ustalonego według miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego, właściwość miejscową ustala się według położenia składników tego majątku.

OBOWIĄŻKI NIEPIENIĘŻNE (!!!)

A)Właściwość rzeczowa organów egzekucyjnych do prowadzenia egzekucji obowiązków niepieniężnych:

=>> organem właściwym do prowadzenia egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym jest:

1)wojewoda – jest ponadto organem egzekucyjnym obowiązków niepieniężnych wynikających z decyzji z zakresu administracji rządowej wydanych przez przedsiębiorstwa państwowe, inne państwowe jednostki organizacyjne, spółdzielnie, a także stowarzyszenia, organizacje zawodowe i samorządowe oraz inne organizacje społeczne;

2)właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych, zadań zleconych i zadań z zakresu administracji rządowej oraz obowiązków wynikających z decyzji i postanowień z zakresu administracji publicznej wydanych przez samorządowe jednostki organizacyjne. Właściwym zatem organem egzekucyjnym jest wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta, marszałek województwa;

3)kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydanych w imieniu własnym lub wojewody decyzji i postanowień;

4)kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydanych w zakresie swojej właściwości decyzji i postanowień;

5)w przypadkach określonych szczególnymi przepisami jako organ egzekucyjny w zakresie obowiązków administracyjnych o charakterze niepieniężnym działa każdy organ Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu lub Straży Granicznej, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, organ Państwowej Inspekcji Pracy wydający decyzję w I instancji, organ straży pożarnej kierujący akcją ratowniczą, a także inne organy powołane do ochrony spokoju, bezpieczeństwa, porządku, zdrowia publicznego lub mienia społecznego.

B)Właściwość miejscowa organu egzekucyjnego do prowadzenia egzekucji obowiązków niepieniężnych:

=>> właściwość miejscową ustala się:

1)w sprawach o odebranie rzeczy lub opróżnienie budynku i pomieszczeń – według miejsca wykonania obowiązku;

2)w sprawach dotyczących nieruchomości oraz obiektów budowlanych – według miejsca położenia tej nieruchomości lub obiektu budowlanego, z tym, że jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany są położone na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów – egzekucję prowadzi organ, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości lub obiektu budowlanego, a jeżeli nie można w ten sposób ustalić właściwości, egzekucję z nieruchomości prowadzi organ wyznaczony przez organ wyższego stopnia;

3)w sprawach dotyczących wykonywanej działalności gospodarczej, jeżeli stałe miejsce wykonywania tej działalności znajduje się poza miejscem zamieszkania lub siedziby zobowiązanego – według stałego miejsca wykonywania działalności gospodarczej.

Organ egzekucyjny podejmuje czynności wykonawcze za pośrednictwem:

a)egzekutora (co do obowiązków niepieniężnych) – jest to pracownik organu egzekucyjnego wyznaczony do dokonywania czynności egzekucyjnych;

b)poborcy skarbowego (przy należnościach pieniężnych) – jest to pracownik organu egzekucyjnego wyznaczony do dokonywania czynności egzekucyjnych w egzekucji obowiązku o charakterze pieniężnym.

Dopuszczalność zlecenia wykonywania czynności egzekucyjnych przez organ egzekucyjny (dwa podmioty):

1)organ rekwizycyjny – jest to organ egzekucyjny o tej samej właściwości rzeczowej co organ egzekucyjny prowadzący egzekucję, któremu ten organ zlecił wykonanie czynności egzekucyjnych. Organ egzekucyjny może zlecić organowi rekwizycyjnemu wykonanie czynności egzekucyjnych w zakresie składników majątku zobowiązanego znajdujących się na terenie działania tego organu. Organ egzekucyjny, zlecając wykonanie czynności egzekucyjnych, sporządza odpis tytułu wykonawczego, oznaczając cel, któremu ma służyć, i jego liczbę porządkową, a także określa kwotowo zakres zlecenia. Organ rekwizycyjny wykonuje prawa i obowiązki organu egzekucyjnego w zakresie zleconych czynności egzekucyjnych.

2)dłużnik zajętej wierzytelności – tzn.: dłużnik zobowiązanego, jak również bank, pracodawca, podmiot prowadzący działalność maklerską, trasat oraz inne podmioty realizujące, na wezwanie organu egzekucyjnego, zajęcie wierzytelności lub innego prawa majątkowego zobowiązanego. Dłużnik zajętej wierzytelności na wezwanie organu egzekucyjnego dokonuje zajęcia wierzytelności lub innego prawa zobowiązanego, w tym zakresie uczestniczy w prowadzeniu postępowania egzekucyjnego.

Organy pomocnicze – organ egzekucyjny i egzekutor może w razie potrzeby (ograniczenie – wtedy, gdy występuje opór, który uniemożliwia lub utrudnia przeprowadzenie egzekucji) wezwać do udziału w postępowaniu egzekucyjnym organy Policji, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Agencji Wywiadu. Organy nie mogą odmówić udzielenia pomocy.

M.in.: sposób udzielania pomocy określa:

1)Minister Obrony Narodowej – w przypadkach udzielania pomocy przez Żandarmerię

Wojskową lub wojskowe organy porządkowe;

2)Minister właściwy do spraw wewnętrznych – w przypadku udzielania pomocy przez Policję lub Straż Graniczną;

3)Prezes Rady Ministrów – w przypadku udzielenia pomocy przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Agencję Wywiadu.

Organy pomocnicze uczestniczą w czynnościach egzekucyjnych na wezwanie pisemne, a w przypadkach pilnych – także ustnie.

Pomoc – polega na zapewnieniu dostępu do miejsca, w którym ma być wykonywana czynność egzekucyjna, zapewnieniu osobistego bezpieczeństwa organowi egzekucyjnemu oraz zapewnieniu porządku w miejscu przeprowadzenia egzekucji, a w razie potrzeby na żądanie organu egzekucyjnego – zastosowanie środka przymusu bezpośredniego.

Organy asystujące – są nimi organy wojskowe, organy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego lub Straży Granicznej. Asystowanie - przy wykonywaniu przez organ egzekucyjny czynności egzekucyjnych polega na obecności w miejscu prowadzenia egzekucji i gotowości do udzielenia pomocy.

1. Wierzyciel:

Wierzyciel – jest to podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązku lub jego zabezpieczenia w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym.

Podmiotem uprawnionym do żądania wykonania obowiązków jest:

1)w odniesieniu do obowiązków wynikających z decyzji lub postanowień organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego – właściwy do orzekania organ I instancji;

2)w odniesieniu do obowiązków wynikających z orzeczeń sądowych lub innych organów albo bezpośrednio z przepisów prawa – organ lub instytucja bezpośrednio zainteresowana wykonaniem przez zobowiązanego obowiązku albo powołana do czuwania nad wykonaniem obowiązku, a w przypadku braku takiej jednostki lub jej bezczynności – podmiot, na którego rzecz wydane zostało orzeczenie lub którego interesy prawne zostały naruszone w wyniku niewykonania obowiązku;

3)w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydanych przez naczelnika urzędu celnego decyzji, postanowień lub mandatów karnych oraz z przyjętych przez naczelnika urzędu celnego zgłoszeń celnych, deklaracji albo informacji o opłacie paliwowej – właściwy dla tego naczelnika dyrektor izby celnej;

4)w odniesieniu do obowiązków wynikających z tytułów wykonawczych wystawionych przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych – minister właściwy do spraw finansów publicznych;

5)wierzycielem uprawnionym do żądania wykonania obowiązków w drodze egzekucji administracyjnej jest również obce państwo.

W celu ustalenia, który organ administracji publicznej jest w danej sprawie wierzycielem, należy zastosować odpowiednio przepisy k.p.a. dotyczące określania właściwości rzeczowej oraz miejscowej.

1. Zobowiązany:

Zobowiązany – jest to osoba prawna albo jednostka organizacyjna niemająca osobowości

prawnej, albo osoba fizyczna, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze

pieniężnym lub obowiązku o charakterze niepieniężnym, a w postępowaniu zabezpieczającym – również osobę lub jednostkę, której zobowiązanie nie jest wymagalne albo jej obowiązek nie został ustalony lub określony, ale zachodzi obawa, że brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić skuteczne prowadzenie egzekucji, a odrębne przepisy na to zezwalają.

Do określenia zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych stosuje się art. 30 k.p.a.

Zobowiązany może podejmować czynności w postępowaniu egzekucyjnym osobiście lub przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jego osobistego działania.

Skutki prawne następstwa prawnego – art. 28a u.p.e.a.: „W przypadku przejścia obowiązku objętego tytułem wykonawczym na następcę prawnego zobowiązanego, postępowanie egzekucyjne jest kontynuowane, a dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy. Zastosowanie dalszych środków egzekucyjnych może jednak nastąpić po wystawieniu przez wierzyciela nowego tytułu wykonawczego i skierowaniu go do organu egzekucyjnego wraz z urzędowym dokumentem wykazującym przejście dochodzonego obowiązku na następcę prawnego”.

Organ egzekucyjny może żądać od zobowiązanego złożenia wyjaśnień niezbędnych do prowadzenia egzekucji.

1. Osoba trzecia:

Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji reguluje sytuację prawną osoby trzeciej. W tym zakresie można wyróżnić:

1)sytuację gdy osoba trzecia jest zainteresowana wszczęciem postępowania egzekucyjnego, które nie zostało podjęte;

2)sytuację dotyczącą obrony osoby trzeciej przed egzekucją skierowaną do rzeczy lub prawa majątkowego, do którego rości sobie prawa.

1. Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, organizacja społeczna:

Podmioty te mają uprawnienia tego samego rodzaju co w postępowaniu orzekającym, ale mogą one być realizowane w innym zakresie.

Wymienione podmioty mają następujące uprawnienia:

1)Żądanie wszczęcia postępowania egzekucyjnego:

a)prokurator - może żądać wszczęcia postępowania egzekucyjnego, wtedy, gdy organ egzekucyjny nie wszczyna go mimo istnienia podstaw do wszczęcia tego postępowania z urzędu, a zatem gdy organ egzekucyjny pozostaje bezczynny (przesłanka usunięcia stanu niezgodnego z prawem);

b)organizacja społeczna – może żądać wszczęcia postępowania również w przypadkach, gdy organ egzekucyjny pozostaje bezczynny, a za wszczęciem postępowania przemawia uzasadniony cel statutowy tej organizacji i interes społeczny.

2)Uczestniczenie w postępowaniu egzekucyjnym:

a)prokurator – sam może włączyć się do tego postępowania;

b)organizacja społeczna – musi ona wystąpić do organu egzekucyjnego z żądaniem dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu.

Rzecznik Praw Obywatelskich ma te same uprawnienia procesowe co prokurator, ale przesłanką jego udziału w postępowaniu jest zapewnienie przestrzegania prawa w odniesieniu do praw i wolności człowieka i obywatela. Rzecznik Praw Dziecka ma takie same uprawnienia jak prokurator, z tym że włącza się do postępowania egzekucyjnego dla ochrony praw dziecka.

1. Uczestnicy postępowania egzekucyjnego:

Nie pozostają oni w stosunku procesowym z organem egzekucyjnym. Do uczestników postępowania zaliczamy:

1)świadków – których egzekutor powinien powołać, jeżeli zobowiązany nie jest obecny przy czynnościach egzekucyjnych albo gdy został on wydalony z miejsca tych czynności, a nie zachodzi obawa udaremnienia wskutek upływu czasu potrzebnego na przywołanie świadka egzekucji. Ponadto świadkowie powinni być obecni przy czynnościach egzekucyjnych, jeżeli z takim wnioskiem wystąpił zobowiązany, a także w innych przypadkach, jeżeli egzekutor uzna za konieczną ich obecność. Ustawa nie wprowadza ograniczeń podmiotowych dotyczących świadków. Stanowi jedynie, że świadkami mogą być również pełnoletni członkowie rodziny i domownicy zobowiązanego;

2)biegłego skarbowego – jest nim rzeczoznawca w określonej dziedzinie uprawniony do wyceny majątku zobowiązanego, wpisany na listę biegłych skarbowych prowadzoną przez izbę skarbową;

3)dozorcę – którym jest osoba sprawująca pieczę nad zajętymi ruchomościami. Rzeczy ruchome, pozostające pod zajęciem, mogą być oddane pod dozór zobowiązanego, jego dorosłego domownika lub innej osoby;

4)zarządcę nieruchomości – którym jest osoba powołana do sprawowania zarządu, w razie gdy organ egzekucyjny odebrał zobowiązanemu zarząd.

Rozdział XXXIV: Środki egzekucyjne.

Środki egzekucyjne – są to „zinstytucjonalizowane formy przymusu państwowego stosowane według ściśle określonej procedury, a skierowane bezpośrednio na wykonanie obowiązku prawnego”. Środki egzekucyjne są konstruowane w ten sposób, żeby doprowadzić bezpośrednio do wykonania obowiązku przez zobowiązanego, a zatem środki egzekucyjne mają charakter zaspokajający. Ustawa wprowadza także jeden środek przymuszający, którym jest grzywna w celu przymuszenia.

Środkiem egzekucyjnym w postępowaniu egzekucyjnym:

1)dotyczącym należności pieniężnych jest egzekucja:

- z pieniędzy;

- z wynagrodzenia za pracę;

- ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także renty socjalnej;

- z rachunków bankowych;

- z innych wierzytelności pieniężnych;

- z praw z instrumentów finansowych w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi, zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich rachunków;

- z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych;

- z weksla;

- z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej;

- z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością;

- z pozostałych praw majątkowych;

- z ruchomości;

- z nieruchomości;

2)dotyczącym obowiązków o charakterze niepieniężnym jest:

- grzywna w celu przymuszenia;

- wykonanie zastępcze;

- odebranie rzeczy ruchomej;

- odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń;

- przymus bezpośredni.

1. Środki egzekucyjne obowiązków pieniężnych:

A)Egzekucja z pieniędzy – przeprowadza się w ten sposób, że poborca skarbowy wzywa zobowiązanego do zapłaty należności pieniężnej będącej przedmiotem egzekucji. Jeżeli zobowiązany zapłaci dobrowolnie, wówczas poborca skarbowy wystawia pokwitowanie w przepisanej formie, które ma ten skutek co pokwitowanie wystawione przez wierzyciela. W razie gdy zobowiązany nie uiści należności pieniężnej, następuje odebranie wymaganej kwoty pieniędzy w wyniku przeszukania pomieszczeń, schowków, odzieży, teczek i tym podobnych przedmiotów.

B)Egzekucja z wynagrodzenia za pracę – stosuje się przez wykonanie dwóch czynności – stanowią je:

=>> po pierwsze – przesłanie przez organ egzekucyjny do pracodawcy zobowiązanego zawiadomienia o zajęciu części wynagrodzenia, która nie jest zwolniona spod egzekucji, na pokrycie egzekwowanych należności pieniężnych wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia należności w terminie i;

=>> po drugie - kosztów egzekucyjnych z jednoczesnym wezwaniem pracodawcy, aby nie wypłacał zobowiązanemu zajętej części wynagrodzenia, a przekazał ją organowi egzekucyjnemu aż do pełnego pokrycia egzekwowanej należności.

Zajęcie wynagrodzenia zostaje dokonane z chwilą doręczenia zawiadomienia o zajęciu pracodawcy zobowiązanego. Zajęcie trwa nadal również w razie zmiany stosunku pracy lub zlecenia, nawiązania nowego stosunku pracy lub zlecenia, a także w przypadku przejęcia pracodawcy przez innego pracodawcę.

C)Egzekucja ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i z ubezpieczenia społecznego oraz renty socjalnej:

=>> egzekucji z tych świadczeń dokonuje się podobnie jak egzekucji z wynagrodzeń za pracę. Egzekucji dokonuje się przez:

1)przesłanie przez organ egzekucyjny do organu rentowego właściwego do wypłaty zobowiązanemu świadczenia zawiadomienia o zajęciu części świadczenia, która nie jest zwolniona spod egzekucji na pokrycie egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia należności w terminie i kosztami egzekucyjnymi i wezwanie tego organu, aby dokonywał stosownych wpłat do organu egzekucyjnego aż do pokrycia egzekwowanej należności;

2)zawiadomienie zobowiązanego (z dołączeniem odpisu tytułu wykonawczego i odpisu zawiadomienia przesłanego do organu rentowego) o zajęciu części przysługującego mu świadczenia. Zobowiązany musi być pouczony o tym, że nie wolno mu odbierać zajętej części świadczenia ani rozporządzać świadczeniem w inny sposób. Zajęcie następuje z chwilą doręczenia organowi rentowemu zawiadomienia i trwa mimo zmiany organu właściwego do wypłacenia świadczenia zobowiązanemu.

Jeżeli organ rentowy uchyla się bezpodstawnie od wypłaty zajętej części świadczenia, to organ egzekucyjny może zajętą część świadczenia ściągnąć od organu w drodze egzekucji administracyjnej.

D)Egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych:

=>> przeprowadza się je przez dokonanie – jak w poprzednich przypadkach – dwóch

czynności, którymi są:

1)przesłanie przez organ egzekucyjny do banku, a jeżeli bank ma oddziały – do właściwego oddziału banku, w którym zobowiązany ma rachunek, zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnych zobowiązanego z rachunku bankowego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia w terminie dochodzonej wierzytelności oraz z kosztami egzekucyjnymi z wezwaniem banku, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał z rachunku wypłat, a zajęte kwoty niezwłocznie przekazał organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności; o przeszkodach w wypłacie zajętej kwoty bank powinien powiadomić organ egzekucyjny w ciągu siedmiu dni;

2)zawiadomienie zobowiązanego o zajęciu jego wierzytelności z rachunku bankowego, z odpisem tytułu wykonawczego i odpisem zawiadomienia skierowanego do banku oraz poinformowaniem o zakazie wypłaty zajętej kwoty bez zgody organu egzekucyjnego.

Zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia i obejmuje ono również kwoty, których nie było na rachunku w dacie zajęcia, a zostały one wpłacone później.

Zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego związanego z dokumentem jest skuteczne wobec zobowiązanego z chwilą podpisania przez poborcę skarbowego protokołu zajęcia.

E)Egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych i innych praw majątkowych – organ egzekucyjny dokonuje zajęcia innej wierzytelności pieniężnej niż wymienione przez przesłanie do dłużnika zobowiązanego zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego z jednoczesnym wezwaniem, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie uiszczał zobowiązanemu należnej od niego kwoty do wysokości egzekwowanej należności wraz z odsetkami z tytułu niezapłaconej należności w terminie i kosztami egzekucyjnymi, lecz należną kwotę przekazał organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności. Zajęcie wierzytelności jest dokonane z chwilą doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu.

F)Egzekucja z praw z instrumentów finansowych zapisanych na rachunkach papierów wartościowych lub innych rachunków oraz wierzytelności z rachunków pieniężnych – organ egzekucyjny dokonuje zajęcia praw z instrumentów finansowych w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi, zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, oraz wierzytelności z rachunku pieniężnego zobowiązanego przez przesłanie do podmiotu prowadzącego te rachunki zawiadomienia o zajęciu praw z instrumentów finansowych oraz wierzytelności z rachunku pieniężnego zobowiązanego do wysokości dochodzonych należności. Zajęcie praw z instrumentów finansowych oraz wierzytelności z rachunku pieniężnego jest dokonane z chwilą doręczenia prowadzącemu rachunki zawiadomienia o zajęciu tych praw i obejmuje też prawa i wierzytelności które nie zostały zapisane lub nie znajdowały się na rachunkach zobowiązanego w chwili zajęcia.

G)Egzekucja z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych – organ egzekucyjny dokonuje zajęcia papierów wartościowych przez odbiór dokumentu, którego posiadanie jest koniecznym warunkiem wykonywania prawa z tych papierów. W protokole zajęcia podaje wysokość egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia należności w terminie i kosztami egzekucyjnymi. Zajęcie jest skuteczne z chwilą podpisania przez poborcę skarbowego protokołu zajęcia.

H)Egzekucja z weksla – organ egzekucyjny dokonuje zajęcia weksla przez odbiór weksla. W protokole zajęcia weksla podaje on wysokość egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłaconej należności w terminie i kosztami egzekucyjnymi. Zajęcie jest skuteczne z chwilą podpisania przez poborcę skarbowego protokołu zajęcia. Jednocześnie z

zajęciem weksla organ egzekucyjny:

1)wzywa trasata, aby należnej od niego sumy wekslowej nie uiszczał prawnemu posiadaczowi weksla, lecz należną sumę wpłacił w terminie wykupu weksla organowi egzekucyjnemu;

2)zawiadamia zobowiązanego, że nie wolno mu rozporządzać zajętym wekslem ani też odebrać od trasata sumy wekslowej.

I)Egzekucja z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej – organ egzekucyjny dokonuje zajęcia:

1)autorskiego prawa majątkowego i praw pokrewnych;

2)patentu;

3)prawa ochronnego na wzór użytkowy;

4)prawa z rejestracji wzoru zdobniczego;

5)prawa z rejestracji znaku towarowego;

6)prawa do używania znaku towarowego powszechnie znanego niezarejestrowanego;

7)prawa z rejestracji topografii układu scalonego;

8)prawa do projektu racjonalizatorskiego i korzyści z tych praw przez wpisanie ich do protokołu zajęcia.

Zajęcie jest skuteczne z chwilą podpisania protokołu zajęcia przez poborcę skarbowego, zobowiązanego lub świadków albo doręczenia zawiadomienia o zajęciu Urzędowi Patentowemu Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli było wcześniejsze.

J)Egzekucja z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością – organ egzekucyjny dokonuje zajęcia udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wierzytelności z tego prawa przez przesłanie do spółki zawiadomienia o zajęciu udziału i wzywa ją, aby żadnych należności przypadających zobowiązanemu z tytułu zajętego udziału do wysokości egzekwowanej należności wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia należności w terminie i kosztami egzekucyjnymi nie uiszczała zobowiązanemu. Należne kwoty mają zostać przekazane organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności. Organ egzekucyjny jednocześnie z przesłaniem spółce zawiadomienia o zajęciu:

1)kieruje do sądu rejestrowego wniosek o dokonanie w Krajowym Rejestrze Sądowym wpisu o zajęciu udziału;

2)zawiadamia zobowiązanego, że nie wolno mu odebrać należności ani rozporządzać zajętym udziałem;

3)doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego oraz odpis wniosku o dokonaniu w Krajowym Rejestrze Sądowym wpisu o zajęciu udziału.

K)Egzekucja z pozostałych praw majątkowych – organ egzekucyjny dokonuje zajęcia innych praw majątkowych przez:

1)odbiór dokumentu, jeżeli warunkiem wykonywania prawa majątkowego jest posiadanie dokumentu;

2)zawiadomienie dłużnika zobowiązanego, jeżeli zajęte prawa majątkowe jest tego rodzaju, że jest oznaczony podmiot obciążony względem zobowiązanego.

L)Egzekucja z ruchomości – egzekucja z ruchomości obejmuje dwa stadia:

1)zajęcie ruchomości – zajęciu podlegają ruchomości zobowiązanego znajdujące się w jego władaniu, jak i będące we władaniu innej osoby, jeżeli nie zostały spod egzekucji wyłączone lub od niej zwolnione. Zajęcie następuje przez wpisanie ruchomości do protokołu zajęcia podpisanego przez poborcę skarbowego. Protokół podpisuje zobowiązany lub świadkowie;

2)sprzedaż ruchomości – może nastąpić dopiero po upływie siódmego dnia od daty zajęcia i tylko w przypadkach wyjątkowych może nastąpić bezpośrednio po zajęciu (np.: gdy są to ruchomości łatwo ulegające zepsuciu). Organ egzekucyjny sprzedaje zajęte ruchomości w drodze:

a)licytacji publicznej;

b)sprzedaje je po cenie oszacowania podmiotom prowadzącym działalność handlową;

c)przekazuje do sprzedaży podmiotom prowadzącym sprzedaż komisową tego rodzaju ruchomości;

d)sprzedaje w drodze przetargu ofert;

e)sprzedaje z wolnej ręki.

Sprzedaż ruchomości następuje:

1)w trybie licytacji – licytacja odbywa się w terminie i miejscu wyznaczonym przez organ egzekucyjny. Ogłoszenie o licytacji następuje przez obwieszczenie;

2)w trybie przetargu ofert – organ egzekucyjny organizuje, za zgodą wierzyciela i zobowiązanego, przetarg ofert, jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w wyniku sprzedaży zajętej ruchomości w drodze licytacji publicznej nie uzyska się korzystnej ceny;

3)z wolnej ręki – zajęte ruchomości, które nie zostały sprzedane w wyliczonych trybach, a w przypadku sprzedaży licytacyjnej – w drugim terminie, organ egzekucyjny sprzedaje z wolnej ręki po cenie określonej przez organ egzekucyjny, jednak nie niższej niż 1/3 ich wartości szacunkowej.

Ł)Egzekucja z nieruchomości – jest to środek egzekucyjny, który obejmuje trzy zasadnicze stadia:

1)Zajęcie nieruchomości – zajęcie następuje przez wezwanie zobowiązanego, aby zapłacił egzekwowaną należność pieniężną wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia jej w terminie i kosztami egzekucyjnymi w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania pod rygorem przystąpienia do opisu i oszacowania wartości nieruchomości. Zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia zobowiązanemu wezwania, z tym że dla zobowiązanego, któremu nie doręczono wezwania, jak też w stosunku do osób trzecich, nieruchomość jest zajęta z chwilą dokonania wpisu w księdze wieczystej lub złożenia wniosku organu egzekucyjnego do zbioru dokumentów. Zajęcie obejmuje nieruchomość i to wszystko, co może stanowić przedmiot obciążenia hipoteką, a także pożytki z nieruchomości;

2)Opis i oszacowanie wartości nieruchomości – po upływie terminu określonego w wezwaniu zobowiązanego do zapłaty dochodzonych należności organ egzekucyjny dokonuje opisu i oszacowania zajętej nieruchomości. Przed przystąpieniem do opisu i oszacowania wartości zajętej nieruchomości organ egzekucyjny żąda od właściwych organów:

a)wyciągu, a w przypadku potrzeby – odpisu księgi wieczystej albo zaświadczenia sądu wystawianego na podstawie zbioru dokumentów prowadzonego dla nieruchomości;

b)podania adresu miejsc zamieszkania uczestników postępowania.

W protokole opisu i oszacowania wartości nieruchomości organ egzekucyjny podaje:

a)oznaczenie nieruchomości, w tym numer ewidencyjny działki, obręb, powierzchnię, a także oznaczenie księgi wieczystej lub w razie jej braku – zbioru dokumentów;

b)obiekty budowlane ze wskazaniem ich przeznaczenia gospodarczego oraz przynależności nieruchomości, jak również zapasy objęte zajęciem;

c)stwierdzone prawa i obciążenia;

d)umowy ubezpieczenia;

e)osoby, w których posiadaniu znajduje się nieruchomość, jej przynależności i pożytki;

f)sposób korzystania przez zobowiązanego z nieruchomości;

g)określenie wartości nieruchomości z podaniem jego podstaw;

h)zgłoszone prawa do nieruchomości;

i)inne okoliczności istotne dla oznaczenia lub oszacowania wartości nieruchomości.

3)Sprzedaż nieruchomości – organ egzekucyjny zajętą nieruchomość sprzedaje w drodze

licytacji publicznej. Licytacja odbywa się publicznie, w obecności i pod nadzorem kierownika komórki organizacyjnej urzędu skarbowego prowadzącej egzekucję administracyjną. Po zamknięciu licytacji organ egzekucyjny wydaje postanowienie o przybiciu na rzecz licytanta, który zaoferował najwyższą cenę. Postanowienie ogłasza się niezwłocznie po zamknięciu licytacji. Postanowienie o przybiciu zawiera firmę lub imię i nazwisko nabywcy, oznaczenie nieruchomości, datę licytacji i cenę nieruchomości.

Postanowienie to doręcza się wierzycielowi, dłużnikowi, nabywcy i osobom, które w toku licytacji zaskarżyły czynności związane z udzieleniem przybicia, jak też zarządcy, który nie jest dłużnikiem, a postanowienie o odmowie przybicia – wierzycielowi, dłużnikowi i licytantowi, który zaoferował najwyższą cenę. Jeżeli nabywca nie wykonał w terminie warunków licytacyjnych co do zapłaty ceny, wygasają skutki przybicia.

W sytuacji gdy nikt nie przystąpił do licytacji, a przedmiotem licytacji jest nieruchomość wchodząca w skład gospodarstwa rolnego, współwłaściciel tej nieruchomości niebędący dłużnikiem osobistym ma prawo przejęcia nieruchomości na własność za cenę nie niższą od 3/4 oszacowanej wartości nieruchomości.

Jeżeli nie zostały zgłoszone wnioski o przejęciu nieruchomości, organ egzekucyjny wyznacza drugą licytację, na której cena wywoławcza wynosi 70% oszacowanej wartości nieruchomości. W przypadku gdy po trzeciej licytacji żaden z wierzycieli nie przejął nieruchomości na własność, postępowanie egzekucyjne umarza się. Nowa egzekucja z tej nieruchomości może być wszczęta dopiero po upływie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu egzekucji.

1. Środki egzekucyjne obowiązków niepieniężnych:

A)Grzywna w celu przymuszenia – celem tego środka egzekucyjnego o charakterze przymuszającym jest skłonienie, przez dolegliwości samej grzywny, zobowiązanego lub osoby czuwającej nad wykonaniem przez zobowiązanego obowiązku, do wykonania tego obowiązku. Ten środek egzekucyjny jest stosowany wtedy, gdy egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego obowiązku znoszenia lub zaniechania albo obowiązku wykonania czynności, a w szczególności takiej czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić za zobowiązanego inna osoba, a także wtedy, gdy nie jest celowe zastosowanie innego środka egzekucyjnego. Grzywnę w celu przymuszenia nakłada się na zobowiązanego. Jeżeli zobowiązanym jest osoba fizyczna niemająca zdolności do czynności prawnych, to grzywnę nakłada się na przedstawiciela ustawowego. Grzywna może być ponadto nałożona na osobę prawną lub jednostkę organizacyjną czy organizację społeczną, jeżeli jest to niezbędne do przymuszenia w celu wykonania obowiązku. Grzywna w celu przymuszenia może być nakładana kilkakrotnie w tej samej lub wyższej kwocie. Nałożone grzywny w celu przymuszenia, których nie uiszczono w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych.

B)Wykonanie zastępcze – organ egzekucyjny stosuje ten środek egzekucyjny wówczas, gdy egzekucja dotyczy wykonania czynności, którą można zlecić innej osobie do wykonania za zobowiązanego, ale na jego koszt i odpowiedzialność. Zobowiązany pokrywa zatem koszty wykonania zastępczego oraz ponosi pełną odpowiedzialność za szkody, które mogą wyniknąć przy wykonywaniu obowiązku przez wykonawcę. W postanowieniu o zastosowaniu wykonania zastępczego organ egzekucyjny może na zobowiązanego nałożyć obowiązek uiszczenia zaliczki na koszty wykonania zastępczego, nakazać zobowiązanemu dostarczenie dokumentacji, materiałów i środków przewozowych koniecznych do zastępczego wykonania obowiązku.

C)Odebranie rzeczy ruchomej – ten środek egzekucyjny jest stosowany wtedy, gdy

zobowiązany ma obowiązek wydać rzecz wierzycielowi albo gdy zobowiązany ma wydać rzecz ze względu na konieczność jej zniszczenia z przyczyn sanitarnych lub innych społecznych. Środek ten jest ponadto stosowany wtedy, gdy egzekwowany obowiązek polega na ujawnieniu posiadania oznaczonej rzeczy ruchomej.

D)Odebranie nieruchomości, opróżnienie lokalu i innych pomieszczeń – wykonanie obowiązku odebrania nieruchomości, opróżnienia lokalu lub innego pomieszczenia następuje przez usunięcie zobowiązanego, członków jego rodziny i domowników oraz innych osób zajmujących nieruchomość lub lokal (pomieszczenie), które mają być opróżnione i wydane wierzycielowi.

E)Przymus bezpośredni – polega na doprowadzeniu do wykonania obowiązku podlegającego egzekucji drogą zagrożenia zastosowania lub drogą zastosowania bezpośrednio skutecznych środków, nie wyłączając siły fizycznej, w celu usunięcia oporu zobowiązanego i oporu innych osób, które stoją na przeszkodzie wykonaniu obowiązku. Organ egzekucyjny stosuje ten środek w celu doprowadzenia do wykonania obowiązku przez zobowiązanego: opuszczenia nieruchomości, lokalu lub pomieszczenia, wydania rzeczy, zaniechania czynności, nieprzeszkadzania innej osobie w wykonywaniu jej praw.

Rozdział XXXV: Tok postępowania egzekucyjnego.

1. Zasady postępowania egzekucyjnego:

Wyróżniamy dziesięć zasad ogólnych postępowania egzekucyjnego:

1)Zasada prawnego obowiązku prowadzenia egzekucji administracyjnej (art. 6 u.p.e.a.) – chodzi tu o wyłączenie przez ustawę zasady rozporządzalności dochodzenia przez wierzyciela wykonania obowiązku spoczywającego na zobowiązanym. Jeżeli ten zobowiązany nie wykona obowiązku dobrowolnie, wierzyciel powinien podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych.

2)Zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych w ustawie (art. 7.1 u.p.e.a.) – chodzi tu o wyznaczenie przez ustawę, granic wyboru przez organ egzekucyjny środków egzekucyjnych, ograniczając je wyłącznie do środków wyliczonych i uregulowanych w ustawie.

3)Zasada celowości (art. 7.2 u.p.e.a.) – organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne, które prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku. Organ egzekucyjny przy wyborze środka, który ma być zastosowany w konkretnym przypadku, powinien mieć na względzie efektywność i skuteczność tego środka w wykonaniu obowiązku.

4)Zasada stosowania środka egzekucyjnego (art. 7.2 in fine u.p.e.a.) – nakazuje ona szukanie sposobu wykonania obowiązku respektującego interesy zobowiązanego. Łączymy ją z zasadą proporcjonalności, z której wynika obowiązek organu adm. publicznej do stosowania środków najmniej uciążliwych dla jednostki.

5)Zasada niezbędności postępowania egzekucyjnego (art. 7.3 u.p.e.a.) – prowadzenie postępowania egzekucyjnego jest niedopuszczalne wtedy, gdy obowiązek został wykonany albo stał się bezprzedmiotowy. Postępowanie egzekucyjne może być prowadzone tylko wtedy, gdy konieczne jest stosowanie środków przymusu do wykonania obowiązku.

6)Zasada poszanowania minimum egzystencji (art. 8-10 u.p.e.a.) – istota tej zasady wyraża

się w tym, że dopuszczalne jest „prowadzenie egzekucji na majątku tylko o tyle, o ile przez to nie będzie zagrożone minimum utrzymania osoby zobowiązanej oraz tych osób, które ona utrzymuje w wykonaniu ustawowego obowiązku”.

7)Zasada zagrożenia (art. 15 u.p.e.a.) – warunkiem prowadzenia postępowania egzekucyjnego jest uprzednie zagrożenie zobowiązanemu sankcjami egzekucji administracyjnej, jeżeli dobrowolnie nie wykona obowiązku. Wierzyciel, po upływie terminu wykonania obowiązku przez zobowiązanego, przesyła mu pisemne upomnienie, w którym wzywa go do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia upomnienia.

8)Zasada niekonkurencyjności form przymusu państwowego (art. 16 u.p.e.a.) – stosowanie środków egzekucyjnych w postępowaniu egzekucyjnym nie jest przeszkodą w wymierzeniu kary w postępowaniu karnym, postępowaniu w sprawach o wykroczenia lub w postępowaniu dyscyplinarnym za niewykonanie obowiązku, jeżeli ma to znamiona czynu karalnego.

9)Zasada prawdy obiektywnej – organ egzekucyjny ma obowiązek ustalenia danych niezbędnych do prowadzenia egzekucji. W wykonaniu tego obowiązku organ egzekucyjny ma prawo żądać od uczestników postępowania złożenia wyjaśnień oraz zasięgania od organów administracji publicznej i innych instytucji niezbędnych informacji.

10)Zasada zachowania pewnych względów wobec zobowiązanego – istota tej zasady wyraża się w tym, że w postępowaniu egzekucyjnym należy unikać sprawiania zobowiązanemu niepotrzebnych dolegliwości i wyrządzania szkód. Inaczej mówiąc postępowanie egzekucyjne powinno być tak prowadzone, aby zobowiązany nie poniósł szkody z powodu niewłaściwego lub bezzasadnego prowadzenia egzekucji.

1. Czynności postępowania egzekucyjnego:

Wyróżniamy:

1)czynności procesowe, które wywierają podwójny skutek prawny – tzn.:

-co do wszczęcia i przebiegu postępowania egzekucyjnego oraz co do wykonania samego obowiązku poddanego egzekucji;

-bez wszczęcia postępowania egzekucyjnego, i wydania w nim postanowienia o zastosowaniu środka egzekucyjnego a w zakresie obowiązków pieniężnych zawiadomienia o zajęciu prawa majątkowego zobowiązanego albo protokołu zajęcia prawa majątkowego, protokołu zajęcia i odbiorze ruchomości, protokołu zajęcia dokumentu ani nie może się toczyć postępowanie, ani też nie mogą być zastosowane środki przymusowego wykonania obowiązku;

2)czynności wykonawcze, które przez działania faktyczne prowadzą do wykonania obowiązku – określane są mianem czynności materialno-technicznych.

Czynności procesowe – w postępowaniu egzekucyjnym są one podejmowane przez organ egzekucyjny oraz przez inne podmioty, które w nim występują. Możemy je podzielić na:

=>>czynności procesowe odnoszące się do wszczęcia postępowania oraz;

=>>czynności procesowe dokonywane w toku (przebiegu) postępowania oraz jego weryfikacji.

CZYNNOŚCI PROCESOWE WSZCZĘCIA POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO:

-następuje na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru;

-następuje z urzędu, w przypadku gdy wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym –

na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przez siebie.

Wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego składa minister właściwy do spraw finansów publicznych w razie wystąpienia o wszczęcie egzekucji przez obce państwo, informując je niezwłocznie o skierowaniu tytułu wykonawczego do organu egzekucyjnego.

Minister właściwy do spraw finansów publicznych może wystąpić z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego obcego państwa, jeżeli:

a)należność pieniężna lub postępowanie egzekucyjne wszczęte na terytorium RP nie są kwestionowane przez zobowiązanego albo są kwestionowane, ale prawo RP dopuszcza kontynuowanie postępowania w takim przypadku;

b)postępowanie egzekucyjne prowadzone w RP nie doprowadziło do całkowitego zaspokojenia wierzyciela.

W przypadku otrzymania od obcego państwa informacji o niemożliwości wyegzekwowania zobowiązania, jeżeli z informacji tej wynika możliwość kontynuowania egzekucji, minister może wystąpić do obcego państwa z wnioskiem o ponowne wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Minister składa wniosek w terminie 2 miesięcy od otrzymania informacji o niemożności wyegzekwowania zobowiązania. Wniosek ten musi spełniać takie wymagania jak wniosek o wszczęcie egzekucji.

We wniosku o wszczęcie postępowania na podstawie tytułu obcego państwa wysokość należności pieniężnej podaje się w walucie obcego państwa i w złotych. Wysokość egzekucyjnej należności pieniężnej przelicza się na złote według ostatniego średniego kursu waluty obcego państwa w stosunku do złotego, ogłoszonego przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego przed dniem podpisania wniosku o wszczęcie egzekucji.

Złożenie wniosku i tytułu wykonawczego daje dopiero podstawę do wszczęcia postępowania przez organ egzekucyjny.

Organ egzekucyjny po otrzymaniu od wierzyciela wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wraz z tytułem wykonawczym podejmuje CZYNNOŚCI WSTĘPNE (!!!).

PRZEDMIOTEM CZYNNOŚCI WSTĘPNYCH – jest zbadanie przez organ egzekucyjny następujących spraw:

1)Czy jest właściwy do prowadzenia postępowania egzekucyjnego w sprawie wykonania danego obowiązku;

2)Czy wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego i tytuł wykonawczy spełniają wymagania formalne stawiane przez przepisy prawne – jeżeli te wymagania nie są spełnione, to organ egzekucyjny wezwie wierzyciela do usunięcia braków w terminie 7 dni, pouczając go, że w przypadku nieusunięcia braków zwróci tytuł wykonawczy;

3)Czy egzekucja administracyjna jest dopuszczalna – ta dopuszczalność jest wyznaczona przesłankami:

a)podmiotowymi – które dają odpowiedź na pytanie, czy przepisy prawa dopuszczają prowadzenie egzekucji administracyjnej wobec określonej osoby;

b)przedmiotowych – niedopuszczalność egzekucji będzie miała miejsce wtedy, gdy dany obowiązek jest wykonywany w trybie egzekucji sądowej, gdy obowiązek wynika z decyzji nieistniejącej w obrocie prawnym, gdy jego podstawą jest decyzja nieostateczna niepodlegająca natychmiastowemu wykonaniu.

CZYNNOŚCI PROCESOWE PRZEBIEGU POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO I JEGO WERYFIKACJI:

1)Po przeprowadzeniu czynności wstępnych, mamy drugie stadium:

2)Postępowania egzekucyjnego rozpoznawczego – przedmiotem jest autorytetowa

konkretyzacja w trybie procesowym uprawnień i obowiązków, określenie sposobu

przymusowego doprowadzenia do wykonania obowiązków określonych w tytule wykonawczym. Organ egzekucyjny musi podjąć czynności w celu ustalenia sytuacji majątkowej i faktycznej zobowiązanego, w tym też celu ma on prawo żądać od podmiotów postępowania (wierzyciela, zobowiązanego) złożenia wyjaśnień, może zasięgać od organów administracji publicznej informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania egzekucyjnego.

Czynności procesowe organu egzekucyjnego w tym stadium postępowania możemy podzielić na:

a)czynności dowodowe – obejmujące czynności procesowe związane z ustaleniem sytuacji majątkowej i faktycznej zobowiązanego oraz czynności dowodowe podejmowane w razie zaskarżenia przez podmioty postępowania czynności organu egzekucyjnego lub egzekutora;

b)czynności orzecznicze – obejmujące podejmowanie postanowień w toku postępowania (np.: postanowienia o zastosowaniu środka egzekucyjnego, o zawieszeniu postępowania, o umorzeniu postępowania, itp.).

Czynności wykonawcze w postępowaniu egzekucyjnym:

=>>przystępując do czynności wykonawczych, organ egzekucyjny lub egzekutor doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego. Ponadto doręcza się mu, gdy przedmiotem postępowania egzekucyjnego jest obowiązek niepieniężny - postanowienie o zastosowaniu środka egzekucyjnego, a gdy przedmiotem tego postępowania jest obowiązek pieniężny – zawiadomienie o zajęciu jego wynagrodzenia za pracę, świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego (ubezpieczenia społecznego), itp.;

=>>czynności wykonawcze prowadzi organ egzekucyjny lub egzekutor (poborca skarbowy). W razie konieczności organ egzekucyjny może zarządzić otwarcie lokali i innych pomieszczeń, przeszukać je, a powołana komisja przez organ egzekucyjny może dokonać przeszukania rzeczy, środków transportowych, lokali i innych pomieszczeń oraz schowków.

1. Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego:

Wstrzymanie czynności egzekucyjnych – jest to wstrzymanie wszystkich lub tylko części zastosowanych środków egzekucyjnych, które nie powoduje uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych.

Wstrzymanie postępowania egzekucyjnego – jest to wstrzymanie wykonania zastosowanych środków egzekucyjnych, które nie powoduje uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych, oraz niepodejmowanie nowych środków egzekucyjnych.

ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

(następuje z urzędu lub na wniosek):

Zawieszenie z urzędu następuje:

1)w razie wstrzymania wykonania obowiązku, odroczenia terminu wykonania obowiązku lub rozłożenia na raty spłaty należności pieniężnych;

2)w przypadku śmierci zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie jest związany ściśle z osobą zmarłego. Natomiast zawieszenie postępowania, gdy egzekucja dotyczy obowiązku niepieniężnego może nastąpić na tej podstawie tylko wtedy, gdy nie zagraża to interesowi społecznemu;

3)gdy zobowiązany utracił zdolność do czynności prawnych i brak jest jego przedstawiciela ustawowego. Również w tym przypadku zawieszenie postępowania, gdy przedmiotem egzekucji jest obowiązek niepieniężny, może nastąpić, jeżeli nie zagraża interesowi

społecznemu;

4)w innych przypadkach przewidzianych prawem (np.: w razie śmierci lub utraty zdolności do czynności prawnych przez przedstawiciela ustawowego osoby zobowiązanej).

Zawieszenie może nastąpić na żądanie (wniosek) wierzyciela:

1)wierzyciel nie ma swobody zgłaszania żądania zawieszenia postępowania;

2)podstawą tego żądania muszą być uzasadnione okoliczności prawne, które wskazują na konieczność wstrzymania toku czynności postępowania egzekucyjnego (może mieć to miejsce np.: wtedy, gdy zostało podjęte postępowanie weryfikacyjne co do decyzji administracyjnej).

Organ egzekucyjny wydaje postanowienie o zawieszeniu postępowania.

UMORZENIE POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO:

Ma miejsce:

1)jeżeli obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania;

2)jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał;

3)jeżeli egzekwowany obowiązek został określony niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z przepisu prawa;

4)gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego lub gdy egzekucja nie może być prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego;

5)jeżeli obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny;

6)w przypadku śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego;

7)jeżeli egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są niedopuszczalne albo zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, mimo iż obowiązek taki ciążył na wierzycielu;

8)jeżeli postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania;

9)na żądanie wierzyciela;

10)w innych przypadkach przewidzianych w ustawach.

Może być umorzone:

1)w przypadku stwierdzenia, że w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnej nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne.

1. Czynności postępowania egzekucyjnego uproszczonego:

Postępowanie egzekucyjne uproszczone – jest dopuszczalne w sytuacjach szczególnych, gdy zwłoka może wystawić na szwank dobra poddane wzmocnionej ochronie (określa się te przypadki jako wymagające stosowania instytucji przymusu natychmiastowego lub przymusu policyjnego).

Postępowanie egzekucyjne uproszczone – jest dopuszczalne w następujących przypadkach:

1)jeżeli zwłoka w wykonaniu obowiązku groziłaby niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ciężkimi szkodami dla gospodarstwa narodowego lub jeżeli wymaga tego szczególny interes społeczny – w razie wystąpienia którejś z nich organ egzekucyjny może stosować środki egzekucyjne:

-wykonanie zastępcze;

-odebranie rzeczy ruchomej;

-przymus bezpośredni.

2)jeżeli zwłoka w wykonaniu obowiązku może zagrozić zdrowiu lub życiu ludzkiemu albo

spowodować niemożność lub znaczne utrudnienie w dochodzeniu wykonania przez

zobowiązanego obowiązku oraz w innych przypadkach określonych w odrębnych przepisach, organ egzekucyjny może niezwłocznie zastosować przymus bezpośredni do wykonania obowiązku wynikającego z przepisu prawa, po ustnym wezwaniu, bez uprzedniego upomnienia zobowiązanego oraz bez doręczenia mu odpisu tytułu wykonawczego i postanowienia wzywającego do wykonania obowiązku.

1. Zbieg egzekucji:

Egzekucja administracyjna i egzekucja sądowa – może być prowadzona wobec tej samej nieruchomości, rzeczy albo prawa majątkowego lub niemajątkowego.

Organ egzekucyjny z urzędu, na wniosek wierzyciela lub zobowiązanego wstrzymuje czynności egzekucyjne i przekazuje akta egzekucji administracyjnej sądowi rejonowemu zgodnie z przepisami KPC.

Łączne prowadzenie egzekucji przejmuje naczelnik urzędu skarbowego, który pierwszy zastosował środek egzekucyjny, a jeżeli naczelnik urzędu nie dokonał takiej czynności lub nie dokonał jej jako pierwszy – łączne prowadzenie egzekucji przejmuje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według siedziby lub miejsca zamieszkania zobowiązanego – z zastrzeżeniem, że jeżeli środek egzekucyjny zastosował naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca położenia majątku zobowiązanego, łączne prowadzenie egzekucji przejmuje ten organ.

W sytuacji egzekucji z nieruchomości, jeżeli nieruchomość jest położona na obszarze działania kilku organów egzekucyjnych, organ prowadzący egzekucję powiadamia o wszczęciu postępowania, a następnie o ukończeniu egzekucji inne organy egzekucyjne, na których obszarze działania jest położona nieruchomość.

1. Koszty egzekucyjne:

Na koszty egzekucyjne składają się:

A)OPŁATY – które pobiera organ egzekucyjny za dokonane czynności egzekucyjne w egzekucji obowiązków pieniężnych i egzekucji obowiązków niepieniężnych. Zasady wysokości opłat reguluje:

1)przy obowiązkach pieniężnych – wysokość opłaty za pobranie pieniędzy na miejscu u zobowiązanego wynosi 5% kwoty pobranej należności, nie mniej jednak niż 2 zł 50 gr., za ogłoszenie sprzedaży nieruchomości – 10 zł. Wysokość opłaty może być ustalona:

-stosunkowo lub;

-w wysokości stałej.

2)przy obowiązkach niepieniężnych – pobiera się opłaty za dokonane czynności egzekucyjne w wysokości unormowanej w u.p.e.a. (np.: za wydanie postanowienia o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia – 10% kwoty nałożonej grzywny, nie więcej jednak niż 68 zł; w przypadku wielokrotnego nakładania grzywien opłatę pobiera się osobno od każdego postanowienia).

B)WYDATKI EGZEKUCYJNE – są to koszty faktyczne poniesione przez organ egzekucyjny w związku z prowadzeniem egzekucji, tj. jak np.: przejazdy i delegacje poborcy lub egzekutora, opłacenie przewozu, załadowania, rozładowania, przechowania, należności świadków, biegłych i rzeczoznawców, ogłoszenia w prasie, itp.

Zasady ponoszenia kosztów egzekucyjnych. Koszty egzekucyjne obciążają zobowiązanego – WYJĄTKI (!!!):

1)jeżeli tytuł wykonawczy zawiera wady uniemożliwiające przeprowadzenie postępowania

egzekucyjnego, które nie mogły być znane organowi egzekucyjnemu w chwili skierowania tego tytułu do egzekucji, wierzyciel niebędący jednocześnie organem egzekucyjnym jest obowiązany uiścić, tytułem zwrotu wydatków poniesionych przez organ egzekucyjny, kwotę wynoszącą 3 zł 40 gr.;

2)jeżeli po pobraniu od zobowiązanego należności z tytułu kosztów egzekucyjnych okaże się, że wszczęcie i prowadzenie egzekucji było niezgodne z prawem, należności te, wraz z naliczonymi od dnia ich pobrania odsetkami ustawowymi, organ egzekucyjny zwraca zobowiązanemu, a jeżeli niezgodne z przepisami ustawy wszczęcie i prowadzenie egzekucji spowodował wierzyciel, obciąża nimi wierzyciela;

3)wierzyciel pokrywa koszty postępowania egzekucyjnego, jeżeli nie mogą one być ściągnięte od zobowiązanego.

Organ egzekucyjny może umorzyć w całości lub części przypadające na jego rzecz koszty egzekucyjne, jeżeli:

1)stwierdzono nieściągalność od zobowiązanego dochodzonego obowiązku lub gdy zobowiązany wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów egzekucyjnych bez znacznego uszczerbku swojej sytuacji finansowej;

2)za umorzeniem przemawia ważny interes publiczny;

3)ściągnięcie tylko kosztów egzekucyjnych spowodowałoby niewspółmierne wydatki egzekucyjne.

W razie częściowego umorzenia kosztów egzekucyjnych umarza się przede wszystkim opłaty za czynności egzekucyjne. Organ egzekucyjny może także ze względu na ważny interes zobowiązanego – rozłożyć na raty zapłatę przypadających na jego rzecz kosztów egzekucyjnych. Organ egzekucyjny wydaje postanowienie w sprawie kosztów egzekucyjnych na żądanie zobowiązanego lub z urzędu, jeżeli koszty te obciążają wierzyciela.

Opłata komornicza – jest to opłata wynosząca 5% kwot przekazanych wierzycielowi przez organ egzekucyjny lub przekazanych wierzycielowi przez zobowiązanego w wyniku zastosowania środków egzekucyjnych. Pokrywa się ją z wyegzekwowanych kwot.

Nie pobiera się opłaty komorniczej od kwot wypłaconych po wystąpieniu wierzyciela z żądaniem zawieszenia albo umorzenia postępowania egzekucyjnego, a także od należności, których wierzycielem jest organ będący jednocześnie organem egzekucyjnym.

Rozdział XXXVI: Środki zaskarżenia i środki nadzoru w postępowaniu egzekucyjnym.

Do gwarancji prewencyjnych – zaliczamy całokształt instytucji procesowych składających się na przebieg postępowania od momentu stwierdzenia niewykonania przez zobowiązanego obowiązku dobrowolnie aż do przymusowego wykonania tego obowiązku.

Do gwarancji represyjnych – zaliczamy instytucje procesowe, które stwarzają możliwość prawną podjęcia weryfikacji czynności egzekucyjnych oraz określone następstwa prawne, w razie gdy czynności te były podjęte z naruszeniem procesowego prawa egzekucyjnego. Na system ten składają się środki zaskarżenia i środki nadzoru.

1. Środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym:

Środki zaskarżenia ze względu na organy właściwe do ich rozpatrzenia i rozstrzygnięcia dzieli się na:

1)Środki zaskarżenia służące w drodze administracyjnej – zaliczamy do nich:

A)ZARZUTY – dwa rodzaje:

1)zarzut jako środek zaskarżenia służący obronie zarówno przed egzekucją administracyjną, jak i przed postępowaniem zabezpieczającym;

2)zarzut jako środek zaskarżenia oszacowania dokonanego przez poborcę skarbowego autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej oraz zarzut jako środek zaskarżenia opisu i oszacowania wartości nieruchomości.

Podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być:

1)wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku;

2)odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej;

3)określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku;

4)błąd co do zobowiązanego;

5)niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym;

6)niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego;

7)brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia;

8)zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego;

9)prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny;

10)niespełnienie wymogów określonych w art. 27.

=>>Zarzut jako środek zaskarżenia służący obronie przez egzekucją administracyjną służy zobowiązanemu.

=>>Zarzut jest środkiem zaskarżenia, który służy w fazie wszczęcia postępowania egzekucyjnego;

=>>Zarzut jest środkiem zaskarżenia niedewolutywnym – dlatego, że organem właściwym do jego rozpoznania i rozstrzygnięcia jest organ egzekucyjny. Organ ten, rozpoznając zarzut, jest obowiązany przeprowadzić postępowanie wyjaśniające. Organ egzekucyjny po otrzymaniu ostatecznego postanowienia w sprawie stanowiska wierzyciela lub postanowienia o niedopuszczalności zgłoszonego zarzutu wydaje postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów. W razie gdy zarzuty są uzasadnione, wydaje odpowiednio:

-postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego albo;

-postanowienie o zastosowaniu mniej uciążliwego środka egzekucyjnego.

=>>Moc zarzutu – wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego nie wstrzymuje tego postępowania. Organ egzekucyjny może jednak w uzasadnionych przypadkach wstrzymać postępowanie egzekucyjne lub niektóre czynności egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zarzutu. Organ nadzoru może do czasu rozpoznania zażalenia w uzasadnionych przypadkach wstrzymać czynności egzekucyjne.

Mamy:

1)Zarzut na oszacowanie autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej – na oszacowanie dokonane przez poborcę skarbowego zobowiązanemu przysługuje prawo wniesienia do organu egzekucyjnego zarzutu w terminie 7 dni od dnia zajęcia;

2)Zarzut do opisu i oszacowania wartości nieruchomości – mogą być wnoszone przez wszystkich uczestników postępowania egzekucyjnego w terminie 14 dni od dnia ukończenia opisu i oszacowania wartości nieruchomości.

B)ZAŻALENIE – rozstrzygnięcie i zajęcie przez organ egzekucyjny lub wierzyciela stanowiska w sprawach dotyczących postępowania egzekucyjnego następuje w formie postanowienia. Na postanowienia służy zażalenie, jeżeli stanowi tak ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub KPA (np.: postanowienie w sprawie zarzutów, postanowienie w sprawie zastosowania środka egzekucyjnego obowiązków niepieniężnych, itp.).

Legitymacja do złożenia zażalenia – służy zobowiązanemu, wierzycielowi wtedy, gdy nie jest równocześnie organem egzekucyjnym oraz uczestnikom postępowania egzekucyjnego i osobie trzeciej.

Organem właściwym do rozpoznania zażalenia - jest organ odwoławczy, do którego wnosi się zażalenie za pośrednictwem organu egzekucyjnego w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia.

Zażalenie jest środkiem zaskarżenia względnie suspensywnym – bo wniesienie zażalenia wprawdzie nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego, ale organ egzekucyjny lub organ odwoławczy może w uzasadnionych przypadkach wstrzymać postępowanie egzekucyjne.

C)SKARGI – wyróżniamy:

1)Skargi na bezczynność w postępowaniu egzekucyjnym obejmują:

a)skargę osoby trzeciej na bezczynność wierzyciela – podmiotowi, którego interes prawny lub faktyczny został naruszony w wyniku niewykonania obowiązku oraz organowi zainteresowanemu wykonaniem obowiązku służy skarga na bezczynność wierzyciela. Postanowienie w sprawie skargi wydaje organ wyższego stopnia. Na postanowienie oddalające skargę przysługuje zażalenie;

b)skargę na przewlekłość postępowania egzekucyjnego – zobowiązanemu, wierzycielowi, podmiotowi, którego interes prawny lub faktyczny został naruszony w wyniku niewykonania obowiązku oraz organowi zainteresowanemu wykonaniem obowiązku służy skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego. Skargę wnosi się do organu nadzoru za pośrednictwem organu egzekucyjnego.

2)Skarga na czynności wykonawcze podjęte w postępowaniu egzekucyjnym:

a)zobowiązanemu przysługuje skarga na czynności wykonawcze organu egzekucyjnego lub egzekutora. Skargę wnosi się w terminie 14 dni od dnia dokonania zakwestionowanej czynności egzekucyjnej, o ile przepisy u.p.e.a. nie stanowią inaczej. Skargę wnosi się do organu nadzoru za pośrednictwem organu egzekucyjnego.

3)Skarga na oszacowanie ruchomości dokonane przez poborcę skarbowego:

a)zobowiązanemu w terminie 5 dni od daty zajęcia ruchomości przysługuje prawo do wniesienia do organu egzekucyjnego skargi na oszacowanie dokonane przez poborcę skarbowego.

4)Skarga na naruszenie przepisów o przeprowadzaniu licytacji:

a)zobowiązanemu, wierzycielowi, uczestnikowi licytacji służy prawo zgłoszenia do protokołu licytacji skargi na naruszenie przepisów o przeprowadzeniu licytacji. Skarga podlega rozpatrzeniu w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia. Organem właściwym do rozpoznania skargi i wydania postanowienia jest organ nadzoru.

5)Skarga na czynności dotyczące obwieszczenia o licytacji:

a)na czynności organu egzekucyjnego dotyczące obwieszczenia o licytacji przysługuje skarga. Skargę można wnieść w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia licytacji. Skargę rozpoznaje i wydaje postanowieniem organ nadzoru.

6)Skarga na czynności poborcy skarbowego w toku licytacji:

a)służy skarga na czynności poborcy skarbowego w toku licytacji aż do jej zamknięcia. Skargę

zgłasza się ustnie komornikowi skarbowemu, który przyjmuje skargę do protokołu i natychmiast ją rozstrzyga, chyba że nie jest to możliwe.

D)WNIOSEK O WYŁĄCZENIE SPOD EGZEKUCJI RZECZY LUB PRAW MAJĄTKOWYCH – przysługuje osobie trzeciej. Jeżeli osoba trzecia rości sobie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego, z którego prowadzi się egzekucję administracyjną, to może wystąpić do organu egzekucyjnego z wnioskiem o wyłączenie ich spod egzekucji. Osoba trzecia może z tym żądaniem wystąpić tylko wtedy, gdy postępowanie egzekucyjne już się toczy. Wniosek musi spełniać określone wymagania formalne – pod względem treści musi odpowiadać wymaganiom stawianym podaniom oraz zawierać wskazanie dowodów na poparcie żądania wyłączenia rzeczy lub praw. Wniosek ten powinien być złożony w terminie 14 dni od dnia uzyskania wiadomości o czynności egzekucyjnej skierowanej do tej rzeczy lub prawa. Organem właściwym do rozpatrzenia wniosku jest organ egzekucyjny (ma 14 dni na rozpoznanie wniosku). Wniosek jest rozstrzygany w formie postanowienia. Na ostateczne postanowienie o odmowie wyłączenia rzeczy lub prawa majątkowego nie służy skarga do sądu administracyjnego.

E)ŻĄDANIE UCHYLENIA, ZMIANY, STWIERDZENIA NIEWAŻNOŚCI POSTANOWIENIA W TRYBIE PRZEPISÓW KPA – do postępowania egzekucyjnego stosuje się odpowiednio przepisy KPA.

2)Środki zaskarżenia służące na drodze sądowej – zaliczamy do nich:

A)ŚRODKI SŁUŻĄCE W POSTĘPOWANIU PRZED SĄDEM ADMNISTRACYJNYM – służy skarga na postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które na drodze administracyjnej służyło zażalenie.

B)ŚRODKI NA DRODZE POSTĘPOWANIA PRZED SĄDEM POWSZECHNYM – w postępowaniu przed sądem powszechnym służy:

I)Powództwo przeciwegzekucyjne zobowiązanego – poddanie obowiązku egzekucji administracyjnej nie przesądza o wyłączeniu sporu co do jego istnienia lub wysokości przed sądem powszechnym, jeżeli z charakteru obowiązku wynika, że do rozpoznania takiego sporu właściwy jest ten sąd. Powództwo przeciwegzekucyjne do sądu służy do merytorycznej obrony przed egzekucją, a zatem do zwalczania jej zasadności i dopuszczalności;

II)Powództwo przeciwegzekucyjne osoby trzeciej – osoba trzecia, jeżeli organ egzekucyjny odmownie rozpatrzył jej wniosek o wyłączenie spod egzekucji administracyjnej rzeczy lub praw majątkowych, może złożyć powództwo do sądu, na podstawie przepisów KPC, o zwolnienie ich spod egzekucji.

1. Środki nadzoru w postępowaniu egzekucyjnym:

Nadzór w postępowaniu egzekucyjnym sprawują organy wyższego stopnia w stosunku do organów właściwych do wykonania tej egzekucji.

Właściwość organów nadzoru:

1)organ nadzoru jest właściwy do stosowania środków nadzoru wobec podejmowanych postanowień w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, a zatem do podejmowania z urzędu nadzwyczajnych trybów weryfikacji postanowień unormowanych w k.p.a.;

2)w szczególnie uzasadnionych przypadkach organ nadzoru może wstrzymać, na czas określony, czynności egzekucyjne lub postępowanie egzekucyjne prowadzone przez organ nadzorowany. Dyrektor izby skarbowej może wstrzymać czynności egzekucyjne lub postępowanie egzekucyjne dotyczące innych należności niż pozostających we właściwości urzędów skarbowych wyłącznie za zgodą wierzyciela.

Organy nadzoru są jednocześnie:

1)organami odwoławczymi od postanowień wydanych przez nadzorowane organy egzekucyjne;

2)organami sprawującymi kontrolę przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów ustawy przez wierzycieli i nadzorowane organy egzekucyjne.

Ustawa z 23 stycznia 2009 roku o wojewodzie i administracji rządowej w województwie w art. 27 przyznaje wojewodzie kompetencję do wstrzymania, w formie decyzji administracyjnej, egzekucji administracyjnej. Wojewoda może wstrzymać egzekucję administracyjną w szczególnie uzasadnionych przypadkach, na czas określony, i może to dotyczyć czynności każdego organu prowadzącego egzekucję administracyjną.

Mamy także zwierzchni nadzór, który został przyjęty w zakresie egzekucji obowiązków pieniężnych – minister właściwy do spraw finansów publicznych sprawuje zwierzchni nadzór i kontrolę przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów ustawy przez wierzycieli i organy egzekucyjne.

Rozdział XXXVII: Postępowanie zabezpieczające.

Zabezpieczenie należności pieniężnych lub wykonania obowiązków niepieniężnych jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić egzekucję, a w szczególności jeżeli stwierdzono np.: brak płynności finansowej zobowiązanego.

Zabezpieczenie może być dokonane przed terminem płatności należności pieniężnej lub przed terminem wykonania obowiązku o charakterze niepieniężnym.

Decyzję o zabezpieczeniu wydaje organ podatkowy.

Zabezpieczenie następuje przez przyjęcie przez organ podatkowy na wniosek strony, zabezpieczenia wykonania zobowiązania wraz z odsetkami za zwłokę, w formie:

1)gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej;

2)poręczenia banku;

3)weksla z poręczeniem wekslowym banku;

4)czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy banku;

5)zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski – według ich wartości nominalnej;

6)uznania kwoty na rachunku depozytowym organu podatkowego;

7)pisemnego, nieodwołalnego upoważnienia organu podatkowego potwierdzonego przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, do wyłącznego dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku lokaty terminowej.

Decyzja o zabezpieczeniu wygasa:

1)po upływie 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego;

2)z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego;

3)z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zwrotu podatku.

Zajęcie zabezpieczenia przekształca się w zajęcie egzekucyjne:

1)z dniem wystawienia tytułu wykonawczego, pod warunkiem, że nastąpiło ono nie później

niż przed upływem 2 miesięcy od dnia doręczenia ostatecznej decyzji lub innego orzeczenia podlegającego wykonaniu w sprawie, w której dokonano zabezpieczenia, bądź doręczenia postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności;

2)z dniem wygaśnięcia decyzji.

Zarządzenie zabezpieczenia zawiera:

1)oznaczenie wierzyciela;

2)wskazanie imienia i nazwiska lub firmy zobowiązanego, jego adresu;

3)podanie treści obowiązku podlegającego zabezpieczeniu, podstawy prawnej tego obowiązku;

4)wskazanie podstawy prawnej zabezpieczenia obowiązku;

5)wskazanie okoliczności świadczących o wystąpieniu możliwości utrudnienia lub udaremnienia egzekucji;

6)datę wydania zarządzenia zabezpieczenia, nazwę wierzyciela, który je wydał, oraz podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego, a także odcisk pieczęci urzędowej;

7)klauzulę organu egzekucyjnego o przyjęciu zarządzenia zabezpieczenia do wykonania;

8)pouczenie zobowiązanego o przysługującym mu w terminie 7 dni prawie zgłoszenia zarzutów do organu egzekucyjnego;

9)sposób i zakres zabezpieczenia.

Organ egzekucyjny może uzależnić nadanie klauzuli o przyjęciu zarządzenia zabezpieczenia do wykonania od złożenia przez wierzyciela kaucji na zabezpieczenie roszczeń zobowiązanego o naprawienie szkód spowodowanych wskutek wykonania zarządzenia zabezpieczenia.

Organ egzekucyjny może w każdym czasie uchylić lub zmienić sposób i zakres zabezpieczenia. Na postanowienie w sprawie zmiany lub uchylenia zabezpieczenia służy zażalenie.

(!!!) Zbieg postępowania zabezpieczającego – w razie zbiegu postępowania zabezpieczającego prowadzonego przez organ egzekucji administracyjnej i organ egzekucji sądowej postępowania te są prowadzone odrębnie, chyba że w myśl przepisów KPC rzecz stanowiąca przedmiot zabezpieczenia podlega sprzedaży. Stosuje się odpowiednio przepisy o zbiegu postępowania egzekucyjnego.

Część ósma

UPROSZCZONE POSTĘPOWANIE O CHARAKTERZE ADMINISTRACYJNYM

Rozdział XXXVIII: Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń.

1. Uwagi wstępne o regulacji prawnej:

-ma to być rodzaj procedury uproszczonej i odformalizowanej odnoszącej się do szerokiego kręgu podmiotów;

-pojęcie zaświadczenia wyznacza zakres przedmiotowy postępowania uregulowanego w dziale VII k.p.a. i dziale VIIIa o.p., i dlatego trzeba określić jego treść;

-pojęcie zaświadczenia – jest to środek dowodowy należący do czynności faktycznych lub czynności materialno-technicznych administracji, niemający cech aktu administracyjnego.

-pojęcie zaświadczenia – J. Lang wyróżnia 5 przesłanek, które charakteryzują to pojęcie:

1)jest to akt przewidziany przepisem prawa;

2)jest wydawany na żądanie osoby, która o niego się ubiega;

3)osoba ubiegająca się o ten akt musi wykazać swój interes prawny w jego uzyskaniu;

4)jest to akt potwierdzający określone fakty lub stan prawny;

5)akt jest wydawany przez organ administracyjny.

-pojęcie zaświadczenia (podsumowanie J. Langa) – jest to przewidziane w przepisach prawnych potwierdzenie pewnego stanu rzeczy przez właściwy organ państwowy lub społeczny na żądanie zainteresowanej osoby.

1. Wydawanie zaświadczeń na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego:

Tryb postępowania - postępowanie w sprawie wydania zaświadczenia jest wszczynane wyłącznie na wniosek, nie będzie ono wszczynane z urzędu. Organ administracyjny, do którego podanie wniesiono powinien ustalić od razu, czy żądanie pochodzi od osoby mającej zdolność do czynności prawnych. W dacie wniesienia żądania następuje wszczęcie postępowania, jak również w niektórych przypadkach zacznie biec termin – o charakterze maksymalnym – do wydania zaświadczenia, wynoszący 7 dni.

Organ administracyjny może przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, które będzie dotyczyło stanu faktycznego lub stanu prawnego wymagającego potwierdzenia zaświadczeniem. Postępowanie prowadzone w sprawie wydania zaświadczenia kończy się albo wydaniem zaświadczenia żądanego przez zainteresowaną osobę, albo odmową. Na żądanie osoby, która wykaże swój interes prawny w uzyskaniu zaświadczenia, organ administracyjny: obowiązany jest wydać zaświadczenie, gdy chodzi o potwierdzenie faktów albo stanu prawnego, wynikających z prowadzonej przez ten ewidencji, rejestrów bądź innych danych znajdujących się w jego posiadaniu.

Środki zaskarżenia – odmowa spełnienia żądania osoby ubiegającej się o wydanie zaświadczenia może nastąpić w dwóch sytuacjach:

-gdy w ogóle nie można tej osobie wydać zaświadczenia, o które się ubiega;

-gdy nie można wydać zaświadczenia o takiej treści, o jaką ta osoba się ubiega.

Zażalenie – należy wnieść, w terminie 7 dni od doręczenia postanowienia, do organu wyższego stopnia za pośrednictwem organu, który wydał postanowienie.

Od ostatecznego postanowienia, tzn.: od niezaskarżonego w terminie postanowienia odmownego albo od utrzymującego je w mocy postanowienia wydanego na skutek zażalenia, w nadzwyczajnych trybach postępowania administracyjnego nie służy żaden środek zaskarżenia, ponieważ nie jest ono wydawane w zakresie obowiązywania postępowania administracyjnego ogólnego.

1. Wydawanie zaświadczeń przez organy podatkowe:

Tryb postępowania – stanowi się o odpowiednim stosowaniu przepisów 14 rozdziałów działu IV o.p. do postępowania w sprawach wydawania zaświadczeń przez organy podatkowe.

Właściwość do wydania zaświadczenia - została określona w rozporządzeniu przez wskazanie organów podatkowych, które są właściwe rzeczowo i miejscowo w sprawach zobowiązań podatkowych danego rodzaju.

Środki zaskarżenia – postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia lub nadania mu treści zgodnej z wnioskiem następuje w formie postanowienia. Postanowienie to jest zaskarżalne zażaleniem, dlatego musi być wydane na piśmie, zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne

oraz pouczenie o zasadach i trybie wniesienia zażalenia.

Rozdział XXXIX: Postępowanie w sprawach skarg i wniosków.

Treść przepisów regulujących postępowanie skargowe pozwala na wyodrębnienie w nim 3 stadiów o zróżnicowanej mocno objętości regulacji prawnej:

1)wszczęcie postępowania i kontroli wstępnej skargi (wniosku);

2)rozpoznanie i załatwienie skargi (wniosku);

3)zawiadomienie zainteresowanych podmiotów.

1. Zakres stosowania przepisów o postępowaniu skargowym:

Podmioty prowadzące postępowanie w sprawach skarg i wniosków:

a)organy państwowe - organy administracji sejmowej lub senackiej, tak samo jak organy administracji sądowej, będą powołane do rozpatrywania skarg i wniosków w ramach procedury uregulowanej w k.p.a.

b)organy jednostek samorządu terytorialnego - stosowanie tych przepisów odnosi się również do organów jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli, a więc:

-gmin;

-powiatów i;

-województw.

c)organy organizacji społecznych – czyli będą to organy spółdzielni, stowarzyszeń, organizacji zawodowych, wykonujące zlecone zadania z zakresu administracji publicznej, jednak tylko w zakresie dotyczącym tych zadań.

Zakres przedmiotowy – obejmuje rozpatrywanie skarg i wniosków, które w k.p.a. są określone tylko przez przykładowe wskazanie na ich przedmiot. To właśnie treść petycji, skargi lub wniosku, a nie nazwa nadana przez wnoszącego, wyznacza zakres stosowania przepisów postępowania skargowego i wnioskowego.

Zakres podmiotowy – każdy podmiot może spowodować wszczęcie postępowania skargowego i oczekiwać zawiadomienia o jego wyniku. Przepisy dopuszczają także wiele podmiotów pośredniczących we wnoszeniu skarg i wniosków, które mają określone uprawnienia w tym postępowaniu.

Ze względu na swą treść pismo (ustne zgłoszenie do protokołu lub dokument elektroniczny) skierowane do organu państwowego lub społecznego może być:

1)skargą;

2)wnioskiem;

3)procesową czynnością strony lub uczestnika postępowania administracyjnego;

4)procesową czynnością podmiotu innego postępowania sądowego lub administracyjnego czy też o jeszcze innym charakterze.

Petycja – będzie zawierała te same treści co skarga i wniosek, a więc powinna być tak samo kwalifikowana i rozpatrywana pomimo bardziej uroczystej nazwy.

Wniosek – przedmiotem jej jest „propozycja zmian w organizacji lub działaniu organów lub też ich pracowników”. Wniosek wybiega w przyszłość z propozycją zmian lub ulepszeń.

Skarga – mamy do czynienia wtedy, gdy występuje wyraz „niezadowolenia z działalności organów państwowych, samorządowych i społecznych lub z działań ich pracowników”. Tylko taka skarga stanowi czynność powodującą wszczęcie postępowania skargowego. Skarga służy

więc krytycznej ocenie pewnych zdarzeń lub sytuacji, które miały już miejsce.

1. Tryb postępowania w sprawach skargowych:

Stosunek postępowania skargowego do postępowań orzeczniczych – postępowanie skargowe nie może być konkurencyjne dla postępowań orzeczniczych prowadzonych przez organy administracyjne, sądowe lub organy quasi-sądowe. Skarga, która w swej treści będzie żądaniem wszczęcia postępowania administracyjnego ogólnego lub szczególnego, środkiem zaskarżenia wnoszonym w trybie zwykłym lub nadzwyczajnym, zawsze – niezależnie od nazwy, jej nadano – musi być rozpoznana we właściwym dla niej trybie.

Jeżeli pismo zatytułowane „skarga” lub „wniosek” będzie zawierało żądanie wydania zaświadczenia lub będzie czynnością procesową albo środkiem zaskarżenia rozpatrywanym w innym postępowaniu niż administracyjne, a więc w sądowym, to właściwy organ rozpatrzy je w trybie regulowanym stosowną procedurą.

Organ prowadzący postępowanie skargowe – organy państwowe, samorządowe lub społeczne rozpatrują skargi i wnioski w zakresie swojej właściwości (ustalamy tę właściwość na podstawie przepisów prawa materialnego).

Do rozpatrzenia skargi na wykonywanie zadań lub na działalność organu rządowego lub jednostki organizacyjnej samorządu terytorialnego będzie właściwy organ nadzoru lub organ nadrzędny w strukturze organizacyjnej. W związku z tym rozpatruje skargi dotyczące zadań lub działalności:

1)rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa – wojewoda, a co do spraw finansowych – regionalna izba obrachunkowa;

2)organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego (wszystkich trzech szczebli) w sprawach zleconych z zakresu administracji rządowej – wojewoda;

3)wójta (burmistrza, prezydenta miasta), zarządu powiatu, starosty oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych, powiatowych służb i straży, zarządu i marszałka województwa w sprawach własnych samorządu – odpowiednio: rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa;

4)wojewody w sprawach załatwianych w postępowaniu uregulowanym w k.p.a. – właściwy minister, a w pozostałych sprawach – Prezes Rady Ministrów;

5)innych organów administracji rządowej lub innych państwowych jednostek organizacyjnych – organ wyższego stopnia lub organ bezpośredniego nadzoru;

6)ministra – Prezes Rady Ministrów;

7)organu centralnego lub jego kierownika – organ nadrzędny.

Właściwość organu do rozpoznania i załatwienia skargi oraz wniosku – należy określić poprzez zastosowanie przepisów o właściwości rzeczowej oraz miejscowej. Przepisy o postępowaniu skargowym nie przewidują stosowania instytucji wyłączenia pracownika lub organu, ale w to miejsce wprowadzają postanowienia dotyczące zdolności organu lub pracownika do prowadzenia tego postępowania i załatwienia skargi (wniosku) – nie ma takiej zdolności organ, którego działalności dotyczą zarzuty skargi i nie można jemu przekazać skargi do załatwienia. Osoba, która otrzymała skargę na swoją działalność, powinna przekazać ją przełożonemu służbowemu.

Konsekwencją obowiązywania zasady rozpoznawania i załatwiania skarg według właściwości organów państwowych i społecznych jest przyjęcie założenia, że może być prowadzone tylko jedno postępowanie skargowe w sprawie konkretnie oznaczonej skargi (wniosku) indywidualnie określonego podmiotu. Istnieje kategoryczny obowiązek przekazania skargi według właściwości – obowiązek ten powinien być wykonany niezwłocznie, a w terminie nie

dłuższym niż 7 dni, jeżeli są jakieś przeszkody.

(!!!) Skarżący i wnioskodawca – jako podmiot uprawniony do składania petycji, skarg i wniosków do organów państwowych, samorządu terytorialnego i organizacji społecznych – wskazuje się „każdego” – jak w art. 63 Konstytucji RP.

Można stwierdzić, że uprawnionym byłby obywatel polski, cudzoziemiec, każdy człowiek mający faktyczną możliwość wyrażenia i wniesienia w wymaganej formie skargi lub wniosku w interesie społecznym, w imieniu własnym albo w imieniu innej osoby – ale zawsze za jej wyraźną zgodą.

Organizacja społeczna, a więc zawodowa, samorządowa, spółdzielcza, stowarzyszenie mogą wnosić skargi w interesie własnym, innej osoby za jej zgodą i w interesie społecznym, działając w celu ochrony wszelkich interesów prawnych lub faktycznych, interesów jednostkowych lub interesu społecznego, co znamionuje skargę powszechną (actio popularis).

Podmioty pośredniczące mogą wnosić skargi lub wnioski – należą do nich organy masowej informacji, a więc redakcje prasowe, radiowe, telewizyjne, itp.

Forma skargi – skarga lub wniosek mogą być wniesione:

-na piśmie;

-telegraficznie;

-ustnie do protokołu;

-pocztą elektroniczną.

Mogą być wniesione tak samo jak PODANIE.

Wymagania formalne skargi lub wniosku:

-oznaczenie danych o podmiocie wnoszącym – imię, nazwisko i adres osoby fizycznej, nazwie organizacji społecznej;

-treść może być wyrażona w dowolnej formie;

-musi dać się ustalić ich przedmiot (jest to podstawowe wymaganie);

-utrzymanie w tajemnicy danych personalnych wnoszącego skargę lub wniosek.

Postępowanie to wszczynane jest wyłącznie na skutek wniesienia skargi lub wniosku. Postępowanie to nie może być wszczęte z urzędu, choćby znane były organowi podstawy do wniesienia skargi lub wniosku.

W literaturze wskazuje się 4 przypadki, w których skarga kwalifikuje się do odrzucenia. Będzie to miało miejsce wtedy, gdy:

1)jej przedmiot wykracza poza zakres spraw skargowych, czyli w ogóle nie dotyczy dziedzin działania organów władzy publicznej lub zadań z zakresu administracji publicznej zleconych organizacjom lub instytucjom społecznym;

2)skarga nie jest wyrazem woli skarżącego, bo nie ma on zdolności do jej wyrażenia i popierania;

3)z treści skargi nie wynika istnienie jakiegokolwiek interesu skarżącego;

4)w tej samej (tożsamej) sprawie toczy się już postępowanie skargowe.

Stadium rozpoznania i załatwiania skargi lub wniosku – w zasadzie skargi i wnioski powinny

być załatwiane niezwłocznie, jeżeli nie trzeba zbierać informacji lub wyjaśnień (jeżeli jednak

taka okoliczność nastąpi, to obowiązuje ustawowy termin maksymalny – miesiąc).

W przypadku niezachowania terminu należy powiadomić wnioskodawcę o dokonanych już czynnościach i wyznaczyć nowy termin załatwienia wniosku. Jeżeli termin ten nie zostanie dotrzymany przez organ, wnioskodawcy służy prawo wniesienia na to skargi.

Organ rozpatrujący skargę lub wniosek może, na zasadach określonych w odrębnych przepisach, wydać polecenie lub podjąć inne stosowne środki, w celu usunięcia stwierdzonych uchybień oraz przyczyn ich powstawania.

Załatwienie skargi (wniosku) pod względem proceduralnym następuje przez przygotowanie danych o rozstrzygnięciach, które powinny być zamieszczone w zawiadomieniu jako uwidocznienie wyniku postępowania.

Załatwienie zaś sprawy, której dotyczyła skarga lub wniosek, może mieć formę bardzo zróżnicowaną (polecenie służbowe, wewnętrzne zarządzenie, decyzja administracyjna, zarządzenie organu administracji sądowej).

Zawiadomienie zainteresowanych – wysłanie zawiadomienia do osoby, która wniosła skargę lub wniosek, stanowi podstawowy obowiązek organu prowadzącego postępowanie i tym pismem, które nie jest aktem administracyjnym (decyzją, postanowieniem) ani nie jest orzeczeniem sądowym, kończy się czynności postępowania skargowego.

Zawiadomienie to będzie rodzajem poświadczenia stwierdzającym urzędowo przeprowadzenie czynności postępowania skargowego (wnioskowego) oraz podjęcia w nim rozstrzygnięć będących wynikiem rozpoznania przedmiotu skargi lub wniosku.

O załatwieniu skargi lub wniosku należy zawiadomić podmioty pośredniczące w ich wniesieniu, a więc obowiązkowo: posła, senatora lub radnego, a na osobne żądanie – redakcję środków masowej informacji lub organizację społeczną. O załatwieniu skargi lub wniosku należy też zawiadomić organ, który przekazał je do załatwienia, jeżeli tego żądał.

Postępowanie skargowe jest jednoinstancyjne i nie ma w nim miejsca na środki zaskarżenia, ale załatwienie skargi lub wniosku, które budzi niezadowolenie, daje podstawę do wniesienia skargi. Nie będzie to ponowienie dawnej skargi, ale skarga powodująca wszczęcie nowego postępowania skargowego, w którym będzie się badać rozpoznanie i załatwienie poprzedniej skargi.

Sąd administracyjny nie jest właściwy do oceny prawidłowości postępowania skargowego.